Podstawy Przedsiębiorczości 2024/2025 PDF

Prof. UŁ, Dr hab. Jarosław Ropęga Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania Katedra Przedsiębiorczości i Polityki Przemysłowej  Podstawowe pojęcia z zakresu przedsiębiorczości  Przedsiębiorca w ujęciu prawnym i ekonomicznym  Charakterystyka przedsiębiorcy: podejście biograficzne, oso...

Prof. UŁ, Dr hab. Jarosław Ropęga Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania Katedra Przedsiębiorczości i Polityki Przemysłowej  Podstawowe pojęcia z zakresu przedsiębiorczości  Przedsiębiorca w ujęciu prawnym i ekonomicznym  Charakterystyka przedsiębiorcy: podejście biograficzne, osobowościowe, behawioralne, relacyjne, integracyjne  Analiza typów przedsiębiorczości  Przedsiębiorczość w biznesie  Zakładanie biznesu 2  Lisowska R, Ropega J, (red.): (2016) Przedsiębiorczość i zarzadzanie w małej i średniej firmie. Teoria i praktyka, Wyd. UŁ, Łódź  Glinka B, Gudkova S, (2011) Przedsiębiorczość, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa  Bławat F. (2003) Przedsiębiorca w teorii przedsiębiorczości i praktyce małych firm, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk  Wasilczuk J. (2005) Wzrost małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 3  https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia  www.parp.gov.pl  https://prod.ceidg.gov.pl/ceidg.cms.engine/  https://www.parp.gov.pl/component/publications/p ublications/?type=2#filter-publications  https://www.parp.gov.pl/component/publications/p ublication/raport-o-stanie-sektora-malych-i- srednich-przedsiebiorstw-w-polsce-2024 4  Jako CECHY – zbiór zachowań, który ma na celu tworzenie i realizowanie przedsięwzięć zmierzających do uzyskania zakładanego celu przy ograniczeniu ryzyka.  Jako PROCES – tworzenie czegoś nowego i wartościowego, z założeniem ryzyka finansowego, ale także z założeniem rekompensaty pieniężnej lub osobistej satysfakcji.  Jako RODZAJ AKTYWNOŚCI LUDZI – przedsiębiorczość jest szczególnym rodzajem aktywności ludzi, działających indywidualnie lub wewnątrz organizacji, przez realizację przedsięwzięć (np. wprowadzanie innowacji, tworzenie nowych organizacji, ), które przynoszą efekty ekonomiczne lub pozaekonomiczne własnym firmom oraz ich otoczeniu. 5  PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ można także rozpatrywać jako: ◦ Cechy oraz sposób zachowania się przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, przez co rozumie się:  Gotowość i zdolność do podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy nowych problemów  Umiejętność wykorzystania pojawiających się szans i okazji  Elastyczność w przystosowywaniu się do zmieniających się warunków 6  Przedsiębiorczość jest: ◦ Cechą pojedynczych osób – przedsiębiorczość indywidualna ◦ Cechą całego przedsiębiorstwa – przedsiębiorczość wewnętrzna  Powyższe formy przedsiębiorczości oznaczają: ◦ Przedsiębiorcze działania jednostki lub małej grupy wewnątrz firmy. ◦ Samodzielną realizację nowatorskich pomysłów, począwszy od ich powstania, aż po komercjalizację. 7  Przedsiębiorczość wiąże się z ogólnie pojętą zmianą w przedsiębiorstwie, która powinna być wykorzystywana jako okazja charakteryzująca się: ◦ 1. Innowacyjnym rozwiązywaniem problemów ekonomicznych, technicznych, organizacyjnych i pracowniczych związanych z zakładaniem oraz prowadzeniem przedsiębiorstwa. ◦ 2. Koniecznością podejmowania samodzielnych, odpowiedzialnych, nierutynowych decyzji uwzględniających całokształt parametrów otoczenia (jego zmienność i żywiołowość), w którym jest prowadzona działalność gospodarcza. 8 ◦ 3. Pewnym stopniem ryzyka i niepewności czy podjęte przedsięwzięcia zakończą się powodzeniem. Istotna jest zatem minimalizacja ryzyka poprzez ciągłe poszerzanie zasobów informacyjnych o zjawiskach gospodarczych, politycznych, prawnych, podatkowych. ◦ 4. Przekonaniem o powodzeniu podjętych zmian, które zyskują wyraz w nadwyżce uzyskanych efektów w stosunku do poniesionych nakładów, co związane jest z sukcesem-zyskiem, ale należy być również świadomym odpowiedzialności za niepowodzenia podjętego przedsięwzięcia i wynikające stąd straty. 9  Przedsiębiorczość jest zjawiskiem korzystnym dla: ◦ Społeczeństwa jako ogółu ◦ Pracownika ◦ Zespołów pracowniczych ◦ Całego przedsiębiorstwa  Przedsiębiorczość : ◦ Pobudza rozwój przedsiębiorstw ◦ Zwiększa wydajność pracy ◦ Tworzy nowe technologie, wyroby i usługi ◦ Zmienia i ożywia konkurencję na rynku ◦ Powoduje zmiany wewnątrz przedsiębiorstwa ◦ Wpływa na zmiany w otoczeniu przedsiębiorstwa 10  Przedsiębiorca: osoba o cechach takich jak: „inicjatywa, silna zdolność przekonywania, raczej umiarkowana niż wysoka skłonność do podejmowania ryzyka, elastyczność, kreatywność, niezależność, zdolność rozwiązywania problemów, potrzeba osiągnięć, wyobraźnia, wysokie przekonanie o kontroli własnego przeznaczenia, przywództwo, umiejętność ciężkiej pracy” (A. Gibb,)  1. Indywidualna własność  2. Pełna niezależność w podejmowaniu decyzji i całkowite zaangażowanie w działalność firmy  3. Elastyczność  4. Sieć osobistych kontaktów  5. Nauka na bazie popełnianych w trakcie działania błędów i pomyłek  6. Ścisłe, bezpośrednie powiązania z odbiorcami produktu  7. Holistyczny charakter zarządzania firmą  8. Mało zbiurokratyzowany system kontroli  9. Podejmowanie skalkulowanego ryzyka  10. Percepcja szans pojawiających się w otoczeniu  11. Tworzenie i wprowadzanie innowacji https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180000646 https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180000646 …uznając, że ochrona i wspieranie wolności działalności gospodarczej przyczyniają się do rozwoju gospodarki oraz do wzrostu dobrobytu społecznego, dążąc do zagwarantowania praw przedsiębiorców oraz uwzględniając potrzebę zapewnienia ciągłego rozwoju działalności gospodarczej w warunkach wolnej konkurencji PRZEDSIĘBIORCA:  Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną — wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.  Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. 15  Kategoria Liczba Obrót netto lub Sumy aktywów przedsiębiorcy zatrudnionych ze jego bilansu sprzedaży sporządzonego towarów, na koniec wyrobów i jednego z tych usług oraz lat operacji finansowych Średni < 250 ≤ € 50 ≤ € 43 milionów przedsiębiorca milionów Mały < 50 ≤ € 10 ≤ € 10 milionów przedsiębiorca milionów Mikro < 10 ≤€2 ≤ € 2 milionów przedsiębiorca milionów  ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. (Dz.U. L 187 z 26.6.2014, s. 1)  ZAŁĄCZNIK I - DEFINICJA MŚP  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02014R0651- 20170710&from=EN#tocId86 17  Za przedsiębiorstwo uważa się podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną. Zalicza się tu w szczególności osoby prowadzące działalność na własny rachunek oraz firmy rodzinne zajmujące się rzemiosłem lub inną działalnością, a także spółki lub stowarzyszenia prowadzące regularną działalność gospodarczą. 