5. Hafta - Eğitim Sosyolojisine Batı’daki ve Türkiye’deki Yaklaşımlar PDF

EĞİTİM SOSYOLOJİSİ DERSİ EĞİTİM SOSYOLOJİSİNE BATI’DAKİ VE TÜRKİYE’DEKİ YAKLAŞIMLAR Dr. Öğr. Üyesi Safter ELMAS 2023-2024 / Güz Dönemi  DERS AKIŞI o Batı Sosyolojisinde Eğitim Olgusu o Emile Durkheim’de Eğitim o Max Weber’de Eğitim o Eğitim’de Marxist Anlayış o Türkiye...

EĞİTİM SOSYOLOJİSİ DERSİ EĞİTİM SOSYOLOJİSİNE BATI’DAKİ VE TÜRKİYE’DEKİ YAKLAŞIMLAR Dr. Öğr. Üyesi Safter ELMAS 2023-2024 / Güz Dönemi  DERS AKIŞI o Batı Sosyolojisinde Eğitim Olgusu o Emile Durkheim’de Eğitim o Max Weber’de Eğitim o Eğitim’de Marxist Anlayış o Türkiye Sosyolojisinde Eğitim Olgusu o Ziya Gökalp’in Eğitim Anlayışı o Prens Sabahattin’in Eğitim Anlayışı o İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun Eğitim Anlayışı o Okulda Eğitim o Müfredat o Okul Kültürü ve Evrensel Okul Kültürü o Öğrenci Toplumsallıkları o Sapkın Tipler  Yükseköğretim (Erdoğan-Coşkun, 2020) 1946 yılı 27 Mayıs 1960 1973 yılı 12 Eylül 1980 31 Mayıs 1933 Bugünler Üniversiteler Yasası Askeri Darbesi Üniversiteler Yasası Askeri Darbe Darülfünun Hem Yeni Üniversite Üniversite 2018 yılı Kapatılmış üniversite anayasaya özerkliği yasası itibarıyla hem göre korunmakla yenilenmiş yükseköğretim İstanbul fakülteler üniversite birlikte katı e Üniversites tüzel kişilik “özerk sınırlamalar Özerklik kayıt yaptıran i Açılmış olarak kabul kuruluş” getirilmiş muğlaklaştırı öğrenci sayısı edilmiş ve olarak kabul “üniversitel lmış 810 bin 1933 idari ve edilmiş er üzerinde Üniversiteler Üniversite bilimsel devletin için bir üst 2019 yılı Reformu özerklikleri 1933 gözetim ve kuruluş itibarıyla tanınmış Üniversite denetim olarak YÖK Türkiye’de Rektör reformundan hakkı” kurulmuş, 129’u devlet, Dekan Çok sonra anayasaya özerklik bu 77’si vakıf 206 Fakülte üniversiteli üniversiteler girmiş kuruma üniversite var döneme ikinci kez aktarılmış ama geçilmiş ve tasfiye üniversitelerin  Batı Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Eğitim: Fransız toplumunun sanayileşmesiyle yaşadığı toplumsal sorunlara çare İşlevselci eğitim kuramlarına ilham kaynağı Emile Toplum çatışmadan münezzeh, uyumlu bir formasyon Eğitim sistemi bu formasyon içerisinde toplumun kendisini Durkheim yeniden üretmesine imkan sağlayan ünite Eğitim süreci “genç neslin sistematik bir toplumsallaşması”dır Durkheim’e göre bütün toplumların ulaşmak istedikleri hedefler ve idealler vardır (Muassır Medeniyetler örneği gibi) Öğretmenler öğrencileri bu hedeflere hazırlayan aktörlerdir. Öğretmenler “atalardan” kalan ahlaki değerlerle ilgili meşruiyet yaratırlar ve öğrencilerde bu değerlere karşı istek ve heyecan uyandırırlar Eğitim toplumsallaşma ve uzmanlaşma için gerek duyulan becerileri öğretir Batı Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Kapitalist dönüşümün sağlanmasında eğitimin öncü rolünün altını çizer: Max “Doğal olarak, hem “görevli” hem de iş bölümü Weber içinde uzmanlaşmış memur, değişik kültürlerin çok eski bir