Konsep Pembelajaran PDF

```markdown ## BAB 1: Konsep Pembelajaran ### PETA MINDA * Konsep Pembelajaran * Ciri-ciri Pembelajaran * Pengertian Pembelajaran * Prinsip-prinsip Pembelajaran (Ewell, 1977) * Jenis-jenis Pembelajaran ### 1.0 DEFINISI PSIKOLOGI Psikologi merupakan bidang akademik dan g...

```markdown ## BAB 1: Konsep Pembelajaran ### PETA MINDA * Konsep Pembelajaran * Ciri-ciri Pembelajaran * Pengertian Pembelajaran * Prinsip-prinsip Pembelajaran (Ewell, 1977) * Jenis-jenis Pembelajaran ### 1.0 DEFINISI PSIKOLOGI Psikologi merupakan bidang akademik dan gunaan yang mengkaji tentang tingkah laku dan minda manusia. Penyelidikan dalam bidang psikologi bertujuan untuk memahami dan menerangkan tentang pemikiran, tindakan, perasaan manusia dan sebagainya. Aplikasi dalam bidang psikologi merangkumi rawatan kesihatan mental, peningkatan prestasi, bantuan kendiri, ergonomik dan pelbagai lagi bidang lain yang mempengaruhi kesihatan dan kehidupan seharian. Psikologi berkembang daripada bidang falsafah dan biologi. Perbincangan tentang kedua-dua bidang ini wujud sejak zaman pemikir awal Yunani (Greek) lagi termasuk Aristotle dan Socrates. Perkataan psikologi berasal daripada gabungan dua perkataan Yunani (Greek), iaitu "Psyche" (Psiko) yang bermaksud jiwa, rohani atau mental, dan "-logos" (-logi) yang bermaksud kajian. Ringkasnya, psikologi bermakna kajian jiwa, mental atau rohani manusia. Melalui makna perkataan ini sahaja, beberapa definisi telah disarankan oleh pakar-pakar psikologi dari seluruh dunia. Mengikut pergerakan sejarah serta perkembangan psikologi, William James (1890) mendefinisikan psikologi sebagai sains kehidupan mental. Beliau menekankan kepentingan unsur-unsur subjektif atau kemanusiaan yang tidak dapat didaftarkan oleh sistem deria manusia. John Watson (1919) pula menyarankan supaya definisi psikologi dikaji semula bagi membolehkannya dilihat dari segi tingkah laku yang berunsur objektif, iaitu yang boleh didaftarkan oleh sistem deria manusia. Daripada dua pandangan tersebut, psikologi moden boleh didefinisikan sebagai satu kajian saintifik tentang jiwa dan tingkah laku manusia. Daripada definisi tersebut, psikologi boleh dibahagikan kepada beberapa bahagian: 1. Psikologi sebagai satu kajian yang saintifik: Maksudnya kajian-kajian yang dilakukan dalam disiplin psikologi menggunakan kaedah-kaedah penyelidikan yang saintifik seperti eksperimen, tinjauan, korelasi, pemerhatian, kajian kes, dan lain-lain. Semua metodologi tersebut mempunyai ciri-ciri tertentu dan menggunakan prosedur-prosedur yang spesifik. 2. Psikologi mengkaji tingkah laku manusia: Tingkah laku manusia ialah perbuatan yang boleh dilihat. Dalam erti kata lain, semua tingkah laku ini dalam bentuk terbuka atau *overt behavior* seperti berjalan, makan, memandu, memukul dan sebagainya. 3. Pakar-pakar psikologi juga menjalankan kajian terhadap proses mental manusia: Yang dikenali sebagai tingkah laku terselindung atau *covert behavior*. Maksudnya tingkah laku yang tidak dapat dilihat seperti bayangan, perasaan, mimpi, fantasi, khayalan dan sebagainya. Secara keseluruhan, psikologi mengkaji semua jenis tingkah laku manusia. Kadang kala kajian-kajian terhadap binatang juga dilakukan, seperti melihat kesan dadah ke atas tingkah laku seekor tikus. Kajian ini perlu kerana ia tidak boleh dilakukan terhadap manusia. Walau bagaimanapun, semua kajian tersebut mempunyai darjah signifikan yang tinggi ke atas penggunaannya untuk manusia sama ada secara langsung ataupun tidak. Tugas manusia pula ialah untuk memahami sedikit sebanyak tentang dirinya sendiri, mengetahui jenis-jenis proses, dan perasaan-perasaan yang dialami serta menghayatinya secara menyeluruh. ### 1.1 PENGERTIAN PEMBELAJARAN Secara umumnya "Pembelajaran merupakan proses memperolehi ilmu pengetahuan atau kemahiran". Mengikut Gagne (1985) dalam *The Condition of Learning*, pembelajaran merupakan "perubahan tingkah laku atau kebolehan seseorang yang dapat dikekalkan, tidak termasuk perubahan yang disebabkan proses pertumbuhan". Pertumbuhan pula adalah merujuk kepada proses perkembangan fizikal yang akan berhenti apabila manusia telah mencapai tahap pertumbuhan yang maksima. Pembelajaran merujuk kepada perubahan dalam tingkah laku subjek atau tingkah laku berpotensi dalam suatu situasi yang diwujudkan oleh pengalaman-pengalaman berulang subjek dalam situasi tersebut. Hal ini berlaku jika perubahan tingkah laku tidak dapat diterangkan berdasarkan asas kecenderungan