18  1. Do kategorii mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw („MŚP”) należą przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów EUR.  2. W kategorii MŚP małe przedsiębiorstwo definiuje się jako przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów EUR.  3. W kategorii MŚP mikroprzedsiębiorstwo definiuje się jako przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 milionów EUR. 19  Liczba osób zatrudnionych jest zasadniczym kryterium wstępnym przy określaniu, w jakiej kategorii mieści się dane MSP.  Liczba ta dotyczy osób zatrudnionych: ◦ Na pełnych etatach ◦ W niepełnym wymiarze godzin ◦ Sezonowo i obejmuje: ◦ Pracowników przedsiębiorstwa ◦ Osoby pracujące dla przedsiębiorstwa, podlegających mu i uważanych za pracowników na mocy prawa krajowego ◦ Właścicieli – kierowników ◦ Wspólników prowadzących regularną działalność w przedsiębiorstwie i uczestniczących w zysku przedsiębiorstwa 20  Nie zalicza się do osób zatrudnionych w MSP: ◦ Praktykantów lub studentów odbywających szkolenie zawodowe na podstawie umowy o praktyce lub umowy o szkoleniu zawodowym. ◦ Nie wlicza się też okresu trwania urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego.  Liczba zatrudnionych osób odpowiada liczbie rocznych jednostek roboczych (RJR), czyli: ◦ Każdy kto był zatrudniony na pełen etat w obrębie przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego roku referencyjnego, stanowi jedną jednostkę roboczą. ◦ Praca osób, które nie przepracowały pełnego roku, pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin oraz pracowników sezonowych traktowana jest jako części ułamkowe jednostki. 21  Roczny obrót określa się przez obliczenie przychodu, jaki przedsiębiorstwo uzyskało ze sprzedaży produktów i świadczenia usług w ciągu roku (który jest brany pod uwagę), po odjęciu rabatów.  Roczny obrót należy liczyć bez uwzględnienia podatku od wartości dodanej (VAT) oraz innych podatków pośrednich.  Całkowity bilans roczny odnosi się do wartości głównych aktywów przedsiębiorstwa. 22  Co się stanie jeśli przedsiębiorstwo przekroczy dany pułap zatrudnienia lub daną kwotę finansową (roczny obrót lub całkowity bilans roczny)? ◦ Jeśli przedsiębiorstwo przekroczy pułap zatrudnienia lub dany próg finansowy, w trakcie roku referencyjnego, który jest brany pod uwagę, nie wpłynie to na sytuację przedsiębiorstwa, zachowuje ono status MSP. ◦ Jeśli zjawisko przekroczenia pułapu zatrudnienia lub danego progu finansowego powtórzy się w ciągu kolejnych dwóch lat, nastąpi utrata statusu MSP. ◦ 23 1. Ograniczony dostęp do źródeł finansowania oferowanych przez rynek kapitałowy. 2. Jedność własności i zarządzania 3. Uproszczone struktury organizacyjne. 4. Bezpośrednie stosunki służbowe w firmie 5. Elastyczność działania. 6. Uproszczone metody zarządzania 7. Innowacyjność i kreatywność 8. Lokalność działania  Podstawy przedsiębiorczości Prof. UŁ, Dr hab. Jarosław Ropęga Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania Katedra Przedsiębiorczości i Polityki Przemysłowej  Obowiązuje rekomendacja Komisji Europejskiej z 6 maja 2003 r. (Nr 2003/361/EC) regulująca definicję MSP, w celu rozszerzenia kręgu przedsiębiorców mogących skorzystać z unijnej pomocy publicznej.  Kategorie przedsiębiorców 1) przedsiębiorcy niezależni (ang. autonomous enterprise); 2) przedsiębiorcy partnerscy (ang. partner enterprise); 3) przedsiębiorcy powiązani (ang. linked enterprise).  Przedsiębiorcą niezależnym jest każdy przedsiębiorca niebędący partnerskim lub powiązanym w stosunku do innego przedsiębiorcy. Przedsiębiorca niezależny, jeżeli spełnia odpowiednie kryteria zatrudnienia oraz obrotu zalicza się do MSP.  Przedsiębiorcą partnerskim jest taki, który nie jest przedsiębiorcą powiązanym, a między nim a innym przedsiębiorcą zachodzi stosunek dominacji, w której inny przedsiębiorca posiada samodzielnie lub wspólnie z innymi przedsiębiorcami powiązanymi ponad 25 proc. kapitału lub głosów w organach przedsiębiorcy.  Ostatnią kategorią wprowadzoną przez rekomendację jest kategoria przedsiębiorcy powiązanego. Jest to taki przedsiębiorca, który jest powiązany z innym przedsiębiorcą w taki sposób, że ten inny przedsiębiorca: 1) posiada większość akcji (udziałów) lub głosów w zgromadzeniu wspólników (walnym zgromadzeniu akcjonariuszy); 2) posiada możliwość odwołania większości członków zarządu lub rady nadzorczej; 3) posiada instrumentarium umożliwiające wywieranie wpływu na przedsiębiorcę, w wyniku którego przedsiębiorca ten umieszcza w akcie go erygującym lub umowie korzystne postanowienia; 4) będąc wspólnikiem, akcjonariuszem lub udziałowcem przedsiębiorcy, kontroluje bezpośrednio lub pośrednio większość wspólników, akcjonariuszy lub udziałowców lub większość głosów.  Istotne jest, aby pomiędzy przedsiębiorcą a inwestorami nie było stosunku ścisłego powiązania. Za takich inwestorów uważa się:  1) jednostki samorządu terytorialnego, których roczny budżet wynosi mniej niż równowartość 10 mln euro oraz w których podległa liczba mieszkańców jest mniejsza niż 5 tysięcy,  2) przedsięwzięcia venture capital,  3) osoby fizyczne lub grupy osób fizycznych tworzących przedsięwzięcia venture capital, którzy inwestują kapitał własny w nienotowanych na giełdzie przedsiębiorców, przy założeniu, że całkowita inwestycja jest mniejsza niż 1,25 mln euro,  4) uniwersytety lub ośrodki badawcze non-profit;  5) inwestorzy instytucjonalni, w tym regionalne fundusze rozwoju.  Podejście biograficzne  Podejście osobowościowe  Podejście behawioralne  Podejście relacyjne  Podejście zintegrowane 6  Charakteryzuje się dużym poziomem formalizmu. Koncentruje się na parametrach przypisywanych przedsiębiorcom: ◦ Wykształcenie, ◦ Wiek, ◦ Płeć, ◦ Religia, ◦ Przynależność kulturowa, ◦ Doświadczenie zawodowe rodziców, 7  Dodatkowo parametryzuje się samą firmę: ◦ Wiek firmy, ◦ Wielkość firm, ◦ Branża i/lub sektor, ◦ Lokalizacja, ◦ Obroty, ◦ Zysk 8  Dotyczy ono cech osobowościowych wzorcowego przedsiębiorcy, np.: ◦ Wg. A. Gibb:  Komunikatywność,  Elastyczność,  Kreatywność,  Dar przekonywania,  Wyższa od przeciętnej skłonność do podejmowania ryzyka,  Duch konkurencyjności,  Wyobraźnia,  Samodzielność,  Zdolność do rozwiązywania problemów i konfliktów,  Gotowość do ciężkiej pracy i poszukiwania informacji 9  Dotyczy ono cech osobowościowych wzorcowego przedsiębiorcy (cd.), np.: ◦ Wg. E. Chell:  Poszukiwanie okazji biznesowej,  Twórczość i pomysłowość,  Aktywność,  Dbanie o prestiż,  Innowacyjność 10  Obecnie nadal nie ma ostatecznie przyjętego jednego uniwersalnego wizerunku osobowościowego przedsiębiorcy,  „Możesz zostać przedsiębiorcą niezależnie od twojego współczynnika inteligencji, wzoru genetycznego(…) Przedsiębiorcy to niewątpliwie specjalnego rodzaju ludzie, lecz zanim stali się przedsiębiorcami byli zwykłymi ludźmi(…) Przedsiębiorcą się zostaje, a nie rodzi. Wszystko czego ci trzeba, to pragnienie i gotowość do nauki.” (Shelfski L.E., 1994r.) 