Podstawy działalności gospodarczej i zarządzania PDF

Dr hab. inż. Anna Szeląg-Sikora, prof. UR Katedra Inżynierii Rolniczej, Logistyki i Informatyki Stosowanej 2  POJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA (DEFINICJA) – definicję działalności gospodarczej określa art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie pr...

Dr hab. inż. Anna Szeląg-Sikora, prof. UR Katedra Inżynierii Rolniczej, Logistyki i Informatyki Stosowanej 2  POJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA (DEFINICJA) – definicję działalności gospodarczej określa art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej. Według definicji działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. 3  POJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ USTAWY NIE STOSUJE SIĘ DO (art.3)- działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. 4 JAK ROZUMIEMY POJECIE „PRZEDSIĘBIORCY” – zgodnie z ustawą (art. 4) za przedsiębiorcę uznaje się: a)osoba fizyczna, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą, b)osoba prawna, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą, c)jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą, d) wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, ZASADY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W POLSCE: A) SWOBODA PODEJMOWANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ B) OGRANICZONA SWOBODA PODEJMOWANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPDOARCZEJ DLA DZIEDZIN WYMAGAJĄCYCH KONCESJI C) DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA OBJĘTA OBOWIĄZKIEM UZYSKANIA ZEZWOLENIA D) DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA OBJĘTA OBOWIĄZKIEM UZYSKANIA LICENCJI E) ZASADA RÓWNOŚCI F) ZASADA OCHRONY KONKURENCJI G) ZASADA SWOBODY UMÓW  SWOBODA PODEJMOWANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ -podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa (zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej). -Organ administracji publicznej nie może żądać, ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa.  OGRANICZONA SWOBODA PODEJMOWANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPDOARCZEJ DLA DZIEDZIN WYMAGAJĄCYCH KONCESJI: Koncesja - akt administracyjny uprawniający do wykonywania ściśle określonej działalności gospodarczej w sposób i na warunkach określonych w przepisach prawa i koncesji wydanej na ich podstawie. Koncesja ma charakter publicznoprawnego uprawnienia podmiotowego i z tej przyczyny, co do zasady wyłączona jest z obrotu cywilnoprawnego. Stanowi ona wyjątek od wyrażonej w art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasady wolności prowadzenia działalności gospodarczej. Zasadą jest że udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. PRZEDMIOTY DZIAŁALNOŚCI WYMAGAJĄCE UZYSKANIA KONCESJI: 1. poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, 2. wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, 3. wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią, 4. ochrona osób i mienia, 5. rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, 6. przewozy lotnicze DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA OBJĘTA OBOWIĄZKIEM UZYSKANIA ZEZWOLENIA Zezwolenie – akt dopuszczenia przedsiębiorcy do wykonywania określonej działalności gospodarczej, po uprzednim stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia określone prawem warunki wykonywania tej działalności. Zezwolenie nie nadaje przedsiębiorcy nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje pod względem podmiotowym (przy koncesji odmiennie). W odniesieniu do indywidualnego przypadku zezwolenie stwierdza, że nie zachodzą przeszkody w podjęciu i wykonywaniu działalności gospodarczej przez ubiegającego się o zezwolenie.  PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZYCH OBJĘTYCH OBOWIĄZKIEM UZYSKANIA ZEZWOLENIA 1. sprzedaż detaliczna i hurtowa napojów alkoholowych ( Ustawa o wychowaniu w trzeźwości) 2. wytwarzanie i import produktów leczniczych; 3. odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości; 4. działalność w zakresie gier losowych (Ustawa o grach i zakładach wzajemnych) 5. podmioty prawa bakowego (Ustawa Prawo Bankowe) 6. podmioty objęte prawem telekomunikacyjnym (Ustawa prawo telekomunikacyjne) 7. podmioty działające na podstawie prawa o działalności ubezpieczeniowej (Ustawa Prawo Ubezpieczeniowe) 8. podmioty działające w oparciu o unormowania pośrednictwa ubezpieczeniami (Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym)  DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA OBJĘTA OBOWIĄZKIEM UZYSKANIA LICENCJI LICENCJA – akt upoważniający do prowadzenia działalności gospodarczej w danym przedmiocie po spełnieniu wymogów formalnych niezbędnych do jego prowadzenia. Licencje zasadniczo wymagane są teraz na gruncie 3 przedmiotów działalności: Transportu drogowego, (taksówki); Transportu kolejowego; Pracy syndyka; ZASADA RÓWNOŚCI - zasada równości mieści w sobie następujące podstawowe uprawnienia: - równość ochrony prawnej (sadowej) dla wszystkich form prowadzenia działalności gospodarczej. Ochrona ta dotyczy przede wszystkim samodzielności podmiotów gospodarczych i prowadzenia działalności we własnym imieniu i na własna odpowiedzialność. - równość obciążeń podatkowych i innych ciężarów publicznych - równość w dostępie do rynku (towarów, usług, zamówień) Zasadą równości objęte są także osoby zagraniczne, na zasadach przewidzianych ustawą o swobodzie działalności gospodarczej (art. 32 Konstytucji oraz art. 6 ust. O swobodzie działalności gospodarczej). ZASADA OCHRONY KONKURENCJI - Przedsiębiorca przy prowadzeniu działalności gospodarczej zobowiązany jest kierować się zasadami uczciwej konkurencji. Nie powinien on podejmować działań, mających na celu ograniczanie konkurencji, w szczególności polegających na: osłabieniu wolności gospodarczej, swobody wyboru i samodzielności działalności innych przedsiębiorców oraz konsumentów na rynku. (art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawa z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i ustawa z dnia 15 grudnia 2000 o ochronie konkurencji i konsumentów). ZASADA SWOBODY UMÓW - strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasada ta realizuje się w kilku podstawowych uprawnieniach: -swobodzie decyzji co do zawarcia umowy; -swobodzie decyzji co do wyboru drugiej strony umowy; -swobodzie kształtowania treści umowy; -swobodzie wyboru formy umowy. 16 MIKROPRZEDSIĘBIORSTWO- za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych : a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz b) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 2 mln EURO lub suma aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w złotych 2 milionów EURO. MAŁE PRZEDSIĘBIORSTWO- za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych : a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz b) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 10 mln EURO lub suma aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w złotych 10 milionów EURO. ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWO- za średnie przedsiębiorstwo uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnął: a) zatrudnienie średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz b) przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 50 mln EURO lub suma aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w złotych 43 milionów EURO. DUŻE PRZEDSIĘBIORSTWO- za duże przedsiębiorstwo uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: A) osiągnął zatrudnienie średniorocznie na poziomie 250 pracowników lub więcej B) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający lub równy równowartości w złotych 50 mln EURO lub suma aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat przekroczyła równowartości w złotych 43 milionów EURO  Rodzaj Mikro Małe Średnie przedsiębiorstwa Zatrudnienie* < 10 