öğesidir. Fakat bizim bütün varoluşumuzun mutlak, kaçınılmaz bağımlılığı, varlığımızın temel siyasal, teknik ve ekonomik koşullarının, özel olarak eğitilmiş bir görevliler örgütü tarafından yürütülmesi; toplumsal yaşamın en önemli günlük işlevini yerine getiren teknik, ticari, hepsinden önce hukuk eğitimi görmüş devlet görevlileri, hiçbir ülkede ve çağda, bugün çağdaş Batı’daki anlamında var olmamıştır. ” Batı Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Max Eğitsel kurumların gelecekte toplum için yüksek derecede eğitilmiş uzmanlar yetiştireceğini ileri sürmüştür Weber Eğitimin temel işlevini bireyin ilerde elde edeceği statüye hazırlık olarak değerlendirir Eğitimi, kişilerin ve grupların bürokrasi ve sosyal tabakalaşma içinde ilerde alacakları pozisyona hazırlama çalışmaları olarak görür Batı Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Marx’ın sosyolojik çözümlemelerinin temelinde sınıf çatışması vardır. Ona göre tarih sınıf savaşlarının tarihidir Toplum, kişiden öncedir. Toplumsal yarar, kişisel yarardan Karl üstündür; ama kişi de ezilmemelidir. Eğitim bireyi üretim koşullarına hazırlar Marx Marx’a göre zenginler toplumsal yapıdaki eşitsizlikleri sürdürmek ve işçileri dizginlemek için genellikle bazı baskı araçlarının gücünden yararlanmaktadır Okullar öğrencilere genel bilinç olarak, zenginlerin çıkarlarına uygun bir eğitim vererek, onlara adeta yanlış bilinç aşılamaktadır Okullarda gençlere verilen bu kapitalist ideoloji, onlara şahsi yeteneklere dayalı olan meritokratik bir sistemi dayatır Birileri zengin olmuşsa, bunu kişisel beceri ve çabalarıyla başarırken; yoksul kalanlar ise suçu kendi beceriksizlikleri, tembellikleri ve zaaflarında aramalıdırlar Türkiye Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Gökalp’ e göre, birey dünyaya geldiği zaman sosyal olmayan bir varlıktır Bireylerin toplumu benimsemesi yani sosyalleşmesi toplumun Ziya devamı için gereklidir Bir toplum bireylerine dilini, ahlakını, estetik zevkini, ilmi Gökalp mantığını, tekniğini aşılamazsa yaşayamaz Toplumun bireyleri üzerinde tatbik ettiği bu sosyalleştirme işine ‘‘terbiye’’ denir Gökalp, eğitimi ağırlıklı olarak milliyetçilik doğrultusunda ele alsa da konunun İslamlaşma ve Batılılaşma yanını ihmal etmez. Bireyin kültüre intibakı eğitim, teknolojiye intibakı öğretimle olur. Bu açıdan kültür milli, teknoloji uluslararasıdır Her ulusun özel kültürü ancak kendisi için eğitimin amacı olabilir Türk çocuğu, Türk milletinin kültürüne göre eğitilmelidir  Türkiye Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Eğitimi, girişimci insanın yetişmesinde biricik vasıta olarak görür Eğitim, üretici ve girişken insanı yetiştirecek biçimde yeniden organize olmalı Memur ve tüketici insan değil, ‘‘üretici’’ ve ‘‘girişimci’’ insan, Prens Sabahattin’in ön gördüğü doğrultuda toplumu dönüştürecek, Sebahattin beklenen insandır Kişisel girişim düşüncesiyle yeni kuşaklar yetişecek ve toplum kısa sürede refaha ve mutluluğa