11  Charakterystyka Cechy szczegółowe ogólna Wiara we własne siły Wiara w siebie, optymizm i entuzjazm, niezależność, indywidualizm Orientacja na zadania i Potrzeba osiągnięć, orientacja na zysk, rezultaty wytrwałość, upór, determinacja, energia, konsekwencja, inicjatywa Podejmowanie ryzyka Zdolność do podejmowania ryzyka, umiejętność i chęć podejmowania wyzwań Przywództwo Zachowania przywódcze, dobra współpraca z ludźmi, odpowiadanie na sugestie i krytykę Oryginalność Innowacyjność, kreatywność, „otwarty umysł”, zaradność, wszechstronność, dążność do bycia „dobrze poinformowanym” Zorientowanie na przyszłość Umiejętność przewidywania, spostrzegania 12  Dotyczy zachowania się przedsiębiorcy w określonej sytuacji,  Stanowi swoistego rodzaju postawę,  Jest odzwierciedleniem realnych historii firm i zarządzających nimi przedsiębiorców 13  Przedsiębiorczość: sposób zachowania, podejścia do zarządzania, określony jako „pogoń za okazjami bez uwzględnienia ograniczeń stwarzanych przez aktualnie kontrolowane zasoby „(Stevenson H.H., Roberts M.J., Grousbeck H.I., 1994, s. 5)  Zasady, którymi kieruje się przedsiębiorca:  Strategiczna orientacja  Angażowanie się w okazję  Efektywne wykorzystywanie środków  Pełna kontrola nad posiadanymi zasobami  Bezpośredni kontakt z pracownikami i otoczeniem  Ekwiwalentność systemu wynagradzania  W realizacji tych zasad można wyróżnić dwa typy skrajnych zachowań:  Inicjator (projektodawca) – potrafi wyszukać i skorzystać z okazji, nie ograniczając się do środków, którymi w danym momencie dysponuje.  Zarządca(administrator) – stara się tak postępować, aby dobrze wykorzystać posiadane zasoby. Pomiędzy tymi zachowaniami znajduje się zarządzanie przedsiębiorcze, bliskie postępowaniu inicjatora, nie pomijające jednak ograniczeń wynikających z wielkości zasobów  Innowacje (innowacje versus stabilizacja)  Struktura organizacyjna (nieformalna versus formalna)  System funkcjonowania (metody formalne versus nieformalne)  Stosunek do zmian (preferowane zmiany versus brak zmian)  Styl pracy (samodzielny versus w grupie)  Ryzyko (podejmowanie versus unikanie)  Okres rozliczenia wyniku (krótki versus długi)  Kontrola (nieformalna versus formalna)  Współpraca sieciowa (spółpraca versu brak współpracy) 17 Oznacza ono stosunek przedsiębiorcy do przedmiotów odniesienia, np. okazji, ryzyka, innowacji, itp. Nastawienie wobec sytuacji mających miejsce w gospodarce jest często wspólne dla wszystkich przedsiębiorców, bez względu na ich miejsce zamieszkania czy narodowość. Zmianie może ulegać kolejność nadawania rang z uwagi na wymiar socjo-kulturowy 18  Stosunek przedsiębiorcy do: ◦ Zmian ◦ Konkurencji ◦ Pieniędzy ◦ Osiągnięć ◦ Autonomii ◦ Ryzyka ◦ Oceny społecznej ◦ Realizacji pomysłów 19  Stanowi próbę połączenia istniejących podejść odnoszących się do charakterystyki przedsiębiorcy  Przedsiębiorcą staje się osoba o określonych cechach biograficznych i określonym stosunku do spraw zarówno związanych z biznesem i niebędących z nim w bezpośrednim związku, mająca wewnętrzne przekonanie o słuszności własnej wizji działania i korzystająca z okazji 20 Z uwagi na niezależność przedsiębiorcy tworzy się logiczna sekwencja jego zachowań – od aktywnego poszukiwania celów działania do przekonywania innych (właścicieli, wspólników, klientów, pracowników). 21  Podstawy przedsiębiorczości Prof. UŁ, Dr hab. Jarosław Ropęga Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania Katedra Przedsiębiorczości i Polityki Przemysłowej  DOSTARCZAJĄCY KAPITAŁ (Smith, Mises) ARBITER PONOSZĄCY RYZYKO (Canntillon, Kirzner) ZWIĄZANE Z NIEPEWNOŚCIĄ (Cantillon, Thünen, Knight, INNOWATOR Mises) (Thünen, Schumpeter) DOKONUJĄCY WYBORU ALTERNATYWNYCH ZASTOSOWAŃ PODEJMUJĄCY RÓŻNYCH ZASOBÓW DECYZJE OSOBA (Cantillon, Kirzner) (Cantillon, PRZEDSIĘBIORCY Marshall) DOSTAWCA/ KONTRAKTOR (Benntham) LIDER PRZEMYSŁU (Say, Marshall, Schumpeter) WŁAŚCICIEL PRZEDSIĘBIORSTWA ORGANIZATOR SPRAWUJĄCY FUNKCJE (Quasney) I KOORDYNATOR ZASOBÓW MENEDŻERA LUB NADZORCY EKONOMICZNYCH (Say, Marshall) (Say, Schumpeter)  CHARAKTERYSTYKA PZEDSIĘBIORCY (NOWE KONCEPCJE) MAKSYMALIZUJĄCA OKAZJE (Drucker) ODMIENNIE DEFINIOWANA ENERGICZNA, PRZEZ EKONOMISTÓW, PODEJMUJĄCA PSYCHOLOGÓW, LUDZI UMIARKOWANE RYZYKO BIZNESU, POLITYKÓW (Mc Clelland) (Vesper) PODEJMUJĄCA INICJATYWY, AKCEPTUJĄCA RYZYKO UPADKU OSOBA INTRAPRZEDSIĘBIORCA (Shapero) PRZEDSIĘBIORCY (Pinchot) JEST PRZEDSIĘBIORCZA (Hisrich) KREUJE COŚ ODMIENNEGO W OBSZARZE: OCZEKUJE NAGRODY wartości, nakładu czasu i FINANSOWEJ I OSOBISTEJ wysiłku, finansowego i SATYSFAKCJI społecznego ryzyka  Wg Schumpetera Wg Knighta  Podejmowane w nowej  Zawierają w sobie dziedzinie niepewność  Oparte na nowych  Działania obciążone pomysłach niepewnością, dotyczące  Stanowią nowe rozwiązania znanych wyrobów i usług,  Np.. Nowe firmy, nowe oparte na znanej wyroby, nowe rynki, nowa technologii, funkcjonujące organizacja produkcji. na dotychczasowych rynkach  Wg Schumpetera Wg Knighta  Ostry podział między  Powiązanie funkcji funkcjami kapitalisty kapitalisty i przedsiębiorcy (finansującego  Przedsiębiorca to osoba, która sama finansuje swoją działania działalność i sama przedsiębiorcze) a podejmuje finansowe funkcją przedsiębiorcy ryzyko (np. (realizującego te samozatrudniający się) działania).  Działalność przedsiębiorcza prowadzona wewnątrz istniejącej organizacji.  Dotyczy dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw z biurokratyczną strukturą.  Intraprzedsiębiorca – menedżer realizujący działania przedsiębiorcze. Warunki, w których zawodowy menedżer działa w sposób przedsiębiorczy  Pełne zaangażowanie kierownictwa korporacji w sprawę wprowadzenia intraprzedsiębiorczości  Wyraźnie określony model (cel i ograniczenia) działań przedsiębiorczych  Opracowanie odpowiedniego systemu nagradzania intraprzedsiębiorców  Zmiana kultury korporacji na kulturę intraprzedsiębiorczą  Kultura korporacji Kultura intraprzedsiębiorcza  Nie wychylaj się  Rozwijanie wyobraźni  Nie podejmuj  Formułowanie celów i inicjatywy planów działania  Czekaj na instrukcje  Nagradzanie za  Nie popełniaj błędów podjęte akcje  Próby i eksperymenty  R. Cantillon – wskazywał na różnice między przedsiębiorcą a kapitalistą. Praca przedsiębiorcy związana jest z ryzykiem – zakupy środków produkcji i towarów dokonywane są po cenie znanej a sprzedaż po nieznanej.  J.B. Say – rozszerzył te definicję – przedsiębiorca to ten, kto produkuje dla zysku i na własne ryzyko.  J. Schumpeter – przedsiębiorcze są tylko działania nowatorskie, innowacyjne. Obecne postrzeganie przedsiębiorczości – jako sposobu zarządzania, niezależnie od skali działania. Zadaniem przedsiębiorcy jest wyszukiwanie i wykorzystywanie okazji, rozwijanie koncepcji biznesu i opracowanie strategii działania. 