Podstawy psychologii - Psychoanaliza PDF

Podstawy psychologii Psychologiczne koncepcje człowieka Psychoanaliza Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej Sigmund Freud ur. 1856 we Freibergu na Morawach zm. w 1939 w Londynie kontekst historyczny i społeczno-kulturowy - Mo...

Podstawy psychologii Psychologiczne koncepcje człowieka Psychoanaliza Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej Sigmund Freud ur. 1856 we Freibergu na Morawach zm. w 1939 w Londynie kontekst historyczny i społeczno-kulturowy - Moralność wiktoriańska (tłumienie uczuć, zwłaszcza seksualnych, rozwinięte konwenase) - Żydowskie pochodzenie - Powstawanie nowoczesnej psychiatrii wybrane dzieła „Studia nad histerią” (1895) [razem z J. Breuerem] „Objaśnianie marzeń sennych” (1900) „Psychopatologia życia codziennego” (1901) „Poza zasadą przyjemności” (1920) Pięć obszernych studiów przypadków  Z perspektywy… „Dogmaty” psychoanalizy (Oleś, 2005) Determinizm Konflikt Nieświadomość Nauka nie potwierdza ich w formie przyjętej przez Freuda, ale zebrała wiele dowodów na ich rolę w wielu zakresach zjawisk Jaka jest podstawowa motywacja? Jest nią popęd (instynkt) – psychiczna pochodna pobudzenia cielesnego → na styku tego co biologiczne i psychiczne → jest nieświadomy → jego psychicznym przejawem jest reprezentacja popędu czyli fantazja Jak funkcjonuje umysł/psychika? → umysł to system energetyczny, energia pochodzi z popędów → kateksja – obsadzenie/zaangażowanie energii w jakiś cel/obiekt → popęd niezrealizowany bezpośrednio, może być zrealizowany symbolicznie bądź w zastępczej formie na wiele różnych sposobów (np. objawy neurotyczne, dzieła sztuki i kultury) Pierwsza teoria popędów (przełom XIX/XX wieku) → popęd seksualny (libido) → popęd ego (samozachowawczy) Druga teoria popędów (1920) → popęd życia (libido, Eros) → popęd śmierci (thanatos)  Zasada zachowania energii Zainwestowanie energii w jedno działanie, zmniejsza możliwość zainwestowania jej w inne działania: → Wybór obiektu miłości – przelanie libido z ego na obiekt → Narcyzm – libido zwrócone ku ego (kosztem obiektów) → Masochizm – popęd śmierci zwrócony ku ego → Sadyzm – popęd śmierci zwrócony ku obiektowi PIERSZAWA TOPIKA PSYCHIKI CZYLI TRZY SFERY PSYCHICZNE i DWA SYSTEMY PSYCHICZNE (przełom XIX/XX wieku) TRZY SFERY PSYCHICZNE (znaczenie opisowe) Świadomość czyli to co aktualnie znajduje się w polu świadomości (aktualne doznania zmysłowe, myśli, uczucia itp.) Przedświadomość czyli to co nie znajduje się aktualnie w Symboliczne przedstawienie polu świadomości, ale może być w każdej chwili dwóch systemów psychicznych (metafora góry lodowej) uświadomiono, bez wysiłku lub przy odrobinie wysiłku umysłowego (np. wspomnienia, opinie na różne tematy itp.) Św-Pśw Nieświadomość czyli to co nie jest i nie może być uświadomione, nawet przy podjęciu wysiłku umysłowego (popędy + treści wyparte) Nśw ↓↓↓ DWA SYSTEMY PSYCHICZNE (znaczenie dynamiczne) System świadomości-przedświadomości (Św-Pśw) Jakie są przejawy działania tych zawiera to co może być i jest uświadomione trzech struktur w naszym życiu? System nieświadomości (Nśw) zawiera to, co nie może (przykłady konfliktów?) być uświadomione, czyli popędy i treści wyparte DRUGA TOPIKA PSYCHIKI FREUDA – TRZY STRUKTURY (1921) Id – pierwotna struktura osobowości, zawiera popędy i wyparte treści → kieruje nią zasada przyjemności Ego – próbuje godzić żądania id z wymogami rzeczywistości i moralności → kieruje nim zasada rzeczywistości Superego – zawiera uwewnętrznione normy, zakazy i nakazy Zadaniem superego jest: hamowanie impulsów id, kierowanie ego tak