respons subjek, kematangan atau keadaan sementara seperti letih lesu, mabuk, desakan dan sebagainya (Bower & Hilgard, 1981). Mengikut Slavin (2005) pula, pembelajaran merupakan perubahan dalam seseorang individu akibat daripada pengalaman. Manusia mula belajar sejak dilahirkan dan semua pembelajaran ini berkait dengan pengalaman. Pembelajaran mempunyai tiga komponen, iaitu: * Pembelajaran mencerminkan satu perubahan dalam potensi suatu tingkah laku. Perubahan tidak secara automatik membawa kepada satu perubahan tingkah laku. Individu harus dirangsang agar dapat menterjemahkan pembelajaran ke dalam tingkah laku. * Perubahan-perubahan tingkah laku yang disebabkan oleh pembelajaran tidak sentiasa kekal. Oleh kerana pengalaman-pengalaman baharu, tingkah laku yang telah dipelajari tidak dipamerkan. * Perubahan tingkah laku disebabkan proses-proses selain daripada pembelajaran. Sebagai contoh, tingkah laku kita boleh berubah kerana motivasi bukan pembelajaran. Anda belajar untuk mengelakkan kegagalan dan ketakutan boleh memotivasikan anda untuk belajar. Perubahan tingkah laku ini adalah sementara apabila keadaan motivasi berubah, tingkah laku juga berubah. Oleh itu, anda akan berhenti belajar apabila anda tidak rasa takut tentang kegagalan peperiksaan. Berhenti belajar adalah suatu contoh di mana keadaan sementara menyebabkan perubahan tingkah laku. Manakala menurut Stalling (1973), pembelajaran berlaku berdasarkan tiga kriteria yang penting, iaitu: * Pembelajaran harus menampakkan perubahan di dalam tingkah laku. * Pembelajaran harus melibatkan sesuatu pemikiran. * Pembelajaran harus menghasilkan perubahan melalui pengalaman atau latihan. Morgan dan King (1975) dalam *Introduction to Psychology*, mendefinisikan pembelajaran sebagai sebarang perubahan tingkah laku yang agak kekal akibat pengalaman yang diperoleh oleh seseorang atau akibat latihan yang dijalaninya. Menurut Hilgard, R. C. Atkinson dan R. L. Atkinson (1975) dalam *Introduction to Psychology*, mengatakan pembelajaran adalah perubahan tingkah laku yang kekal hasil dari pengalaman. Perubahan ini mungkin tidak jelas sehingga timbul suatu situasi yang menonjolkan tingkah laku baharu ini. Pembelajaran biasanya tidak diperlihatkan dengan serta-merta melalui pencapaian. Pembelajaran menurut Crow dan Crow (1983), pembelajaran adalah pemerolehan tabiat, pengetahuan dan sikap. Pembelajaran melibatkan cara baharu membuat sesuatu kerja. Pembelajaran berlaku dalam percubaan individu untuk mengatasi rintangan atau untuk menyesuaikan diri kepada situasi baharu. Kamus Dewan Edisi Keempat (2005), mentakrifkan pembelajaran berasal daripada perkataan 'ajar' ditakrifkan sebagai satu proses belajar untuk memperoleh ilmu pengetahuan dan menjalani latihan. Selain itu, terdapat beberapa pendapat yang berbeza oleh beberapa tokoh yang lain berkaitan definisi pembelajaran. Mengikut Woolfolk (1980) dalam *Educational Psychology for Teachers*, pembelajaran dilihat sebagai perubahan dalaman yang berlaku kepada seseorang dengan membentuk perkaitan yang baharu, atau sebagai potensi yang sanggup menghasilkan tindak balas yang baharu. Menurutnya pembelajaran melibatkan: * Satu proses yang berterusan. * Secara formal dan tidak formal. * Secara formal melalui sekolah seperti membaca, menulis, mengira dan sebagainya. * Secara tidak formal melalui rakan sebaya, keluarga, media massa dan persekitaran. Menurut Woolfolk (2004), pembelajaran boleh didefinisikan sebagai proses di mana pengalaman menyebabkan perubahan dalam pengetahuan dan tingkah laku yang kekal. Selain itu, pembelajaran merangkumi perubahan tingkah laku yang agak kekal disebabkan oleh pengalaman tertentu atau ulangan pengalaman (Kelvin Seifert, 1983). Morris (1982) pula berpendapat bahawa pembelajaran merujuk kepada beberapa perubahan sistematik dalam tingkah laku atau penyusunan tingkah laku yang berlaku hasil dari pengalaman dalam situasi tertentu. Kini muncul pula definisi dan konsep lain yang berubah seiring dengan perubahan zaman, iaitu pembelajaran atas talian. Pembelajaran atas talian atau e-pembelajaran merupakan sebarang bentuk pengajaran dan pembelajaran yang disampaikan melalui penggunaan teknologi digital. Bahan pengajaran dan pembelajaran disampaikan menggunakan media yang mempunyai grafik visual, perkataan, animasi, video ataupun audio. E-pembelajaran juga menyediakan kemudahan dalam bentuk pembelajaran secara berkumpulan dan dibantu oleh pengajar dalam bidang tertentu secara atas