Bab 9: Warisan Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan dan Perlis PDF

BAB 9 WARISAN KERAJAAN KEDAH, KELANTAN, NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS Istana Jahar, Kelantan. (Sumber: Koleksi DBP, 2017) Sinopsis Aspek warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis...

BAB 9 WARISAN KERAJAAN KEDAH, KELANTAN, NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS Istana Jahar, Kelantan. (Sumber: Koleksi DBP, 2017) Sinopsis Aspek warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis mencakupi sistem pemerintahan beraja, adat istiadat, perundangan, persuratan dan kesenian. Aspek warisan Negeri Sembilan pula meliputi keunikan adat dan pemerintahannya. Warisan kegemilangan kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan dan Perlis ini kekal hingga kini. Apakah yang akan anda pelajari? 1. Menjelaskan warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis hingga kini. 2. M enghuraika n ke unikan a da t d an pemerintahan Negeri Sembilan. Replika Istana Raja Melewar, Negeri Sembilan. (Sumber: Koleksi DBP, 2017) 156  Apakah elemen kewarganegaraan dan nilai sivik yang anda dapati? 1. Menghuraikan kepentingan menghargai warisan negeri Melayu. 2. Merumuskan iktibar yang diperoleh daripada kelangsungan negeri Melayu. Kemahiran Pemikiran Sejarah yang anda dapati: 1. Memahami kronologi warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis yang masih kekal hingga hari ini. 2. Meneroka bukti warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis yang masih kekal hingga hari ini. 3. Membuat interpretasi keunikan adat dan pemerintahan Negeri Sembilan. 4. Membuat imaginasi keunikan kesenian warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis serta adat dan pemerintahan Negeri Sembilan. 5. Membuat rasionalisasi kepentingan menghargai warisan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis serta keunikan adat dan pemerintahan Negeri Sembilan. 157  9.1 Warisan Kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis Pengenalan Kelangsungan kewujudan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis hingga kini turut diiringi dengan kegemilangannya mengharungi pelbagai cabaran sejak pengasasan lagi. Kemegahan dan kegemilangan kerajaan ini dapat dilihat menerusi warisan dalam aspek sistem pemerintahan beraja, adat istiadat, perundangan, persuratan dan kesenian. Sistem Pemerintahan Beraja Pengenalan institusi beraja oleh setiap kerajaan sejak pengasasan merupakan warisan yang kekal hingga hari ini. Warisan ini telah diperkembangkan menerusi pewujudan institusi raja berperlembagaan apabila negara mencapai kemerdekaan. 1. Penggunaan Gelaran Pemerintah Salasilah Raja-Raja Perlis Kerajaan Kedah dan Kelantan DYMM Raja Perlis Pertama, menggunakan gelaran Sultan. Tuanku Syed Hussin Jamalullail (1843–1873) Kerajaan Perlis menggunakan DYMM Raja Perlis Kedua, gelaran Raja. Tuanku Syed Ahmad Jamalullail (1873–1897) 2. Cara Pelantikan Pengganti Pemerintah DYMM Raja DYMM Raja DYMM Raja Perlis Ketiga, Perlis Keempat, Perlis Kelima, Pelantikan putera Sultan atau Tuanku Syed Tuanku Syed Tuanku Syed Raja sebagai pengganti. Safi Jamalullail Alwi Jamalullail Hamzah Daripada jurai keturunan (1897–1904) (1904–1943) Jamalullail pemerintah pengasas. (1943–1945) Bagaimanakah kita dapat DYMM Raja Perlis DYMM Raja Perlis mempertahankan warisan