1. Fabrykant 2. Kupiec 3. Nowoczesny „kapitan” przemysłu 4. Dyrektor (menedżer) 5. Założyciel firmy 10  Innowacyjny „kierownik interesu” (duża samodzielność)  Właściciel-przedsiębiorca zorientowany na rozwój (duża orientacja na kontrolę)  Właściciel-ekonomista (orientacja na efektywność i rentowność)  Przedsiębiorca-rzemieślnik (duża biegłość techniczna, zorientowany na wytwarzanie wyrobów wysokiej jakości, niska orientacja na zmiany) 11  Przedsiębiorca inicjatywny (aktywny, odkrywczy, zdecydowany)  Przedsiębiorca-imitator (naśladuje pionierów, szybko reaguje na pojawiające się nowości)  Przedsiębiorca reagujący (niechętny do zmian ale potrafiący je podjąć w wyniku zmiany warunków w otoczeniu)  Przedsiębiorca konserwatywny (niemobilny, pasywny, oczekujący wsparcia) 12  „drwal” – wydajny, ambitny i ciężko pracujący przedsiębiorca, zorientowany na produkcję, wymagający w stosunku do pracowników  „uwodziciel” – szybko i entuzjastycznie angażuje się w nowe przedsięwzięcia, zakłada firmę jednak szybko ją sprzedaje, szybko osiąga zyski przy niewielkim wysiłku  „gracz” - korzysta z szans po to by urzeczywistniać swoje potrzeby w zakresie konsumpcji, okresowo intensywnie pracuje a później konsumuje 13  „hobbysta” – poświęca czas i energię na ulubione zajęcie (działalność gospodarczą), czynnikiem wyboru są zainteresowania i możliwość samorealizacji  „neofita” – w końcu odkrywa coś, co zmienia całkowicie jego życie, biznes staje się filozofią życia, zdaniem samego siebie prowadzona działalność służy społeczeństwu (wynalazca), lubi sprawować kontrolę i posiadać władzę 14  „misjonarz” – tak jak neofita pochłonięty jest swoją pracą, wierzy, że spełnia misję dla społeczeństwa, chce i potrafi być profesjonalistą w życiu zawodowym, orientuje się na współpracę z podsystemem społecznym, jest liderem 15  Firmy rosnące – związane z nowym rynkiem, który wymaga, aby firma rosła, gdyż wzrost staje się dla niej jedyną możliwością przeżycia na danym rynku  Firmy stabilne – firmy usytuowane w spokojnej niszy, gdzie korzyści skali nie odgrywają istotnej roli  Firmy martwo urodzone – często nie osiągają fazy dojrzałości w rozwoju swojego produktu, nie są więc zdolne do uzyskiwania wysokich dochodów. Tworzą je ludzie z reguły mający dobre kwalifikacje techniczne, nie są jednak przygotowani do zarządzania firmą  Firmy meteory – opierają się często na innowacjach produktowych, zakładane przez energicznych przedsiębiorców. Rosną bardzo szybko, jednak nie mają właściwie wykształconych struktur administracyjnych i zarządczych, wobec czego często upadają nie osiągając fazy dojrzałości  Przedsięwzięcia zastępujące pracę – utworzenie własnej firmy jako ucieczka od bezrobocia przez osoby zagrożone utratą pracy, lub te, które ją utraciły  Przedsięwzięcia stylu życia – pewni przedsiębiorcy rozmyślnie porzucają dotychczasowe zajęcie dla danego przedsięwzięcia, nie oczekując nawet wyższych dochodów, lecz jedynie niezależności i satysfakcji  Wysoko dochodowe, stabilne małe przedsięwzięcia  Szybko rosnące przedsięwzięcia – związane z dużym lub rosnącym rynkiem  Skupia zazwyczaj dużą liczbę przedsiębiorstw małej lub średniej wielkości, z których żadne nie ma znaczącego udziału w rynku i nie może silnie oddziaływać na wyniki całego sektora. W takiej sytuacji nie ma firm wiodących na rynku, mogących kształtować wydarzenia w tych sektorach.  Niskie ogólne bariery wejścia  Brak ekonomii skali  Wysokie koszty transportu  Wysokie koszty składowania  Przypadkowe wahania wielkości sprzedaży  przedsiębiorca Właściciel- Zawodowy menedżer menedżer Posłannictwo Chęć tworzenia Niezależność Kariera Motyw Wizja i działanie Działanie Planowanie myślenia Orientacja Interakcja Reakcja Proakcja środowiska Stosunek do Opanowanie Unikanie Zmniejszanie ryzyka Orientacja Synchroniczność Brak czasu jako Zarządzanie czasowa bariera czasem Najistotniejsze Społeczne Materialne Finansowe zasoby Kompetencja Intuicja Imitacja Doświadczenie zawodowa zawodowe Model klasyczny:  Celem firmy (głównym) jest maksymalizacja zysku  Cel firmy = cel przedsiębiorcy  Brak konfliktu pomiędzy własnością a kontrolą Model współczesny:  Funkcją celu firmy jest zazwyczaj maksymalizacja zwrotu kapitału zainwestowanego przez jej właściciela  Cel przedsiębiorcy może być inny od celów menedżerów na których przedsiębiorca deleguje uprawnienia  Zysk nie zawsze musi być głównym czynnikiem motywującym przedsiębiorcę do działania (por. np.: satysfakcja, samodzielne kierowanie firmą, itp.)  Wzrost firmy jest związany z wiedzą i doświadczeniem przedsiębiorcy a w dalszej fazie menedżerów kierujących przedsiębiorstwem (wg. Edith Penrose)  W przeciwieństwie do wcześniejszych modeli wzrostu firmy, przyjmujących, że czynnikiem ograniczającym rozwój firmy są: popyt, dochody i dywersyfikacja, model ten zakłada wpływ zespołu menedżerskiego na wzrost firmy.  Zostaje wskazana zależność pomiędzy szybkością wzrostu firmy a zyskami (nie tylko finansowymi) menedżerów. Do takiego zysku mogą należeć m.in.: wzrost płac, prestiż, satysfakcja z wykonanej pracy, inne sposoby zaspokajania ambicji menedżerów.  Użycie sformalizowanych mechanizmów kontroli W małym zakresie W dużym zakresie Delegowanie W dużym zakresie (4) Zarządzanie (2) Zarządzanie uprawnień i leseferyczne profesjonalne odpowiedzialności W małym zakresie (1) Zarządzanie (3) Zarządzanie przedsiębiorcze biurokratyczne Ad 1.) Zarz. Przedsiębiorcze - Scentralizowany sposób podejmowania decyzji i jednocześnie niesformalizowana kontrola, oparta na płaskiej strukturze , holistyczny charakter zarządzania firmą; Ad 2.) Zarz. Profesjonalne - Zdecentralizowany sposób podejmowania decyzji - delegowanie uprawnień i odpowiedzialności, złożona struktura organizacyjna, jednocześnie sformalizowany system kontroli – monitorowanie poszczególnych zadań, instrukcje, rozwiązania systemowe, narzędzia (np.: proces podejmowania decyzji); Ad 3.) Zarz. Biurokratyczne - Wraz ze wzrostem skali operacji prowadzonej działalności firmy, powiązanych z budową mechanizmów kontroli, nie ma jednoczesnego delegowania uprawnień i odpowiedzialności; Ad 4.) Zarz. Leseferyczne - Wraz ze wzrostem skali delegowania uprawnień i odpowiedzialności nie zachodzi rozbudowa systemu kontroli  Ustalenie potrzeby transformacji – transformacja jest swoistym produktem sukcesu osiągniętego przez przedsiębiorcę. Pojawia się potrzeba uświadomienia sobie przez przedsiębiorcę konieczności zmiany. Może być to rezygnacja z osobistej satysfakcji z bezpośredniego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji w organizacji;  Rozwój zasobów ludzkich – konieczność wprowadzenia zmian personalnych. Styl przedsiębiorczego zarządzania często nie sprzyja pracownikom kreatywnym i niezależnym. Przyczyną tego była silna centralizacja władzy i odpowiedzialności. Potrzebni są specjaliści – menedżerowie;  Proces delegowania uprawnień i odpowiedzialności – jest zarówno związany z wiedzą i doświadczeniem przedsiębiorcy (jego menedżerów) jak i z dostępem do informacji. Proces delegowania jest ograniczony tzw. krytycznymi decyzjami zarezerwowanymi dla przedsiębiorcy (poziom strategiczny);  Rozwój sformalizowanej kontroli – opracowany system kontroli ma zapewnić efektywny sposób funkcjonowania firmy. Konieczna jest koncentracja na zmianie rezultatów przedsiębiorstwa nie zaś zmianie jego zwyczajów.  