Makroekonomia - Semestr 1 PDF

WPROWADZENIE DO EKONOMII I CHARAKTERYSTYKA GOSPODAROWANIA 1. Definicje: Ekonomia – dyscyplina, która stara się odpowiedzieć na pytanie: „Jak człowiek jako jednostka i pozostałe podmioty gospodarcze radzą sobie na co dzień dokonując nieustannych wyborów w ramach ograniczonych zasobów i nieograniczon...

WPROWADZENIE DO EKONOMII I CHARAKTERYSTYKA GOSPODAROWANIA 1. Definicje: Ekonomia – dyscyplina, która stara się odpowiedzieć na pytanie: „Jak człowiek jako jednostka i pozostałe podmioty gospodarcze radzą sobie na co dzień dokonując nieustannych wyborów w ramach ograniczonych zasobów i nieograniczonych potrzeb?”. * nauka o procesach gospodarczych Dobra: środki, którymi można zaspokoić potrzeby społeczeństwa (towar, usługa). Dobra wolne: dobra nieprzetworzone przez człowieka. Dobra ekonomiczne: dobra przetworzone przez człowieka. Dobra ograniczone: np. wody słodkie, kopaliny, powietrze. Dobra komplementarne: dobra, które nawzajem się uzupełniają, np. chleb i masło. Dobra substytucyjne: dobra, które zaspokajają tę samą potrzebę. Dobra prywatne: dobra wytwarzane lub kupowane przez pojedynczych ludzi, firmy, albo małe grupy ludzi (jedzenie); Dobra publiczne: dobra wytwarzane lub kupowane przez duże grupy ludzi lub rządy (zapory, szpitale, obrona narodowa) Zasoby: coś, co możemy wykorzystać do produkcji dóbr. Czynniki produkcji (wytwórcze): - Praca: siła robocza, kapitał pracy, kwalifikacje, czynności; - Kapitał: sprzęt potrzebny do pracy, budynki, wkład finansowy – dobra inwestycyjne (30% to dobra ekonomiczne, 70% to dobra konsumpcyjne); - Ziemia: naturalne surowce, grunty, tereny; - Przedsiębiorczość; - Zasób intelektualny: wiedza, informacja; - Technologia: sposób produkowania dóbr, wykorzystania zasobów; * Ziemia różni się od Kapitału tym, że kapitał trzeba wytworzyć samemu, a dobra Ziemi były dane od początku. Wybór alternatywny: fakt, że jednostka / podmioty gospodarcze nie mogą mieć wszystkiego w danej chwili. Koszt alternatywny: koszt najlepszej, nieświadomie odrzuconej możliwości, może być liczony w pieniądzu, czasie, ilości produkcji. Podejście pozytywne: ekonomiści przedstawiający ludziom rzeczywistą sytuację w gospodarce (np. GUS i filie). Podejście normatywne: ekonomiści, którzy na bazie podejścia pozytywnego tworzą wnioski oraz sposoby na poprawę obecnej sytuacji gospodarczej. Rzadkość: podstawowy fakt życia gospodarczego: dostępne zasoby są ograniczone, ale potrzeby ludzkie nie. Rzadkość wymusza dokonywanie wyboru, gdyż produkując jedno dobro rezygnujemy z produkcji drugiego dobra. Gospodarowanie: działalność prowadząca do zaspokojenia potrzeb człowieka, polega na porównywaniu korzyści oraz kosztów, jest połączona z wyborem najlepszej dostępnej możliwości. Efektywność ekonomiczna: sposób pomiaru skuteczności i celowości danej działalności gospodarczej, wyrażający się porównaniem wartości uzyskanych efektów do nakładu czynników użytych do ich uzyskania, stanowi jeden z podstawowych sposobów oceny podejmowanych działań gospodarczych. - Niska efektywność powoduje zwykle wzrost cen, zwiększenie zapotrzebowania na energię, materiały i powierzchnie produkcyjne - bez wzrostu wyników produkcyjnych. - Wyższa efektywność ekonomiczna stwarza możliwości obniżenia kosztów wytwarzania, zwiększa wyniki produkcyjne i zysk, co z kolei umożliwia inwestowanie albo wzrost indywidualnych wynagrodzeń. Okres 1929 – 1933: wielki kryzys, inne sposoby ratowania finansów, spadek produkcji, wzrost bezrobocia i inflacji. 2. Makroekonomia, a mikroekonomia: - Makroekonomia: zajmuje się współzależnościami pomiędzy wielkimi agregatami takimi jak: dochód narodowy, konsumpcja, inwestycje, oszczędności, zasoby kapitału, zatrudnienie, poziom cen, podaż pieniądza, budżet państwa, itp. - Mikroekonomia: zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych uczestników gospodarki rynkowej (konsumentów i producentów) oraz analizą poszczególnych rynków dóbr i usług. 3. Krzywa możliwości produkcyjnych: zbiór punktów przedstawiających różne alternatywy struktury produkcji (kombinacji) dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu zasobów. - punkty X, Y, Z – przedstawiają inne kombinacje produkcji dóbr; - punkt P oznacza niewykorzystanie wszystkich zasobów lub korzystanie z nienajlepszej technologii; - punkty x,y,z są kombinacjami efektywnymi, punkt P jest nieefektywną kombinacją, punkt N jest kombinacją nieosiągalną (brak zasobów (technologii); - kosztem alternatywnym zwiększenia produkcji dobra B jest zmniejszenie produkcji dobra A; - analiza dotyczy tylko dwóch dóbr; - przy wzroście zasobów / technologii krzywa się zwiększa (przesuwa ku pkt. N); MIKRO- A MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA 1. Rynek: proces, w ramach którego sprzedający i kupujący określają, co chcą sprzedać lub kupić, cenę tego dobra, jakość, koszt produkcji, termin, miejsce i sposób dostawy, gwarancję, itp. Itd. - W „grze rynkowej” uczestniczą gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa oraz rząd. Poszczególne podmioty dążą do: maksymalizowania korzyści oraz użyteczności zakupionych dóbr i usług (gospodarstwa domowe), zysk (firmy) oraz dobrobyt i stabilność gospodarcza (rząd). 