Wykład 4 PDF

Kolos → 8.30 (8.15/20) | CBM A i C LEKI STOSOWANE W LECZENIU CUKRZYCY CUKRZYCA ~ choroba metaboliczna objawiająca się stanem przewlekłej hiperglikemii DIAGNOSTYKA CUKRZYCY przygotowanie do badania ◦ na czczo (13-14h) – ostatni posiłek poprzedniego dnia o 18:00 ◦ zmienność dobowa –...

Kolos → 8.30 (8.15/20) | CBM A i C LEKI STOSOWANE W LECZENIU CUKRZYCY CUKRZYCA ~ choroba metaboliczna objawiająca się stanem przewlekłej hiperglikemii DIAGNOSTYKA CUKRZYCY przygotowanie do badania ◦ na czczo (13-14h) – ostatni posiłek poprzedniego dnia o 18:00 ◦ zmienność dobowa – zachować porę pobrania 7:00-10:00 ◦ unikać wysiłku i stresu TYPY CUKRZYCY cukrzyca typu I – insulinozależna ◦ przyczyna immunologiczna lub idiopatyczna (brak przyczyny/nieznana) ◦ prowadzi do całkowitego zniszczenia komórek beta wysp trzustkowych, które produkują insulinę (trzustka traci umiejętność produkcji insuliny) ◦ diagnozowana w młodym wieku (dzieci, nastolatki) cukrzyca typu II – insulinoniezależna ◦ przyczyną jest styl życia (np. brak aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta, nadmierne spożycie alkoholu, palenie papierosów) ◦ pojawia się oporność na insulinę ◦ diagnozowana po 30 roku życia cukrzyca typu III ◦ najczęściej jest spowodowana lekami (np. GKS – glukokortykosterydy), usunięciem trzustki lub nowotworami cukrzyca typu IV – cukrzyca ciężarnych ◦ hiperglikemia, która została po raz pierwszy zdiagnozowana w czasie ciąży ◦ jej przyczyną są zmiany hormonalne, a dokładnie oporność, którą powoduje łożysko ◦ najczęściej ten typ cukrzycy zanika po rozwiązaniu, ale pozostaje wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II w przyszłości PROFILAKTYKA CUKRZYCY regularny pomiar glukozy we krwi redukcja masy ciała odpowiednia dieta (produkty bogate w błonnik o niskim indeksie glikemicznym) aktywność fizyczna (4 dni w tygodniu po 30 minut) LECZENIE CUKRZYCY PREPARATY INSULINY ultra-szybko działające ◦ bardzo szybki początek działania (ok. 5 minut), mogą być podawane tuż przed posiłkiem ◦ bardzo krótki czas działania (ok. 1-2h) ◦ podawane podskórnie, preferowane insuliny do pomp insulinowych oraz pierwszy wybór dla kobiet w ciąży! ◦ np. lispro, aspart, glulizyna krótko działające ◦ insulina naturalna ◦ początek działania ok. 30min, czas działania 5-8h ◦ podawane podskórnie i dożylnie o pośrednim czasie działania ◦ np. protaminowa, izofanowa  ◦ początek działania po ok. 3h, czas działania do 12h ◦ podawane podskórnie długo działające ◦ np. glarginowa (pierwszy wybór), determir ◦ początek działania po ok. 1h, czas działania do 24h ◦ podawane podskórnie ◦ insuliny bezszczytowe ◦ stosowane w cukrzycy typu I, III i IV oraz w LADA (uszkodzenie komórek beta trzustki u cukrzyków z typem II) POWIKŁANIA LECZENIA INSULINĄ hipoglikemia (pierwszy objaw → utrata przytomności, brak objawów poprzedzających) alergia insulinowa immunologiczna oporność insulinowa lipodystrofia w miejscu wstrzyknięcia DOUSTNE LEKI PRZECIWCUKRZYCOWE ~ dla pacjentów z cukrzycą typu II pochodne sulfonylomocznika → glipizyd, glimepiryd, gliburyt glinidy → repaglinid, biguanidy → metformina ◦ obniża poziom glukozy ◦ zmniejsza masę ciała ◦ stabilizuje blaszkę miażdżycową ◦ obniża ryzyko chorób naczyniowych (mikro- i makroangiopatie) ◦ działanie niepożądane: ostre biegunki, na które po 2 miesiącach stosowania rozwija się tolerancja  glitazony → pioglitazon inhibitory α-glukozydazy → akarboza NOWE LEKI syntetyczny analog amyliny→ pramlintid – może być stosowany zarówno w cukrzycy typu I i II, podawany podskórnie leki inkretynowe → ozempic ◦ w warunkach fizjologicznych GLP-1 zwiększa wydzielanie insuliny a zmniejsza wydzielanie glukagonu, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia poziomu glukozy ◦ dodatkowo GLP-1 hamuje apetyt, zwalnia opróżnianie żołądka (prowadzi do redukcji masy ciała) i ma działanie protekcyjne na komórki beta trzustki ◦ pierwsza grupa leków to analogi GLP-1, czyli również agoniści receptora dla GLP-1 (np. eksenatyd, liraglutyd (saxenda), semaglutyd (ozempic), tirzepatyd) ◦ druga grupa leków to inhibitory enzymu rozkładającego GLP-1 w organizmie (np. sitagliptyna, sakagliptyna, wildagliptyna) flozyny → dapagliflozyna, empagliflozyna ◦ inhibitory SGLT-2 powodują, że glukoza zamiast wracać do krwi jest wydalana wraz z moczem ◦ powodują redukcję masy ciała i spadek ciśnienia krwi GLUKAGON odtrutka swoista w zatruciu insuliną podawana dożylnie!, domięśniowo i podskórnie CHOROBY TARCZYCY MECHANIZM POWSTAWANIA HORMONÓW TARCZYCY ~ jod jest transportowany do tarczycy, gdzie ulega wielu przemianom chemicznym prowadzącym do powstania cząsteczek DIT i MIT ~ dwie cząsteczki DIT tworzą hormon T4, a jedna DIT i jedna MIT tworzą T3 ~ obydwa hormony są następnie uwalniane z tarczycy, jednak ilość T4 jest zawsze większa od T3 ~ jest to spowodowane tym, że T4 w tkankach obwodowych ulega dalszym przemianom do T3 NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY ~ wynika z całkowitego braku hormonów lub rzadziej z ich niedoboru LECZENIE NIEDOCZYNNOŚCI → L-tyroksyna suplementacja T3 i T4 syntetyczny tani niskie ryzyko alergii czas półtrwania – 7 dni łatwość monitorowania → liotyronina (T3) 3x większa siła działania suplementacja tylko T3 czas półtrwania – 24h trudna do monitorowania duże ryzyko kardiotoksyczności NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY ~ spowodowana jest produkcją zbyt dużej ilości hormonów tarczycy LECZENIE NADCZYNNOŚCI → tioamidy metimazol (lek pierwszego wyboru), tiamazol, propylotiouracyl (PTU) metimazol: długi czas działania (tylko raz dziennie), mało działań niepożądanych, per os, przechodzi przez łożysko (kat. D) PTU: krótki czas działania (ok. 6h), więcej działań niepożądanych, przechodzi przez łożysko (kat. D) pierwszy trymestr – lepiej stosować PTU!! → beta-blokery propranolol – redukcja objawów → inhibitory anionów pertechnecjan, perchloran, tiocyjanian hipertyrodoizm polekowy (np. amiodaronowy) → jodki jodek potasu  przełom tarczycowy oraz zwiększenie kruchości i zmniejszenie ukrwienia tarczycy przed operacją chirurgiczną → radioaktywny jod izotop 131 – podawany doustnie, na zawsze uszkadza część tarczycy często prowadzi do powstania niedoczynności tarczycy oraz bezpłodności stosuje się u dorosłych pacjentów nieodpowiadających na leczenie, którzy mają jeszcze wiele lat terapii przed sobą oraz posiadają co najmniej jedno dziecko ADRENOKORTYKOSTERYDY PODZIAŁ STERYDÓW ZE WZGLĘDU NA TYP glikokortykosterydy np. hydrokortyzon, kortyzon, prednizolon, betametazon, deksametazon mineralokortykosterydy np. fludrokortyzon PODZIAŁ STERYDÓW ZE WZGLĘDU NA CZAS DZIAŁANIA krótko działające – kortyzon, kortyzol, prednizon, prednizolon, metylprednizolon po pośrednim czasie działania – tramcynolon długo działające – betametazon, deksametazon PODZIAŁ STERYDÓW ZE WZGLĘDU NA EFEKT przeciwzapalne – betametazon, deksametazon zatrzymujące sód – fludrokortyzon DROGA PODANIA doustna – kortyzon, prednizon parenteralna – prednizolon, metyprednizolon miejscowa – betametazon, deksametazon, flutikazon dostawowa – deksametazon WSKAZANIA DO STOSOWANIA STERYDÓW → leczenie substytucyjne np. choroba Addisona (niedobór adrenokortykosterydów), aldosteronizm, choroba Cushinga ◦ choroba Cushinga – nadczynność kory nadnerczy objawiająca się nagromadzeniem tłuszczu w tułowiu oraz karku (bawoli kark), księżycowatą twarzą (nalana z obrzękniętymi powiekami), nadciśnieniem tętniczym, osteoporozą, niepłodnością, ginekomastią i czerwonymi rozstępami na skórze → inne stany zapalne alergie astma anemia nowotwory dojrzewanie płuc u wcześniaków DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE → OUN bezsenność zmiany zachowania, psychozy → osteoporoza i cukrzyca → infekcje bakteryjne i grzybicze oraz spowolnienie gojenia się ran → zahamowanie wzrostu u dzieci LEKI STOSOWANE W LECZENIU OSTEOPOROZY TYPY OSTEOPOROZY starcza postmenopauzalna polekowa LECZENIE profilaktyka ◦ regularny wysiłek fizyczny ◦ przyjmowanie wapnia i wit. D3 (pokarm i leki) niefarmakologiczne ◦ fizykoterapia, ◦ dieta i fizjoterapia ◦ edukacja zdrowotna farmakologiczne LEKI STOSOWANE W LECZENIU OSTEOPOROZY → hormonalne teriparatyd – analog parathormonu ludzkiego, podskórnie, 1x na dobę kalcytonina – podskórnie, domięśniowo, donosowo estradiol – doustnie raloksyfen → niehormonalne bisfofoniany – lek pierwszego wyboru!, np. alderonian!, etidronian, pamidronian, ibadronian, risedronian, bardzo słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego oraz powodują podrażnienia p.p., dlatego muszą być przyjmowane 30min przed śniadaniem, popijane wodą, w pozycji stojącej (wchłania się w 5%) ranelinian strontu – doustnie hydroksyapaptyt osseiny – doustnie denozumab – przeciwciało monoklonalne, podawane podskórnie 1x/6 miesięcy wapń + wit. D3 cele terapii: zapobieganie i opóźnianie resorpcji kości, pobudzanie tworzenia tkanki kostnej leki hormonalne stosuje się w osteoporozie postmenopauzalnej leki niebędące hormonami stosuje się w osteoporozie starczej, polekowiej i postmenopauzalnej