osób < 50 osób < 250 osób < 10 mln < 50 mln Roczny obrót* < 2 mln EUR EUR EUR Lub Całkowity < 10 mln < 43 mln < 2 mln EUR bilans roczny* EUR EUR TYPY PRZEDSIĘBIORSTW A) Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą – jednoosobowa działalność gospodarcza. B) Spółka cywilna. C) Spółki prawa handlowego – spółki osobowe – spółka jawna D) Spółki prawa handlowego – spółki osobowe – spółka partnerska E) Spółki prawa handlowego – spółki osobowe – spółka komandytowa F) Spółki prawa handlowego – spółki osobowe – spółka komandytowo-akcyjna G) Spółki kapitałowe – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością H) Spółki kapitałowe – spółka akcyjna  Co decyduje o wyborze formy prowadzenia działalności gospodarczej – Determinanty wyboru formy prowadzenia działalności gospodarczej: - Przedmiot prowadzenia działalności gospodarczej - Zakres prowadzenia działalności gospodarczej - Zasoby: majątkowe, finansowe, ludzkie - Know-how - Zaplecze lokalowe - Rynki zbytu Podejmujący działalność gospodarczą mogą swobodnie podejmować decyzje, w jakiej formie organizacyjnej ma być ona prowadzona. Niekiedy przepisy wymagają, aby określona działalność gospodarcza była prowadzona w określonej formie prawnej (np. banki tworzone są w formie spółek akcyjnych).  Przedsiębiorstwo w gospodarce Przedsiębiorca jest osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką niemającą osobowości prawnej lub spółka prawa handlowego, która zawodowo we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa, a także rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych prowadzona w sposób ciągły i zorganizowany. Osoba fizyczna to człowiek występujący jako podmiot prawa cywilnego. Osoba prawna jest to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która z mocy odpowiednich przepisów prawa posiada zdolność do czynności prawnych. Spółka jest formą przedsiębiorstwa. Jest to grupa wspólników, którzy: gromadzą środki, uzyskują korzyści proporcjonalne do wniesionego wkładu, działają dla realizacji wspólnego celu gospodarczego.  Przedsiębiorstwo w gospodarce Przedsiębiorstwo jest to zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. Przedsiębiorstwo obejmuje: nazwę, znaki towarowe i inne oznaczenia, nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały, wzory użytkowe, patenty, księgi handlowe, zobowiązania i obciążenia wynikające z prowadzonej działalności, prawa do najmowanych przez przedsiębiorstwo lokali.  Przedsiębiorstwo – to wyodrębniony prawnie i finansowo 1. podmiot gospodarczy działający w określonym systemie gospodarczym. Wyodrębnienie ekonomiczne: majątek ma ściśle określony status własnościowy; sytuacja ekonomiczna zależy przede wszystkim od wyników własnej działalności; dysponowanie majątkiem przedsiębiorstwa leży tylko w gestii jego właścicieli, samodzielnie prowadzących działalność gospodarczą. Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne: posiada wyodrębnione wyposażenie produkcyjne, przystosowane do wytwarzania określonych dóbr i usług; posiada załogę i strukturę zarządzania. Wyodrębnienie prawno-organizacyjne: posiada osobowość prawną, nabytą po wpisaniu do rejestru handlowego; ma prawo zawierania umów i zaciągania zobowiązań.  Pożyczki i usługi Banki Skarb Państwa Świadczenia Oszczędności Podatki Zyski Finansowanie Subwencje Kredyty Podatki Pracownicy Konsumenci PRZEDSIĘBIORSTWO Wyroby i usługi System to powiązany ze sobą zbiór elementów działających wspólnie dla osiągnięcia założonego celu.  Przedsiębiorstwo – to podmiot gospodarczy działający w sferze produkcji i wytwarzający w sposób zorganizowany 2. dobra i usługi na potrzeby odbiorców. PRODUKT PRZEDSIĘBIORS RYNEK TWO POTRZEBA  W zakresie strategii zarządzania produkcją, podstawowymi zasadami każdego przedsiębiorstwa powinny być:  sprawny marketing;  rozwinięte naukowo-techniczne przygotowanie produkcji (działalność innowacyjna);  nowoczesna działalność wytwórcza.  