2. Popyt: zapotrzebowanie na dane dobro, zależy od preferencji, oczekiwania i dochód konsumentów. - wielkość popytu: ilość dobra, jaką konsumenci są w stanie nabyć po jednej cenie; - determinanty popytu: reklama, zmiana dochodów konsumentów, zmiana ceny dóbr substytucyjnych, dóbr komplementarnych, technologia, moda, gusta, rząd, władza, pora roku, zwyczaje, tradycja, religia - determinanty popytu wpływają na wzrost / spadek popytu - krzywa popytu: relacja między ceną, a ilością dobra: * D – krzywa popytu, D’ – wzrost popytu; * cena wzrasta to i wielkość popytu rośnie; 4. Podaż: ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku. - wielkość podaży: ilość dóbr, które producenci są w stanie wyprodukować po jednej cenie; - determinanty podaży: technologia, możliwości produkcyjne, pogoda, import i eksport, liczba producentów, oczekiwania producenta co do zysków, działania rządu; - krzywa podaży: relacja między ceną, a ilością dóbr, które producenci mogą dostarczyć na rynek: * S – krzywa podaży, S’ – wzrost podaży; * cena wzrasta i wzrasta wielkość podaży; 5. Równowaga rynkowa: ta sama wielkość podaży i popytu przy tej samej cenie: * przy tej samej cenie ilość popytu i podaży jest taka sama; * nadwyżka rynkowa (wyższa cena) – w. podaży > w. popytu; * cena maleje – rośnie w. popytu, maleje w. podaży; * niedobór rynkowy (niższa cena) – w. popytu > wielkość podaży; * cena rośnie – rośnie w. podaży, maleje w. popytu; * cena reguluje równowagę rynkową 6. Elastyczność cenowa popytu: wielkość popytu zależy od ceny: - wzrost ceny danego dobra oznacza obniżenie popytu na ów dobro; - spadek ceny oznacza wzrost popytu; - spadek ilości jest większy od wzrostu ceny; 𝑝𝑟𝑜𝑐𝑒𝑛𝑡𝑜𝑤𝑎 𝑧𝑚𝑖𝑎𝑛𝑎 𝑤𝑖𝑒𝑙𝑘𝑜ś𝑐𝑖 𝑝𝑜𝑝𝑦𝑡𝑢 𝑃 𝑑𝑄 - wzór: 𝐸𝑑𝑝 = 𝑝𝑟𝑜𝑐𝑒𝑛𝑡𝑜𝑤𝑎 𝑧𝑚𝑖𝑎𝑛𝑎 𝑐𝑒𝑛𝑦 = 𝑄 ∗ 𝑑𝑃 - wskaźnik > 1 to popyt jest elastyczny; - wskaźnik < 1 to popyt jest mało elastyczny (nieelastyczny); - wskaźnik = 0 to popyt jest sztywny (zmiana ceny nie ma wpływu na wielkość popytu; - wskaźnik = ∞ to popyt jest doskonale elastyczny; 7. Popyt zagregowany (globalny): suma, którą gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd planują wydać na dobra i usługi przy różnym poziomie cen w ciągu roku. - popyt zagregowany (AD) maleje, gdy rośnie ogólny poziom cen, bo: * zmniejsza się bogactwo (siła nabywcza) gospodarstw domowych (niższe dochody – niższa konsumpcja); * rośnie stopa procentowa w wyniku inflacji (wyższa st. % to wyższy koszt kredytów, maleje popyt na dobra: domy, samochody itp. ); * zmniejsza się eksport netto (wyższe ceny obniżają eksport i podwyżają import, towary importowane są konkurencyjne cenowo). - determinanty: zmiany dochodów realnych, zmiany stóp %, polityka budżetowa i monetarna, oczekiwania (dochód, zatrudnienie, inflacja); 8. Podaż zagregowana (globalna): obejmuje ogólną produkcję dóbr i usług wytworzonych w gospodarce przy różnym poziomie cen w ciągu roku. - Podaż zagregowana (AS) rośnie, gdy rośnie ogólny poziom cen, bo: * zwiększają się zyski (na krótki okres) wielu producentów i oni zwiększają produkcję; * producenci są przekonani, że nominalny wzrost sprzedaży (dzięki wyższym cenom) jest spowodowany rosnącym popytem na ich dobra, dlatego zwiększają produkcję; - Determinanty: zmiany podaży zasobów, zmiany technologii / wydajności, polityka budżetowa i monetarna, oczekiwania (zysk, popyt, inflacja). 9. Równowaga ekonomiczna dla popytu globalnego i podaży globalnej: 10. Ochrona socjalna rządu dla obywateli: - opieka medyczna dla każdego obywatela (opłacana z przymusowych lub dobrowolnych ubezpieczeń); - wynagrodzenia i zasiłki (na wypadek bezrobocia / długotrwałej choroby); - emerytury i dodatki dla niepełnoletnich (opłacane ze składek i podatków); - gwarancja minimalnej płacy; - ochrona prawna zatrudnionego pracownika; - edukacja powszechna; - tanie mieszkanie dla pracowników mało zarabiających. RACHUNEK PRODUKTU NARODOWEGO 1. Istota PKB; pozostałe mierniki produktu narodowego: - PKB: suma nowo wytworzonych produktów w danym kraju w okresie jednego roku obrachunkowego; - Dobra finalne: dobra, które są nabywane przez konsumentów; - Dobra pośrednie: dobra, które nie są kupowane przez konsumentów i podlegają procesowi dalszego przetworzenia; - Wartość dodana: nowo wytworzona wartość (czysta) na każdym etapie produkcji lub usługi; różnica między dobrem finalnym, a pośrednim ma znaczący wpływ na wartość dodaną. 2. Czynniki, które nie wchodzą do PKB i pozostałych mierników rachunku produktu narodowego: - dobra pośrednie: dobra zużywające się w jednym procesie produkcyjnym (surowce, energia); - szara strefa gospodarki; - transfery rządowe; - transakcje nierynkowe (handel produktami, które nie mają ceny rynkowej), nietowarowe (produkcja nieprzeznaczona do obrotu rynkowego), nieproduktywne (odsprzedaż, obrót papierami wartościowymi, transfery); - czas wolny: alternatywa czasu pracy; - antydobra: dobra, które psują jakość życia; - koszty sektora publicznego: wysypiska śmieci, dymy z fabryk i pojazdów spalinowych, ścieki, hałas; * syntetyczny miernik Dorobku Ekonomicznego Netto: miara ogólnospołecznego bytu, która pomniejsza PKB (lub powiększa) o wszystkie czynniki spoza PKB; * Deflator: stosunek nominalnego PKB do PKB realnego (nPKB/rPKB); * PKB Nominalny: PKB liczony w cenach bieżących danego okresu obrachunkowego; * PKB realny: PKB liczony w cenach stałych dla danego okresu obrachunkowego. 