talian. E-pembelajaran membolehkan proses pembelajaran dilaksanakan tanpa mengira jarak dan bilangan ahli yang melayarinya. Melalui e-pembelajaran, pelajar dapat mengamalkan pembelajaran yang berterusan di samping berupaya menyampaikan pengetahuan dengan lebih berkesan. Kemudahan untuk perbincangan atas talian dan bantuan pengajaran untuk isi kandungan juga disediakan sebagai pendekatan kepada pendidikan, latihan dan maklumat yang lebih berstruktur dan bersepadu. Kini dalam abad ke-21, Kementerian Pendidikan Malaysia telah melaksanakan Pembelajaran Abad ke-21 (PAK21) bermula pada tahun 2014. PAK21 telah menjadi satu isu hangat dalam dunia pendidikan yang dilihat mampu memenuhi keperluan pendidikan pada masa kini, di samping membawa perubahan baharu dalam dunia pendidikan. PAK21 dikatakan sebagai proses pembelajaran yang berpusatkan kepada murid. Terdapat beberapa elemen yang diterapkan, iaitu komunikasi, kolaboratif, pemikiran kritis, kreativiti serta aplikasi nilai murni dan etika. Elemen-elemen ini juga disebut sebagai standard asas dalam PAK21. Berdasarkan beberapa definisi yang telah dibincangkan, semua definisi ini memberi penekanan kepada perubahan tingkah laku seseorang sebagai ukuran berlakunya pembelajaran. Proses pembelajaran bukan sahaja berlaku dari segi mental malah pembelajaran juga boleh berlaku dari segi fizikal, emosi dan sosial. Kenyataan ini turut disokong oleh seorang tokoh Barat, iaitu Gagne. Menurut Gagne (1985), terdapat lima jenis pembelajaran yang utama. Lima jenis pembelajaran utama ialah kemahiran intelek, maklumat verbal, strategi kognitif, kemahiran psikomotor dan sikap. Pembelajaran merupakan satu proses yang sangat penting dalam kehidupan seseorang. Pembelajaran dapat membezakan antara dua individu. Oleh itu, setiap guru perlulah sentiasa menjadikan teori-teori pembelajaran yang diperkenalkan sebagai suatu kelebihan yang dapat dipraktikkan bagi memastikan setiap murid menjalani proses pembelajaran yang terbaik dalam kehidupan mereka. ### 1.2 CIRI-CIRI PEMBELAJARAN Dalam topik ini hanya dua ciri-ciri pembelajaran yang dikemukakan, iaitu: #### Ciri-ciri Pembelajaran Menurut Yokam, Simpson dan Mursel (2017): * Pembelajaran adalah Pertumbuhan atau *Learning is Growth*. * Pembelajaran ialah Penyesuaian atau *Learning is Adjustment*. * Pembelajaran adalah Pintar atau *Learning is Intelligent*. * Pembelajaran Aktif atau *Learning is Active*. * Pembelajaran adalah hasil Alam Sekitar atau *Learning is the product of Environment*. * Pembelajaran adalah Individu dan Sosial atau *Learning is both Individual and Social*. * Pembelajaran Bertujuan atau *Learning is Purposeful*. * Pembelajaran ialah menyusun Pengalaman atau *Learning is organising Experience*. * Semua yang hidup adalah Belajar atau *All living is Learning*. * Pembelajaran Benar mempengaruhi tingkah laku pelajar atau *True Learning affects the conduct of the learner*. * Pembelajaran adalah Universal atau *Learning is Universal*. * Pembelajaran adalah Perubahan atau *Learning is Change*. * Pembelajaran adalah Proses bukan produk atau *Learning is a Process not a product*. * Pembelajaran boleh dipindahkan atau *Learning is transferable*. * Pembelajaran ialah reaksi menyeluruh individu terhadap situasi keseluruhan atau *Learning is total reaction of the individual to total situation*. #### Ciri-ciri Pembelajaran Kelas Abad ke-21 Berikut adalah 10 ciri pembelajaran abad ke-21: * Kemahiran Maklumat dan Komunikasi (**01**) * Kemahiran Berfikir dan Menyelesaikan Masalah (**02**) * Kemahiran Interpersonal dan Arah Kendiri (**03**) * Berpusatkan Pelajar (**1**) * Penggunaan Komputer (**2**) * Pembelajaran Aktif (**3**) * Pembelajaran Kendiri (**4**) * Persekitaran Kondusif (**5**) * Pelajar Faham dan Mematuhi Arahan (**6**) * Saling Hormat Menghormati (**7**) * Pelajar Bertanggungjawab Terhadap Pelajaran Mereka (**8**) * Penilaian Berasaskan Pencapaian (**9**) * Pembelajaran Kolaboratif (**10**) * **Berpusatkan Murid:** Pengajaran berpusatkan murid adalah suatu kaedah untuk meningkatkan penglibatan murid dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Strategi ini bertujuan untuk menggalakkan murid menjadi aktif dan tidak pasif, meningkatkan kemahiran berfikir aras tinggi, menambahkan keyakinan diri, memberi murid peluang membuat penyampaian dan bercakap, menggalakkan murid menghasilkan idea dan memberi pendapat, menggalakkan murid membina ilmu dan mewujudkan suasana kerjasama dalam kalangan murid. * **Penggunaan Komputer:** Faharol Razi (1998) menyatakan istilah Komputer Dalam Pengajaran dan Pembelajaran diambil daripada istilah asalnya dalam Bahasa Inggeris, iaitu *Computer-Based Instruction (CBI)* yang bermaksud pengajaran terancang berasaskan komputer. Criswell (1989) pula mendefinisikan Pengajaran dan Pembelajaran Berbantukan Komputer (PPBK) sebagai penggunaan komputer dalam menyampaikan bahan pengajaran dan melibatkan murid secara aktif serta membolehkan maklum balas. Menurut Gagne dan Briggs dalam Rosenberg (2000), komputer dapat digunakan sebagai media pembelajaran kerana komputer memiliki keistimewaan yang tidak dimiliki oleh media pembelajaran yang lain sebelum zaman komputer. Antara keistimewaan tersebut adalah hubungan interaktif. Komputer membolehkan wujudnya hubungan antara rangsangan dengan jawapan. Bahkan komputer dapat menggalakkan inspirasi dan meningkatkan minat. Proses pengulangan iaitu penggunaan komputer membolehkan pengguna mengulangi apabila perlu untuk mengukuhkan lagi pembelajaran dan memperbaiki ingatan. Aktiviti pengulangan amat memerlukan kebebasan dan kreativiti daripada para pelajar (Clements, 1995). Maklum balas dan peneguhan dalam media komputer membolehkan murid memperoleh maklum balas terhadap pembelajaran secara serta merta. Peneguhan positif yang diberi apabila murid memberikan jawapan dapat memotivasikan mereka. * **Pembelajaran Aktif:** Satu kaedah pengajaran dan pembelajaran yang mendorong murid untuk terlibat secara aktif dalam proses dan aktiviti pembelajaran melalui penulisan, perbincangan, penyelesaian masalah atau refleksi. Murid mampu mencerap pembelajaran dengan lebih baik apabila mereka terlibat secara langsung dan aktif dalam proses pembelajaran, berbanding dengan kaedah konvensional seperti mendengar syarahan dan mengambil nota. Penglibatan aktif dapat mengoptimumkan potensi dalam motivasi murid dan pembelajaran di samping memberikan kebebasan kepada murid untuk berfikiran kritikal dan kreatif. * **Pembelajaran Kendiri:** PAK21 merujuk kepada pendekatan yang membolehkan murid bertanggungjawab ke atas pembelajarannya sendiri. Murid secara aktif mengawal proses pembelajaran mereka dengan memilih bahan pembelajaran dan aktiviti yang bersesuaian. Seterusnya mereka akan menilai hasil kerja serta memantau tahap kemajuan sendiri untuk mencapai matlamat yang diinginkan oleh mereka (BPK, 2022). * **Persekitaran yang Kondusif:** Merujuk kepada Kamus Dewan Edisi keempat (2005), persekitaran merujuk kepada keadaan di sekeliling (sesuatu) atau keadaan yang menjadi seperti latar belakang (seseorang atau sesuatu). Robert M. Gagne (1970) di dalam buku Mok Soon Sang (2008): pembelajaran bermaksud perubahan tingkah laku atau kebolehan seseorang yang dapat dikekalkan, tidak termasuk perubahan yang disebabkan oleh proses pertumbuhan. Menurut Noriati A. Rashid et. al (2009): kondusif membawa maksud sesuai. Tuntasnya, persekitaran pembelajaran yang kondusif ialah tempat murid dapat melibatkan diri, mengambil bahagian dan menumpukan perhatian dalam pembelajaran. Persekitaran ini mempunyai keupayaan untuk merangsang minat dan semangat murid untuk terus belajar. Persekitaran yang kondusif meliputi persekitaran fizikal, persekitaran psikososial, peraturan dan disiplin bilik darjah dan rutin bilik darjah. Ciri-ciri bilik darjah yang kondusif ialah bersih, ceria, teratur, menarik perhatian murid, motivasikan murid, lengkap dengan bahan bantu mengajar dan ada ruang untuk meningkatkan potensi murid. * **Pelajar Faham dan Mematuhi Arahan:** Pembelajaran dirancang dengan teliti dan tersusun. Selain itu, peraturan kelas, prosedur dan notis ditampal di ruang khas bagi memudahkan murid sentiasa berada dalam landasan yang betul. * **Saling Hormat Menghormati:** Setiap orang perlu hormat menghormati antara guru dan pelajar. Guru perlu menggalakkan pelajar berucap dengan yakin dan menghargai pendapat mereka. Murid juga belajar bekerjasama dan menghormati rakan sekelas. * **Pelajar Bertanggungjawab Terhadap Pelajaran Mereka:** Melalui penglibatan yang aktif dalam pembelajaran, maka mereka akan lebih bertanggungjawab dan mempunyai hak autonomi ke atas pembelajaran sendiri. * **Penilaian Berasaskan Pencapaian:** Penilaian merupakan proses pengumpulan maklumat berkenaan perkembangan dan kemajuan murid menggunakan pelbagai kaedah. Pentaksiran dan penilaian tidak dapat dipisahkan, sama seperti pentaksiran, penilaian juga merupakan sebahagian daripada proses pengajaran dan pembelajaran