Podstawy Przedsiębiorczości Prof. UŁ dr hab. Jarosław Ropęga PODJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ zarejestrowanie działalności w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub sądzie rejestrowym Uzyskanie numeru REGON założenie rachunku bankowego Zgłoszenie w urzędzie skarbowym (VAT) zgłoszenie działalności do ZUS  Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (w skrócie CEIDG) jest spisem przedsiębiorców, będących osobami fizycznymi, działających na terenie Polski. Spis prowadzony jest od 1 lipca 2011 r. w systemie teleinformatycznym przez ministra właściwego do spraw gospodarki na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.  Od dnia 1 lipca 2011 r. obowiązują nowe przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz nowy formularz CEIDG-1 wniosku do rejestracji działalności gospodarczej osób fizycznych, w miejsce dotychczasowego formularza EDG-1. Wniosek ten stanowi jednocześnie zgłoszenie do ZUS/KRUS, GUS oraz naczelnika urzędu skarbowego. Rejestracja w CEIDG  Rejestracja w CEIDG jest wolna od opłat.  Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis.  Przedsiębiorca ma prawo we wniosku o wpis do CEIDG określić późniejszy dzień podjęcia działalności gospodarczej niż dzień złożenia wniosku.  Zaświadczeniem o wpisie w CEIDG jest wydruk ze strony internetowej CEIDG.  https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/03154 Rejestracja w CEIDG 4 sposoby rejestracji przedsiębiorcy  Wypełnienie wniosku w formie papierowej i złożenie w urzędzie gminy.  Wypełnienie wniosku w formie papierowej i przesłanie do urzędu gminy listem poleconym (podpis musi być potwierdzony notarialnie).  Rejestracja w CEIDG  Wypełnienie wniosku w formie elektronicznej online, w ciągu 7 dni należy go potwierdzić w najbliższym urzędzie gminy.  Wypełnienie wniosku w formie elektronicznej po zalogowaniu się na konto potwierdzone elektronicznym podpisem kwalifikowanym lub zaufanym podpisem ePUAP.  (Zaufany profil jest bezpłatną metodą potwierdzania tożsamości obywatela w systemach elektronicznej administracji. Profil będzie dostępny dla wszystkich obywateli, którzy założą konto na portalu ePUAP. Profil zaufany wymaga jednorazowej wizyty w urzędzie, w celu potwierdzenia tożsamości. W przypadku rejestracji profilu zaufanego poprzez serwis internetowy banku, wizyta w urzędzie nie jest wymagana).  Rejestracja w CEIDG Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej weryfikuje i przesyła w imieniu przedsiębiorcy wniosek do poszczególnych instytucji:  Weryfikacja tożsamości obywatela polskiego (PESEL)  Weryfikacja obywatelstwa wnioskodawcy  Weryfikacja zakazu prowadzenia działalności gospodarczej (Krajowy Rejestr Karny)  Weryfikacja lub nadanie numeru NIP (urząd skarbowy)  Weryfikacja lub nadanie numeru REGON (GUS)  Zgłoszenie płatnika w ZUS Dodatkowe zgłoszenia (nie objęte CEIDG)  Przedsiębiorcy w celu zarejestrowania w podatku od towarów i usług (VAT) muszą złożyć w urzędzie skarbowym przed dokonaniem pierwszej czynności opodatkowanej (sprzedaży) formularz rejestracyjny VAT-R  Od 1 stycznia 2015 r. rejestracja przedsiębiorcy dla celów VAT jest bezpłatna. Obowiązek uzyskiwania potwierdzenia zgłoszenia rejestracyjnego został zniesiony. Przedsiębiorca może wystąpić z wnioskiem o wydanie potwierdzenia rejestracji i w takim przypadku jest zobowiązany wnieść opłatę skarbową w wysokości 170 zł.  Od 2012 roku mogą również zrobić to przy składaniu wniosku do CEIDG  Przedsiębiorcy zatrudniający pracowników muszą dokonać zgłoszenia w ZUS  Rejestracja spółki cywilnej w CEIDG W przypadku spółki cywilnej rejestracji podlegają poszczególni wspólnicy spółki i to oni stają się przedsiębiorcami. Rejestracja odbywa się w dwóch etapach:  1. wspólnicy rejestrują się w CEIDG jako przedsiębiorcy  2. po uzyskaniu numeru NIP oraz REGON (bez pośrednictwa CEIDG, należy samodzielnie dokonać rejestracji w US (NIP-2) i GUS) wspólnicy dokonują zmiany we wpisach do CEIDG w części dotyczącej spółki cywilnej. Spółki prawa handlowego Rejestrują się w sądzie rejonowym. Dane zawarte w zgłoszeniu zależą od rodzaju spółki. Podstawowe dane to:  1) firma, siedziba i adres spółki,  2) przedmiot działalności spółki,  3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,  4) nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji, Spółki prawa handlowego  spółki osobowe:  spółka jawna  spółka partnerska,  spółka komandytowa,  spółka komandytowo-akcyjna,  spółki kapitałowe:  spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,  spółka akcyjna. Założenie konta bankowego  Obecnie dokonywanie lub przyjmowanie płatności między przedsiębiorcami za pośrednictwem rachunku bankowego jest obowiązkowe w przypadku transakcji, których jednorazowa wartość przekracza równowartość 15.000 złotych. Ponadto w przypadku podatników VAT, zwroty tego podatku realizowane są jedynie na rachunek bankowy przedsiębiorcy.  STARTUP  Start-up, także startup – nowo utworzone przedsiębiorstwo lub tymczasowa organizacja poszukująca modelu biznesowego, który zapewniłby jej zyskowny rozwój. Istnieje wiele definicji start-upów. Podmioty zaliczane do tej kategorii są najczęściej związane z technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi (ICT) oraz sektorami high tech.  https://startuppoland.org/wp- content/uploads/2023/10/POLSKIE-STARTUPY-2023.pdf Przykład dofinansowania dla starupów na 2025 r.:  https://www.parp.gov.pl/component/grants/grants/star tup-booster-poland---oferta-dla-startupow Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego – cz 1  Ubezpieczenie emerytalne - obowiązkowe. Część składki emerytalnej pozostaje w ZUS na indywidualnym koncie przedsiębiorcy, reszta zostaje przekazana do wybranego otwartego funduszu emerytalnego (II filar),  Ubezpieczenie rentowe – obowiązkowe, ma zapewnić wypłatę renty w sytuacji, gdy stan zdrowia nie pozwoli przedsiębiorcy prowadzić czynnego życia zawodowego.  Ubezpieczenie chorobowe - dobrowolne, a więc to przedsiębiorca musi podjąć decyzję, czy chce podlegać temu ubezpieczeniu, czy też nie. Jeżeli przystąpi do ubezpieczenia chorobowego, w przypadku gdy zachoruje, ZUS wypłaca zasiłek chorobowy. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego – cz 2  Ubezpieczenie wypadkowe - obowiązkowe. Prowadząc działalność gospodarczą można ulec wypadkowi. Jeżeli wypadek ten zostanie uznany za wypadek przy pracy, wówczas otrzyma z ZUS świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego.  