3. Metody liczenia produktów RPN: a) metoda wydatkowa: - Produkt Krajowy Brutto: C – konsumpcja społeczna 𝑷𝑲𝑩 = 𝑪 + 𝑰 + 𝑮 + 𝑿𝒏 I – inwestycje sektora prywatnego 𝑿𝒏 = 𝑬𝒙 − 𝑰𝒎 G – wydatki rządowe (publiczne) Xn – eksport netto, czyli saldo w handlu zagranicznym (eksport – import) - Produkt Krajowy Netto: 𝑷𝑲𝑵 = 𝑷𝑲𝑩 − 𝑨 A – amortyzacja: finansowe odpisy z tytułu zużywania się środków trwałych (np. budynki, maszyny) niezbędne na ich odtworzenie. - Dochód Narodowy: Te – podatki pośrednie (VAT, akcyza, cło) 𝑫𝑵 = 𝑷𝑲𝑵 − 𝑻𝒆 − Dochód osobisty: US – ubezpieczenia społeczne 𝑫𝑶 = 𝑫𝑵 − 𝑼𝑺 − 𝑵𝒁 − 𝑻𝒄 + 𝑩 + 𝑹𝒏 NZ – nierozdzielone zyski Tc – podatek dochodowy od osób prawnych (1 grupa podatków bezp.) B – transfery rządowe Rn – stopa procentowa (procenty netto) - Dochód na obywatela: DDO – Dyspozycyjny dochód osobisty 𝑫𝑫𝑶 (𝑹𝑫𝑶) = 𝑫𝑶 − 𝑻𝒅 RDO – Rozporządzony dochód osobisty 𝑫𝑫𝑶 = 𝑪𝒊 + 𝑺 Td – podatki pośrednie Ci – konsumpcja S – oszczędności 4. Ruch okrężny: przepływ zasobów rzeczowych i pieniężnych między gospodarstwami oraz przedsiębiorstwami. - Gospodarka zamknięta: nie ma importu i eksportu, brak rządu, dochód = wydatek, kapitał w rękach gospodarstw; - Dopływy: konsumpcja, inwestycje, wydatki rządowe oraz eksport. - Odpływy: oszczędności, podatki pomniejszone o subsydia oraz import. 5. Wzrost gospodarczy: zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. - Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. - Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. - Korzystniej patrzeć na wzrost realny, czyli po uwzględnieniu inflacji. - Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem. - Mierniki wzrostu gospodarczego: * produkt krajowy brutto – całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju (kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze), * produkt narodowy brutto – całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm działających w kraju, * stopa wzrostu dochodu narodowego (lub realnego produktu krajowego brutto) - stosunek przyrostu dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości dochodu narodowego w okresie bazowym. * wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca (PKB per capita). CYKL KONIUNKTURALNY 1. Cykl koniunkturalny: zmiany podstawowych wielkości makroekonomicznych (PKB i pozostałe mierniki) w górę albo w dół wokół linii trendu wzrostu i rozwoju gospodarczego w określonym czasie. Może być światowy albo lokalny. 2. Rodzaje cyklu koniunkturalnego: a) krótkookresowy (Kitchina): - 3-4 lata; - po II WŚ do dziś; - związany ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych; - determinanty, które spowodowały deformację cyklu po II WŚ: * Czynniki Zewnętrzne: > rozpad systemu kolonialnego w świecie; > powstanie bloku państw o gospodarce centralnej (nakazowo-rozdzielczej); > powstanie bloków integracyjnych (regionalnych); > szybki rozwój korporacji narodowych (ponadnarodowych); > postępujący proces globalizacji gospodarki światowej * Czynniki wewnętrzne (polityka interwencjonizmu państwowego): > przyjęcie przez rząd polityki fiskalnej; > przyjęcie przez bank centralny odpowiedniej polityki pieniężnej; > przyjęcie przez rząd międzynarodowej polityki handlowej; b) średniookresowy (Juglara): - 6-11 lat; - światowy, klasyczny; - związany ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem; c) długookresowy Kondratiewa: - 40-60 lat; - związany z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet); d) długookresowy, zmodyfikowany Kuznietza: - 20-25 lat; - związany z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje); 3. Fazy cyklu koniunkturalnego: a) recesja (kryzys): - rośnie: bezrobocie; - maleje: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny - szczyt produkcji - podaż > popyt b) depresja (dno): - koniec spadku, w/w wielkości są na najniższym poziomie - równowaga makroekonomiczna na najniższym dopuszczalnym poziomie - przedsiębiorstwa silne przejmują słabsze (lub dokonują fuzji) w celu zwiększenia ekspansji) c) ożywienie: - rośnie: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny - maleje: bezrobocie d) rozkwit - koniec rozwoju, w/w wielkości są na najwyższym poziomie - szczyt produkcji - podaż > popyt 4. Jak długo może trwać faza depresji? Depresja trwa dopóty, dopóki bank centralny kraju nie zastosuje odpowiedniej polityki monetarnej (pieniężnej): - obniżenie stopy procentowej; - obniżenie stopy rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych; - skup papierów wartościowych skarbu państwa (obligacji) od społeczeństwa - operacja otwartego rynku: sprzedaż / skup papierów dłużnych skarbu państwa od społeczeństwa na otwartym rynku międzybankowym. Udział państwa w gospodarkę i politykę fiskalną jest znikomy (szkoła klasyczna), większą rolę odgrywa bank centralny. Zastosowanie przez niego polityki monetarnej powoduje zwiększoną podaż pieniądza na rynek i wraz z obniżeniem stopy