secara berterusan. Guru sentiasa menjalankan penilaian dengan pelbagai kaedah tanpa terikat dengan sesuatu bentuk ujian sahaja. * **Pembelajaran Kolaboratif:** Pembelajaran kolaboratif atau *Collaborative learning* bermaksud aktiviti pembelajaran yang melibatkan sekumpulan murid dengan bimbingan guru bertukar-tukar idea melalui perbincangan atau menyumbang kemahiran dengan tujuan untuk menyelesaikan masalah atau menjalankan projek yang ditugaskan. Pembelajaran secara berkolaboratif merupakan kaedah paling berkesan dalam pembelajaran kerana murid-murid boleh berkongsi ilmu, maklumat dan berbincang dalam pembelajaran mereka. ### 1.3 KONSEP PSIKOLOGI PEMBELAJARAN Konsep psikologi pembelajaran ialah pelbagai teori, prinsip, dan penyelidikan yang menggambarkan bagaimana individu belajar dan mengembangkan pemahaman. Psikologi pembelajaran mengkaji proses kognitif, emosi, dan tingkah laku yang terlibat dalam pembelajaran. Beberapa konsep utama dalam pembelajaran psikologi termasuk: * **(a) Pembelajaran:** Proses di mana individu memperoleh pengetahuan, kemahiran, dan pemahaman baharu melalui pengalaman, pengajaran dan interaksi dengan persekitaran. * **(b) Motivasi:** Faktor yang mempengaruhi minat dan kesungguhan seseorang individu untuk belajar. Teori motivasi, seperti teori motivasi kendiri dan teori motivasi jangkaan, memainkan peranan penting dalam memahami mengapa individu ingin belajar. * **(c) Kognisi:** Kognisi ialah proses mental seperti penyelesaian masalah, ingatan, pemahaman, dan membuat keputusan yang mempengaruhi cara individu mengasimilasikan maklumat. * **(d) Pengajaran:** Kaedah, strategi dan pendekatan yang digunakan oleh guru atau fasilitator pembelajaran untuk membantu murid memahami bahan pembelajaran. Ini termasuk reka bentuk pembelajaran, persembahan bahan, dan penilaian. * **(e) Perkembangan Kognitif:** Teori perkembangan kognitif, seperti teori Piaget, meneroka bagaimana corak pemikiran individu berkembang seiring dengan usia mereka, dan bagaimana pemahaman dan pemikiran mereka berkembang. * **(f) Pemprosesan Maklumat:** Teori pemprosesan maklumat menerangkan bagaimana maklumat diterima, diproses, disimpan, dan digunakan dalam proses pembelajaran. * **(g) Pembelajaran Sosial:** Teori seperti teori, pembelajaran sosial Albert Bandura menonjolkan peranan penting pemerhatian dan interaksi sosial dalam pembelajaran. * **(h) Pembelajaran Konstruktivis:** Konsep ini menyatakan bahawa individu membina pemahaman mereka sendiri melalui aktiviti mental, pengalaman, dan refleksi, dan tidak hanya menerima maklumat dari luar. * **(i) Teori Pembelajaran Klasik dan Operan:** Teori seperti teori pembelajaran klasik Ivan Pavlov dan B.F. Skinner meneroka çara pelaziman dan peneguhan boleh mempengaruhi pembelajaran. * **(j) Pemahaman Metakognitif:** Ini melibatkan kesedaran individu tentang proses pemikiran mereka sendiri dan keupayaan mereka untuk mengawalnya. Metakognisi boleh membantu murid menjadikan pembelajaran yang lebih berkesan. * **(k) Konsep Kendiri:** Bagaimana individu melihat diri mereka dalam konteks pembelajaran. Perasaan yakin diri dan harga diri boleh mempengaruhi kesediaan untuk belajar. * **(l) Faktor Emosi:** Emosi, seperti ketakutan, kegembiraan, dan kekecewaan, boleh mempengaruhi cara maklumat diproses dan dipelajari. Memahami konsep psikologi pembelajaran dapat membantu guru, pendidik dan pembina kurikulum mempelajari pelbagai bentuk aspek pembelajaran yang lebih berkesan dan menyokong pembangunan murid. ### 1.4 PRINSIP-PRINSIP PEMBELAJARAN Prinsip-prinsip pembelajaran merupakan dasar-dasar yang menerangkan bagaimana pembelajaran boleh berlaku secara efektif. Secara umumnya, kesediaan untuk pembelajaran, keinginan untuk pembelajaran untuk menemui dan mengumpul pengetahuan, pembelajaran secara eksperimental, pembelajaran secara aktif dan penyusunan dan pemeringkatan isi merupakan beberapa prinsip asas dalam pembelajaran. Perbincangan seterusnya akan menggunakan prinsip-prinsip pembelajaran yang dikemukakan oleh Ewell (1997). Beliau telah membentuk satu model yang menggambarkan prinsip-prinsip pembelajaran dan ini mempengaruhi penguasaan pengetahuan, perkembangan kemahiran dan kompetensi apabila diaplikasi dalam bilik darjah. Terdapat lapan prinsip yang diadaptasi daripada model Ewell yang dijelaskan seperti berikut: * **(a) Penglibatan Aktif:** Murid perlu melibatkan diri secara aktif dan mengambil bahagian dalam pengajaran guru. Pengetahuan tidak disampaikan kepada murid secara langsung tetapi murid harus boleh mereka dan membina pengetahuan. Mengikut Ewell (1997), *"the learner is not a 'receptacle'of knowledge, but rather creates his or her learning activity actively and uniquely"*. Cara pembelajaran jenis ini amat berbeza dengan model pengajaran tradisional, iaitu kuliah atau pengajaran langsung. Bruner (1961) mencadangkan pelajar melibatkan diri secara aktif dengan bahan pembelajaran supaya dapat mengingat kembali maklumat. Pelajar bukan sahaja perlu bertingkah laku secara aktif tetapi harus aktif secara kognitif (Mayer, 2004). Murid bukan sahaja menerima maklumat secara pasif tetapi mereka perlu diberi tugasan yang dapat memberi peluang untuk mereka meneroka bahan maklumat selain memimpinnya ke arah pemahaman dan pembelajaran. Dalam proses ini, murid dapat menyelesaikan masalah serta mengemukakan cadangan, memberi pengertian baharu terhadap sesuatu topik dan berkebolehan menghubungkait kemahiran yang telah dipelajari kepada konteks yang baharu. Contoh aktiviti-aktiviti pembelajaran aktif terdiri daripada: * perbincangan dalam kumpulan kecil. * mengadakan diskusi atau forum secara online. * pembelajaran koperatif seperti *think-pair-share* dan pembelajaran *jigsaw*. * latihan bertulis seperti *one minute paper* untuk murid meninjau dan membuat penilaian dan rumusan bahan pembelajaran. * **(b) Perkaitan dan Corak:** Murid mempunyai peluang menentu, menguji dan membina corak dan perkaitan apabila mereka membina makna daripada situasi pembelajaran. Proses kognitif ini *"involves actively creating linkages among concepts, skill elements, people and experiences"* (Ewell, 1997). Murid dapat mengadaptasi terhadap konteks pembelajaran baharu dan tugasan dengan mengait, mengorganisasi dan menggunakan pengetahuan dan kemahiran yang telah dipelajari ke dalam struktur-struktur baharu. Apabila diberi tugasan, murid mendekatinya dengan membanding beza, menyusun dan memilih daripada apa yang murid tahu untuk menyelesaikan masalah. Murid boleh menghubungkait dengan pengetahuan sedia ada dan murid juga membuat perkaitan tentang bagaimana maklumat boleh digunakan pada masa depan. Tambahan pula, jika diberi satu konteks pembelajaran yang spesifik, murid boleh menggunakan pola-pola yang diketahui untuk menyusun semula serta mencerakinkan secara bermakna di dalam situasi baharu. * **(c) Pembelajaran Informal:** Pembelajaran merupakan sesuatu yang tidak formal dan boleh dipelajari di mana-mana sahaja serta pada bila-bila masa. Pembelajaran murid perlu berlaku sepanjang masa, bersama guru atau tanpa guru. Pembelajaran informal merupakan pembelajaran implisit, iaitu memperoleh pengetahuan akibat interaksi secara langsung atau melalui pelbagai cara daripada rakan sebaya dan fasilitator selain daripada apa yang diajar secara eksplisit (Ewell, 1997). Secara umumnya, pembelajaran boleh berlaku di mana-mana situasi dan peluang untuk pembelajaran tidak semestinya berasaskan sekolah sahaja. Murid boleh mengenal pasti dan pembelajaran dalam apa jua situasi pembelajaran dan tidak perlu hanya dilaksanakan dalam bilik darjah sahaja. Misalnya, lawatan sambil belajar ini akan memberi peluang kepada murid berinteraksi dengan persekitaran bertujuan untuk meneroka dan memperoleh pembelajaran baharu. Guru boleh mewujudkan kawasan di sudut pembelajaran untuk murid bermain pelbagai permainan tradisional di mana murid akan diberi peluang untuk bermain dalam kumpulan kecil dan pembelajaran memanipulasi serta pembelajaran cara bermain dengan betul. Dalam situasi sedemikian, murid belajar secara informal bagaimana berinteraksi dengan rakan serta cara bermain alat-alat permainan tradisional yang tidak diajar oleh guru (Noriati, Boon & Sharifah, 2012). * **(d) Pengalaman Langsung:** Mengikut Ewell (1997), pembelajaran langsung merujuk kepada *learning-by-doing*, iaitu pembelajaran murid akan berlaku jika mereka melakukan aktiviti pembelajaran secara langsung Murid diberi peluang pembelajaran untuk melibatkan diri secara aktif. Pengalaman langsung dapat membantu murid meneroka dan memperoleh pemahaman dan mencipta suatu idea. Pengalaman lepas boleh mempengaruhi murid untuk mempunyai tanggapan yang kurang tepat. Pengalaman langsung boleh membantu dalam memperbetulkan pemikiran murid (Halpern & Associates, 1994 dalam Ewell, 1997). Melalui pengalaman secara langsung, murid diberi peluang untuk menguasai pengetahuan dan kemahiran dengan memerhati secara langsung objek atau fenomena yang