Ubezpieczenie zdrowotne - obowiązkowe. Opłacenie składki gwarantuje bezpłatne leczenie w ramach NFZ. Oznacza to, że za swoje wizyty u lekarza lub pobyt w szpitalu przedsiębiorca nie będzie musiał płacić  Podstawy wymiaru składek i ich wysokość w 2024 r.  https://www.zus.pl/baza-wiedzy/skladki-wskazniki-odsetki/skladki/wysokosc- skladek-na-ubezpieczenia-spoleczne  Podstawy wymiaru składek i ich wysokość w 2025 r.  https://zus.pox.pl/skladki-zus-2025.htm  Ulgi w składkach ZUS  Rozpoczynając działalność gospodarczą, można przez 6 miesięcy nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne (tzw. Ulga na start), a następnie przez 24 miesiące płacić preferencyjne składki (od podstawy 30% minimalnego wynagrodzenia – 01-06.2024 1272,60 zł, 07-12.2024 1290 zł). (01-12.2025 1399,80 zł)  Można też opłacać składki proporcjonalne do dochodu, tzw. mały ZUS+, po spełnieniu określonych warunków.  Ulgi te nie dotyczą składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ulgi w składkach ZUS Warunki skorzystania z ulgi na start i preferencyjnych składek  działalność gospodarcza podejmowana jest po raz pierwszy albo ponownie po co najmniej 60miesiącach kalendarzowych od ostatniego jej zawieszenia lub zakończenia,  nie jest wykonywana dla byłego pracodawcy w tym lub w poprzednim roku kalendarzowym  Ulgi w składkach ZUS Warunki skorzystania z małego ZUS+  działalność gospodarcza prowadzona dłużej niż 60 dni w poprzednim roku, zarejestrowana w CEIDG lub wspólnik spółki cywilnej  przychód z działalności gospodarczej za poprzedni rok nie przekracza 120 tys. zł  działalność nie była w poprzednim roku rozliczana się w formie karty podatkowej i jednocześnie korzystała ze zwolnienia sprzedaży z podatku VAT  w poprzednim roku przedsiębiorca nie podlegał ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu także z tytułu innej pozarolniczej działalności (np. jako wspólnik spółki jawnej)  działalność nie jest wykonywana dla byłego pracodawcy w tym lub w poprzednim roku kalendarzowym  Spełnione są warunki do opłacania preferencyjnych składek, tj. od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia  Obniżone składki na ubezpieczenia społeczne można opłacać́ maksymalnie przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej  Ulgi w składkach ZUS  Wakacje składkowe (od 2024 roku) dla mikroprzedsiębiorców  Wakacje składkowe w ZUS to zwolnienie z opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne. Zwolnienie jest dobrowolne i obejmuje jeden, dowolnie wybrany, miesiąc w roku kalendarzowym. Zwolnienie dotyczy tylko składek na własne ubezpieczenie przedsiębiorcy. To oznacza, że za czas zwolnienia należy zapłacić składki osób, które ubezpieczamy (na przykład pracowników lub zleceniobiorców).  Wakacje składkowe to zwolnienie z opłacenia składek na: obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.  Uwaga! Wakacje składkowe nie obejmują składki na ubezpieczenie zdrowotne.  W czasie wakacji składkowych można normalnie prowadzić działalność gospodarczą. Zwolnienie nie oznacza przerwy w działalności.  https://www.zus.pl/-/zwolnienie-z-op%C5%82acania-sk%C5%82adek-zus-wakacje- sk%C5%82adkowe  Podatek dochodowy W przypadku podatku dochodowego można płacić go (po spełnieniu dodatkowych warunków) w następujących formach:  karta podatkowa*  zryczałtowany podatek dochodowy  zasady ogólne  podatek dochodowy od osób prawnych * Karta podatkowa jest dostępna tylko dla przedsiębiorców już prowadzących działalność gospodarczą, którzy przed 2022 r. stosowali tę formę opodatkowania.  Karta podatkowa Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.  Jest to miesięczny ryczałt płacony w stałej wysokości co miesiąc, niezależnie od osiągniętych obrotów czy dochodów. Forma ta nie wymaga od podatnika prowadzenia ksiąg rachunkowych.  Ze zryczałtowanego opodatkowania w formie karty podatkowej mogą korzystać osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, które spełniają warunki określone w ustawie.  Karta podatkowa jest dostępna tylko dla przedsiębiorców już prowadzących działalność gospodarczą, którzy przed 2022 r. stosowali tę formę opodatkowania.  Karta podatkowa (cd.)  Karta podatkowa pomyślana jest jako wygodna dla podatnika forma uiszczania podatku, przeznaczona dla osób prowadzących działalność w raczej niedużym rozmiarze i przy niewielkim zatrudnieniu, np.: warsztaty rzemieślnicze, cukiernie, mechanicy, lakiernicy, małe sklepiki itp.  Ryczałt ewidencjonowany Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.  podatek ten nazywany jest zryczałtowanym, ponieważ ustala się go i pobiera w określonej procentowo wielkości od uzyskanego przez podatnika obrotu. Płaci się podatek (od 2022 według jednej ze stawek:17%, 15%, 14%, 12,5%, 12%, 10%, 8,5%, 5,5%, 3%, 2%) od przychodów, bez pomniejszenia tych przychodów o koszty uzyskania  Ryczałt ewidencjonowany  Limit przychodów – 250 000 euro (kurs średni NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego) (na rok 2019 – 1.069.875 PLN,)  (na rok 2020 – 1.093.350 PLN,)  Limit przychodów 2.000.000 euro  (na rok 2021 – 9.030.600 PLN,)  (na rok 2022 – 9.188.200 PLN,)  (na rok 2023 – 9.654.400 PLN,)  (na rok 2024 – 9.218.200 PLN,)  (na rok 2025 – 8.569.200 PLN,)  Ryczałt ewidencjonowany ZALETY:  ryczałt opłaca się z reguły tam, gdzie przedsiębiorca wkłada w swój towar, produkt lub usługę dużą część własnej pracy, pomysłu, wiedzy itp., czyli tzw. wkład niematerialny.  Ryczałt ewidencjonowany WADY:  nawet kiedy nie ma dochodu (koszty przewyższają w miesiącu przychody), podatek trzeba zapłacić.  nie ma możliwości zaliczenia wydatków w koszty uzyskania przychodów. Jeśli zaś cena oferowanego przez przedsiębiorcę towaru czy usługi w większej części zawiera inne koszty, jak np. koszty materiałów, surowców, transportu, wynagrodzeń osób zatrudnionych - lepsze będzie opodatkowanie na zasadach ogólnych, czyli w formie księgi podatkowej.  w trakcie trwania roku podatkowego nie można się zrzec ryczałtu  Ryczałt ewidencjonowany WADY: CD  Brak możliwości skorzystania z preferencyjnego rozliczenia z dzieckiem lub małżonkiem  Brak możliwości skorzystania z ulgi na dzieci  Ryczałt ewidencjonowany Stawki podatku w zależności od rodzaju działalności od 2022 r. (przykładowe):  17% - wolne zawody (wymienione w ustawie  15% - pośrednictwo w sprzedaży hurtowej, usługi związane z nieruchomościami, usługi fotograficzne  14% - w zakresie opieki zdrowotnej, usługi architektoniczne i inżynierskie, specjalistycznego projektowania  12% - usługi związane z wydawaniem pakietów gier komputerowych, oprogramowania systemowego, użytkowego, doradztwo w zakresie sprzętu komputerowego  10% - usługi w zakresie kupna i sprzedaży nieruchomości  8,5% - przychody z najmu (po przekroczeniu przychodów 100.000 zł stawka 12,5%), działalność usługowa  5,5% - działalność wytwórcza, usługi budowlane  3% - działalność handlowa, gastronomiczna  2% - przetwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych  Wyłączenia z opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym Podmiotami wyłączonymi z możliwości korzystania z ryczałtu ewidencjonowanego są przedsiębiorcy osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:  prowadzenia aptek,  działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,  wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym  działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych. Opodatkowanie na zasadach ogólnych  Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych  od 01.10.2019 r. obowiązywały dwie stawki podatkowe 17% i 32% dla opodatkowanych wg skali podatkowej, ponadto nadal istnieje podatek liniowy 19% (bez odliczeń). Od 01.07.2022 r. obowiązują stawki 12% i 32% dla opodatkowania wg skali podatkowej.  