kavuşacaktır. Aksi takdirde rekabetçi ekonomik koşulların egemen olduğu dünyada ayakta kalmak mümkün olmayacaktır Osmanlı Devleti’nde geçerli olan teorik ve merkeziyetçi eğitim anlayışını eleştirir. Bunun baskı rejimini kökleştirdiğini belirtir Bireyci ve girişken yurttaşlar yetiştirecek bir eğitim sisteminde ‘‘ekmeğini taştan çıkaracak’’ bireyler yetişecektir Topluma Anglo-Sakson eğitim anlayışıyla istenilen şeklin verilebileceğine inanmakta  Türkiye Sosyolojisinde Eğitim Olgusu (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) İsmail Hakkı, ulusal, çağdaş, toplumcu ve uygulamalı eğitime dikkat çekmiş Yaratıcı, ‘‘Yeni Adam’’ yetiştiren üretici bir eğitim İsmail Hakkı sisteminden yanadır Eğitimin görevi bireyi çalışma yaşamına hazırlamaktır. Baltacıoğlu Bir hareket noktası olarak adlandırdığı bu ilke, okulun görevinin kişiyi toplumun gerçek yaşantısına hazırlamak olduğu gösterir Bu ilkelere göre temellendirilmiş ‘‘İçtimai Mektep’’ dediği yeni okul modelini önerir Bu okul, üretim okuludur ve demokratik okuldur. Üretim önemlidir, kuramsal ve uygulamalı ders biçiminde bir ikilik değil bütünlük vardır. Üretici adam yetiştirmek eğitimin amaçları olmalıdır Okulda Eğitim o Müfredat o Okul Kültürü ve Evrensel Okul Kültürü o Öğrenci Toplumsallıkları o Sapkın Tipler  Müfredat düzenlenmiş bilgi öbeğidir Kültürel ve mesleki bilgiyi içerdiği gibi toplumdaki güç ilişkilerinin yansıması Müfre Müfredat sayesinde okul, siyasi iktidarı ve dat sosyo-ekonomik eşitsizlikleri kültürel alanda yeniden üretmek yoluyla bunları güçlendirmektedir. Okul ile toplum arasındaki ilişki en fazla müfredatta ortaya çıkar. Müfredatla ilgili tartışmalar, genellikle politik açıdan ele alınır. Politik açıdan müfredatların eleştirisi, modern ulus devletlerin eleştirisiyle ilişkilidir. tlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022) Müfredat okullarda bu kültürel rolünü nasıl oynamaktadır? Öncelikle öğrencilere aktarılmak üzere seçilen içerik üzerinden kültürü oluşturmaktadır. Müfredatta hangi bilginin yer aldığı kadar hangi bilgilerin yer almadığı da önem kazanmaktadır. Müfredatın belli türde bilgileri içermesi “ideolojik kod”larıyla ilgili görülebilir. İkinci olarak ise müfredatın biçimi kültürel içeriği oluşturmaktadır. Örnek: eğitim materyali öğrencilerin birlikte öğrenmesine müsaade ediyor mu, yoksa öğrencinin sadece öğretmenle ilişki kurmasını sağlayan bireyselci kültür mü inşa etmektedir? Müfredatın içeriği/biçimi sınıfta öğretmen- öğrenci ve öğrenci-öğrenci ilişkisini şekillendirir. İlkokul Müfredat Programında: “İlkokul, çocuklara milli kültürü aşılamak mecburiyetindedir. İçinde yetişen bütün yurttaşlara aynı milli ülküleri, aynı milli amaçları vermek için gereken bütün bilgileri, alışkanlıkları, ilgileri, hizmet arzusunu verimli bir şekilde kazandırmak ilkokulun önemli ödevidir. Millet, hayatı ve geleceği için gerekli gördüğü bütün değerleri ve ülküleri yurttaşlara aşılamayı her şeyden önce ilkokuldan bekler.” Bu çerçevede ilkokul