procentowej daje więcej inwestycji – uruchamia nową produkcję, a tym samym zmniejsza bezrobocie, a zwiększa zatrudnienie i popyt globalny oraz dochód aż do nadprodukcji. RYNEK PRACY, ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE 1. Rynek pracy: część ogólnego rynku, wyznacza miejsce, w którym spotykają się 3 elementy składowe: - popyt na pracę: reprezentowany od strony pracodawcy – liczba wolnych miejsc (wakatów) proponowanych przez pracodawców; - podaż pracy: liczba osób zdolnych i skłonnych do podjęcia pracy przy określonej stawce płacy; - siła robocza (zasób siły roboczej): suma liczby osób pracujących (aktywnych zawodowo) oraz liczby bezrobotnych zarejestrowanych w Urzędzie Pracy * tylko bezrobotni zarejestrowani w UP są wliczani do stopy bezrobocia ! - Wzory: a) 𝑹 = 𝑳 + 𝑼 R – zasób siły roboczej 𝑼=𝑹−𝑳 L – liczba osób pracujących U – liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w UP b) 𝑹 = 𝒂 ∗ 𝑳𝒑 a – aktywność zawodowa 𝑹 𝒂= 𝑳𝒑 Lp – liczba osób w wieku produkcyjnym 𝑼 𝑼 c) %𝒖 = 𝑹 ∗ 𝟏𝟎𝟎 = 𝑳+𝑼 ∗ 𝟏𝟎𝟎 %u – stopa procentowa 2. Bezrobocie: - Bezrobotny: osoba, która jest zdolna i skłonna do podjęcia pracy, ale jej nie podejmuje z powodu: * świadomego, dobrowolnego wyboru (b. dobrowolne); * braku możliwości jej otrzymania (b. przymusowe); - Bierność zawodowa: brak zainteresowania poszukiwaniem pracy z powodu: * wysokiego poziomu niepełnosprawności; * dobrej sytuacji majątkowej małżonka; * braku wykształcenia; * zdobywania wykształcenia; * zniechęcenia ciągłym poszukiwaniem pracy; - Szara strefa gospodarki: „praca na czarno” – dochód pochodzi z nielegalnej pracy - Typy bezrobocia: a) Frykcyjne (przejściowe): tworzą je osoby, które w poszukiwaniu lepszej pracy zmieniają adres zamieszkania (migracja wewnętrzna) i podejmują pracę w innym miejscu. * nie rejestrują się w UP, bo sami mogą sobie znaleźć pracę! b) Strukturalne: wynika ze zmian strukturalnych w gospodarce: - w wyniku przejścia gospodarki od centralnej do rynkowej; - ze zmian strukturalnych w gospodarce w dążeniu do wzrostu gospodarczego - zmiany te powodują, że część zawodów kurczy się / znika i zamiast nich powstają nowe; - potrzeba więc szkoleń i przekwalifikowania osób na nowy zawód, trwa to długo(kilka miesięcy – kilka lat), dlatego to bezrobocie jest najbardziej szkodliwe. c) Ukryte: tworzą je osoby, które funkcjonują w szarej strefie gospodarki lub te, które funkcjonują w niektórych sektorach gospodarczych tworząc przerost zatrudnienia. d) Keynesowskie: suma bezrobocia dobrowolnego i bezrobocia przymusowego; przy stawce płacy W1 pracodawcy proponują N2 wolnych miejsc pracy , chętnych do podjęcia pracy jest N3, a zatem zatrudnienie wyniesie N2, a odcinek AB wyznacza wysokość bezrobocia przymusowego, a BC dobrowolnego. - Przy stawce płacy W0 pracodawcy oferują N0 wolnych miejsc pracy, przy tej wysokości stawki płacy 100 osób jest chętne do pracy. Mamy równowagę między popytem, a podażą pracy (patrz wykres): W/P – realna stawka płac (płaca nominalna / ogólny poziom cen) N – liczba osób AJ – podaż pracy (akceptacja płacy) LF – zasób siły roboczej LD – popyt na pracę W0 – klasyczne ujęcie rynku pracy N0 – pełne zatrudnienie E0 – równowaga (100 wakatów na 5€/h) E0 – G – bezrobocie dobrowolne (naturalna stopa bezrobocia) G – 120-100 A -> B – bezrobocie przymusowe e) Bezrobocie naturalne: ilość wakatów przy danej płacy (wszystkie wakaty są zajęte i brak chętnych), jest sumą bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego, występuje przy potencjalnej produkcji. - ingerencja państwa (obniżenie świadczeń socjalnych, podatków dochodowych); - uproszczenie pośrednictwa w odnajdywaniu pracy; - przekwalifikowywanie pracowników. 3. Prawo Okuna: wzrost bezrobocia rzeczywistego o każdy 1% ponad bezrobocie naturalne daje stratę w -3% PKB danego kraju. 4. Potencjalny PKB: całkowita wartość produkcji, która mogłaby zostać wytworzona w warunkach pełnego zatrudnienia. - Luka PKB: różnica między PKB potencjalnym, a rzeczywistym. 𝒓𝒛𝑷𝑲𝑩 𝒍𝒖𝒌𝒂 𝑷𝑲𝑩 = −𝟏 𝒑𝒐𝒕𝑷𝑲𝑩 PIENIĄDZ I BANKOWOŚĆ KOMERCYJNA 1. Pieniądz: powszechny ekwiwalent (specyficzny towar) niezbędny w gospodarce rynkowej, który jest akceptowany przez społeczeństwo danego kraju. - „pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy” - jest dobrem; - wygodny w użyciu (pozwala oszczędzić zasoby); - łatwy do podzielenia; - trwały, niezniszczalny; - może być bezgotówkowy; - jego ilość kontroluje Bank Centralny. 2. Funkcje pieniądza: a) środek wymiany (cyrkulacji) – uczestniczy w procesach kupna i sprzedaży - bieżące transakcje kupna; - transakcje kredytowane b) miernik płatności – przy pomocy cen, w pieniądzu zawarte są wartości dóbr i usług w danym kraju c) środek obiegu – monetarna teoria obiegu pieniądza (Fishera): 𝑴∗𝑽=𝑷∗𝑸 M – podaż pieniądza na rynek (ilość pieniądza w obiegu) 𝑷∗𝑸 𝑽= V – szybkość obiegu pieniądza 𝑴 P – ogólny poziom cen Q – wartość wytworzonej produkcji d) środek tezauryzacji (gromadzenia wartości, kapitału) – metody tezauryzacji: - trzymanie pieniądza w domu; - lokaty bankowe; - zamiana pieniądza na papiery wartościowe (spekulacje); - zamiana walut; - zamiana pieniądza na inne aktywo o relatywnie wysokiej wartości; - antyki, dzieła sztuki; e) pieniądz międzynarodowy: aby pieniądz pełnił funkcje musi spełniać warunki: - waluta musi być całkowicie wymienialna wewnątrz i zewnątrz; - musi posiadać silną pozycję w zakresie: * transakcji: waluta, która ma najwięcej transakcji * lokacji: waluta, która ma najwięcej lokat; *spekulacji: papiery wartościowe. 