podatnicy, którzy nie wybrali (bądź nie mogli wybrać ze względu na wyłączenia ustawowe) opodatkowania w formie karty podatkowej lub ryczałtu ewidencjonowanego podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.  wybór formy opodatkowania wg podatku liniowego lub ryczałtu ewidencjonowanego wymaga zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystąpi pierwszy przychód w roku podatkowym, lub do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy przychód wystąpi w grudniu tego roku.  VAT ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług  opodatkowaniu VAT podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług, jak też eksport i import towarów lub usług. Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne. Stawka podatku wynosi 23%, 8%, 5% lub 0%.  Zwolnienie z podatku VAT określonych przedsiębiorców lub określone czynności: 1. zwolnienie podmiotowe od podatku VAT przysługuje osobom, które prowadząc już wcześniej działalność, za poprzedni rok nie przekroczyły obrotów w wysokości 200.000 PLN. 2. zwolnienie podmiotowe od podatku VAT przysługuje osobom, które rozpoczęły działalność i nie przekroczą proporcjonalnie od początku do końca roku obrotów w wysokości 200.000 PLN. 3. zwolnienie przedmiotowe od podatku VAT przysługuje osobom, które sprzedają towary i usługi zwolnione z podatku VAT. Jeżeli wybierze się zwolnienie, nie będzie można wystawiać faktur VAT i odliczać podatku zapłaconego w cenie usług i towarów kupowanych.  Kiedy się opłaca być podatnikiem podatku VAT  kiedy cena usługi zawiera w sobie dużo kosztów,  w przypadku współpracy z kontrahentami, którzy będą mogli dokonać potrącenia podatku naliczonego w swojej fazie obrotu i uzyskać zwrot z urzędu skarbowego,  kiedy planuje się duże inwestycje i zakup środków trwałych.  Jednolity Plik Kontrolny  Od 01.10.2020 r. wszyscy czynni podatnicy VAT raportują transakcje za pomocą pliku JPK_V7.  Nie ma już obowiązku przesyłania deklaracji VAT. Plik JPK_V7 składa się z dwóch części: ewidencyjnej i deklaracyjnej.  Celem wprowadzonych zmian jest usprawnienie pracy organów podatkowych, jest to kolejny krok w kierunku automatyzacji systemu dostarczania dokumentów rozliczeniowych.  Większość wprowadzonych dodatkowych informacji do raportowania związana jest ze sprzedażą towarów i usług najbardziej narażonych na wyłudzenia podatku VAT.  Niestosowanie się do przepisów o JPK może skutkować karą administracyjną w wysokości 500 zł za każdy błąd. Spółka cywilna Aby założyć spółkę cywilną należy spisać umowę spółki, zgodnie z wymogami kodeksu cywilnego. Wskazać przy tym trzeba, iż forma pisemna umowy spółki jest formą zastrzeżoną jedynie dla celów dowodowych. Oznacza to, że jej niezachowanie nie powoduje nieważności umowy, a jedynie trudności dowodowe. W konsekwencji możemy powołać spółkę cywilną nawet na podstawie umowy ustnej, jednakże, dla własnego bezpieczeństwa powinniśmy zachować formę pisemną. Spółka cywilna Spółka ta nie posiada osobowości prawnej , majątek spółki stanowią wkłady własne wspólników , odpowiadają oni również za zobowiązania spółki. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek bezpośredniego kierowania sprawami spółki oraz odpowiadania za konsekwencje prawne. Spółka cywilna Za zobowiązania spółki wszyscy wspólnicy odpowiadają solidarnie, jest to odpowiedzialność nieograniczona. Rozciąga się ona na majątek spółki i majątek osobisty wspólników  Spółka cywilna Opodatkowanie: Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, zatem podatek dochodowy płacą wspólnicy, a nie spółka cywilna. Płatnikiem podatku od towarów i usług (VAT) jest spółka. Przy spółce cywilnej dozwolone jest opodatkowanie na zasadach ogólnych oraz stałe 19%, tj.: Skala podatkowa (17% i 32%, od 01.07.2022 r. 12% i 32%) Podatek liniowy (19%) Wspólnicy spółki cywilnej mogą też wybrać opodatkowanie w formie ryczałtu ewidencjonowanego Spółka jawna Spółka jawna jest spółką osobową , która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą , a nie jest inną spółką handlową. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Są spółkami handlowymi , co oznacza że stosuje się do nich przepisy Kodeksu handlowego. Spółka jawna nie ma osobowości prawnej , choć jest zarejestrowana w sądzie gospodarczym. Przepisy prawa handlowego wymagają , aby w nazwie firmy było umieszczone nazwisko chociaż jednego wspólnika. Spółka jawna Spółka ta jest umownym zrzeszeniem co najmniej dwóch osób mającym na celu prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego w większym wymiarze, we wspólnym imieniu oraz na zasadzie pełnej solidarności wspólników. W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników.  Spółka jawna Opodatkowanie: Spółka jawna nie jest przedsiębiorcą, zatem podatek dochodowy płacą wspólnicy, a nie spółka. Płatnikiem podatku od towarów i usług (VAT) jest spółka. Przy spółce jawnej dozwolone jest opodatkowanie na zasadach ogólnych oraz stałe 19%, tj.: Skala podatkowa (17% i 32%, od 01.07.2022 r. 12% i 32%) Podatek liniowy (19%) Rodzaj ewidencji księgowej: Podatkowa księga przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe  Spółka jawna Zaletami spółki jawnej są: Możliwość reprezentowania spółki przez każdego wspólnika Możliwość wyłączenia w umowie wspólnika z reprezentacji spółki Rozłożenie ryzyka finansowego na wszystkich wspólników Swoboda w formułowaniu treści umowy spółki Do wad spółki jawnej można zaliczyć: Fakt, że nie posiada osobowości prawnej - wspólnicy są odpowiedzialni za zobowiązania spółki Odpowiedzialność cywilną wspólników wobec osób trzecich, która rozciąga się na cały majątek wspólników i ich rodzin Obowiązek sporządzania co roku sprawozdania finansowego do 30 czerwca każdego roku i składania go do KRS-u co wiąże się z dodatkowymi opłatami Wyższe opłaty niż przy spółce cywilnej (wpis do KRS, koszt aktu notarialnego umowy spółki) Limity podatkowe w 2024 i 2025 r. Przeliczenie na złote wg średniego kursu NBP wg stanu na pierwszy dzień roboczy października 2024 2025 Ryczałt ewidencjonowany 9.218.200 8.569.200 Przychód 2.000.000 euro Mały podatnik VAT 9.218.000 8.569.200 Przychód 2.000.000 euro Jednorazowa amortyzacja 230.000 214.000 50.000 euro Księgi rachunkowe 9.218.200 10.711.500 Przychód 2.500.000 euro (do 2024 r. 2.000.000) Rozliczenie kwartalne ryczałtu ewidencjonowanego 921.820 856.920 Przychód 200.000 euro Mały podatnik PIT/CIT 9.218.000 8.569.200 Przychód 2.000.000 euro Kurs euro na