aby uwzględniało zasady moralne, oraz dążenie do doskonałości i osiągnięć. Na superego składa się sumienie i ideał ego → kieruje nim „zasada moralności” Wg psychoanalizy, człowiek zdrowy psychicznie to taki, który radzi sobie z uzgadnianiem żądań każdej z tych struktur i z satysfakcją inwestuje energię popędową w miłość i pracę LĘK To skutek konfliktu między strukturami osobowości (id, ego, superego) oraz między jednostką a otoczeniem lęk realistyczny (konflikt: ego – świat zewnętrzny) – lęk wobec zagrożenia tkwiącego w otoczeniu – „strach” lęk neurotyczny (konflikt: id – ego) – przed niekontrolowaną ekspresją id lęk moralny (konflikt: id/ego – superego) – lęk przed karą superego oraz poczucie winy Lęk często jest nieświadomy i ujawnia się w sposób pośredni – np. objawy neurotyczne WYPARCIE I INNE MECHANIZMY OBRONNE Człowiek podlega ciągłej presji popędów ↓ Nieustanne konflikty między id, ego i superego ↓ Lęk ↓ Wyparcie (i inne mechanizmy obronne) ↓ Zmniejszenie lęku Mechanizmy obronne Procesy skierowane przeciw konfliktom psychicznym i innym czynnikom mogącym zagrozić integralności ego Redukują poziom doświadczanego lęku (w tym poczucia winy) Mogą mieć różny poziom nasilenia, dojrzałości i elastyczności (od bardzo „neurotycznych”, zniekształcających rzeczywistość i sztywnych do dojrzałych, elastycznych, przystosowawczych i ułatwiających mierzenie się z rzeczywistością) ► Mechanizmy obronne opisane przez Freuda wyparcie (nieświadomie motywowane zapominanie) – usunięcie ze świadomości zagrażających stanów wewnętrznych: popędów, myśli, uczuć projekcja – pragnienie popędowe rzutowane jest na innych reakcja upozorowana – zastąpienie impulsu jego przeciwieństwem; zachowanie odwrotne do przeżywanych impulsów popędowych  regresja – cofanie się do poprzednich stadiów rozwoju, i prezentowanie charakterystycznych dla nich zachowań sublimacja – zaspokojenie impulsów popędowych w formie akceptowanej lub docenianej społecznie zaprzeczanie – negowanie zagrażającej rzeczywistości zewnętrznej racjonalizacja – nadawanie spójnego, zgodnego z ego i/lub superego wyjaśnienia własnym zachowaniom, myślom, uczuciom i postawom, które w rzeczywistości mają zupełnie inne (popędowe) motywy ► Znaczenie dzieciństwa Wg Freuda zręby naszej psychiki kształtują się we wczesnym dzieciństwie (0-5 lat), określając na całe życie: Charakter człowieka Specyficzne lęki Dominujące mechanizmy obronne Siłę poszczególnych struktur psychicznych (w tym siłę ego) Skłonność do zapadania na zaburzenia zdrowia psychicznego Szerokie opisanie tzw. seksualności dziecięcej i jej wpływu na rozwój psychiki – fazy oralna (0-1), analna (2-3), falliczna (4-5), latencji (6-12) genitalna (pokwitanie) Psychoanalityczna wizja człowieka determinizm konflikt nieświadomość kluczowa rola doświadczeń wczesnego dzieciństwa społeczeństwo i kultura tłumią naturalne popędy zdrowie to „zdolność do miłości i pracy” ► komentarz do teorii duże wątpliwości co do uzasadnienia tez Freuda w ich pierwotnej formie psychoanaliza dość dobrze wyjaśnia psychopatologię, gorzej normę psychoanaliza zainspirowała współczesną psychologię → np. nieświadome przetwarzanie informacji, obronność percepcyjna ogromny wpływ psychoanalizy na psychoterapię (pierwsza talking cure) rozwój metod projekcyjnych echa psychoanalizy w innych domenach życia społeczno-kulturowego psychoanaliza wciąż się rozwija, nawiązując do klasycznych idei Freuda i modyfikując je z uwzględnieniem wyników badań klinicznych, eksperymentalnych, korelacyjnych Choć wielokrotnie wieszczono jej śmierć, psychoanaliza… jest wciąż żywa! Dziękuję za uwagę!