Keenam, Tuanku Ketujuh, Tuanku Syed institusi beraja? Syed Putra Jamalullail Sirajuddin Jamalullail (1945–2000) (2000–kini) 158 Sistem pemerintahan beraja dalam sesebuah negeri sejak diasaskan kekal diwarisi hingga hari ini. Pentadbiran wilayah kekal dengan pengubahsuaian mengikut keperluan sistem pemerintahan pada masa ini. Sultan atau Raja merupakan hierarki tertinggi dalam pemerintahan beraja. Warisan ini dikekalkan dengan kedudukan Sultan atau Raja sebagai ketua bagi negeri serta memiliki keistimewaannya. SULTAN Sultan atau Raja juga (Negeri) bertanggungjawab sebagai ketua agama Islam dan Pembesar dilantik sebagai merupakan lambang wakil pentadbir bagi perpaduan rakyat. pihak kerajaan dan bertanggungjawab terhadap PEMBESAR jajahan atau daerah. (Jajahan/Daerah) Warisan pentadbiran secara unit daerah ini masih wujud hingga kini. PENGHULU (Mukim) Penghulu merupakan penguasa pada peringkat mukim. Penghulu berperanan sebagai orang perantaraan antara rakyat dengan pemerintah. Warisan pentadbiran peringkat mukim ini masih kekal hingga hari ini dengan kewujudan ketua kampung yang bertanggungjawab Warisan untuk mentadbir unit yang lebih kecil. Kesultanan Melayu Cerna Minda Bagaimanakah penghulu dapat membantu pentadbiran setiap negeri? Aktiviti “Peta Pemikiran” (Thinking Map) 1. Secara berkumpulan, kumpulkan maklumat berkaitan keistimewaan Sultan atau Raja. 2. Bentangkan dalam bentuk peta pemikiran yang sesuai. 159  Adat Istiadat Keserumpunan budaya kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis mewujudkan persamaan warisan adat istiadat diraja yang meliputi aspek keputeraan, perkahwinan, pertabalan, penganugerahan darjah kebesaran dan pemakaman pemerintah. Alat-alat kebesaran diraja turut diwarisi dan digunakan dalam setiap istiadat rasmi. Sistem pemerintahan raja yang berdaulat terpancar menerusi warisan istiadat pertabalan diraja. Pertabalan pemerintah bertujuan memaklumi rakyat dan bagi mengabsahkan kedaulatan raja. 1 Majlis Pemasyhuran Majlis pemasyhuran pengganti Sultan atau Raja disempurnakan sebelum jenazah pemerintah dimakamkan. Buku atur cara majlis pemasyhuran Sultan Abdul Halim Mu’azzam Shah. (Ahmad Sarji Abdul Hamid (ed.), The Rulers of Malaysia, Singapura: Editions Didier Millet, 2011, hlm. 30) 2 Istiadat Pertabalan Istiadat dimulai dengan mempersembahkan naskhah al-Quran dan alat kebesaran diraja. Sultan atau Raja yang dimasyhurkan membaca watikah pertabalan dan kemudian mengucup keris kuasa. Menteri Besar mengetuai seruan Daulat Tuanku”. Pertabalan Sultan Kedah Istiadat pertabalan Raja Perlis. pada tahun (Sumber: Muzium Kota Kayang, Kangar) 1959 3 Penganugerahan Bintang dan Darjah Kebesaran Penganugerahan darjah kebesaran oleh Sultan atau Raja juga merupakan warisan yang kekal hingga hari ini. Penganugerahan ini merupakan lambang hubungan antara pemerintah dengan rakyat. Lazimnya, penganugerahan ini disempurnakan bersempena dengan hari sambutan keputeraan pemerintah. Darjah Kebesaran dianugerahkan sebagai pengiktirafan Istiadat Penganugerahan Darjah kepada Sultan atau Raja, kerabat diraja dan rakyat Kebesaran Kelantan oleh Sultan yang berjasa. Muhammad V. 160  Pingat Darjah Kebesaran   Darjah Kerabat Yang Darjah Dato’ Paduka Seri Darjah Setia Mahkota Amat Di-Hormati (D.K.) Setia Sultan Abdul Halim Perlis (S.M.P.) Kelantan Mu’azzam Shah (D.H.M.S.) Darjah Kebesaran Kelantan Aktiviti Aktiviti “Kumpulan Pelangi” “Lukis Ikut Kreativiti” (Rainbow Groups) (Stretch to Sketch) 1. Murid dibahagikan kepada tiga kumpulan utama. 