müfredatında yer alan her dersin “milli hedeflere ulaştıracak birer vasıta” olarak görülmesi beklenir. (Mermutlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022)  Merkezi sistem tarafından yapılandırılan eğitim programlarına rağmen ailelerin çocuklarını okutmak için can attıkları “başarılı” ve “düzgün” okullar ve yine çocuklarını çalışmazsa gitmek zorunda kalacağı yönünde korkuttukları “kötü örnek” okullar vardır. Okulları iyi-kötü ve başarılı-başarısız yapan kültürel dokuları vardır. Bu bazen okulun yer aldığı bölgeye göre şekillenir, bazen de okul yönetiminin Okul uygulamalarına göre Kültür Devlet ya da özel okul olması, kırsal alanda ya da ü şehirde bulunması, dışa kapalı bir mahallede ya da nüfusu değişken bir bölgede olması, kız ve oğlanlara özel olması, okulun kültürünü belirleyen unsurlardır. Okul, öğrencilerine egemen kültürü aktarmaya çalışır. Toplumsal hayatta bulunmayan seçicilik, okulda spor ve sanat faaliyetleriyle oluşturulmaya çalışılır. Bu faaliyetler aynı zamanda toplumsallaşma araçlarıdır ve öğrencilere sporcu, sanatçı gibi çeşitli statü ve rollerin kazandırılmasını amaçlar. tlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022)  Son yıllarda okul kültürüne dair yapılan araştırmalar “Kolejli alt-kültürü eğlenmeyi ve sosyalleşmeyi üniversitede dört ayrı alt- merkeze alır. Bu öğrenciler “makul” akademik kültür olduğunu iddia eder: sorumluluğun ne kadar olduğunu (ve ne kadarının “aşırı” olduğunu ve “inek”likle etiketlendirmeye yol açtığını) saptarlar. Kolejli alt-kültürünün üyeleri akademik uğraşları pek üstlenmezler. Genelde sporcular Akademik bu alt-kültür için uygundurlar. alt-kültür, öğretim üyelerinin entelektüel kaygılarıyla özdeşleşir ve bizatihi Öğrenci bilgiye değer verirler. Toplumsallı Mesleki alt-kültür öncelikle kariyer ihtimalleriyle kları ilgilenir ve üniversiteyi ilerleme açısından zorunlu olan diploma almanın aracı olarak görür. Konformist olmayan alt-kültür üniversite ortamına karşı husumet besler ve akademik çalışmalarla bağlantılı ya da bağlantısız olabilecek düşüncelerin peşinden gider. Bu grup kampüs yayınları ya da belirli meselelere yönelik olarak kurulan gruplar vasıtasıyla faaliyet gösterir” tlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022)  Okulda devamlı başarısızlık, adi hırsızlıklar, müstehcen küfür ve konuşmalar, cinsel sapkınlık, kavgacılık, geçimsizlik, okuldan nefret etme ve kaçma, güvensizlik, aşağılık duygusu, aşırı kıskançlık, huzursuzluk ve aşırı hareketlilik Ailenin ve aile çevresinin sosyo-ekonomik durumunun bozuk olması, Çocuğun bir suç bölgesinde oturması ve Sapkın suçlularla oturup kalkması, Tipler Çocuğun “yıkılmış aile” ile yaşaması. Ebeveynlerden birinin evi terk etmesi ya da sorumsuz davranışlarda bulunarak çocuğun fiziksel ve manevi ihtiyaçlarını gidermemeleri, Çocuğun zihinsel ya da bedensel olarak bir “kusurunun” olması Akranlarıyla iyi toplumsal ilişkiler kuramaması tlu, 2018; Ayhan, 2021; Erbil, 2019; Erdoğan Coşkun, 2022)