dzień 02.10.2023 r. 4,6091 Kurs euro na dzień 01.10.2024 r. 4,2846 Forma/kryteriu Indywidualny Spółka cywilna Spółka jawna Spółka partnerska m przedsiębiorca Założyciele/ Osoba fizyczna – Minimum 2 osoby Minimum 2 osoby Minimum 2 osoby wspólnicy właściciel fizyczne lub prawne fizyczne lub prawne fizyczne wykonujące wolne zawody Osobowość Brak Brak Brak Brak prawna Akt Brak Umowa pisemna dla Umowa pisemna pod Umowa pisemna pod założycielski celów dowodowych rygorem nieważności rygorem nieważności Minimalny Prawo nie określa Prawo nie określa Prawo nie określa Prawo nie określa kapitał zakładowy Organy Brak Brak Brak Brak (umowa może przewidywać zarząd) Reprezento- Właściciel Każdy wspólnik Każdy wspólnik Każdy wspólnik wanie (mowa może (mowa może przewidywać inaczej) przewidywać inaczej) Podział zysku Cały wypracowany Równy (umowa może Równy (umowa może Równy (umowa może zysk dla przewidywać inaczej) przewidywać inaczej) przewidywać inaczej) właściciela Odpowie- Całym majątkiem Całym majątkiem Całym majątkiem Każdy partner za dzialność osobistym solidarnie z innymi solidarnie z innymi swoje poczynania wspólnikami wspólnikami Forma/ Spółka Spółka koman- Spółka z o.o. Spółka akcyjna kryterium komandytowa dytowo-akcyjna Założyciele/ Minimum 2, w tym Minimum 2, w tym Minimum 1 (ale nie 1- Minimum 1 (ale nie 1- wspólnicy komplemen-tariusz i komplementariusz i osobowa sp. z o.o.) osobowa sp. z o.o.) komandytariusz akcjonariusz Osob. prawna Brak * Brak Posiada Posiada Akt założycielski Umowa w formie aktu Umowa w formie aktu Umowa w formie aktu Umowa w formie aktu notarialnego notarialnego notarialnego notarialnego Min. kapitał zakł. Prawo nie określa 50.000 zł 5.000 zł 100.000 zł Organy Brak Walne zgromadzenie Zarząd Zarząd Rada nadzorcza Walne zgrom. wspóln. Walne zgrom. wspóln. Rada nadzorcza Rada nadzorcza Komisja rewizyjna Komisja rewizyjna Reprezento- Każdy komplemen- Każdy Zarząd Zarząd wanie tariusz (umowa może komplementariusz przewidywać inaczej) (umowa może przewidywać inaczej) Podział zysku Proporcjonalnie do Proporcjonalnie do W stosunku do Od wartości akcji wkładów (umowa wkładów (umowa może udziałów (umowa może może przewidywać przewidywać inaczej) przewidywać inaczej) inaczej) Odpowie- Komplementariusz Komplementariusz Spółka do wysokości Spółka do wysokości dzialność całym majątkiem , całym majątkiem udziału wspólników majątku komandytariusz do oraz majątku spółki sumy komandytowej Od 2021 r. spółki komandytowe stają się podatnikami CIT i będą stosowane do nich przepisy o podatku dochodowym od „Mały podatnik”  Małym podatnikiem jest przedsiębiorca, u którego wartość przychodu ze sprzedaży w ubiegłym roku podatkowym nie przekroczyła równowartości (w przeliczeniu na złote) 2.000.000 euro. „Mały podatnik” - zalety  W podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) mogą stosować stawkę 9% zamiast 19%.  Prawo płacenia zaliczek na podatek dochodowy od osób prawnych i od osób fizycznych za okresy kwartalne zamiast miesięcznych.  Prawo do składania deklaracji VAT za okresy kwartalne. „Mały podatnik” - zalety  Możliwość dokonywania jednorazowych odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych (z wyłączeniem samochodów osobowych) do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50.000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych.  Możliwość korzystania z kasowej metody rozliczania VAT – wykazywanie należnego VAT od sprzedaży po uzyskaniu zapłaty od kontrahenta oraz odliczanie VAT od zakupów po dokonaniu zapłaty. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)  Ustawa Prawo przedsiębiorców, reguluje w art. 5 kwestie związane z działalnością nierejestrowaną. Zgodnie z jego treścią działalność nierejestrowana to taka: z której przychód (kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont) należny nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (tj. od 01-06.2024 r. 3181,50 zł, 07- 12.2024 r. 3225 zł, od 01.01.2025 3499,50 zł), która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)  Działalność nierejestrowana nie ma zastosowania do działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej. Dodatkowo z tego rozwiązania nie mogą korzystać typy działalności wymagających koncesji, licencji czy pozwolenia.  Z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej nie ma obowiązku odprowadzania jakichkolwiek składek ZUS, zarówno społecznych czy zdrowotnych. Nie podlega bowiem obowiązkowi rejestracyjnemu. Osoba prowadząca tego typu działalność nie dokonuje rejestracji do ubezpieczeń ani nie składa żadnych deklaracji ZUS. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)  Prowadzenie tzw. działalności nierejestrowanej nie zwalnia z obowiązku odprowadzania podatku dochodowego z tytułu osiąganych dochodów, przychody z tego tytułu nie są bowiem zwolnione od podatku.  W związku z tym, iż działalność nierejestrowana nie jest działalnością gospodarczą, osoba ją prowadząca nie odprowadza okresowych (miesięcznych lub kwartalnych) zaliczek na podatek dochodowy.  Osiągnięte przychody oraz poniesione koszty uzyskania przychodów z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej podatnik wykazuje w zeznaniu rocznym PIT-36 w specjalnie przeznaczonym to tego celu wierszu 9: "Działalność nierejestrowana, określona w art. 20 ust. 1ba ustawy". Przychody te są bowiem opodatkowane według skali podatkowej. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)  Zalety: Brak konieczności zgłaszania działalności w CEIDG, urzędzie skarbowym czy GUS, Brak konieczności opłacania okresowych zaliczek na podatek dochodowy, Brak konieczności prowadzenia księgowości (osoba prowadząca działalność nierejestrowaną prowadzi uproszczoną ewidencję sprzedaży), Brak konieczności opłacania składek ZUS oraz składania deklaracji ZUS. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)  Wady: limit przychodów uzyskanych w danym miesiącu, brak możliwości prowadzenia spółki cywilnej w ramach działalności rejestrowanej, brak możliwości wykonywania działalności, która wymaga koncesji, licencji czy pozwoleń, brak możliwości rozwoju obszaru działania działalności z uwagi na limit przychodu. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)  UWAGA Wątpliwości co do rozliczenia ZUS w przypadku świadczenia usług w ramach działalności nierejestrowanej:  Zdaniem ZUS, umowy sprzedaży usług wykonywane przez osoby prowadzące działalność nierejestrowaną należy traktować jak umowy agencyjne lub umowy zlecenia albo inne umowy o świadczenie usług. Oznacza to, iż zleceniodawca musi odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia wypłacanego na podstawie takiej umowy.  Interpretacja indywidualna z 4 sierpnia 2022 r., sygn. DI/100000/43/616/2022 (decyzja nr 470) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku  Interpretacja indywidualna z 20 marca 2024 r., sygn. DI/200000/43/226/2024 (decyzja nr 226/2024) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie