ΑΣΤΙΚΟ - ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ 10 - ΑΙΡΕΣΕΙΣ PDF

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ Διδάσκων: Πέγιος Τριαντάφυλλος...

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ Διδάσκων: Πέγιος Τριαντάφυλλος Αστικό Δίκαιο Γενικές Αρχές Μάθημα 10ο Αιρέσεις (201 επ. ΑΚ) Περιεχόμενα Έννοια αιρέσεως – ΓΕΓΟΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΟ (είτε ως προς τον «αν», είτε ως προς το «πότε»).............................. 3 Καταχρηστική αίρεση......................................................................................................................................................................................................... 3 Αίρεση και τρόπος................................................................................................................................................................................................................. 4 Τύπος αίρεσης.............................................................................................................................................................................................................................. 5 Δικαιοπραξίες που ΔΕΝ επιδέχονται αίρεση.................................................................................................................................................................. 5 Το ζήτημα της επιλογής υπό αίρεση στο 306 ΑΚ.................................................................................................................................................... 6 Το ζήτημα της καταγγελίας και της υπαναχώρησης υπό αίρεση.................................................................................................................... 7 Αναβλητική αίρεση (201 ΑΚ)............................................................................................................................................................................................. 12 Ενέργεια αναβλητικής αίρεσης.................................................................................................................................................................................... 17 532 ΑΚ..................................................................................................................................................................................................................................... 18 563 ΑΚ πωληση με δοκιμη:............................................................................................................................................................................................ 20 Διαλυτική αίρεση (202 ΑΚ)................................................................................................................................................................................................. 20 Ενέργεια διαλυτικής αίρεσης........................................................................................................................................................................................ 21 Διαφορά συνέπειων όταν αίρεση τέθηκε σε υποσχετική ή εκποιητική δικαιοπραξία....................................................................... 21 Η ρήτρα αναγοράστου – Μεταβίβαση κυριότητας με διαλυτική αίρεση μη εξόφλησης τιμήματος....................................... 22 Η δυσχέρεια διάκρισης μεταξύ διαλυτικής και αναβλητικής αίρεσης ιδίως στο ζήτημα των αρνητικών αιρέσεων (173, 200 ΑΚ).................................................................................................................................................................................................................................................. 26 Πρακτικό................................................................................................................................................................................................................................ 26 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος Παράδειγμα........................................................................................................................................................................................................................... 27 204 ΑΚ........................................................................................................................................................................................................................................... 29 206 ΑΚ........................................................................................................................................................................................................................................... 30 Παράδειγμα........................................................................................................................................................................................................................... 30 206 ΑΚ VS 1036 ΑK: ΥΠΕΡΤΕΡΕΙ ΤΟ 1036 ΑΚ...................................................................................................................................................... 31 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 31 ΣΥΝΟΨΗ............................................................................................................................................................................................................................ 33 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 33 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 33 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 33 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 34 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 34 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 34 Παλιό θέμα ΕΣΔι 2021................................................................................................................................................................................................ 34 Το ζήτημα των 177 ΑΚ και 206 ΑΚ............................................................................................................................................................................. 35 Ιστορικό από ΑΠ 494/2009..................................................................................................................................................................................... 35 Το ζήτημα της χρονική προτεραιότητας των μεταγραφών και το 206 ΑΚ............................................................................................. 36 Παράδειγμα – στιγμή κτήσης κυριότητας......................................................................................................................................................... 36 Παράδειγμα........................................................................................................................................................................................................................... 36 Παράδειγμα με αναβλητική αίρεση (δωρεά αιτία θανάτου).................................................................................................................... 39 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 39 Παράδειγμα..................................................................................................................................................................................................................... 40 Παράδειγμα με αναβλητική αίρεση (532 ΑΚ).................................................................................................................................................. 40 Παράδειγμα με διαλυτική αίρεση (ρήτρα αναγοράστου).......................................................................................................................... 41 207 ΑΚ........................................................................................................................................................................................................................................... 41 Παράδειγμα........................................................................................................................................................................................................................... 43 208 ΑΚ........................................................................................................................................................................................................................................... 46 Παράδειγμα........................................................................................................................................................................................................................... 47 Παράδειγμα........................................................................................................................................................................................................................... 47 209 ΑΚ........................................................................................................................................................................................................................................... 50 Η εξασφαλιστική μεταβίβαση κυριότητας κινητού με διαλυτική αίρεση εξόφλησης............................................................................. 51 Μεταβίβαση δικαιώματος υπό αίρεση (ΕΣΔι 2021);............................................................................................................................................... 54 Υποθήκη/ενέχυρο σε κυριότητα υπό αίρεση (ΕΣΔι 2021);.................................................................................................................................. 55 ΠΑΛΙΟ ΘΕΜΑ ΕΣΔΙ 2021: Π πωλεί σε Α με παρακράτηση κυριότητας. Α, πριν εξοφλήσει τίμημα, μεταβιβάζει δικαίωμα προσδοκίας σε Β................................................................................................................................................................................................................. 56 Δικονομικά αίρεσης................................................................................................................................................................................................................ 57 Το δίκαιωμα υπό αίρεση στην Αναγκαστική εκτέλεση – (Παλιό Θέμα ΕΣΔι 2021)............................................................................. 59 2 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος Έννοια αιρέσεως – ΓΕΓΟΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΟ (είτε ως προς τον «αν», είτε ως προς το «πότε») ΑΠ 2099/2009, 637/2003: Η διαλυτική αίρεση που τίθεται ως προϋπόθεση της ανατροπής της δικαιοπραξίας μπορεί να είναι είτε τυχαία, όταν δηλαδή η πλήρωσή της εξαρτάται από γεγονότα ανεξάρτητα της βουλήσεως των συμβαλλομένων είτε και εξουσιαστική, δηλαδή όταν η πλήρωσή της εξαρτάται από την βούληση ενός των συμβαλλομένων (coπdicio «si voluerim»), είτε και μικτή ήτοι όταν η πλήρωσή της εξαρτάται εν μέρει εκ της βουλήσεως ενός εκ των μερών και εν μέρει από άλλα περιστατικά. Η πλήρωση και της τέτοιας αίρεσης δυνατό να εξαρτηθεί από τη θέληση ή εξουσία ενός των συμβαλλομένων και δη του δικαιούχου, οπότε πρόκειται περί καθαρής εξουσιαστικής αίρεσης και τα αποτελέσματα της δικαιοπραξίας παύουν από της επέλευσης του μέλλοντος και αβέβαιου γεγονότος ήτοι εκ μόνης της γυμνής θέλησης του υπέρ ου τέθηκε η αίρεση. Η πλήρωση της εξουσιαστικής αίρεσης επέρχεται με δήλωση του υπέρ ου τέθηκε συμβαλλομένου και δύναται να είναι ρητή ή σιωπηρά, έτι δε συνάγεται και εκ της όλης συμπεριφοράς του δικαιούχου, με την οποία εκδηλούται η δικαιοπρακτική βούληση του προσώπου ΑΠ 593/1989: Συνεπώς δεν αποτελεί αίρεση ο καθορισμός ορισμένου χρόνου διάρκειας της συμβάσεως εντός του οποίου θα γεννώνται τα αποτελέσματά της, έστω και αν η γέννηση των αποτελεσμάτων αυτών εξαρτήθηκε από εκδήλωση (εντός του χρόνου αυτού) ενεργείας εκείνου του συμβαλλόμενου ή τρίτου, υπέρ του οποίου συμφωνήθηκε ότι θα επέρχονται, περαιτέρω δε συμφωνήθηκε ότι η μη εκδήλωση της ενέργειας αυτής, μέσα στο χρόνο διάρκειας της συμβάσεως, καθιστά (μετά την πάροδό της) ανενεργό τη σύμβαση. Διότι στην περίπτωση αυτή ο μεν χρόνος διάρκειας της συμβάσεως δεν εξαρτάται από γεγονός μέλλον και αβέβαιον, αφού ο χρόνος λήξεως της συμβάσεως, καθοριζόμενος ημερολογιακώς από της καταρτίσεώς της ή άλλης αφετηρίας, είναι βέβαιο ότι θα επέλθει, η δε μη επέλευση των αποτελεσμάτων της συμβάσεως και η έκτοτε παύση της ισχύος της δεν είναι αποτέλεσμα πληρώσεως αιρέσεως διαλυτικής, αλλά παρελεύσεως ορισμένης χρονικής προθεσμίας, εν αδρανεία του δικαιούχου, ή ακόμη και της μη πληρώσεως, εντός της προθεσμίας αυτής, αναβλητικής αιρέσεως, της οποίας η προσθήκη δεν αλλοιώνει το χαρακτήρα της συμβάσεως ως ορισμένου χρόνου. Καταχρηστική αίρεση Οι καταχρηστικές αιρέσεις δεν υπόκεινται στη ρύθμιση των ΑΚ 201 επ. Βλ. π.χ. Λαδά ΙΙ § 49 αρ. 31, Φίλιο § 167 Β Ι. Σπυριδάκης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδ., 2022, σ. 1003-1004, Π.χ. Νομική αίρεση Λαδάς, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Σάκκουλας, τόμος 2, 2009, σελ. 676: Νομικές αιρέσεις ή αιρέσεις δικαίου είναι οι όροι που προστίθενται στη δικαιοπραξία και έχουν ως περιεχόμενο μία προϋπόθεση που θέτει ο νόμος είτε για την ύπαρξη και το κύρος της δικαιοπραξίας, είτε για την ενέργειά της Ι. Σπυριδάκης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδ., 2022, σ. 1004 Παραδείγματα: Σύμβαση μεταξύ Α και Β που περιέχει συμφωνία μεταβιβάσεως του ακινήτου α από τον Α στον Β και τον όρο: 3 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος – αν συμφωνήσουν στο τίμημα, ή – αν ο Α είναι πραγματικά κύριος του α, ή – αν θα συνταχθεί συμβολαιογραφικό έγγραφο, ή – αν γίνει μεταγραφή του συμβολαίου Π.χ. Αναγκαία αίρεση Ι. Σπυριδάκης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδ., 2022, σ. 1004: Αναγκαία αίρεση (coπditio πecessαriα): Ο δικαιοπρακτικός όρος, κατά τον οποίον η ενέργεια της δικαιοπραξίας εξαρτάται από περιστατικό, το οποίο οπωσδήποτε θα πραγματοποιηθεί. Πρόκειται για προθεσμία (certum απ, iπcertum quαπdo). Π.χ. μίσθωση διαμερίσματος από τον Α στον Β με όρο λύσεως της μισθώσεως αν αποβιώσει ο πατέρας του μισθωτή Π.χ. περιστατικό παρελθόν ή παρόν Ι. Σπυριδάκης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδ., 2022, σ. 1005: Π.χ. σύμβαση μεταξύ Α και Β, κατά την οποία ο Α πωλεί στον Β το πράγμα π, με τον όρο ότι ο Γ, αντιπρόσωπος του Α, δεν έχει ήδη πωλήσει το π. Ανάλογα με την πραγματική κατάσταση (→ την πώληση ή μη του π από τον Γ) έχει συναφθεί ή δεν έχει συναφθεί μεταξύ Α και Β σύμβαση πωλήσεως. Αίρεση και τρόπος Ι. Σπυριδάκης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδ., 2022, σ. 1005: Τρόπος ή όρος είναι ο δικαιοπρακτικός όρος που προστίθεται σε δικαιοπραξία επιδόσεως (συνήθως χαριστική), σύμφωνα με τον οποίον ο λήπτης υποχρεώνεται σε ορισμένη συμπεριφορά. Βλ. π.χ. ΑΚ 503 επ., 1715, 2011. Π.χ. ο Α δωρίζει στον Β ένα διαμέρισμα με τον όρο / τρόπο αυτός να καταβάλλει ετησίως από τα μισθώματα του διαμερίσματος το 1/5 στον δημοτικό παιδικό σταθμό Γ. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται υποχρέωση του Β εξαναγκαστή, κατά τις ρυθμίσεις ΑΚ 503 επ., ενώ η δωρεά είναι ως σύμβαση / επίδοση ολοκληρωμένη και «καθαρή». Η διαφορά της αιρέσεως από τον τρόπο είναι προφανής. Διότι (α) Με την αίρεση η δωρεά είναι «μετέωρη», ενώ με τον τρόπο «καθαρή». (β) Του τρόπου η εκτέλεση είναι εξαναγκαστή. Στην αίρεση δεν υπάρχει εξαναγκασμός (βλ. όμως και ΑΚ 207). (γ) Μη πλήρωση της αιρέσεως έχει άμεσα αποτελέσματα. Μη πλήρωση του τρόπου έχει μόνο έμμεσα αποτελέσματα (π.χ. αγωγή εκπληρώσεως ΑΚ 503 επ., ανάκληση δωρεάς ΑΚ 507). Μπορεί όμως ο τρόπος να συνδυασθεί με αίρεση. Π.χ. στο παραπάνω παράδειγμα στη σύμβαση δωρεάς, εκτός από τον τρόπο, περιέχεται και η αίρεση ανατροπής της δωρεάς αν ο δωρεοδόχος δεν εκπληρώσει τον τρόπο ενός έτους μέσα στον Ιανουάριο του επόμενου έτους (διαλυτική αίρεση). Τρόπος: το βάρος που επιβάλλεται σ’ αυτόν που λαμβάνει από χαριστική δικαιοπραξία να πράξει ή να παραλείψει κάτι. Διαφέρει από αίρεση. «Σου αφήνω το σπίτι μου αλλά χτίσε και ένα ξωκλήσι» (τρόπος) – «Σου αφήνω το σπίτι μου, εφόσον χτίσεις ένα ξωκλήσι» (αίρεση). Παραδείγματα τρόπου: ανέγερση ξωκλησίου, προτομής διαθέτη, φροντίδα συζύγου, λουλουδιών, σκύλου, δαπάνη ποσού για ορισμένο σκοπό (επιστημονικό, καλλιτεχνικό) 4 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος Ο τρόπος διαφέρει από την αίρεση, γιατί σ’ αυτόν δεν υπάρχει στάδιο εκκρεμότητας, η δε δήλωση έχει άμεση ενέργεια και επί πλέον στον τρόπο χωρεί εξαναγκασμός προς πλήρωσή του, ενώ στην αίρεση η πλήρωσή της δεν εξαναγκάζεται. Τρόπος με διάταξη τελευταίας βουλήσεως μπορεί να επιβληθεί και στον καταπιστευματοδόχο ΑΠ 440/1982 Παράδειγμα Κ ορίζει σε διαθήκη: Αφήνω το σπίτι μου σε Χ, με τον όρο να προσέχει τη σύζυγο μου. Αν αίρεση: τότε αν Χ πάψει να προσέχει σύζυγο Κ, χάνει το σπίτι. Μπορεί όμως, ο Χ να εξαναγκατεί. Αν τρόπος: τότε ακόμα και αν Χ πάψει να προσέχει σύζυγο Κ, ΔΕΝ χάνει το σπίτι. ΔΕΝ μπορεί να εξαναγκαστεί ο Χ να προσέχει σύζυγο Κ. Σε διαθήκη κρίσιμη η βούληση του διαθέτη: 173 ΑΚ θα καθορίσει αν τρόπος ή αίρεση. ΟΧΙ 200 ΑΚ. Σε λοιπές δικαιοπραξίες (π.χ. σύμβαση δωρεάς): 173 ΚΑΙ 200 ΑΚ. Τύπος αίρεσης Για να ισχύσει η αίρεση πρέπει να περιβληθεί τον τύπο της δικαιοπραξίας. Κ. Παντελίδου, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 2016, § 13, σ. 519, αρ. 10 (με παραπομπή σε ΑΠ 61/1983 Ι. Σπυριδάκης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 3η έκδ., 2022, σ. 1002) ΟΜΩΣ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΕ ΕΙΚΟΝΙΚΟΤΗΤΑ! ΔΩΡΕΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΙΚΗ με αίρεση προφορικώς συμφωνηθείσα. ΔΕΝ ισχύει η αίρεση. (Μπορεί να αξιοποιηθεί ως δικαιοπρακτικό θεμέλιο και να ζητηθεί ακύρωση λόγω ανατροπής δικαιοπρακτικού θεμελίου/288, 388 ΑΚ) ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ, με υποκρυπτόμενη δωρεά υπό αίρεση, όπου τόσο η δωρεά όσο και η αίρεση συμφωνήθηκαν προφορικώς. ΤΟΣΟ Η ΔΩΡΕΑ ΟΣΟ ΚΑΙ Η ΑΙΡΕΣΗ ΙΣΧΥΟΥΝ. Παράδειγμα Ο Α πωλεί εικονικά σε Β ακίνητο με την προφορική συμφωνία, ότι πρόκειται για δωρεά σε περίπτωση όμως, που ο Β παντρευτεί τελικά τη Γ. Καταρτίστηκε η δωρεά; ΝΑΙ Δεσμεύει τα μέρη η αίρεση; ΝΑΙ ΜΕ ΓΑΜΟ ΜΕΤΑΞΥ Β-Γ, Β ΑΠΟΚΤΑ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑ/ΑΞΙΩΣΗ ΓΙΑ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ (ανάλογα με προφορική συμφωνία μεταξύ Α και Β και συνθήκες, ώστε να διευκρινιστεί η ενέργεια της αναβλητικής αίρεσης, αν είναι εμπράγματη ή ενοχική). Τρόποι και αιρέσεις ισχυουν, ακόμα και αν δεν συμπεριλήφθηκαν στο συμβολαιογραφικό έγγραφο της πώλησης. Βλ. αναλυτικά σε τεύχος εικονικότητας Δικαιοπραξίες που ΔΕΝ επιδέχονται αίρεση Διαπλαστικά δικαιώματα Υπαναχώρηση 389 ΑΚ 5 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος Επιλογή σε ενοχή γένους 289 ΑΚ Ανάκληση δωρεάς 509 ΑΚ Ανάκληση πληρεξουσιότητας 219 ΑΚ Δήλωση εξωνήσεως 567 ΑΚ Οιονεί δικαιοπραξίες Όχληση 340 ΑΚ Αναγγελία 460 ΑΚ Υλικές πράξεις Επιλογή σε διαζευκτική ενοχή 306 παρ. 1 ΑΚ Δήλωση συμψηφισμού 444 εδ. α ΑΚ Δήλωση μελλόνυμφων 1350 εδ. β ΑΚ Εκούσια αναγνώριση τέκνου που γεννήθηκε εκτός γάμου 1476 εδ. γ ΑΚ Υιοθεσία 1548 ΑΚ Αποδοχή/αποποίηση κληροδοσίας 2001 παρ. 2 ΑΚ Υλική παράδοση νομής; Έτσι, στο πλαίσιο της απόψεως που θεωρεί την υλική παράδοση νομής ως σύμβαση γίνεται δεκτή η δυνατότητα προσθήκης αιρέσεως: ΑΠ 392/2012, 275/2010, 1417/2002 Όμοια λύση και αν πρόκειται για καταβολή (αν δηλαδή θεωρηθεί υλική πράξη, τότε είναι ανεπίδεκτη αιρέσεως, ενώ αν θεωρηθεί δικαιοπραξία είναι δεκτική αιρέσεως) Για το ζήτημα της εκχώρησης απαίτησης υπό αίρεση και της υπό αίρεση εκχώρησης τέλειας απαιτήσεως βλ. τεύχος εκχώρησης. Το ζήτημα της επιλογής υπό αίρεση στο 306 ΑΚ Θέλω το α δικαίωμα, και αν δεν το εχω επειδή ο νόμος δεν μου το χορηγεί και δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, θέλω το β. ΕΓΚΥΡΗ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ Β. Πρόκειται ουσιαστικά για αίρεση δικαίου/καταχρηστική αίρεση, και ως εκ τούτου δεν εφαρμόζεται η απαγόρευση του 306 ΑΚ ή η απαγόρευση ασκήσεως διαπλαστικού δικαιώματος υπό αίρεση… ουσιαστικά πρόκειται: Θέλω Α, και αν ΔΕΝ το δικαιούμαι, θέλω Β… (αίρεση ανυπαρξίας δικαιώματος: ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗ ΑΙΡΕΣΗ) Βλ. ΑΠ 1596/2014, 402/2018, Κορνηλάκη, Επίτομο Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο, Σάκκουλας, 2020, σελ. 114: Ότι πρόκειται για καταχρηστική αίρεση ανυπαρξίας του δικαιώματος που ασκείται κυρίως. Για έννοια καταχρηστικής αίρεσης (αίρεση δικαίου): Λαδάς, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Σάκκουλας, τόμος 2, 2009, σελ. 676: Νομικές αιρέσεις ή αιρέσεις δικαίου είναι οι όροι που προστίθενται στη δικαιοπραξία και έχουν ως περιεχόμενο μία προϋπόθεση που θέτει ο νόμος είτε για την ύπαρξη και το κύρος της δικαιοπραξίας, είτε για την ενέργειά της ΟΜΩΣ Θέλω δικαίωμα α, και αν δεν μου το δώσει το δικαίωμα β. 6 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος ΕΓΚΥΡΗ Η ΕΠΙΛΟΓΗ του α. ΑΚΥΡΗ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ β. ΑΠ 1229/2017: Ο Α επέλεξε διόρθωση και επικουρικά μείωση αμοιβής. Λόγω της εφαρμογής του 306 ΑΚ, γίνεται δεκτό το εξής: Η επιλογή της διόρθωσης είναι έγκυρη, καθώς είναι “καθαρή”, δεν τελεί ούτε υπό αίρεση, ούτε υπό κάποιο άλλο αναβλητικό όρο. Με την επιλογή όμως της διόρθωσης, ο Α ανάλωσε τα δικαιώματα που του παρέχει ο νόμος σε περίπτωση πραγματικού ελαττώματος. Επομένως, σε περίπτωση μη διόρθωσης δεν μπορεί να αλλάξει γνώμη και να επιλέξει κάποιο άλλο εκ των δικαιωμάτων εκ των 688 - 690 ΑΚ (δεν μπορεί δηλαδή σε περίπτωση όπου παρέλθει άπρακτη η προθεσμία διόρθωσης που έταξε, να επιλέξει ακολούθως υπαναχώρηση ή μείωση αμοιβής). Επιπλέον, η επιλογή της μείωσης τελεί υπό την αίρεση της μη διόρθωσης. Συνεπώς, είναι άκυρη διότι τελεί υπό αναβλητική αίρεση (306 ΑΚ). Επομένως, η επιλογή της μειώσεως είναι άκυρη για δύο λόγους. Αφενός γιατί έχει ήδη επιλεγεί διόρθωση και δεν νοείται αλλαγή δικαιώματος, αφετέρου διότι τελεί υπό αναβλητική αίρεση. Σε περίπτωση μη διόρθωσης, ο Α δικαιούται να ζητήσει το κόστος διόρθωσης που θα χρειαστεί να καταβάλει (αναλογικά 687 ΑΚ, 945 ΚΠολΔ). Ενώ Β. Βαθρακοκοίλης, ΕΡΝΟΜΑΚ - Ειδικό Ενοχικό (Άρθρα 496-618), τόμ. 3α, 2004, άρθ. 540, σ. 358: Τρόπος επιλογής: Η επιλογή του μέσου προστασίας του αγοραστή γίνεται με δήλωσή του προς τον πωλητή, άτυπη, η οποία είναι (αμετάβλητη), ανεπίδεκτη όρου ή αίρεσης ή προθεσμίας, με συνέπεια η προσθήκη τέτοιου όρου να καθιστά αυτή μη νόμιμη και άκυρη (απόλυτα) στο σύνολό της (όχι μόνο ως προς την αίρεση ή προθεσμία) και θεωρείται ως μηδέποτε γενόμενη Σταθόπουλος, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, 5η έκδοση, 2018, Σάκκουλας: Η δήλωση επιλογής δεν πρέπει να γίνεται με αίρεση ή προθεσμία· αλλιώς είναι άκυρη (ΑΚ 306 § 1, 208 § 1). Το ζήτημα της καταγγελίας και της υπαναχώρησης υπό αίρεση Αν δεν πάρω το έργο από το Δημόσιο, υπαναχωρώ: ΑΚΥΡΗ Η ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗ (διότι τελεί υπό αίρεση) Αν δεν πληρώσεις, υπαναχωρώ: ΔΙΧΟΓΝΩΜΙΑ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΙΡΕΣΗ (δλδ εξαρτάται η πλήρωση της ή μη, από τη βούληση του παραλήπτη της υπαναχώρησης ή της καταγγελίας) Αν δεν διορθωσεις, υπαναχωρώ: ΔΙΧΟΓΝΩΜΙΑ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΙΡΕΣΗ (δλδ εξαρτάται η πλήρωση της ή μη, από τη βούληση του παραλήπτη της υπαναχώρησης ή της καταγγελίας) Αν βρω άλλον μισθωτή μέχρι 30/3, καταγγέλλω: ΑΚΥΡΗ Η ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗ (διότι τελεί υπό αίρεση) Αν με προσλάβουν μέχρι τέλη Αυγούστου, καταγγέλλω: ΑΚΥΡΗ Η ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗ (διότι τελεί υπό αίρεση) 7 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος Αν δεν πληρώσεις μέχρι 10 του μηνός τα οφειλόμενα, καταγγέλλω: ΔΙΧΟΓΝΩΜΙΑ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΙΡΕΣΗ (δλδ εξαρτάται η πλήρωση της ή μη, από τη βούληση του παραλήπτη της υπαναχώρησης ή της καταγγελίας) Αν δεν δικαιούμαι αποζημίωση, τότε διαλέγω υπαναχώρηση: ΕΓΚΥΡΟ. Διότι πρόκειται επί της ουσίας για καταχρηστική αίρεση. Η επιλογή της αποζημίωσης, αν είναι άκυρη, τότε δεν υφίσταται (180 ΑΚ), συνεπώς, η επιλογή της υπαναχώρησης είναι έγκυρη. Δεν παραβιάζεται ούτε το 306 ΑΚ. Δυνατή η επικουρική σώρευση με 219 ΚΠολΔ για την περίπτωση, που κριθεί ότι δεν υπήρξε στην πραγματικότητα επιλογή και μάλιστα έγκυρη του δικαιώματος, που πρώτο προβάλλεται με την αγωγή ή δεν συντρέχουν οι ειδικότερες προϋποθέσεις (ΑΠ 402/2018, 1596/2014). ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ Μ. Σταθόπουλος, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, 5η έκδ., 2018, § 21, σ. 1464-1465, υποσ. 175: Για την υπαναχώρηση υπό αίρεση ισχύει ό,τι και για την καταγγελία υπό αίρεση (βλ. παρακάτω σημ. 175). Καταγγελία υπό αίρεση, όπως και κάθε (μονομερής) άσκηση διαπλαστικού δικαιώματος υπό αίρεση, κατά κανόνα δεν θα πρέπει να γίνεται δεκτή, όχι διότι τούτο εξ ορισμού απαγορεύεται (όπως μερικές φορές λέγεται), αλλά διότι δημιουργεί μη ανεκτή αβεβαιότητα στον αποδέκτη της δήλωσης ως προς το αν επέρχεται η διάπλαση (εδώ ως προς το αν και πότε λήγει η σύμβαση). Αν όμως δεν δημιουργείται για τον αποδέκτη αβεβαιότητα (π.χ. η πλήρωση της αίρεσης εξαρτάται από τη βούλησή του), είναι επιτρεπτή η αίρεση. Βλ. Ι. Καρακατσάνη, στον ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, Εισαγ. 416- 454 αρ. 14. Το ίδιο επιτρεπτή θα πρέπει να θεωρηθεί η καταγγελία υπό την αίρεση ότι η προηγούμενη καταγγελία θα κριθεί δικαστικά άκυρη (επικουρική καταγγελία). Βλ. Ζερδελή, Το δίκαιο της καταγγελίας της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, 2η έκδ., 2002, αρ. 63. Και εδώ όχι μόνο δεν προκαλείται μεγαλύτερη αβεβαιότητα στον αποδέκτη, αλλά, αντίθετα, η ως τώρα αβεβαιότητα αμβλύνεται. Σε ειδικές περιπτώσεις πάντως ο νομοθέτης προβλέπει, χωρίς άλλο, απαγόρευση της αίρεσης κατά την άσκηση διαπλαστικού δικαιώματος (βλ. π.χ. ΑΚ 444 εδ. 1). Κατράς, Αγωγές Αιτήσεις και Ενστάσεις Ενοχικού Δικαίου Αστικού Κώδικα, 2018, § 19, σ. 358: Αίρεση. 1. Η υπαναχώρηση αποτελεί διαπλαστικό δικαίωμα το οποίο ασκείται με μονομερή απευθυντέα προς τον αντισυμβαλλόμενη δήλωση βούλησης και επομένως δεν υπόκειται σε μονομερή ανάκληση (ΑΠ 886/2011 ΕλΔ 53/1329, Α. Γαζής: ΕρμΑΚ, άρθ. 390, αριθ. 1, Μ. Σταθόπουλος: ΓενΕνοχΔ, έκδ. 2004, § 21, αριθ. 110), ούτε μπορεί να ασκηθεί υπό αίρεση ή προθεσμία (ΑΠ 1199/1986 ΝοΒ 1987/903, Μπαλής: ο.π., § 90, σ. 317, Γ. Μιχαηλίδης-Νουάρος: ΕνοχΔ, σ. 225, Απ. Γεωργιάδης: ΓενΕνοχΔ, έκδ. 2015, § 52, αριθ. 9, Μ. Σταθόπουλος: § 21, σημ. 114, Αστ. Γεωργιάδης: ο.π., § 27, αριθ. 14, Π. Κορνηλάκης: ΕιδΕνοχΔ, ΙΙ. έκδ. 2005, σ. 503, Στ Κουμάνης σε ΣΕΑΚ, Εισ. άρθ. 389-401, αριθ. 5 και άρθ. 390, αριθ. 1). Υποστηρίζεται και η άποψη ότι είναι δυνατή η προσθήκη αίρεσης αν δεν προσβάλλονται ούτε διακινδυνεύονται τα συμφέροντα του οφειλέτη (Γαζής: ο.π., άρθ. 390, αριθ. 1). Κατά άλλη άποψη, η υπαναχώρηση μπορεί να τελεί υπό αίρεση ή προθεσμία (Ι. Σπυριδάκης: ΓενΕνοχΔ, έκδ. 2004, 169.2, σ. 500). Ι. Κατράς, Αστικές και Νέες Εμπορικές Μισθώσεις, 3η έκδ., 2020: H καταγγελία δεν μπορεί να ασκηθεί υπό αίρεση (ΑΠ 2016/1990 ΕλΔ 33/140, ΑΠ 1870/1985 EEΠ 53/708, ΑΠ 1713/1980 ΝοΒ 29/1098, EφΠατρ 105/1987 ΑχΠομ 4/113, ΕφΑθ 9245/1978 ΝοΒ 27/1118). Η καταγγελία 8 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος απευθύνεται προς άλλον και εισέρχεται στον κύκλο των συμφερόντων αυτού, δικαιουμένου συνεπώς να αξιώσει να είναι οριστική, τελική και με άμεση ενέργεια και να μη δημιουργεί αβέβαιη κατάσταση. Επομένως, η καταγγελία, από τη φύση και τον σκοπό της, πρέπει, κατ’ απόκλιση από τον γενικό κανόνα του επιτρεπτού προσθήκης αίρεσης στη δικαιοπραξία, να θεωρηθεί, κατά την καλή πίστη, ως ανεπίδεκτη αιρέσεως, τυγχάνοντας, στην αντίθετη περίπτωση, άκυρη (άρθ. 174 και 180 ΑΚ). Αίρεση δικαίου. Επιτρέπεται η άσκηση καταγγελίας με καταχρηστική ή αίρεση δικαίου δηλαδή αυτή που συνίσταται σε γεγονός που κατά τον νόμο αποτελεί στοιχείο ή προϋπόθεση για την ενέργεια ή τελείωση της δικαιοπραξίας (ΑΠ 2016/1990, ΑΠ 1870/1985, ΑΠ 1713/1980 ο.π., ΕφΑθ 6184/1999 ΕλΔ 42/1403, ΕφΑθ 2701/1989 EΔΠ 1990/288, ΕφΑθ 1018/1986 ΕλΔ 27/517, Π. Φίλιος: ο.π., § 53.H, σ. 465, Χ. Παπαδάκης: Αγωγές, 2006, 2402 επ., Π. Κορνηλάκης: ο.π., § 136.ΙΙΙ.4, σ. 199). Έτσι, επί πολλαπλής καταγγελίας, επιτρέπεται η προσθήκη καταχρηστικής αίρεσης (αίρεσης δικαίου) περί του ότι αυτή θα ισχύει σε περίπτωση που η προηγούμενη είναι ανενεργή (ΕφΠειρ 90/1996 ΕλΔ 37/1647). Εξουσιαστική αίρεση. Κατ’ εξαίρεση, η προσθήκη αίρεσης είναι θεμιτή, όταν με την προσθήκη αίρεσης στην καταγγελία δεν προσβάλλονται ούτε διακινδυνεύουν τα συμφέροντα του λήπτη. Αυτό συμβαίνει ιδίως επί εξουσιαστικής αιρέσεως, η πλήρωση της οποίας εξαρτάται από τη βούληση του λήπτη, αφού τότε δεν διακυβεύονται τα συμφέροντά του από τη δημιουργούμενη αβεβαιότητα (ΕφΚρ 841/1990 ΕλΔ 33/1254). … Ι. Κατράς, Αστικές και Νέες Εμπορικές Μισθώσεις, 2η έκδ., 2019, § 34, σ. 423 και 3η έκδοση, σελ. 433 επ.: Για την περαιτέρω τύχη της καταγγελίας και της βάσης της αγωγής , στην περίπτωση που αυτή σωρεύεται επικουρικά, ενώ πρώτα σωρεύεται η λόγω δυστροπίας (66 ΕισΝΚΠολΔ) βάση της αγωγής, πρέπει να διακριθεί: α) αν η καταγγελία ασκήθηκε εξωδίκως , η επικουρική σώρευση του λόγου απόδοσης, που θεωρείται ότι περιέχει αίρεση, δεν θίγει την καταγγελία που ασκήθηκε χωρίς αίρεση και έτσι θα ερευνηθεί αν δεν ευδοκιμήσει ο πρώτος λόγος. Η αίρεση εδώ δεν αναφέρεται στην καταγγελία , αλλά στη διαδικαστική τάξη και δεν επιδρά ακυρωτικά, β) αν όμως η καταγγελία ασκήθηκε με το δικόγραφο της αγωγής , θεωρείται ότι περιέχει αίρεση και έτσι είναι άκυρη (ΜΠρΠειρ 2435/2018 αδημ. - Ευσταθία Τσάκνη)· χωρίς δε, να διαταχθεί ο χωρισμός , θα απορριφθεί η σχετική βάση της αγωγής ως νόμω αβάσιμη και θα εξετασθεί, κατά την ορθότερη άποψη, η βασιμότητα αυτής (αγωγής) μόνον εκ της 66 ΕισΝΚΠολΔ (ΕφΑθ 113/2007 ο.π.). Ο ενάγων-εκμισθωτής δεν έχει δικαίωμα, μετά την επέλευση της εκκρεμοδικίας, να μεταβάλει τη σειρά των βάσεων της αγωγής (ΕφΑθ 5138/2008 ΕΔΠ 2010/175). ΜΠρΘεσ 446/2018, ΜΠρΘες 392/2020, 16520/2015: Ενόψει δε του περιορισμού σε σχέση με τη δυνατότητα σωρεύσεως αντιφατικών βάσεων αγωγής αποδόσεως μισθίου, είναι προφανές ότι είναι δυνατή μόνο η επικουρική σώρευση της βάσεως του άρθ. 66 ΕισΝΚΠολΔ με κύρια βάση την καταγγελία για καθυστέρηση λόγω υπερημερίας (άρθ. 597 ΑΚ) και όχι το αντίστροφο. Τούτο, ειδικότερα, καθ’ όσον αν η καθυστέρηση λόγω δυστροπίας (άρθ. 66 ΕισΝΚΠολΔ) αποτελεί την κύρια βάση της αγωγής, είναι λογικά αδύνατο να ευδοκιμήσει, ως επικουρική, η βάση του άρθ. 597 ΑΚ, αφού, αν κριθεί ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθ. 66 ΕισΝΚΠολΔ, τότε δεν 9 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος υπάρχουν άλλες προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εφαρμογή του άρθ. 597 ΑΚ (ΜΠρΘεσ 1809/2013 ΕλΔ 2014/1110) ΑΠ 621/2000 Σε αγωγή περί αποδόσεως του μισθίου λόγω λήξης της μισθώσεως σύμφωνα με το άρθ. 599 § 1 ΑΚ, δύναται ο ενάγων εκμισθωτής να ζητήσει επικουρικώς την απόδοση του μισθίου λόγω, κακής χρήσεως. Σε αγωγή περί αποδόσεως του μισθίου λόγω λήξης της μισθώσεως σύμφωνα με το άρθρο 599 § 1 ΑΚ, δύναται ο ενάγων εκμισθωτής, με την επίκληση συνδρομής των όρων του άρθρου 594 του αυτού Κώδικα, να ζητήσει επικουρικώς δηλ. για την περίπτωση που ήθελε κριθεί ότι η μίσθωση δεν έληξε λόγω παρόδου της συμβατικής διαρκείας της, την απόδοση του μισθίου λόγω, κακής χρήσεως αυτού, δηλώνοντας με την αγωγή του ότι καταγγέλλει τη μίσθωση. Συνεπώς, ο ένατος λόγος της αναιρέσεως, με τον οποίο αποδίδεται στο Εφετείο η αιτίαση ότι παρά το νόμο δεν κήρυξε ακυρότητα της επικουρικής βάσης της ένδικης αγωγής των αναιρεσιβλήτων (άρθ. 559 αριθ. 14 ΚΠολΔ) για απόδοση του μισθίου λόγω κακής χρήσεως αυτού αφού με την κυρία βάση της ίδιας αγωγής εζητείτο η απόδοση του μισθίου λόγω λήξεως της συμβατικής διάρκειας της μισθώσεως, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος. ΑΠ 492/1992: Η καταγγελία, με την οποία επέρχεται κατάλυση υφιστάμενης διαρκούς ενοχικής σχέσεως, για το μέλλον, είναι, κατ’ αρχήν, επειδή δε συγχωρείται η δημιουργία αβεβαιότητας, ως προς το αποτέλεσμά της αυτό, ανεπίδεκτη αιρέσεως. Οι διατάξεις όμως περί αιρέσεως δεν εφαρμόζονται όταν πρόκειται για καταχρηστικές αιρέσεις, όπως οι αιρέσεις που αναφέρονται στο γεγονός το οποίο δεν ανάγεται στο μέλλον, αλλά στο παρόν ή το παρελθόν, γιατί, στην περίπτωση αυτήν, δεν υπάρχει αντικειμενικώς αβεβαιότητα, αφού το γεγονός από το οποίο εξαρτήθηκε το κύρος της δικαιοπραξίας έχει ήδη συντελεσθεί. Για το λόγο αυτόν δεν είναι άκυρη η καταγγελία η οποία ασκείται επικουρικώς, υπό την αίρεση της απορρίψεως, ως αβάσιμης, άλλης προηγούμενης καταγγελίας, γιατί, στην περίπτωση αυτήν, δεν υπάρχει αντικειμενική αβεβαιότητα για την τύχη της δεύτερης, υπό αίρεση, καταγγελίας και, επομένως, ούτε κίνδυνος βλάβης των συμφερόντων του καθού απευθύνεται, αλλά μόνο υποκειμενική αβεβαιότητα, η οποία θα αρθεί με την έκδοση της αποφάσεως που θα κρίνει το κύρος της πρώτης. ΑΠ 1231/2019: ζήτησαν την αντικατάσταση της παραδοθείσας ποσότητας μαρμάρινων πλακών με άλλες, που θα είχαν τις συνομολογηθείσες ιδιότητες και θα ήσαν απαλλαγμένες από ελαττώματα, ώστε να είναι κατάλληλες για το σκοπό για τον οποίο αγοράστηκαν, τάσσοντας προς τούτο στην αναιρεσείουσα τριήμερη προθεσμία με την από 3-5-2012 εξώδικη δήλωσή τους, με την οποία άσκησαν, ταυτόχρονα με την άπρακτη πάροδο της εν λόγω προθεσμίας, το δικαίωμα υπαναχώρησης από την ένδικη σύμβαση πώλησης, σύμφωνα με το άρθρο 540 αριθμ. 3 του ΑΚ, συνεπεία της οποίας επήλθε ανατροπή εξ υπαρχής της εν λόγω σύμβασης, ώστε να καθίσταται η αναιρεσείουσα υπόχρεη για την επιστροφή του καταβληθέντος τιμήματος. Επομένως, ο ανωτέρω από το άρθρο 560 αρ. 6 ΚΠολΔικ λόγος αναίρεσης, με τον οποίο η αναιρεσείουσα προσάπτει στην προσβαλλόμενη απόφαση την αιτίαση περί αντιφατικών αιτιολογιών ως προς ουσιώδες για την έκβαση της δίκης ζήτημα, είναι αβάσιμος. Σημείωση σε Αρμενόπουλο (Γ.-Α. Γεωργιάδης): Αναφορικά με την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης γίνεται ομόφωνα δεκτό (βλ. ενδεικτικά ΑΠ 1596/2014 , ΧρΙΔ 2015.185 και από τη θεωρία Π. Κορνηλάκη, ΕιδΕνοχΔ Ι, § 46 αριθ. 4) ότι πραγματώνεται είτε εξώδικα, δηλαδή με 10 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος μονομερή και άτυπη δικαιοπραξία που περιέχει δήλωση βούλησης, ρητή ή σιωπηρή, απευθυντέα στον πωλητή, ανεπίδεκτη προσθήκης αίρεσης ή προθεσμίας είτε δικαστικά με την άσκηση αγωγής, με την οποία μπορεί να ζητηθούν και οι απορρέουσες από την ΑΚ 547 δευτερογενείς αξιώσεις για την επιστροφή του τιμήματος. Κρίσιμο είναι, λοιπόν, ότι στη δικαιοπραξία υπαναχώρησης δεν μπορεί να προστεθεί αίρεση ή προθεσμία. Και τούτο, διότι οι μονομερείς δικαιοπραξίες, οι οποίες περιέχουν απευθυντέα δήλωση βούλησης και με τις οποίες ασκείται διαπλαστικό δικαίωμα, είναι καταρχήν ανεπίδεκτες προσθήκης αίρεσης ή προθεσμίας, έτσι ώστε να μην υπάρχει αβεβαιότητα ως προς την περιουσιακή κατάσταση του προσώπου προς το οποίο απευθύνονται (Παπαντωνίου, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 1983, σελ. 449-450· Απ. Γεωργιάδης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου5, 2018, § 44 αριθ. 15· Καράσης, Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών Αστικού Δικαίου, 1996, σελ. 144· Λαδάς, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου ΙΙ, 2009, § 49 αριθ. 85· Παπαστερίου/Κλαβανίδου(-Κλαβανίδου), Δίκαιο της Δικαιοπραξίας , 2008, § 62 αριθ. 29 επ.· Κρητικός σε ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, Εισαγ Παρατ. σε άρθρ. 201210, αριθ. 4· Γ. Γεωργιάδης σε ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου2, Εισαγ. 201-210, αριθ. 93). Μάλιστα, αναφορικά με τις συνέπειες μιας ανεπίτρεπτης προσθήκης αίρεσης μπορεί να υιοθετηθεί η γνώμη που αξιολογεί ως άκυρη ολόκληρη τη δικαιοπραξία και όχι μόνο τον όρο της αίρεσης (Καράσης, ΕγχΓενΑρχ, σελ. 145· Λαδάς, ΓενΑρχ ΙΙ, § 49 αριθ. 93· Παπαστερίου/Κλαβανίδου (-Κλαβανίδου), ΔΔικαιοπραξ , § 62 αριθ. 34). Ως εκ τούτου, η εξώδικη δήλωση του αγοραστή με την οποία καλεί τον πωλητή να προβεί, εντός ορισμένης προθεσμίας, σε αντικατάσταση του ελαττωματικού πράγματος, ειδάλλως τον ενημερώνει ότι θα υπαναχωρήσει από τη σύμβαση, δεν συνιστά νομότυπη άσκηση δικαιώματος υπαναχώρησης. Και τούτο με τη σκέψη ότι, εδώ, το δικαίωμα υπαναχώρησης ασκείται υπό την αναβλητική αίρεση της άρνησης του πωλητή να προβεί στην αντικατάσταση. Επομένως, ο αγοραστής, αν επιθυμεί να αποδεσμευθεί από τη σύμβαση, οφείλει, σε μια τέτοια περίπτωση, να υλοποιήσει την απειλή του, δηλαδή να ασκήσει το δικαίωμα υπαναχώρησης είτε με νέα εξώδικη δήλωση είτε με άσκηση αγωγής. Στην προκείμενη περίπτωση, η σχολιαζόμενη απόφαση δέχθηκε ότι οι αναιρεσίβλητοι αγοραστές υπαναχώρησαν με την από 03.05.2012 εξώδικη δήλωσή τους, με την οποία, όμως, απλώς απείλησαν την αναιρεσείουσα πωλήτρια εταιρία ότι θα υπαναχωρήσουν αν δεν αντικατασταθούν οι ελαττωματικές μαρμάρινες πλάκες εντός τριών η μερών από τη λήψη της εν λόγω εξώδικης δήλωσης. Ωστόσο, η κρίση αυτή της σχολιαζόμενης απόφασης συγχωρεί επιφυλάξεις ενόψει των όσων έγιναν παραπάνω δεκτά με τον τρόπο άσκησης του δικαιώματος υπαναχώρησης. Αντίθετα, η σχολιαζόμενη απόφαση θα μπορούσε να είχε κινηθεί προς την ασφαλέστερη εκδοχή ότι, δηλαδή, η αγωγή των αγοραστών, με την οποία ζητούσαν την επιστροφή του τιμήματος κατ’ ΑΚ 547, εμπεριείχε σιωπηρή δήλωση υπαναχώρησης, εφόσον από τα εκτιθέμενα πραγματικά περιστατικά συναγόταν ότι δεν επιθυμούσαν πλέον τη δέσμευσή τους από τη σύμβαση.] ΑΠ 57/2019: «...Οι ενάγοντες με την από 16-11-2008 εξώδικη διαμαρτυρία τους, που επιδόθηκε στους εναγόμενους στις 30-1-2009..., έταξαν προθεσμία 10 ημερών στους εναγόμενους για να τους επιστρέψουν το τίμημα κλπ. και αυτοί να τους αποδώσουν το οικόπεδο, ειδικότερα δε η εξώδικη αυτή διαμαρτυρία έχει επακριβώς το εξής περιεχόμενο: "...σας προσκαλούμε εντός προθεσμίας δέκα (10) ημερών από τη λήψη της παρούσας να μας γνωστοποιήσετε εγγράφως εάν είσαστε διατεθειμένοι εξωδίκως να μας επιστρέφετε το ποσό των 40.000 €, που αποτελεί το τίμημα αγοράς του οικοπέδου εντόκως από ημερομηνία καταβολής του, και παράλληλα να μας καταβάλλετε τα έξοδα της πώλησης καθώς και όσα δαπανήσαμε μέχρι σήμερα για το οικόπεδο (έξοδα αδείας, αμοιβή μεσίτη κλπ) και εμείς από την πλευρά μας να σας αποδώσουμε πίσω το 11 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος οικόπεδο ελεύθερο από κάθε βάρος και στην κατάσταση που το παραλάβαμε, άλλως και σε περίπτωση που παρέλθει άπρακτη η ως άνω προθεσμία σας ΔΗΛΩΝΟΥΜΕ ότι είτε θα υπαναχωρήσουμε.... είτε θα απαιτήσουμε αποζημίωση...". Πράγματι, με την ανωτέρω δήλωσή τους οι ενάγοντες άσκησαν το δικαίωμα υπαναχώρησης από το σύμβαση πώλησης, πλην όμως, επειδή έγινε υπό προθεσμία, η επιλογή αυτή είναι μη νόμιμη και απόλυτα άκυρη στο σύνολό της και θεωρείται ότι δεν έγινε ποτέ (άρθρα 174, 180 ΑΚ). Επομένως, ο λόγος αυτός της έφεσης πρέπει να γίνει δεκτός και ως ουσία βάσιμος...». Υπό τις ως άνω παραδοχές, το Εφετείο - το οποίο δέχθηκε ότι η από 16-11-2008 δήλωση επιλογής ήταν άκυρη, ως γενόμενη υπό προθεσμία και δεν επ?φερε τα έννομα αποτελέσματα της υπαναχωρήσεως από την πώληση - ορθώς απεφάνθη κατ` αποτέλεσμα, έστω και με διαφορετική αιτιολογία, η οποία αντικαθίσταται υπό της παρούσας, εφ` όσον, συμφώνως προς τα ανελέγκτως αποδειχθέντα πραγματικά περιστατικά, η εκ μέρους των εναγόντων, κατά την άσκηση των εκ της συμβάσεως πωλήσεως δικαιωμάτων τους, δηλωθείσα επιλογή ετύγχανε άκυρη, διότι έγινε με την προσθήκη διπλής αιρέσεως (εάν δεν επιστραφεί το καταβληθέν τίμημα και τα γενόμενα έξοδα στους αγοραστές), και (είτε θα υπαναχωρήσουμε...είτε θα απαιτήσουμε αποζημίωση), εντεύθεν θεωρείται ως μη γενομένη, συμφώνως και προς τα εκτεθέντα στη μείζονα πρόταση. Οι λοιπές αιτιάσεις της αναιρεσείουσας, που αφορούν στο σύνολό τους στην εκτίμηση των αποδείξεων, δεν ελέγχονται αναιρετικώς, κατά το άρθρο 561 παρ. 1 ΚΠολΔ. Συνεπώς, ο εκ του άρθρου 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ πρώτος λόγος είναι αβάσιμος. ΑΠ 402/2018: Τα ανωτέρω δικαιώματα παρέχονται στον αγοραστή κατά εκλεκτική ή διαζευκτική συρροή και ναι μεν δεν μπορούν να ασκηθούν σωρευτικά και η επιλογή του αγοραστή να ασκήσει ένα από αυτά είναι αμετάκλητη και αποκλείει πλέον άλλη επιλογή, είτε πρόκειται για το δικαίωμα της υπαναχωρήσεως από την πώληση, το οποίο, σημειωτέον, μπορεί να ασκηθεί και με σχετική αγωγή και παραδεκτά μπορούν να σωρευθούν σ` αυτή και οι δευτερογενείς αξιώσεις από την υπαναχώρηση από την πώληση, ή για εκείνο (δικαίωμα) της μειώσεως του τιμήματος είτε για αυτό της αξιώσεως αποζημιώσεως, όμως δεν πρέπει να αποκλεισθεί η επιβοηθητική κατά το άρθρο 219 παρ. 1 ΚΠολΔ άσκηση των δικαιωμάτων αυτών για την περίπτωση, που κριθεί ότι δεν υπήρξε στην πραγματικότητα επιλογή και μάλιστα έγκυρη του δικαιώματος, που πρώτο προβάλλεται με την αγωγή ή δεν συντρέχουν οι ειδικότερες προϋποθέσεις της αξιώσεως αποζημιώσεως, αφού, ναι μεν ορίζει η διάταξη του άρθρ. 306 παρ. 1 του ΑΚ, ότι η επιλογή που γίνεται σε περίπτωση διαζευκτικής ενοχής δεν επιδέχεται αίρεση ή προθεσμία, όμως η διαζευκτική ενοχή αφορά περισσότερες παροχές της αυτής ενιαίας αξίωσης και όχι διαζευκτικά συρρέουσες περισσότερες αξιώσεις ή δικαιώματα, οπότε, κατά την ορθότερη γνώμη, δεν συντρέχει ταυτότητα του νομικού λόγου για την αναλογική εφαρμογή της ως άνω διάταξης και στην περίπτωση της εκλεκτικής ή διαζευκτικής συρροής περισσότερων δικαιωμάτων (ΑΠ 1596/2014). Αναβλητική αίρεση (201 ΑΚ) ΑΠ 1070/2009: «Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 201 του ΑΚ, αν με τη δικαιοπραξία τα αποτελέσματά της εξαρτήθηκαν από γεγονός μελλοντικό και αβέβαιο (αίρεση αναβλητική), τα 12 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος αποτελέσματα επέρχονται μόλις συμβεί το γεγονός. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι αναβλητική αίρεση είναι εκείνη, που αναβάλλει το αποτέλεσμα της δικαιοπραξίας εωσότου να συμβεί κάποιο μελλοντικό ή αβέβαιο γεγονός. Ματαίωση της αίρεσης επέρχεται άμα δε συμβεί το γεγονός που αποτελεί αυτή, σε περίπτωση δε ματαιώσεως της αίρεσης η δικαιοπραξία θεωρείται ότι δεν έγινε ποτέ και αίρεται κάθε δικαίωμα προσδοκίας από την αίρεση.» ΑΠ 1503/2008: «Από τα άρθρα 201 και 513 ΑΚ συνάγεται ότι αν με όρο της συμβάσεως πωλήσεως τα αποτελέσματα αυτής εξαρτήθηκαν από γεγονός μελλοντικό και αβέβαιο, [αναβλητική αίρεση] τα έννομα αποτελέσματα της επέρχονται μόλις πληρωθεί η αίρεση, δηλαδή μόλις επέλθει το άνω γεγονός, και συνεπώς πριν από την πλήρωση της αίρεσης ο αγοραστής δεν υπέχει την κυρία υποχρέωση από την πώληση, δηλαδή της καταβολής του τιμήματος.» (αναβλητική αίρεση σε υποσχετική δικαιοπραξία) Τα αποτελέσματα επέρχονται αυτοδίκαια και ανεξαρτήτως της θελήσεως των μερών. Όσο εκκρεμεί η αίρεση, η δικαιοπραξία είναι ανενεργή, βρίσκεται σε μια μετέωρη κατάσταση, υπό αίρεση δικαιούχος ΔΕΝ έχει δικαίωμα αλλά μόνο προσδοκία δικαιώματος. Δικαστική προστασία 69 παρ. 1 περ. ε ΚΠολΔ Αναγνωριστική αγωγή προσδοκίας δικαιώματος Ασφαλιστικά μέτρα Πλαγιαστική αγωγή 72 ΚΠολΔ Αγωγή διάρρηξης καταδολιευτικής δικαιοπραξίας 939 ΑΚ ΔΕΝ δύναται να προβεί σε εκτέλεση (απαίτηση όχι βέβαιη βλ. 915 ΚΠολΔ) Προσδοκία δικαιώματος: εντάσσεται σε περιουσία υπό αίρεση δικαιούχου υπάγεται σε πτωχευτική περιουσία/κληρονομητό/εκχωρητό/κατασχετό ανάλογα με τη φύση του υπό αίρεση δικαιώματος Με τη ματαίωση της αίρεσης θεωρείται ότι η δικαιοπραξία δεν έγινε ποτέ. Ματαίωση: γεγονός ΔΕΝ συνέβη ή καθίσταται βέβαιο ότι ΔΕΝ πρόκειται να συμβεί Έναρξη παραγραφής: στιγμή πλήρωσης της αναβλητικής αίρεσης, καθώς μόνο από το χρονικό αυτό σημείο γεννάται το δικαίωμα και επομένως η αξίωση και είναι πλέον δυνατή η δικαστική επιδίωξη (βλ. αναγκαστική εκτέλεση 915 ΚΠολΔ - απλή προσδοκία δικαιώματος μέχρι πλήρωση - 251 ΑΚ) 532 ΑΚ: εν αμφιβολία, η αναβλητική αίρεση αποπληρωμής βρίσκεται στην εκποιητική Πώληση με δοκιμή (563 ΑΚ) συνιστά πώληση με αναβλητική αίρεση ≠ πώληση με διαλυτική αίρεση Δράση πλήρωσης αιρέσεως είτε σε υποσχετική είτε σε εκποιητική: ex πuπc - εφεξής για το μέλλον – βλ. όμως 203 και 532 παρ. 2 ΑΚ 203 ΑΚ: Συμβατικός καθορισμός αναδρομικής ενέργειας καταλαμβάνει ΜΟΝΟ ενοχική δικαιοπραξία και ΟΧΙ εμπράγματη ΑΠ 76/2015, ΑΠ 1538/2009: «Εξάλλου, από τις διατάξεις των άρθρων 201 , 205και 206 Α.Κ συνάγεται, ότι ο δικαιούχος υπό αναβλητική αίρεση έχει το δικαίωμα της αναμονής ή της ελπίδας. Έτσι, η δικαιοπραξία, που τελεί υπό αναβλητική αίρεση, δεν είναι άκυρη, αλλά παραμένει ανενεργός, μέχρις ότου πληρωθεί η αίρεση» 13 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος ΑΠ 76/2015: «Πλήρωση δε της αναβλητικής αίρεσης που διατυπώθηκε με θετική μορφή, αποτελεί η επέλευση του μελλοντικού και αβέβαιου γεγονότος, από το οποίο εξαρτήθηκαν τα αποτελέσματα της δικαιοπραξίας, ενώ της αίρεσης που διατυπώθηκε με αρνητική μορφή, όταν είναι βέβαιο ότι το πιο πάνω γεγονός δεν θα επέλθει.» ΑΠ 115/2013: Ο Α συνάπτει προσύμφωνο αγοραπωλησίας ακινήτου με την αίρεση ότι θα εκδοθεί ΠΔ, με το οποίο θα επέλθει αλλαγή χρήσης γης του οικοπέδου, που θα επιτρέπει τη λειτουργία εμπορικού κέντρου εντός της επόμενης πενταετίας. Εδώ πρόκειται για αναβλητική αίρεση, καθώς τα αποτελέσματα αναβάλλονται μέχρι την έκδοση του σχετικού ΠΔ. Σε περίπτωση ματαίωσης της πλήρωσης της αναβλητικής αίρεσης, τα μέρη υποχρεούνται να επιστρέψουν τις παροχές που έλαβαν με βάση τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού. ΑΠ 165/2006: Έτσι, π.χ. όταν στο πλαίσιο πωλήσεως με πίστωση του τιμήματος γίνεται απλή μνεία του όρου διατηρήσεως της κυριότητας του πωλητή μέχρι την αποπληρωμή του τιμήματος, το ΑΚ 532 εισάγει τον ερμηνευτικό κανόνα ότι η μεταβίβαση της κυριότητας του αντικειμένου της πωλήσεως τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της αποπληρωμής του τιμήματος ΟλΑΠ 6/2019: η οποία δέχτηκε, ότι η συμφωνία για τα αποκτήματα είναι κατ’ εξαίρεση ισχυρή, τελούσα υπό την αναβλητική αίρεση της λύσης του γάμου με συναινετικό διαζύγιο. Εφόσον δεν πληρωθεί η αναβλητική αίρεση, η συμφωνία για τα αποκτήματα δεν επιφέρει αποτελέσματα και δεν μπορεί να θεμελιώσει ανατρεπτική ένσταση υπέρ του υποχρέου συζύγου. ΟΜΩΣ: ΑΠ 1491/2010, 1590/2005: Εφόσον κάθε σύζυγος δεν είναι ούτε υπό προθεσμία ούτε υπό αίρεση δικαιούχος, αλλ’ έχει απλή προσδοκία κτήσεως μελλοντικού δικαιώματος, στην περίπτωση της τριετούς διάστασης, η σχετική για τα αποκτήματα αγωγή δεν ασκείται νομίμως πριν από τη συμπλήρωση της τριε-τίας, αφού δεν έχει εφαρμογή το άρθ. 69 ΚΠολΔ. Από το άρθρο 1400 ΑΚ, όπως ισχύει μετά το ν. 1329/1983 και εφαρμόζεται, κατ’ άρθρο 12 του ν. 1649/1986, και για περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν πριν από την έναρξη της ισχύος του ως άνω νόμου, συνάγεται ότι σε περίπτωση λύσεως ή ακυρώσεως του γάμου ή διαστάσεως των συζύγων που διάρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια, κάθε σύζυγος που συνέβαλε με οποιοδήποτε τρόπο στην αύξηση της περιουσίας του άλλου δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αυξήσεως που προέρχεται από τη δική του συμβολή. Η αξίωση αυτή είναι ενοχικής φύσεως και προσωποπαγής, γεννιέται δε από τη στιγμή που θα λυθεί ή ακυρωθεί αμετάκλητα ο γάμος ή που θα συμπληρωθεί τριετία στη διάσταση των συζύγων. Πριν από την επέλευση των χρονικών αυτών σημείων ο σύζυγος έχει απλώς δικαίωμα προσδοκίας, το οποίο δεν εξομοιώνεται προς το υπό αίρεση δικαίω-μα και γι’ αυτό δεν είναι δυνατόν να εγερθεί προκαταβολικά από το μέλλοντα δικαι- ούχο η σχετική αγωγή για την επιδίκαση της εν λόγω απαιτήσεώς του ή και την κατ’ άρθρο 70 ΚΠολΔ αναγνώριση αυτής. Συνακόλουθα, εφόσον κάθε σύζυγος δεν είναι ούτε υπό προθεσμία ούτε υπό αίρεση δικαιούχος, αλλ’ έχει απλή προσδοκία κτήσεως μελλοντι-κού δικαιώματος, στην περίπτωση της τριετούς διάστασης, η σχετική για τα αποκτήματα αγωγή δεν ασκείται νομίμως πριν από τη συμπλήρωση της τριετίας, καθόσον δεν έχει ε-φαρμογή η διάταξη του άρθρου 69 ΚΠολΔ ενόψει του ότι δεν είναι γεννημένο το δικαίω-μα όπως απαιτείται κατά νόμο. Επομένως αν κατά τον χρόνο άσκησης της αγωγής δεν έχει γεννηθεί η αξίωση του ενός των συζύγων για συμμετοχή του στα αποκτήματα του άλλου συζύγου (λόγω λύσεως ή ακυ-ρώσεως του γάμου ή λόγω παρέλευσης τριετίας από την οριστική διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης), η σχετική αγωγή είναι μη νόμιμη, καθόσον το δικαίωμα προσδοκίας για τα αποκτήματα του γάμου δεν μπορεί να στηρίξει προκαταβολικά έγερση αγωγής από τον μελλοντικό δικαιούχο, το δε δικαστήριο οφείλει να εξετάσει παρεμπιπτόντως την αγωγή αυτή για να κριθεί και το προφανές βάσιμο οποιασδήποτε αξίωσης για αμοιβή σύνταξης της 14 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος αγωγής αυτής. (ΑΠ 430/2011) Από το άρθρο 1400 Α.Κ., συνάγεται ότι, σε περίπτωση λύσεως ή ακυρώσεως του γάμου ή διαστάσεως των συζύγων που διάρκεσε περισσότερο από τρία χρονιά, κάθε σύζυγος που συνέβαλε με οποιοδήποτε τρόπο στην αύξηση της περιουσίας του άλλου, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αυξήσεως που προέρχεται από τη δική του συμβο-λή. Η άνω αξίωση είναι ενοχικής φύσεως και προσωποπαγής, γεννάται δε από τη στιγμή που θα λυθεί ή ακυρωθεί αμετάκλητα ο , γάμος ή που θα συμπληρωθεί τριετία στη διάστα-ση των συζύγων. Η συντέλεση των προϋποθέσεων αυτών που θεμελιώνουν και τη σχε-τική αγωγή αρκεί να έχει επέλθει μέχρι τη πρώτη συζήτηση της αγωγής στο ακροατήριο του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, χρόνο κατά τον οποίο κρίνεται το κεκτημένο και απαιτητό του δικαιώματος για το οποίο μπορεί να ζητηθεί δικαστική προστασία που οδηγεί σε άμεση καταδίκη σύμφωνα με τα άρ-θρα 68, 69, 224, 269 και 281 ΚΠολΔ (Ολ. Α.Π. 2/1994 ). ΟλΑΠ 1/2018, ΑΠ 89/2018: «…η προκήρυξη διαγωνισμού για πρόσληψη προσωπικού - με εξετάσεις ή αξιολόγηση δικαιολογητικών ή και με τους δύο τρόπους - αποτελεί πρόταση του εργοδότη για σύναψη εργασιακής σχέσης προς αόριστο αριθμό υποψηφίων εργαζομένων, ενώ η συμμετοχή υποψηφίου στο διαγωνισμό συνιστά αποδοχή εκ μέρους του της παραπάνω πρότασης, με συνέπεια, εφόσον πληρωθεί η αναβλητική αίρεση της επιτυχίας ενός υποψηφίου στον διαγωνισμό, να καταρτίζεται σύμβαση εργασίας μεταξύ επιτυχόντος και εργοδότη, βάσει της οποίας ο δεύτερος υποχρεούται να αποδέχεται τις υπηρεσίες του πρώτου, άλλως περιέρχεται σε υπερημερία, ακόμη δε κι αν ο εργοδότης παρεμποδίσει την πλήρωση της εν λόγω αναβλητικής αίρεσης αντίθετα προς την καλή πίστη…», ΑΠ 829/2006: «Αν από την προκήρυξη του διαγωνισμού προκύπτει ότι ο εργοδότης απευθύνει απλή πρόσκληση προς ενδιαφερομένους να υποβάλουν αίτηση και τα δικαιολογητικά έγγραφα των προσόντων τους και συγχρόνως ασκώντας φυσική ευχέρεια επιφυλάχθηκε να επιλέξει τους κατά την κρίση του καταλληλότερους, η συμμετοχή των υποψηφίων στην παραπάνω διαδικασία και στην τυχόν προβλεπόμενη προφορική συνέντευξη δεν επιφέρει κατάρτιση της εργασιακής συμβάσεως υπό αναβλητική αίρεση». ΟλΑΠ 14/2006, βάσει της οποίας η προσημείωση υποθήκης αποτελεί υποθήκη με διπλή αναβλητική αίρεση, αφενός της τελεσιδικίας της απαιτήσεως, αφετέρου της τροπής σε υποθήκη εντός 90 ημερών από την τελεσιδικία (ΑΚ 1276, 1277, 1278, 1323 αρ. 2, 1330 αρ. 3 και Εισ. Ν. ΚΠολΔ 41). ΑΠ 45/2019, 1374/2014, οι οποίες δέχτηκαν ως έγκυρη τη σύσταση επικαρπίας υπό την αναβλητική αίρεση προαποβίωσης του αρχικού επικαρπωτή. Ειδικότερα εγκύρως συμφωνείται το εξής: η μεταβίβαση της ψιλής κυριότητας και ταυτόχρονα η σύσταση επικαρπίας υπέρ τρίτου προσώπου, υπό τον όρο προαποβίωσης του αρχικού επικαρπωτή (ο πατέρας-σύζυγος παραχωρεί ψιλή κυριότητα στο τέκνο του παρακρατώντας την επικαρπία, η οποία θα περιέλθει στη σύζυγο του επικαρπωτή και μητέρα του ψιλού κυρίου, σε περίπτωση προαποβίωσης του αρχικού επικαρπωτή, πατέρα-συζύγου), ΑΠ 1021/2018: η οποία δέχτηκε τη μετακληροδοσία άλλως διαδοχική κληροδοσία ή ειδικό καταπίστευμα (ΑΚ 2009) ως δικαίωμα υπό αναβλητική αίρεση, (ο διαθέτης κληροδότησε ένα ακίνητο στον ανιψιό του (προκληροδόχος, αρχικός κληροδόχος), το οποίο θα περιερχόταν στο Δήμο (μετακληροδόχο) 50 χρόνια μετά το θάνατο του διαθέτη, ώστε να αξιοποιηθεί σε κοινωφελείς σκοπούς. ΑΠ 162/2017 (ομαδική ασφάλιση υπέρ εργαζομένων από τον εργοδότη): «Στην περίπτωση αυτή ο τελευταίος, το δικαίωμα του οποίου τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της πλήρωσης των όρων της σύμβασης (άρθρ. 201επ ΑΚ), έχει άμεσο, ίδιο και αποκλειστικό δικαίωμα να απαιτήσει από τον υποσχεθέντα ασφαλιστή (και όχι από τον αντισυμβαλλόμενο- δέκτη της υπόσχεσης), το συμφωνηθέν 15 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος ασφάλισμα σε περίπτωση πραγματοποίησης του ασφαλισμένου κινδύνου (ασφαλιστική περίπτωση) και πλήρωσης των όρων της σύμβασης. ΑΠ 76/2015: «Τέτοια περίπτωση αναβλητικής αίρεσης αποτελεί και η σύσταση με διαθήκη κληρονομικού καταπιστεύματος, θεσμός που προβλέπεται από τη διάταξη του άρθου 1923 ΑΚ και παρέχει τη δυνατότητα στο διαθέτη να υποχρεώσει τον κληρονόμο να παραδώσει έπειτα από ορισμένο γεγονός ή χρονικό σημείο την κληρονομία που απέκτησε ή ποσοστό αυτής σε άλλον. Η εγκατάσταση αυτή ισχύει ως καταπίστευμα με καταπιστευματοδόχο τον υπό αίρεση εγκατάστατο και βεβαρημένο εκείνον, στον οποίο ο διαθέτης θέλησε να παραμείνει η κληρονομία μέχρι την πλήρωση της αίρεσης. Κατά το διάστημα που μεσολαβεί από την επαγωγή της κληρονομίας στον κληρονόμο-βεβαρημένο έως την επαγωγή του καταπιστεύματος, ο καταπιστευματοδόχος, ως δικαιούχος υπό αναβλητική αίρεση, διατηρεί δικαίωμα προσδοκίας για το ότι θα περιέλθει σ’ αυτόν η κληρονομία, το οποίο είναι κεκτημένο, απαλλοτριωτό και όχι κληρονομητό, μπορεί δε να αποτελέσει αντικείμενο αναγνωριστικής αγωγής, αν αμφισβητείται η ύπαρξή του από το βεβαρημένο.», ομοίως και ΑΠ 1193/2012, 1419/2010 ΑΠ 1002/2014: Μπορεί να συσταθεί οροφοκτησία με την παραχώρηση σε έναν ή περισσότερους συνιδιοκτήτες του δικαιώματος επέκτασης της οικοδομής προς τα άνω με την προσθήκη μέλλοντος να ανεγερθεί ορόφου επί δώματος υπάρχουσας οικοδομής (δικαίωμα υψούν), παραλλήλως δε μπορεί να προβλεφθεί και η παραχώρηση ποσοστών συγκυριότητας στο οικόπεδο υπέρ του μελλοντικού ορόφου. Στην οριζόντια ιδιοκτησία που συνιστάται με αυτόν τον τρόπο, ο οροφοκτήτης αποκτά αφενός δικαίωμα προσδοκίας πλήρους κυριότητας επί του μελλοντικού ορόφου, το οποίο τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της κατασκευής τούτου, αφετέρου δικαίωμα αναγκαστικής συγκυριότητας στα κοινά μέρη του όλου ακινήτου ΑΠ 512/2018 (κληρονόμος με αίρεση): Περαιτέρω, όπως προκύπτει από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 201, 202, 1923, 1926 του ΑΚ, είναι δυνατή η εγκατάσταση κάποιου κληρονόμου με διαλυτική αίρεση, ακόμη και αν η πλήρωσή της ενδέχεται, κατά τη θέληση του διαθέτη, να γίνει μετά το θάνατο του. Στην περίπτωση δε αυτή ο εγκατάστατος με τη διαλυτική αίρεση λαμβάνει αμέσως την κληρονομιά από το θάνατο του διαθέτη, αλλά όταν πληρωθεί η αίρεση μετά το θάνατο του διαθέτη αυτός οφείλει, σύμφωνα με τις διατάξεις που ρυθμίζουν το κληρονομικό καταπίστευμα, να παραδώσει την κληρονομιά σε εκείνον που όρισε για την περίπτωση αυτή ο διαθέτης, ο οποίος, ως εγκατάστατος υπό την αντίθετου περιεχομένου αναβλητική αίρεση, θεωρείται ως καταπιστευματοδόχος (ΑΠ 171/2017, ΑΠ1503/2013.) Αν υπάρχει αμφιβολία ως προς το πρόσωπο του καταπιστευματοδόχου, τότε έχει εφαρμογή η ερμηνευτική πρόβλεψη του άρθρου 1926 ΑΚ και ως καταπιστευματοδόχοι θεωρούνται οι είναι εν ζωή ή τουλάχιστον συνειλημμένοι κατά το χρόνο πλήρωσης της αίρεσης (άρθρα 1935, 1936 παρ.1 ΑΚ) εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του διαθέτη που θα καλούνταν, αν ο τελευταίος πέθαινε κατά το χρόνο πλήρωσης της διαλυτικής αίρεσης. Όταν, όμως, ματαιωθεί η αίρεση αυτή, όταν δηλαδή δεν συμβεί το (μέλλον και αβέβαιο) γεγονός ή όταν καταστεί βέβαιο ότι δεν πρόκειται να συμβεί το γεγονός από το οποίο εξαρτήθηκε η ανατροπή της διάταξης τελευταίας βούλησης του διαθέτη, τότε καθίσταται οριστικά κληρονόμος εκείνος που εγκαταστάθηκε με διαλυτική αίρεση, ενώ ματαιώνεται οριστικά η επαγωγή της κληρονομιάς σ’ εκείνον που εγκαταστάθηκε με αναβλητική αίρεση, ματαιώνεται δηλαδή η επαγωγή της κληρονομιάς στον καταπιστευματοδόχο (ΑΠ 829/2007). Πάντως, το ζήτημα αν ματαιώθηκε ή όχι η διαλυτική αίρεση εξαρτάται από την ερμηνεία της δήλωσης τελευταίας βούλησης του διαθέτη και από τις εκάστοτε συντρέχουσες περιστάσεις. 16 Νομικό Φροντιστήριο Erga Omnes ΕΣΔι – Πολιτική και Ποινική Κατεύθυνση Διδάσκων: Τριαντάφυλλος Πέγιος Σύσταση επικαρπίας υπό την αναβλητική αίρεση προαποβίωσης (ΕΓΚΥΡΟ) ΑΠ 45/2019: Από το συνδυασμό των άρθρων 1142, 1143, 1166 και 1167 παρ.2 του Α.Κ., συνάγεται ότι εγκύρως μπορεί να συμφωνηθεί ότι η επικαρπία επί ακινήτου, που κατ' αρχήν συμφωνήθηκε εφόρου ζωής του επικαρπωτή, δεν θα αποσβεσθεί με το θάνατο του τελευταίου, αλλά ότι θα μεταβιβασθεί στη συνέχεια σε τρίτο πρόσωπο. Έτσι επιτρεπτή είναι η συμφωνία ότι μεταβιβάζεται η επικαρπία σε τρίτον, υπό την αναβλητική προθεσμία του θανάτου του τωρινού επικαρπωτή, εφόσον, κατά τα λοιπά, τηρηθούν αναλόγως οι νόμιμες διατυπώσεις περί μεταβιβάσεως της κυριότητας επί ακινήτων. Η περί της συστάσεως ή μεταβιβάσεως εμπράγματου δικαιώματος (σύσταση επικαρπίας - μεταβίβαση κυριότητας) συμφωνία μπορεί να καταρτισθεί και υπέρ τρίτου (άρθρ.410 επ. ΑΚ), οπότε ο τρίτος θα αποκτήσει το δικαίωμα από τη στιγμή που θα μεταγραφεί στο όνομά του η εμπράγματη σύμβαση υπέρ τρίτου, επιφυλασσομένων των περί αναβλητικής αιρέσεως ή προθεσμίας διατάξεων. ΑΠ 1347/2012: Κατά το άρθρο 2032 ΑΚ, αν δωρεά συμφωνηθεί με την αναβλητική αίρεση αν προαποβιώσει ο δωρητής ή αν πεθάνουν συγχρόνως και οι δυο συμβαλλόμενοι, χωρίς να έχει στο μεταξύ ο δωρεοδόχος την απόλαυση των αντικειμένων που δωρίζονται (δωρεά αιτία θανάτου), εφαρμόζονται οι διατάξεις για τις δωρεές, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικα Στην έννοια της απόλαυσης των αντικειμένων που δωρίζονται, περιλαμβάνεται η νομή και τα εξ αυτής σαφώς απορρέοντα ωφελήματα και η κάρπωση των δωρουμένων αντικειμένων. Ενέργεια αναβλητικής αίρεσης Τ θα δωσει αυτοκινητο σε Β εφοσον περασεις στην ΕΣΔΙ. Αν Β περασει στην ΕΣΔΙ: Εγινε κυρια του αυτοκινητου η απεκτησε κατα του Τ αξιωση για μεταβιβαση του αυτοκινητου; Αν εγινε κυρια: τοτε Β 1094 ΑΚ Αν απεκτησε απλα αξιωση κατα Τ για μεταβιβαση: 949 ΚΠολΔ κατα Τ με αιτημα την καταρτιση 1034 ΘΕΜΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ (173, 200 ΑΚ) Διαφορά συνέπειων όταν αίρεση τέθηκε σε υποσχετική ή εκποιητική δικαιοπραξία Ο Α πωλεί με αναβλητική αίρεση σε Β ένα αυτοκίνητο (π.χ. πώληση με δοκιμή συνιστά περίπτωση πώλησης με αναβλητική αίρεση στην δικαιοπραξία του 513 ΑΚ: 563 ΑΚ) Με βάση 173, 200 ΑΚ η αίρεση τέθηκε στην υποσχετική (πωλεί = 513 ΑΚ, ενώ μεταβιβάζει/παραδίδει = 1033/1034 ΑΚ). Συνεπώς, η πώληση είναι υποστατή, έγκυρη αλλά όχι ενεργή. ΔΕΝ αναπτύσσει επομένως, αποτελέσματα (υποχρέωση μεταβίβασης κυριότητας, υποχρέωση καταβολής τιμήματος). Ο Α ΔΕΝ έχει ακόμα αξίωση για τα χρήματα, όυτε ο Β για το αυτοκίνητο. Ο Α και ο Β έχουν απλά προσδοκία δικαιώματος. Επίσης, κύριος του αυτοκίνητου παραμένει ο Α και κύριος των χρημάτων ο Β. Αν πληρωθεί η αναβλητική αίρεση, τότε ενεργοποιείται αυτοδικαίως και ανεξάρτητα από τη θέληση των ?