3. Kreacja pieniądza (na przykładzie): Depozyt pierwotny wynosi 1000zł, a stopa rezerw obowiązkowych 10%. Ile wyniesie łączna ilość pieniądza po zakończeniu procesu kreacji? 𝟏 𝒎= 𝒔𝒕𝒐𝒑𝒂 𝒓𝒆𝒛𝒆𝒓𝒘 𝒐𝒃𝒐𝒘𝒊ą𝒛𝒌𝒐𝒘𝒚𝒄𝒉 – kreacja z nadwyżek; 𝑴𝟏 𝒎= 𝑴𝟎 – zmiana podaży pieniądza 1 1000𝑧ł ∗ 𝑚 = 1000𝑧ł ∗ = 1000 ∗ 10 = 10000𝑧ł 1 10 - mnożnik jest tym wyższy im: * niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banku; * niższy jest zamierzony stosunek gotówki w obiegu do wkładów na żądanie sektora prywatnego. 4. Popyt na pieniądz: - reprezentowany przez: ludność (konsumpcja, inwestycje), podmioty gospodarcze, banki (poprawa płynności), instytucje finansowe, państwo i instytucje publiczne (zaciąganie pożyczek), operatorów giełdowych. - stopa procentowa i popyt na pieniądz są ujemnie skorelowane, obniżenie stopy % powoduje wzrost popytu na pieniądz, bo zmniejszy się koszt alternatywny trzymania pieniędzy; - zakładając, że pozostałe czynniki są bez zmian, wzrost podaży pieniądza powoduje obniżenie stopy procentowej. 5. Baza monetarna (M0 lub H): pieniądz o podwyższonej sile (wielkiej mocy). - M0: gotówka w obiegu + gotówka w kasach banków (publikuje to NBP). - M1: gotówka w obiegu + depozyty bieżące (to nie są lokaty!). - M2: M1 + rachunki terminowe małe + depozyty terminowe (do 2 lat). - M3: M2 + dłużne papiery wartościowe. - L: M3+ weksle bankowe, dokumenty handlowe, obligacje bankowe. * w M1, M2 i M3 nie ma gotówki w kasach banków! * gotówka w obiegu w Polsce wynosi około 99 429 mln zł w tym: M1 – 444,752 mln zł, M2 – 814,265 mln zł, M3 – 829,473 mln zł 6. Funkcje banków: - zabezpieczenie depozytów; - udzielanie pożyczek; - kreacja pieniądza. 7. Płynność: łatwość, z jaką można zamienić dany rodzaj aktywów na inne aktywa w możliwie najkrótszym czasie i przy możliwie najmniejszej utracie wartości. 8. Aktywa i pasywa banków: a) Aktywa: - Gótówka; - Środki pieniężne w NBP; - Obligacje; - Kredyty dla klientów; - Lokaty w bankach i kredyty udzielone bankom; - Odsetki naliczone; - Środki trwałe. b) Pasywa: - Lokaty terminowe; - Wkłady bieżące; - Odsetki naliczone i inne zobowiązania; - Kapitał ogółem (akcyjny i inne fundusze własne). 9. Rezerwa obowiązkowa: część wkładów depozytowych, jaką na mocy decyzji banku centralnego każdy bank komercyjny musi utrzymywać w postaci gotówkowej w skarbcu lub na rachunku w banku centralnym. - Rezerwy nadwyżkowe: zasoby gotówkowe banku komercyjnego, stanowiące nadwyżkę nad rezerwami obowiązkowymi. BANK CENTRALNY I POLITYKA PIENIĘŻNA 1. Bank centralny: stoi na czele systemu bankowego (oś systemu) i w gospodarce rynkowej pełni następujące funkcje: a) banku emisyjnego: - emituje nowy pieniądz w postaci banknotu i bilonu; - wymienia zużyte pieniądze na nowe; - czuwa nad prawidłowościami znaków pieniężnych; - organizuje obieg pieniądza; - reguluje ilość pieniądza na rynku; - żaden inny bank w systemie bankowym nie posiada powyższych uprawnień. b) banku państwa: - prowadzi gospodarkę finansową państwa i rządu; - organizuje i kontroluje procesy rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym; - współodpowiada za kursy walut; - obsługuje kasowo-rozliczeniowo instytucje rządowe; - obsługuje dług rządu; - zarządza rezerwami dewizowymi państwa; - prognozuje i ocenia procesy gospodarcze; - udziela rządowi pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego; - w imieniu rządu zaciąga pożyczki międzynarodowe z każdych instytucji finansowych (Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Centralny); - gromadzi rezerwy dewizowe kraju (w tym złoto). c) banku banków: - egzekwuje przyjętą politykę monetarną; - nadzoruje przestrzeganie prawa bankowego; - zapewnia bezpieczeństwo zgromadzonych wkładów; - wyznacza wysokość stopy redyskontowej (wysokość stopy procentowej, po której bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym); - wydziela wysokość stopy rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych; - udziela bankom komercyjnym kredyt: * refinansowy – na długi czas, z powodu utraty płynności finansowej; * redyskontowy – obroty wekslami, przyjmowanie weksli handlowych do redyskonta; * lombardowy – na krótki czas, pod zastaw papierów wartościowych - wykonuje operacje otwartego rynku 2. Polityka monetarna: ma na celu zapewnienie stabilności gospodarczej oraz maksymalnego poziomu produkcji i zatrudnienia przy możliwie najniższej inflacji 3. Narzędzia polityki monetarnej: a) ekspansywnej (łagodnej): - obniżenie stopy procentowej w Banku Centralnym; - obniżenie stóp rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych; - w ramach operacji otwartego rynku skup papierów dłużnych skarbu państwa przez systemy bankowe od ludzi; - powyższe narzędzia podwyższają podaż pieniądza na rynku. b) restrykcyjnej (ostrej): - wzrost stopy procentowej w Banku Centralnym; - wzrost stóp rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych; - sprzedaż papierów dłużnych skarbu państwa społeczeństwu; * Obniżenie wielkości podaży pieniądza na rynku jest najlepszą metodą walki z inflacją. 4. Instrumenty polityki monetarnej: - Stopa rezerw obowiązkowych: minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego; - Stopa dyskontowa: stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym; - Operacje otwartego rynku: kupno lub sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku, powoduje zmianę wielkości bazy monetarnej; - System depozytów specjalnych; - Ustalanie górnej granicy odsetek; - Limity redyskontowe; - Ustalenie norm kredytowania; - Dyrektywy, ustalenia, normy, zalecenia banku centralnego. 5. Deficyty: - rzeczywisty: rzeczywiste dochody – rzeczywiste wydatki - strukturalny: szacowane wartości brane pod uwagę podczas, gdy produkcja jest potencjalna - cykliczny: deficyt rzeczywisty – deficyt strukturalny. INFLACJA 1. Inflacja: wzrost ogólnego poziomu cen w danej gospodarce w określonym czasie (w skali roku lub niżej). 2. Rodzaje inflacji: a) z punktu widzenia stopy inflacji: - pełzająca: 0-5% lub 0-3%, bank centralny danego kraju sprawuje całkowitą kontrolę nad polityką pieniężną; - krocząca (umiarkowana): 5-10% lub 5-15%, typowy poziom inflacji dla gospodarek rynkowych, które dotyka kryzys gospodarczy, w niektórych przypadkach w fazie ekspansji cyklu koniunkturalnego; - galopująca (superinflacja): 10-100% lub 15-150%, wyróżnia się dwie podgrupy: * 10 – 50% oraz 50 – 100%, wyróżnieniem tego podziału jest „spirala inflacyjna” – cenowo-płacowa – przekroczenie progu 50% stopy inflacji oznacza zmniejszenie płacy realnej (dobrobytu społecznego); * pracownicy domagają się wzrostu płac, jeżeli związkom zawodowym uda się to przeforsować to w przedsiębiorstwach koszty produkcji rosną; * przedsiębiorstwa podnoszą ceny i jeżeli zjawisko spirali nie zostanie drastycznie przerwane narzędziami restrykcyjnej polityki pieniężnej to inflacja ta przeradza się w hiperinflację; - hiperinflacja: poziom inflacji 3-cyfrowej – sytuacja w gospodarce, w której bank centralny traci kontrolę nad polityką pieniężną; * Polska – 31.12.1990r. – 585,6% * 1986r. – Paragwaj – 5900%, Boliwia 5600% * 1992r. – Kirgistan – 19000%, Tadżykistan – 20000% b) z punktu widzenia źródeł pochodzenia inflacji: - ciągniona przez popyt (popytowa): dotyczy konsumentów i dochodów, posiada dwa podstawowe źródła: * wzrost dochodów w społeczeństwie wywołany wzrostem płac i popytu (AD); * wzrost wydatków państwa – wzrost wydatków rządowych - pchana przez koszty (kosztowa): dotyczy dostawców, wynika z: * ze wzrostu cen surowców, materiałów, części, podzespołów do produkcji wyrobów finalnych: wzrost cen powoduje wzrost kosztów produkcji, przedsiębiorcy podnoszą ceny za te dobra; * ze wzrostu płac pracowników: wzrost płac nie wynika ze wzrostu wydajności, również rosną koszty wytworzenia, co skutkuje wzrostem cen za te dobra; * dzieje się to w krótkim czasie. - strukturalna: wynika ze zmian strukturalnych w gospodarce, które pociągają za sobą ogromne koszty dla firm, w określonej perspektywie czasu firmy zrekompensują sobie wzrostem produkcji. 3. Krzywa Phillipsa: zależność między stopą inflacji, a stopą bezrobocia: - krzywa ta jest skorelowana ujemnie; - %J i %U są odwrotnie proporcjonalne; - wysokiemu poziomowi inflacji odpowiada niski poziom bezrobocia i odwrotnie; - jest antidotum zależności inflacji z bezrobociem; - jest uniwersalna dla każdej gospodarki i dla każdego okresu czasu; - aktualizacja krzywej: długookresowa krzywa Phillipsa (Model Friedmana – Phelpsa): 𝐏𝐢𝟏 − 𝐏𝐢𝟎 %𝐉 = 𝐏𝐢𝟎 ∗ 𝟏𝟎𝟎% - stopa inflacji 𝑷𝒊𝟎 = ∑𝒏𝒊=𝟏 𝑷𝟎 – agregat cenowy (suma cen w 1 roku) 𝑷𝒊𝟏 = ∑𝒏𝒊=𝟏 𝑷𝟏 - suma cen w roku następnym 4. Iluzja pieniężna: nieodróżnianie wielkości nominalnych od wielkości realnych pieniądza. - jednostka, społeczeństwo w życiu codziennym nie uwzględnia inflacji (ogólnego poziomu cen). 5. Analiza: Analizę rozpoczynamy od punktu A na krzywej PCS1 – jest to wielkość bezrobocia naturalnego i jeśli nastąpi wzrost płac, np. o 3 punkty to część osób bezrobotnych dobrowolnie podejmie pracę uznając, że tym samym wzrośnie ich standard życia. Przesuwamy się z punktu A do punktu B, poziom inflacji wzrósł o np. 5%, a płace o np. 3%, zatem płaca realna pogorszyła się (iluzja pieniężna), gdy sobie ludzie to uświadomią to zrezygnują z pracy i krzywa phillipsa się przesunie do punktu D z większą inflacją. Jeżeli przez punkty A i D poprowadzimy prostą to otrzymamy PCL (długi okres czasu). W długim okresie czasu dla każdej inflacji bezrobocie wraca do naturalnego poziomu i nie ma wymienności między inflacją i bezrobociem. 6. Zwalczanie inflacji: - inflacja ciągniona przez popyt: zmniejszanie wydatków rządowych, podnoszenie podatków od dochodów osobistych, ograniczanie ulg podatkowych, restrykcyjna polityka monetarna; - inflacja pchana przez koszty: kontrola bezpośrednia lub pośrednia podaży oraz cen kluczowych zasobów; - inflacja strukturalna: usprawnianie przepływu pracowników oraz transferu technologii z 1 gałęzi przemysłu na 2. 