ingin dikaji. * **(e) Situasi Mendesak:** Pembelajaran optimum cenderung berlaku jika murid berhadapan dengan sesuatu masalah yang perlu diselesaikan menggunakan kemahiran tertentu. Oleh yang demikian, guru boleh menyediakan pembelajaran yang agak kompleks dan mendesak serta meminta murid meneroka pelbagai penyelesaian inovatif yang boleh diguna pakai. Guru boleh menyediakan pelbagai peluang untuk melibatkan murid dalam pelbagai kemahiran serta memberi jangka masa sesuai untuk pencapaian penguasaan kemahiran. Tambahan pula, guru perlu mewujudkan situasi di mana murid boleh menggunakan pengetahuan dan kemahiran sedia ada sementara mengadaptasi kepada keadaan baharu. Antara cara termasuklah mewujudkan satu situasi yang kompleks dan bermotivasi agar merangsang perhatian dan usaha untuk mencari penyelesaian dan memastikan keputusan yang diperoleh boleh diaplikasikan untuk kehidupan harian murid. * **(f) Maklum Balas:** Maklum balas merupakan maklumat yang diberi kepada individu-individu mengenai kesesuaian tindakan serta respons mereka. Maklumat ini membolehkan murid untuk menyemak pencapaian serta memantau kemajuan pembelajaran. Mengikut Guskey (2001), maklum balas harus diagnostik, preskriptif dan sesuai dengan tahap pembelajaran murid. Peranan maklum balas dalam proses pembelajaran bukan semata-mata pemprosesan maklumat tetapi ia seharusnya mempengaruhi proses-proses afektif dan motivasi murid. Maklum balas merupakan satu aspek penting untuk menambah baik prestasi murid. Pelbagai maklum balas dapat diperoleh di dalam bilik darjah. Guru memberi murid input secara lisan atau bertulis. Rakan sebaya juga memberi maklum balas kepada rakannya. Selain itu, maklum balas dalam bentuk cadangan-cadangan penambahbaikan akan membantu murid untuk membaiki prestasinya. Secara rumusan, maklum balas yang kerap sama ada sebagai pembetulan atau insentif adalah perlu daripada guru serta rakan sebaya sepanjang proses pembelajaran supaya pembelajaran akan berkekalan. Jika tidak ada maklum balas ataupun peluang untuk latihan, kemahiran-kemahiran yang dipelajari dengan baik boleh hilang begitu sahaja. * **(g) Suasana yang Menyeronokkan:** Ewell (1997) menerangkan persekitaran pembelajaran yang menyeronokkan adalah konteks budaya dan interpersonal yang menyediakan peluang interaksi, pelbagai tahap sokongan peribadi dan mewujudkan banyak peluang pembelajaran. Kebanyakan daripada pembelajaran jenis ini bercorak kumpulan dan secara lisan. Suatu persekitaran menyeronokkan boleh dibentuk jika guru memastikan suasana bilik darjah kondusif dari segi fizikal dan psikososial. Susun atur meja dan kerusi bersesuaian dengan aktiviti yang ingin dilaksanakan akan mewujudkan suatu persekitaran yang merangsang penglibatan pelajar. Tambahan pula, persekitaran sosioemosi bilik darjah dipengaruhi suara dan intonasi suara guru, gaya kepimpinan guru, sikap, kemesraan, kawalan kelas dan penggunaan ganjaran dalam bilik darjah. Suara guru yang jelas, berintonasi dan tidak tegang dapat mewujudkan suasana yang selesa dan tenang. Hal ini akan menggalakkan murid bermesra dan berinteraksi dengan guru. Gaya kepimpinan guru mempengaruhi suasana emosi bilik darjah. Contohnya, guru yang demokratik akan menerima idea murid secara terbuka, menggalakkan murid untuk menyoal dan memberi mereka pujian yang berpatutan. Hal ini mewujudkan suasana emosi yang menyenangkan dan tenang. Manakala, kepimpinan autokratik akan menyebabkan murid berada dalam keadaan tertekan kerana tidak ada tolak ansur daripada pihak guru, sentiasa dimarahi atau dikritik dan murid kurang peluang untuk memberi pendapat. Guru yang berkepimpinan *laissez-faire* pula memberi kebebasan kepada murid untuk melakukan apa sahaja tanpa batasan yang akan mewujudkan suasana bilik darjah yang tidak selesa dan tidak terkawal. Oleh itu, guru perlu berkeyakinan, riang, dan mempunyai unsur kecindan untuk mewujudkan suatu suasana yang merangsang pembelajaran pelajar. Keadaan sebegini tidak memberi tekanan kepada murid hingga menjejaskan prestasi mereka. Persekitaran yang baik akan menyumbang kepada interaksi dan komunikasi berkesan dalam kalangan murid. Pembelajaran berkesan akan berlaku melalui aktiviti-aktiviti yang melibatkan interaksi dalam suasana yang harmonis dan menyeronokkan. * **(h) Refleksi:** Refleksi merujuk kepada cara memikirkan mengenai pendidikan yang melibatkan kebolehan membuat pilihan yang rasional dan pada masa yang sama bertanggungjawab ke atas pilihan yang dibuat (Ross, 1987). Maksud refleksi ialah proses memikirkan atau merenung kembali pengalaman dan implikasinya terhadap diri kita. Ia adalah satu usaha bermakna untuk menjiwaj proses pengajaran dan pembelajaran, membantu guru mengimbangkan kepercayaan guru dengan keperluan murid. Apabila guru membuat refleksi, guru menjadi lebih sedar dan kritis mengenai amalan guru sendiri dan sebagai kesannya, proses pendidikan dipertingkatkan. Amalan refleksi dapat merangsang kemahiran penilaian kendiri yang memberi hala tuju tentang apa yang telah dicapai dan apa yang perlu ditambah baik. Kesemua ini akan mengakibatkan pemindahan pembelajaran kepada situasi baharu serta memberi impak jangka panjang (Bransford et al., 1999). Situasi pembelajaran berkesan memerlukan tempoh masa untuk berfikir. Murid membuat refleksi terhadap dirinya sebagai pembelajaran apabila mereka menilai proses berfikir yang digunakan untuk menentukan strategi yang terbaik untuknya. ### 1.5 JENIS-JENIS PEMBELAJARAN Terdapat pelbagai jenis pembelajaran yang boleh dikategorikan berdasarkan pelbagai kriteria, seperti kaedah pengajaran, objektif pembelajaran, dan persekitaran pembelajaran. Berikut adalah beberapa jenis pembelajaran: * **(a) Pembelajaran Aktif:** Pembelajaran ini melibatkan murid dalam proses pembelajaran secara aktif. Contoh kaedah pembelajaran aktif termasuk perbincangan, projek dan eksperimen. * **(b) Pembelajaran Kolaboratif:** Murid bekerjasama dalam kumpulan untuk mencapai matlamat pembelajaran. Kerjasama boleh melibatkan penyelesaian masalah bersama, projek kumpulan atau perbincangan. * **(c) Pembelajaran Bebas:** Murid bertanggungjawab ke atas pembelajaran mereka sendiri dan belajar secara bebas. Ini termasuk membaca, penyelidikan dan pembelajaran dalam talian. * **(d) Pembelajaran Berasaskan Masalah:** Murid mengenal pasti dan menyelesaikan masalah sebenar sebagai sebahagian daripada pembelajaran mereka. Ini mengembangkan kemahiran menyelesaikan masalah. * **(e) Pembelajaran Berasaskan Projek:** Murid mengerjakan projek yang melibatkan penyelesaian masalah, penciptaan atau penyelidikan. Projek-projek ini sering menggambarkan situasi sebenar. * **(f) Pembelajaran Koperatif:** Murid bekerjasama dalam kumpulan untuk mencapai matlamat yang sama. Ini boleh melibatkan tugasan yang diberikan kepada setiap ahli kumpulan. * **(g) Pembelajaran Berasaskan Permainan:** Pembelajaran ini mengintegrasikan elemen permainan dalam pembelajaran untuk meningkatkan motivasi dan penglibatan murid. * **(h) Pembelajaran Berasaskan Teknologi:** Penggunaan teknologi, seperti komputer dan peranti mudah alih, dalam proses pembelajaran. Ini termasuk pembelajaran dalam talian dan e-pembelajaran. * **(i) Pembelajaran Konstruktivisme:** Teori pembelajaran konstruktivisme memberi tumpuan kepada pembelajaran yang dibina oleh murid melalui pemahaman konsep dan pengalaman peribadi. * **(j) Pembelajaran Visual:** Ini melibatkan penggunaan imej, graf dan visualisasi untuk membantu pemahaman dan pengekalan maklumat. * **(k) Pembelajaran Auditif:** Fokus pada penggunaan bunyi dan pendengaran untuk pembelajaran. Ini termasuk mendengar ceramah atau rakaman audio. * **(l) Pembelajaran Kinestetik:** Murid belajar melalui pergerakan fizikal, eksperimen, dan pengalaman praktikal. * **(m) Pembelajaran Berasaskan Input (Maklum Balas):** Proses di mana murid menerima maklum balas tentang prestasi mereka dan menggunakannya untuk meningkatkan pemahaman dan kemahiran. * **(n) Pembelajaran Berstruktur:** Pembelajaran yang direka bentuk dengan objektif dan rancangan pembelajaran yang jelas. * **(o) Pembelajaran Tidak Formal:** Pembelajaran yang berlaku di luar persekitaran sekolah formal, seperti belajar daripada pengalaman seharian. Dalam proses pembelajaran terdapat interaksi dalam bentuk pembelajaran bersemuka, tidak bersemuka, pembelajaran dalam talian sepenuhnya dan pembelajaran teradun. Guru yang efektif merancang dan mengelola berbagai jenis interaksi ini perlu untuk memaksimakan pemahaman dan pencapaian murid. ### RUMUSAN Tajuk ini telah membincangkan tentang konsep pengajaran dan pembelajaran, prinsip-prinsip pembelajaran dan jenis-jenis pembelajaran. Kesimpulannya, setiap jenis pembelajaran boleh dipengaruhi oleh faktor dalaman dan luaran yang berlainan. Konsep pembelajaran penting kerana guru perlu mempunyai kesedaran tentang proses-proses yang berlaku dalam minda murid dan kaedah untuk digunakan untuk memudah cara konsep pembelajaran dan kemahiran secara optimum. ```