Przedsiębiorstwo – system przetwórczy odpowiadający za 3. sprawne dostarczenie produktu do odbiorców.  Majątek produkcyjny spełniający potrzeby produktu, rynku, pracowników i samej organizacji.  Całkowity koszt wyrobu lub usługi.  Liczba klientów, do których można dotrzeć.  Lokalizacja organizacji i jej jednostek.  Sposób zaprojektowania zakładów lub obiektów: › zapewnienie niezawodności i bezpieczeństwa działania maszyn i urządzeń, › zapewnienie sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa.  Strategia lokalizacji: › bliskość rynku zbytu, › integracja z innymi jednostkami danej organizacji, › dostępność siły roboczej o odpowiednich kwalifikacjach, › dostępność udogodnień infrastruktury (socjalnej, transportowej), zasileń (dostawców) i uzbrojenia terenu, › dogodność warunków klimatycznych i właściwości terenu, › rozwiązania legislacyjne i wymagania bezpieczeństwa (przepisy lokalne, dotacje, podatki), › miejsce na rozbudowę i koszty parceli.  ekonomiczne pozaekonomiczne (max zysku) (max zysku) kształtowanie sterowanie planowanie (organizowanie) (kontrolowanie) pozyskiwanie danych  Cele pierwszoplanowe realizowane przez przedsiębiorstwo: › poprawa efektywności gospodarowania, › ilościowy i jakościowy wzrost produkcji, › ekspansja eksportowa, wzrost kwalifikacji załogi, › wzrost poziomu technicznego, › powiększenie majątku produkcyjnego. › poprawa warunków pracy, Dla zarządzania produkcją podstawowym celem jest cel rzeczowy. Pozostałe cele stanowią ograniczenia.  Cele drugoplanowe realizowane przez przedsiębiorstwo: › budowanie odpowiedniej pozycji na rynku i w branży; › rozwój załogi i wzrost jakości życia zawodowego; › rozwój regionu i miasta; › troska o środowisko naturalne; › integracja ze środowiskiem. Celów drugoplanowych nie da się realizować w dłuższym okresie bez odpowiednio wysokiej rentowności. Funkcje przedsiębiorstwa:  organizatora produkcji – dokonywanie przez właściciela lub menedżera wyboru co, ile, jak i gdzie produkować;  podażowa (produkcyjna) – wytwarzanie dóbr i usług kierowanych na rynek;  popytowa – zapotrzebowanie na osobowe i rzeczowe składniki produkcji;  społeczna – kształtowanie stosunków międzyludzkich. FUNKCJA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO Literatura  Małgorzata Skrzek-Lubasińska, Roman Sobiecki,2019. Samozatrudnienie. Konieczność czy wybór przedsiębiorczych? SGH, Warszawa  https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-limit-zwolnienia-z-kasy-fiskalnej  https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/obowiazki-przedsiebiorcy/chce-przygotowac-sie-do- kontroli-w-firmie/kontrole-w-firmie/ogolne-zasady-prowadzenia-kontroli-w-firmach  Szypta P. (red) (2016). Indywidualna działalność gospodarcza: (Samozatrudnienie) Uproszczone formy ewidencji, Wyd.: CeDeWu  Andrzejczyk P., Pawłowski K. (2013) Podstawy funkcjonowania przedsiębiorstw dla logistyków, wyd. Instytut Logistyki i Budownictwa  Michalska E. (2014). Zarządzanie przedsiębiorstwem – podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN  Szeląg-Sikora A., Gródek-Szostak Z., Rorat J. (2017). Znaczenie instytucjonalnego systemu wsparcia przedsiębiorczości i samozatrudnienia wśród kobiet na terenach wiejskich (na przykładzie Punktów Konsultacyjnych Krajowego Systemu Usług), Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych  Grodek-Szostak Z., Szeląg-Sikora A. Kajrunajtys D. (2016). Profesjonalizacja usług doradczych wspierających kreatywność i innowacje w organizacji. Zeszyty Naukowe nr 12. Wyższa Szkoła Ekonomii i Informatyki w Krakowie.  Sikora J., Niemiec M. ,Szeląg-Sikora A., Gródek-Szostek Z., (2017). Models and concepts of innovation in technology transfer and the regional conditions for development of entrepreneurship. Acta Scientiarum Polonorum &; Oeconomia.Warszawa  Bojewska B. (2009) Zarządzanie innowacjami jako źródło przedsiębiorczości małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Monografie i Opracowania / Szkoła Główna Handlowa 38