7. Mierniki inflacji: - Deflator; - CPI – indeks cen konsumpcyjnych na podstawie wydatków gospodarstw domowych * Grupy koszyka: żywność i napoje bezalkoholowe (24%), użytkowanie mieszkania i nośniki energii (20,7%), transport (9,1 %) -> 1800 produktów/ usług BUDŻET PAŃSTWA, DŁUG PUBLICZNY I POLITYKA MONETARNA 1. Budżet państwa: plan finansowy państwa uwzględniający dochody i wydatki zatwierdzany na 1 rok obrachunkowy przez parlament. 2. Zasady budżetowe: a) Roczne budżetowanie: ustalanie co roku budżetu (inaczej następuje rozwiązanie rządu) na początku roku. b) Uprzedniość budżetowa: plan finansowy państwa musi być uchwalony na określony termin w roku poprzedzającym ten rok budżetowy, w którym plan ma obowiązywać. c) Jawność budżetowa: budżet powinien być podawany do publicznej wiadomości. d) Jedność budżetowa: wszystkie dochody i wydatki państwa ujęte są w jednym dokumencie jakim jest plan finansowy. e) Równowaga budżetowa: wydatki powinny być równe dochodom. 3. Nierównowaga budżetowa: - Nadwyżka budżetu: dochody większe od wydatków; - Deficyt budżetu: dochody mniejsze od wydatków; - Kryterium konwergencji z Maastricht dla krajów UE w zakresie deficytu budżetowego: Deficyt budżetowy dla kraju UE nie może przekroczyć 3% PKB. - Dług publiczny: rząd, jeżeli walczy z deficytem budżetowym, stosuje narzędzia polityki pięniężnej (stopa procentowa, pożyczki w ramach kraju i zagraniczne), a także operacje otwartego rynku i narzędzia polityki fiskalnej (podatki). * ponadto może się zadłużać wewnętrznie (dług publiczny) i zewnętrznie (dług publiczny zagraniczny); - Całkowity dług publiczny państwa: wszystkie zobowiązania rządu do obywateli oraz do reszty świata. - Kryterium konwergencji z Maastrich dla krajów UE w zakresie długu publicznego: nie może on przekroczyć 60% PKB według jego wielkości skumulowanej (wielkości, która powiększała się przez wszystkie lata). 4. Rodzaje polityki budżetowej: a) ekspansywna (łagodna): - wzrost wydatków przy niezmienionych podatkach; - obniżka podatków przy niezmienionych wydatkach; - wzrost wydatków, obniżka podatków – najprostsze rozwiązanie; b) restrykcyjna (ostra): - wzrost podatków przy niezmienionych wydatkach; - ograniczenie wydatków przy niezmienionych podatkach; - wzrost podatków, obniżka wydatków – najprostsze rozwiązanie. 5. Krzywa Artura Laffera: zależność między wysokością stopy podatkowej, a wpływami do budżetu państwa. - wzrost stopy podatkowej początkowo skutkuje wzrostem wpływów z podatków, ale po przekroczeniu pewnego poziomu wpływy te spadają; - stawka podatkowa wzrasta – wpływy maleją, bezrobocie rośnie, szara strefa się powiększa; - t0 = stawka opodatkowania maksymalizująca wpływy - gdyby była druga, większa parabola to drugie optimum podatkowe dałoby większą ściągalność podatków, co za tym idzie: większe kary, większa kontrola, mniejsze ulgi podatkowe. 6. Przyczyny powodujące zmniejszenie wpływów budżetowych powyżej stawki podatkowej „t0”: - w wyniku nadmiernego fiskalizmu część pracodawców ogranicza zatrudnienie; - część pracodawców przejdzie do szarej strefy; - część zmieni rejestrację firmy i wyjedzie z kraju do „raju podatkowego”; 7. Automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK): a) dla gospodarki zamkniętej: - stopa procentowa; - stopa rezerw obowiązkowych; - operacje otwartego rynku; - podatki oraz wydatki; - wielkość zatrudnienia i wielkość bezrobocia; - podstawowe mierniki: PN, PKB, PKN, DO, DDO; b) dla gospodarki otwartej: - kurs walutowy; - eksport; - import; - pożyczki; - kredyty; - ograniczenia poza taryfami; - zagraniczne papiery wartościowe; - cło. 8. Grupy podatkowe: - pośrednie: VAT, akcyza, cło importowe; - bezpośrednie: CIT, PIT; WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. Wzrost gospodarczy: zmiany ilościowe w technice i technologii wytwarzania prowadzące do zmian wielkości makroekonomicznych, rozpatruje się je w ciągu 1 roku obrachunkowego. 2. Rozwój gospodarczy: prócz zmian ilościowych w technologii i technice wytwarzania obejmuje zmiany jakościowe, np. zmiany stosunków społecznych, rozpatruje się go powyżej 1 roku obrachunkowego (w 5-letnim rozwoju jest 5 wzrostów). 3. Czynniki wzrostu gospodarczego: - pośrednie: kapitał rzeczowy, inwestycje - bezpośrednie: wysokość zatrudnienia, wydajność pracy, kapitał - inwestycyjne: nowe inwestycje – modernizacje - pozainwestycyjne: zatrudnienie, wydajność pracy GOSPODARKA OTWARTA 1. Kurs walutowy: cena waluty danego kraju wyrażona w walucie innego kraju. - Oznacza to więc stosunek wymienny pomiędzy walutami dwóch krajów, kursy walutowe najczęściej wyrażone są w stosunku do walut stosowanych do porównań narodowych lub w międzynarodowych jednostkach walutowych, np. dolar ($) lub euro(€). - Kurs walutowy dla gospodarki jest CENĄ STRATEGICZNĄ, ponieważ wpływa zasadniczo na ceny importowanych surowców, komponentów i produktów kreując strukturę cen w całej gospodarce. - Decyduje też o efektywności transakcji eksportowych i importowych. - Wyraża dynamikę i konkurencyjność danej gospodarki względem innych. 