2. Berdasarkan pelbagai sumber, setiap kumpulan akan mencari maklumat berkaitan adat istiadat bagi kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis. Kumpulan 1: Adat istiadat keputeraan diraja. Kumpulan 2: Adat istiadat perkahwinan diraja. Kumpulan 3: Adat istiadat pemakaman pemerintah. 3. Selepas berbincang, bina kumpulan baharu yang terdiri daripada ahli daripada tiga kumpulan asal. 4. Ahli kumpulan akan menyatakan hasil 1. Secara berkumpulan, hasilkan lakaran perbincangan daripada kumpulan asal kreatif berdasarkan ciri binaan masing-masing kepada ahli kumpulan kedua-dua istana di atas. baharu secara bergilir-gilir. 2. Bentangkan keistimewaan lakaran tersebut. 161    Perundangan Kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis memantapkan sistem pentadbiran dengan melaksanakan undang-undang yang kemas dan teratur. Sistem perundangan ini bertujuan untuk menjamin keadilan rakyat, melancarkan pentadbiran kerajaan dan memakmurkan negeri. Sistem perundangan ini diwarisi hingga kini dengan beberapa pengubahsuaian dan penambahbaikan. Penggantian Pemerintah Sultan atau Raja hendaklah lelaki, berketurunan raja, berbangsa Melayu dan beragama Islam. Undang-Undang Tubuh Kerajaan Kedah Darulaman Undang-Undang Tubuh Kerajaan Perlis Undang-Undang Istiadat pemasyhuran Raja Muda Kedah. Perlembagaan Tubuh (Sumber: Koleksi DBP, 2016) Kerajaan Kelantan Peranan Sultan atau Raja Kedudukan Sultan atau Raja sebagai Ketua Negeri. Ketua Agama Islam. Badan Penasihat Sultan atau Raja Undang-Undang Ku as a Majlis Mesyuarat Perlembagaan Tubuh Kerajaan Kelantan. K e r a j a a n N e g e r i diketuai oleh (Sumber: Koleksi DBP, 2016) Menteri Besar sebagai Yang Dipertua Tanggungjawab yang membantu Sultan atau Raja Raja dalam dalam mentadbir negeri dan rakyat. Menjaga Agama 162    Pemantapan Undang-Undang Islam Kerajaan Kedah memperkenalkan enakmen zakat yang diuruskan menerusi penubuhan sebuah jawatankuasa pada Jemaah Menteri semasa pemerintahan Sultan tahun 1955. Muhammad II (1836-1886) di Kelantan. (Sumber: Ruslan Zainuddin, Sejarah Malaysia, Shah Alam: Fajar Bakti Sdn. Bhd., 2003, hlm. 27) Kerajaan Kelantan memperkenalkan enakmen dan pekeliling berkaitan undang-undang jenayah Islam dan Tanggungjawab Sultan atau Raja busana cara Islam dalam kehidupan rakyatnya. Larangan kepada Sultan atau Raja, Menteri dan Jemaah Menteri Hukum Maksiat di Kelantan ditulis pada menyerahkan negeri atau kuasa abad ke-19 yang melarang perbuatan kepada kerajaan lain. laga lembu dan persembahan menora. Sultan atau Raja berhak memilih Menteri Besar. Hak Rakyat dalam Pentadbiran Warganegara berumur 21 tahun atau lebih yang tinggal di dalam Undang-Undang Hukum Maksiat di Kelantan. negeri layak menjadi Ahli Dewan (Sumber: Pusat Manuskrip Melayu, Perpustakaan Undangan Negeri mengikut Negara Malaysia) Perlembagaan Persekutuan. Glosari Sistem Perundangan di Negeri Maksiat: perbuatan berdosa yang Melayu melanggar ajaran agama Islam. Cerna Minda Sebagai warganegara yang patriotik, bagaimanakah anda menghayati Apakah tujuan penggubalan sesuatu prinsip Rukun Negara yang ketiga? undang-undang? 163  Persuratan Kegemilangan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis turut mewariskan hasil karya persuratan yang sangat bernilai dan masih kekal hingga hari ini. Karya-karya persuratan ini masih menjadi asas rujukan utama dalam kewujudan sesebuah kerajaan. Karya Sejarah Al-Tarikh Salasilah Negeri Kedah merupakan karya Muhammad Hassan bin Dato’ Kerani Muhammad Arshad pada tahun 1927. Mencatatkan sejarah istana Kedah dan pentadbiran di Perlis. Mengisahkan pengasasan dan senarai pemerintah, pembukaan ibu kota, alat kebesaran diraja, iaitu nobat dan pengislaman pemerintah kerajaan Kedah. Al-Tarikh Salasilah Negeri Kedah (Sumber: Koleksi Mardiana Nordin, 2017) Hikayat Merong Mahawangsa dihasilkan sekitar tahun 1821. Mengisahkan pengasasan kerajaan Kedah, pembukaan kota pentadbiran dan pengislaman pemerintah. Hikayat Merong Mahawangsa (Sumber: Pusat Manuskrip Melayu, Perpustakaan Negara Malaysia) Salasilah Atau Tarikh Kerajaan Kedah ditulis oleh Wan Yahya bin Wan Muhammad Taib pada tahun 1911. Mencatatkan secara kronologi maklumat jurai pemerintah negeri Kedah dari tahun 630 M hingga tahun 1911. Memaparkan perkembangan ekonomi dan pentadbiran kerajaan Kedah menerusi pembahagian daerah. Salasilah Atau Tarikh Bincangkan kepentingan karya persuratan dalam Kerajaan Kedah masyarakat pada masa kini. (Sumber: Koleksi Mardiana Nordin, 2017) 164  Syair Sultan Maulana dihasilkan pada zaman pemerintahan Sultan Ahmad Tajuddin Halim Shah II (1804 - 1845) berkaitan kisah perang tentera Kedah. Dipersembahkan dalam bentuk syair. Syair Sultan Maulana (Sumber: Muhammad Yusoff Hashim, Syair Sultan Maulana, Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya, 1980, hlm. 27) Hikayat Seri Kelantan dipercayai ditulis pada tahun 1914. Mengisahkan pemerintahan negeri Kelantan sejak zaman Che Siti Wan Kembang, Puteri Saadong dan Raja Abdullah hingga tahun 1900. Hikayat Seri Kelantan (Sumber: Koleksi Mardiana Nordin, 2017) Detik2 Sejarah Kelantan ditulis oleh Sa’ad Shukri bin Haji Muda pada tahun 1971. Mencatatkan sejarah pengasasan kerajaan Kelantan dan peristiwa penting setiap pemerintah. Detik2 Sejarah Kelantan Aktiviti (Sumber: Sa’ad Shukri, Detik2 Sejarah “Pembentangan Hasil Kendiri” Kelantan, Kota Bharu: Penerbit PAP Kelantan, 1971) (Self Access Learning) 1. Berdasarkan pelbagai sumber, cari sinopsis sebuah karya sejarah. 2. Bentangkan hasil dapatan. Kajian Kes Karya-karya persuratan di sebelah sangat bernilai sebagai rujukan yang perlu dipelihara dan dipulihara pada masa ini. Bincangkan. Al-Tarikh Salasilah Hikayat Merong Negeri Kedah Mahawangsa Hikayat Seri Kelantan 165  Kesenian Pengasasan kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis juga menyumbang kepada warisan kesenian. Warisan kesenian yang merupakan identiti unik setiap kerajaan ini masih kekal hingga hari ini. Aspek warisan tersebut termasuklah seni ukir, seni bina, seni pertukangan dan barang perhiasan, seni kraf tangan, seni persembahan dan seni silat.   1. Warisan Seni Ukir   Banyak diwarisi di Kelantan dan Kedah. Motif haiwan dalam karya telah digantikan dengan motif alam yang bersesuaian dengan amalan Islam. Kekal sebagai hiasan pada istana, rumah dan bangunan seperti masjid. Seni ukir bermotifkan alam. Mimbar masjid. 2. Warisan Seni Bina Berupa binaan istana serta hiasan ukiran daripada kayu berkualiti. Keunikan binaan rumah tradisional Melayu ialah tebar layar berbentuk terbalik yang dihiasi ukiran bermotif alam. Banyak tiang yang menggunakan hasil hutan tempatan dan berdaya tahan dengan perubahan cuaca. Kiasan Matahari Ukiran Tebuk Rumah tradisional Melayu. Keunikan tebar layar rumah tradisional Kelantan. 3. Warisan Seni Pertukangan dan Barang Perhiasan Pertukangan perhiasan daripada   emas dan perak telah menyerlahkan kreativiti masyarakat tempatan. Pertukangan senjata tradisional seperti keris berkembang pesat terutamanya di Kelantan. Seni pertukangan emas dan keris. Glosari Motif: sesuatu yang dijadikan corak Cadangkan langkah-langkah untuk memelihara pada ukiran, lukisan dan lain-lain. dan memulihara warisan kesenian negara. 166  4. Warisan Seni Kraf Tangan Berkaitan dengan kreativiti hasil kraf tangan masyarakat seperti anyaman tikar dan bakul rotan. Kelantan terkenal dengan warisan pembuatan wau dan batik. Seni batik. Pembuatan wau. 5. Warisan Seni Persembahan Merupakan keunikan pada setiap kerajaan. Awang Batil merupakan penglipurlara di Perlis. Wayang kulit telah diangkat sebagai warisan kebangsaan di bawah kategori warisan tidak ketara. Mek Mulung merupakan teater tradisional negeri Kedah yang kekal hingga kini. Wayang kulit. 6. Warisan Seni Silat Merupakan seni atau kepandaian berjuang dengan menggunakan ketangkasan menyerang dan mempertahankan diri. Kini, sebagai persembahan istimewa dalam sesuatu majlis dan menjadi acara yang dipertandingkan pada peringkat antarabangsa. Aktiviti Warisan sistem pemerintahan beraja, adat “Kerusi Panas” (Hot Seating) istiadat, perundangan, persuratan dan kesenian masih kekal hingga hari ini dengan beberapa 1. Secara berkumpulan, layari laman web pengubahsuaian. Warisan kesenian ini merupakan Institut Kraf Negara www.ikn.gov.my dan tarikan kepada industri pelancongan negara. dapatkan maklumat tentang peranan institut Kegemilangan dan kemegahan kerajaan Kedah, ini dalam memelihara dan memulihara Kelantan dan Perlis dalam pelbagai aspek warisan kesenian negara. merupakan warisan yang perlu kita hargai. 2. Wakil kumpulan akan membentangkan dapatan maklumat. 3. Murid lain boleh bertanya soalan. Cuba Buat Patung Wayang Kulit 1. Lekatkan 3. Lekatkan watak lidi sate Alatan yang diperlukan: wayang pada 1. Watak wayang kulit. kulit pada belakang 2. Kertas keras. kertas keras patung. 3. Pisau atau gunting. dan gunting. 4. Gam, pita pelekat dan benang. 5. Lidi sate. 2. Tebuk dan 4. Hasil ikatkan tugasan - bahagian Patung tangan yang Wayang dipotong. Kulit. 167  9.2 Keunikan Adat dan Pemerintahan Negeri Sembilan Pengenalan Keserumpunan Alam Melayu telah membawa perantau dari Minangkabau menetap di kawasan Rembau, Sungai Ujong dan Johol di Negeri Sembilan serta Naning. Masyarakat ini membawa bersama-sama amalan tradisi dan adat resam asal, iaitu Adat Perpatih. Walaupun pada hari ini Adat Perpatih menerima perubahan semasa, namun masih tetap mengekalkan warisan keunikannya. Aspek keunikan ini berkaitan dengan jurai keturunan sebelah ibu, pelaksanaan hukuman, perkahwinan, upacara kedim dan wanita mewarisi harta pusaka. Jurai Keturunan Sebelah Ibu Keunikan Kaum perempuan dianggap Ibu Soko, iaitu ibu yang melahirkan Adat anggota masyarakat. Perpatih Setiap anak merupakan anggota suku ibunya. Anggota suku dianggap sedarah kerana berasal daripada moyang perempuan yang sama sebelah ibu. Tahukah Anda? Adat Perpatih yang diamalkan oleh Pelaksanaan hukuman kebanyakan orang Melayu di Negeri Bersifat pemulihan dengan memberikan Sembilan dan Naning, Melaka kini adalah pertimbangan terhadap pesalah ke arah berdasarkan Adat Minangkabau yang kebaikan. dibawa oleh Dato’ Perpatih Nan Sebatang. Mengutamakan perasaan dan kepentingan Pengamalan adat ini telah disesuaikan pesalah. dengan adat orang tempatan. Peraturan Sekiranya berlaku kesalahan kecil, yang diguna pakai adalah bertujuan untuk maka boleh diselesaikan dengan saling melindungi kepentingan individu dan bermaafan ataupun denda yang ringan. masyarakat. Cerna Minda Glosari Mengapakah Adat Perpatih Teromba: kata-kata adat berbentuk prosa dan puisi yang menggalakkan perkahwinan mengandungi peraturan, undang-undang, nasihat, salasilah di luar suku? yang di dalamnya terdapat adat yang sebenar-benar adat, adat yang diadakan, adat yang teradat dan adat istiadat untuk dijadikan sandaran. 168 Perkahwinan Perkahwinan sesama suku tidak digalakkan kerana dianggap sebagai sebuah keluarga besar dan bersaudara. Menggalakkan perkahwinan di luar suku bagi mewujudkan hubungan persaudaraan antara suku. Seseorang lelaki yang berkahwin akan menjadi anggota keluarga suku isterinya dan digelar orang semenda (orang mendatang). Wanita yang berkahwin sesama suku akan hilang hak mewarisi pusaka, manakala lelaki pula akan hilang hak untuk menyandang jawatan dalam adat. Namun begitu, jika hendak mengembalikan Majlis perkahwinan. hak perlu menjalankan adat memulih pusaka. Upacara Kedim Menerima orang dari suku lain atau orang luar menjadi ahli suku. Seseorang itu akan bersumpah taat setia dan bersaudara dengan ahli suku yang akan disertai serta dibuat penghebahan. “Darah dicecah Doa ditampung Sumpah dilabuh Quran dijunjung.” (Sumber: Nordin Selat, Sistem Sosial Adat Perpatih, Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd., 1982, hlm. 131) Wanita Mewarisi Pusaka Glosari Wanita akan mewarisi harta pusaka termasuk tanah dan rumah bertujuan Suku: anggota masyarakat yang dikelaskan supaya wanita tidak terabai. mengikut nenek moyang, iaitu keturunan sebelah Diwarisi secara turun temurun ibu. Terdapat 12 suku di Negeri Sembilan, daripada ibu kepada anak perempuan. iaitu Biduanda, Batu Hampar, Paya Kumbuh, Mungkal, Tiga Nenek, Semelenggang, Selemak, Batu Belang, Tanah Datar, Anak Acheh, Anak KPS Melaka dan Tiga Batu. Rasionalkan keunikan warisan Orang Semenda: Adat Perpatih. Lelaki yang berkahwin akan tinggal di rumah isteri dan menjadi anggota suku isteri. Aktiviti Bertanggungjawab mengerjakan tanah “Peta Pemikiran”(Thinking Map) pusaka isteri, mestilah berkelakuan baik dan 1. Secara berkumpulan, layari Internet menjaga nama suku isterinya. dan kumpulkan beberapa teromba atau Berperanan penting dalam keluarga seperti perbilangan dalam Adat Perpatih dan mengendalikan urusan peminangan. tafsirkan maksudnya. Perbilangan: peribahasa yang melahirkan 2. Bandingkan Adat Perpatih dengan Adat kata-kata yang menjadi sama ada peraturan, Temenggung. undang-undang atau nasihat yang dapat dijadikan 3. Dapatan kajian dibentangkan dalam peta pegangan. pemikiran yang sesuai. 169  Keunikan Pemerintahan di Negeri Sembilan Sistem pentadbiran adat di Negeri Sembilan yang menggunakan sistem Adat Perpatih merupakan amalan pentadbiran adat yang unik. Terdapat tiga kumpulan utama dalam masyarakat di Negeri Sembilan, iaitu Perut, Suku dan Luak yang berkuasa melantik penyandang pesaka adat atau pemimpin. Pelantikan Pemimpin Pemimpin dalam Adat Perpatih ialah ketua adat seperti Ibu Soko, Buapak, Lembaga, Undang dan Yamtuan Besar atau Yang di-Pertuan Besar. Penyandang pesaka adat pada semua peringkat dipilih hasil permuafakatan. Luak Daerah atau jajahan merupakan kumpulan ketiga dan terbesar Yamtuan dalam susunan masyarakat Besar Minangkabau. atau Yang di-Pertuan Besar Suku Merupakan unit kedua dalam sosiopolitik Adat Perpatih. Undang Dibentuk oleh beberapa Perut yang menjadikan keluarga berkenaan semakin besar. Lembaga Perut Unit terkecil yang ahlinya Buapak daripada keturunan sebelah ibu. Anak Buah dan Ibu Soko Sistem Pemerintahan di Negeri Sembilan Hierarki Pemerintahan Adat Perpatih Tahukah Anda? Penghulu merupakan Ketua Luak atau Daerah bagi Inas, Bincangkan kepentingan Terachi, Jempol, Ulu Muar dan Gunung Pasir. amalan muafakat dalam Ibu Soko dikenali dengan beberapa nama. Contohnya, pelantikan pemimpin. di Luak Johol sebagai Ibu Waris; di Luak Tampin sebagai Ibu Telapak; dan di Minangkabau sebagai Bundo Kanduang. 170 1. Yamtuan Besar atau Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan Yang di-Pertuan Besar dipilih oleh Undang Yang Empat. Berperanan sebagai ketua negeri. Menjadi lambang kesatuan dan persekutuan. Adat pemasyhuran Tuanku Muhriz ibni Almarhum Tuanku Munawir sebagai Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan Ke-11. 2. Undang Undang merupakan Ketua Luak yang dilantik oleh Lembaga. Undang Yang Empat ialah Undang Sungai Ujong, Undang Jelebu, Undang Johol dan Undang Rembau. Undang Yang Empat akan berkerapatan bagi memilih seorang yang layak daripada keturunan Yamtuan Radin untuk menjadi Yamtuan Besar atau Yang di-Pertuan Besar. 3. Lembaga Lembaga merupakan Ketua Suku dan dilantik oleh Buapak. Peranan Lembaga: - Memilih Undang dan Penghulu. - Menjaga keamanan dan keselamatan. - Menyelesaikan pertelingkahan antara Suku. - Mengurus pembahagian harta pusaka. 4. Buapak Anak buah dalam Perut akan melantik seorang ketua yang digelar Buapak. Buapak menjadi ketua rujukan aspek yang berkaitan dengan adat dan hukum. 5. Ibu Soko Mengetahui, memahami dan menghafal adat dan asal usul kelompok kekeluargaan yang diwakilinya. Terlibat secara langsung dalam pemilihan dan pelantikan Buapak dalam kelompok yang diwakilinya. Jika tiada Ibu Soko, semua peringkat pelantikan pemimpin adat di Negeri Sembilan tidak boleh dilaksanakan. Pelantikan pemimpin secara muafakat oleh ketua yang bergelar Ibu Soko, Buapak, Lembaga dan Undang Bagaimanakah prinsip merupakan amalan demokrasi. Pengekalan pegangan demokrasi diamalkan Adat Perpatih dalam kalangan masyarakat di Negeri dalam Adat Perpatih? Sembilan hingga hari ini merupakan penghargaan terhadap warisan adat ini. 171  Imbas Kembali Warisan Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan dan Perlis Sistem Pemerintahan Beraja Adat Istiadat Aspek Warisan Kerajaan Perundangan Kedah, Kelantan dan Perlis Persuratan Kesenian Keunikan Adat dan Pemerintahan Negeri Sembilan Keunikan Adat Perpatih Yamtuan Besar Jurai Keturunan Sebelah Ibu atau Yang di-Pertuan Besar Pelaksanaan Hukuman Undang Perkahwinan Upacara Kedim Lembaga Wanita Mewarisi Pusaka Buapak Anak Buah dan Ibu Soko Hierarki pentadbiran Adat Perpatih melalui permuafakatan lantikan daripada peringkat bawah. Warisan kegemilangan kerajaan Alam Melayu menerusi kerajaan Kedah, Kelantan, Perlis, serta keunikan adat dan pemerintahan Negeri Sembilan kekal hingga hari ini. Kesedaran terhadap pemeliharaan dan pemuliharaan warisan ini merupakan tanggungjawab kita bersama-sama. Demikianlah juga dengan keunikan warisan di Sarawak dan Sabah yang akan dibincangkan dalam bab seterusnya. 172  Pemahaman dan Pemikiran Kritis 1. Mengapakah istiadat penganugerahan darjah kebesaran oleh Sultan atau Raja diwarisi hingga kini? A. Berkongsi kesejahteraan negeri. B. Mendaulatkan pemerintahan beraja. C. Peruntukan dalam undang-undang negeri. D. Lambang hubungan antara pemerintah dengan rakyat. 2. Apakah peranan undang-undang dalam pemerintahan sesebuah kerajaan? A. Menjamin keadilan. B. Menjadi lambang perpaduan. C. Mengelak ancaman pihak luar. D. Mengekalkan kedudukan pembesar. 3. Lengkapkan jadual di bawah dengan maklumat yang betul. Penggunaan Gelaran Pemerintah Kerajaan Gelaran Pemerintah Kedah Perlis Kelantan Negeri Sembilan 4. Syair Sultan Maulana dihasilkan pada zaman pemerintahan Sultan Ahmad Tajuddin Halim Shah II (1804 -1845) berkaitan kisah perang tentera Kedah. Dipersembahkan dalam bentuk syair. Berdasarkan maklumat karya persuratan di atas, jawab soalan yang berikut: (a) Nyatakan keistimewaan karya tersebut. (b) Cadangkan langkah-langkah karya ini dapat dipelihara dan dipulihara. (c) Hasilkan satu rangkap syair berkaitan pencapaian cemerlang sekolah anda. 173  Pemahaman dan Pemikiran Kritis 5. Isikan tempat kosong dengan maklumat yang betul. Peranan: Undang Peranan: Lembaga Buapak 6. Petunjuk 4 1. Anjung 2. Serambi 3 3. Rumah ibu 4. Rumah dapur 2 1 Berdasarkan ilustrasi seni bina rumah tradisional di atas, jawab soalan yang berikut: (a) Apakah keunikan yang terdapat pada seni bina tersebut? (b) Bandingkan ruang rumah tradisional dengan rumah sekarang. (c) Sekiranya anda diberi peluang membina rumah, lakarkan bentuk dan seni bina yang anda gemari. 7. (a) Jelaskan asal usul Adat Perpatih di Negeri Sembilan. (b) Apakah keistimewaan kedudukan wanita dalam Adat Perpatih? (c) Berikan tafsiran anda tentang perbilangan Hidup dikandung adat, mati dikandung tanah. 174  Cakna dan Cerminan Sejarah Nilai, Patriotisme dan Iktibar Pengetahuan tentang keunikan warisan dan adat negeri-negeri Melayu menyedarkan kita tentang kepentingan menghargai keunikan tersebut. Keunikan aspek warisan dan adat mendidik kita agar sentiasa mempertahankan kepelbagaian budaya bangsa negara kita. Kita perlu bersikap kreatif dan inovatif dalam mengekalkan warisan dan adat bagi meneruskan kegemilangan negara tercinta. Diri dan Keluarga Negara Mengetahui kepentingan mempertahankan Memahami warisan dan adat bangsa dapat nilai-nilai murni dan warisan dalam memupuk semangat bersatu padu ke arah usaha membentuk institusi keluarga yang kewujudan sebuah tamadun bangsa yang harmoni. unggul. Perarakan bergajah pada istiadat keberangkatan balik Seri Paduka Baginda Duli Yang Maha Mulia Yang di-Pertuan Agong Ke-14, Almarhum Tuanku Abdul Halim Mu’azzam Shah dan Raja Permaisuri Agong, Tuanku Hajah Haminah ke negeri Kedah di Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur yang menggambarkan warisan kegemilangan dan keunikan kerajaan Alam Melayu. (Sumber: Koleksi Jabatan Warisan Negara, 2016) 175