2. Funkcje kursów walutowych: - cenotwórcza – związana jest z tym, że kurs walutowy to cena strategiczna i oddziałuje na system cen w gospodarce; - informacyjna – korzystanie z informacji o kursie walutowym jest powszechne i bezpłatne; 3. Zadania kursów walutowych: - wyznacza efektywność wymiany; - reguluje wymianę (eksport i import); - jest instrumentem polityki gospodarczej; - jest instrumentem gier finansowych; - jest to kryterium porównywalności gospodarek. 4. Klasyfikacja kursów walutowych: a) Stopień trwałości kursów: - kursy sztywne, stałe, płynne, różnego rodzaju formy przejściowe poprzednich. b) Podatność na wpływy administracyjne (stopień ingerencji państwa): - stanowione, kształtujące się swobodnie, kształtujące się swobodnie w określonych ramach. c) Liczebność kursów (zróżnicowane o podmiotowym/przedmiotowym kursie waluty): - w ujęciu podmiotowym kursy mogą być inne dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie międzynarodowym; - w ujęciu przedmiotowym kursy mogą być inne dla importerów i eksporterów, inne zaś dla różnych operacji finansowych. d) Inne: - kursy natychmiastowo-kasowe (spoty) - terminowe: transakcje terminowe (future, swap). e) Rola władz w określaniu kursów i zróżnicowanie stosowanych kursów: - rynkowe jednolite: długoterminowo kurs kształtuje się pod wpływem sytuacji walutowej; - oficjalne jednolite: kurs ustalany przez władzę może być stały/płynny. - zróżnicowany: podstawowy, drugorzędny, trzeciorzędny. 5. Manipulacja kursami walut: - dewaluacja: kurs jest obniżany przez władze; - deprecjacja: kurs ustala rynek (kurs płynny); - rewaluacja: wzrost kursu waluty danego kraju względem waluty zagranicznej; - aprecjacja: wzrost wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. 6. Bilans płatniczy: jest sporządzany za określony okres ; zestawienie wykazujące sytuację płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych. 7. Podział bilansu płatniczego: a) Bilans obrotów bieżących: - handlowy: należności i zobowiązania z tytułu importu i eksportu (wartość dodatnia); - usługowy: zestawienie obrotów usługami, licencjami i prawami autorskimi; - dywidend w procentach: płatności związane z obsługą kapitału za granicą w szczególności opłat odsetek, ale nie rat! - transferów nieodpłatnych: przekazy jednostronne, np. umorzenia zadłużenia, pomoc zagraniczna, przelewane pieniądze przez obywateli pracujących za granicą dla ich rodzin. b) Bilans obrotów kapitałowych: - Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ): najbardziej pożądane są BIZY typu GREENFIELD (zielona murawa – inwestycja od podstaw) * kapitał finansowy podmiotu gospodarczego w kraju: za BIZ przyjmuje się wartość brzegową min. 10% kapitału brzegowego jako części całego kapitału danego przedsiębiorstwa * kapitał zagraniczny w ramach prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych: reinwestowanie zysków w danym przedsiębiorstwie - Inwestycje portfelowe: lokaty i zagraniczne papiery wartościowe – zakup akcji przedsiębiorstwa zagranicznego , na który nadal duży wpływ ma działalność firmy na kapitał krajowy. - Inne kapitały: w szczególności kapitał spekulacyjny – zagraniczny system bankowy kraju przyjmującego lokaty terminowe (?); - Kredyty bankowe i kredyty kupieckie; - Rezerwy monetarne: środki znajdujące się na rachunkach bankowych, należących do rządu danego kraju. 8. Saldo bilansu płatniczego: - jeżeli we wszystkich pozycjach saldo jest zerowe to jest to zerowy bilans płatniczy danego kraju; - jeżeli we wszystkich pozycjach jest deficyt to kwota deficytu musi być pokryta z rezerw monetarnych; - jeżeli we wszystkich pozycjach jest nadwyżka to saldo zasila rezerwy monetarne danego kraju. 9. Międzynarodowy fundusz walutowy (MFW, IMF): - idea powstania międzynarodowej organizacji, która zajęłaby się regulacją zasad międzynarodowego rynku walutowego pojawiła się już w okresie kryzysu lat 30. Porozumienie o utworzeniu MFW osiągnięto na konferencji w BRETON WOODS (USA), w której wzięły udział 44 państwa (1-22.07.1944r.). - Podstawowe organy MFW: * rada gubernatorów – zasiadają w niej ministrowie finansów lub prezesi banków centralnych wszystkich państw członkowskich; podejmuje najważniejsze decyzje dla funkcjonowania MFW, np. przyłączanie nowych członków, zmiany statusów; sesje odbywają się raz w roku. * rada wykonawcza – ma ograniczony skład członkowski, stałymi członkami są gubernatorzy krajów mających najwyższe lokaty (USA, Wlk. Brytania, Francja, Japonia); * Dyrektor zarządzający – przewodniczący rady wykonawczej, szef personelu, wybierany na 5 lat. 10. Zadania MFW: - przyczynia się do rozwoju współpracy międzynarodowej przez konsultacje i współpracę w dziedzinie finansów międzynarodowych; - ułatwia rozwój handlu i przyczynia się do utrzymania mocy produkcyjnej na wysokim poziomie. 11. Handel zagraniczny – plusy i minusy: + wymiana towarów; + większy zbyt produkcji (eksport); + kontrola przepływu towarów (cło); + konkurencja na rynku; + ściąganie towarów z zagranicy, których nie produkuje się w Polsce; + racjonalne wykorzystywanie zasobów; - różne waluty sprawiają, że istnieje potrzeba rozliczeń międzynarodowych; - embargo nakładane z przyczyn politycznych; - epidemia może pokrzyżować plany eksportu towaru; - manipulacja kursem waluty.