Konu-9-Avrupa Para Birliği-I.pdf

13.05.2024 BU BÖLÜMDE ELE ALINACAK OLAN KONULAR...

13.05.2024 BU BÖLÜMDE ELE ALINACAK OLAN KONULAR  Giriş  Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve  OPS Teorisi Çerçevesinde Parasal Birliğin Başarı Koşulları  Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Kazançlar ve Kayıplar  Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kazançlar  Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kayıplar Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 2 İİBF-İktisat BU BÖLÜMDE ELE ALINACAK OLAN KONULAR Giriş  Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Bir parasal birlik, uluslararası ekonomik entegrasyonun ileri  Barre Planı aşamalarından birisidir. Öyle ki, parasal birliğe giden ülkeler  Werner Raporu arasında sadece mal ve hizmet hareketleri değil faktör hareketleri de serbestleşmiştir.  Para Yılanı (Tüneldeki yılan) Ancak parasal birlik mal, hizmet ve faktör hareketlerinde birlik  Avrupa Para Sistemi (APS) ölçeğinde bir entegrasyonu ifade etmekle birlikte aynı zamanda  Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) ortak para politikası oluşturmayı ve iktisat politikası  Avrupa Para Sistemi (APS) – ERM’nin değerlendirilmesi koordinasyonunu da içermektedir.  Avrupa Para Sistemi (APS) – Sonuç Ortak iktisat politikası oluşturma ve iktisat politikalarını koordine etme süreci doğaldır ki ortak ve uluslarüstü karar mekanizmalarını ve kurumları gerektirir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 3 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 4 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 1  13.05.2024 Giriş Giriş Avrupa’da, başlangıçta 11 ülkenin ulusal egemenliklerinin önemli bir Ekonomik ve parasal birlik (EPB) genelde ekonomik parçası olan para basma haklarından vazgeçerek ortak para bütünleşmenin bir parçasıdır. Bağımsız devletler ekonomilerini birimleri Euro’ya geçmeleri 20. yüzyılın en önemli gelişmelerinden büyüklüğün avantajlarından faydalanmak için çeşitli düzeylerde biri olmuştur. birleştirebilir. Günümüzde AB öncelikle bir parasal birliktir. 1999 yılında başlayan Bu sayede içeride daha büyük bir verim sağlanırken, dış kaynaklı bu yeni dönem 2002 yılında tek paranın (Euro) kullanımıyla yeni bir olaylar karşısında da daha sağlam bir duruş sergilenir. Ekonomik aşamaya geçmiştir. bütünleşme kademeleri altı adıma ayrılır. Euro, Avrupa için yeni bir para birimi olmanın ötesinde Avrupa 1) İmtiyazlı bir ticaret alanı (belirli ülkeler arasında düşük Birleşik Devletleri’ne doğru atılmış önemli bir adım olma anlamını gümrük tarifeleri olması) da taşımaktadır. 2) Serbest ticaret bölgesi (katılımcı ülkeler arasında bazı ya da tüm mallarda iç gümrük tarifesi olmaması) 3) Gümrük birliği (ortak ticaret politikası ve diğer ülkerler için aynı dış gümrük tarifesi olması) Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 5 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 6 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Giriş Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve parasal birlik (EPB) genelde ekonomik Parasal birlik, birlik üyesi ülkelerin paralarının sabit bir kurla ve geri bütünleşmenin bir parçasıdır. Bağımsız devletler ekonomilerini dönülmez bir biçimde birbirine bağlanması ve koşulların oluşumuna büyüklüğün avantajlarından faydalanmak için çeşitli düzeylerde paralel olarak tek para ve merkez bankasına geçmek olarak birleştirebilir. tanımlanabilir. Bu sayede içeride daha büyük bir verim sağlanırken, dış kaynaklı Daha detaylı bir tanım şöyle yapılabilir: “Parasal birlik, birliğe üye olaylar karşısında da daha sağlam bir duruş sergilenir. Ekonomik ülkeler arasındaki döviz kurlarında birliğin sağlanarak, tek paraya bütünleşme kademeleri altı adıma ayrılır. geçilmesi ve cari işlemler ile sermaye hareketleri üzerine konulan 4) Ortak pazar (ortak ürün yönetmelikleri ve ortak mal, tüm engellerin kaldırılmasıdır.” sermaye, işgücü ve hizmet dolaşımı olması) Parasal birlik, birliğe üye ülkelerin para politikalarının ve döviz 5) Ekonomik ve parasal birlik (tek para pirimi ve tek para kuru politikalarının birleştirilmesini ve ortak yönetimini gerektirir. politikası ile tek bir pazar) Dolayısıyla, parasal birliğin iki önemli özelliği şunlardır: 6) Tam bir ekonomik bütünleşme (yukarıdakilere ilaveten i. Ortak para politikası, uyum sağlanmış mali ve diğer iktisadi politikalar). ii. Ortak döviz kuru politikası. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 7 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 8 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 2  13.05.2024 Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Bir parasal birliğin son aşamasına ulaşabilmesi için aşağıdaki beş Tanımı gereği parasal birlik, para politikası ve döviz kuru temel aşamadan geçmesi gerekir. politikasının birlik düzeyinde birleştirilmesini ve ortak yönetimini gerektirir.  Döviz kuru birliği, Bunun doğal sonucu, parasal alanda para arzı artış hızı birlikte  Ortak fon mekanizmasının oluşturulması ve işletilmesi, (birlik düzeyinde) kararlaştırılmalıdır. Böylece, ortak para politikası  Ekonomi politikalarının koordinasyonu (eşgüdümü / para ve fiyat istikrarı için önemli bir güvence olmaktadır. uyumlaştırılması), Ayrıca, birliğin dışa karşı ödemeler dengesi birlik düzeyinde  Ortak rezerv yönetimi ve ortak para politikasını yürütecek tek düzenlenmelidir. Bu amaçla uluslarüstü para otoritesi ortak döviz rezerv havuzu oluşturmalı ve kurun düzenlenmesi birlik ölçeğinde merkez bankasının faaliyetlerine başlaması, kararlaştırılmalıdır.  Son aşamada ise, birliğe üye ülkelerin ulusal paralarının yerine Ortak döviz kuru politikası uygulandığında birliğe üye ülkelerin tek paranın dolaşıma sürülmesi gerçekleştirilir. paraları ortak ve değişmez bir kurdan birbirine bağlanmaktadır. Tek para uygulaması ise bunun özel bir halinden başka bir şey değildir.. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 9 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 10 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Günümüzün Parasal Birlik Teorisi özde Nobel İktisat ödüllü OPS teorisi temelde, belli bir grup ülkenin ulusal para birimlerinin iktisatçı R. Mundell’in “Optimum Para Sahası (OPS)” teorisine değerini belirlenen kurlar üzerinden birbirlerine sabitlemesi ve üye dayanmaktadır. ülkelerin para birimlerinin değerinin birliğe üye olmayan ülkelerin Mundell, parasal birliğin olumlu etkilerinin, olumsuz etkilerinden para birimleri karşısında serbest dalgalanmaya bırakılması esasına farkını maksimize edecek bölge büyüklüğüne ‘optimum para dayanmaktadır. sahası’ adını vermiştir. Konu ile ilk akademik yayını yapan kişi, Nobel ekonomi ödülü Benzer şekilde, uygulanan ortak iktisat politikaları yoluyla üye ülke sahibi R. Mundell’dir. Mundell, 1961 yılında yayınladığı “A theory of ekonomilerinde tam istihdam, ödemeler dengesi ve fiyat istikrarı Optimum Currency Areas” adlı eseri ile optimum para sahasının hedeflerinin en düşük maliyetle sağlandığı bölge ‘optimum para teorik temellerini ortaya koymuştur. sahası’ olarak ifade edilmiştir. OPS teorisi, sabit döviz kuru sisteminin geçerli olduğu bir para Ülke sınırları ile belirlenen fiili ve ulusal para bölgesi, her zaman sahasına dahil olan ülkelerde parasal istikrarın koşullarını belirtir. optimum olmayabilir. Optimum para alanı, farklı ülkelerin ulusal Parasal birliğin olumlu etkilerinin, olumsuz etkilerinden farkını paraları arasındaki pariteleri sabitleyerek bir para alanı maksimize edecek saha büyüklüğüne ‘optimum para sahası’ adı oluşturmalarının sağlayacağı faydanın yol açacağı maliyetlerden verilmiştir. farkının azami düzeydeProf. olduğu para alanıdır. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 11 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 12 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 3  13.05.2024 Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Bir diğer tanıma göre, eğer ortak bir para sahası içerisinde para ve  Hangi ülkeler ulusal paralarını diğer bir ülkenin parasıyla maliye politikaları ve birlik dışındaki üçüncü ülkelere uygulanacak sabitleyecektir? esnek döviz kuru sistemi ile, birlik üyesi ülkelerde tam istihdam,  Hangileri dalgalanmaya bırakacaktır? ödemeler dengesi ve iç fiyat istikrarı sağlanıyorsa, söz konusu bu amaçların en düşük maliyetle gerçekleştirildiği bölge ‘optimum para Mundell’e göre bir alanın OPS olabilmesi için bu alanın içinde sahası’ olacaktır. düzeltici bir rol üstlenecek olan yeterli iç hareketliliğinin olması gerekir ki esnek döviz kurları ayarlanabilsin. Mundell’e göre Mundell orijinal makalesinde, ulusal sınırların kur alanları için OPS’nin oluşturulmasına ilişkin diğer temel kriterler şunlardır : optimal sınır olup olmadığını incelemektedir. Öte yandan Mundell, gelişmiş ülkeler için de ‘kur esnek mi yoksa sabit mi olsun?’  Açıklık/Ekonominin büyüklüğü, tartışmasını ileri götürmektedir.  Ürün çeşitliliği, Esnek döviz kurları ödemeler dengesizliklerinin negatif etkilerini  Enflasyon oranlarının benzerliği, düşürmek için bir politika aracı olarak kullanılabilse bile, bazı temel soruları yanıtlamak kolay değildir:  Ekonomik entegrasyon. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 13 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 14 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve OPS Teorisi Çerçevesinde Parasal Birliğin Başarı Koşulları OPS Teorisi Çerçevesinde Parasal Birliğin Başarı Koşulları Teorinin özünde, parasal birliğe girişten elde edilecek kazançlarla, Buna göre OPS teorisinde bir parasal birliğin asgari başarı koşulları dış dengede karşılaşılacak zararın nasıl dengeleneceği sorunu şunlardır: yatmaktadır.  Sık ve büyük ölçekli asimetrik makroekonomik şoklarla OPS teorisi, sabit kurun uygulanabileceği bir bölge olarak optimum karşılaşılmaması, para sahasının hangi koşullarda başarılı olarak  Üretim faktörlerinin üye ülkeler arasında tam hareketli olması; gerçekleştirilebileceği üzerinde durmaktadır. reel ücretlerde ve fiyatlarda esnekliğin bulunması ve bu sayede Teori temelde, ortak para biriminin uygulanacağı alanın şoklara uyum yeteneğinin olması, özelliklerinin ne olması gerektiğini inceleme konusu yapmaktadır.  Üye ülke ekonomilerinin dışa açıklığı ve birbirleriyle önemli Bir parasal birliğin, optimum bir para sahası oluşturabilmesi ve ticaret partneri olmaları, başarılı şekilde işleyebilmesi için bazı koşullar gereklidir.  İhracatta çeşitlendirmenin bulunması,  Üye ülke ekonomilerinin finansal entegrasyon düzeyinin yüksek olması, Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 15 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 16 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 4  13.05.2024 Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve OPS Teorisi Çerçevesinde Parasal Birliğin Başarı Koşulları OPS Teorisi Çerçevesinde Parasal Birliğin Başarı Koşulları Buna göre OPS teorisinde bir parasal birliğin asgari başarı koşulları Görüldüğü gibi parasal birlik, ortak para ve döviz kuru politikalarını şunlardır: zorunlu tutmakta ve böylece ulusal hükümetler artık para politikası  Fiyat İstikrarı ve enflasyon hızlarının yakınlığı, ve döviz kuru politikalarını ulusal düzeyde tek başlarına uygulayamayacaklardır.  Üye ülkelerin ekonomi politikalarını koordineli biçimde yürütmeleri, Bu nedenle parasal birliğin farklı bölgeleri şoktan asimetrik olarak etkilenecektir. Buradaki erk ortak bir uluslarüstü organa -ortak  Parasal birliğe üye ülkelerin enflasyon/işsizlik değiş tokuş oranı merkez bankasına- devredilmiştir. tercihlerinin birbirinden farklı olmaması. Peki o halde, herhangi bir talep şokunun üye ülkeleri etkilemesi durumunda birlik düzeyinde iç ve dış dengeyi tekrar sağlayabilmek için eldeki alternatif araçlar ve işleyebilecek mekanizma nelerdir? Buna verilebilecek yanıtın iki sacayağı vardır. 1. Üretim faktörlerinin (özellikle işgücünün) hareketliliği, 2. Ücretlerin esnekliği. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 17 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 18 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Kazançlar ve Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kazançlar Kayıplar 1) Parasal birlikle beraber döviz kurları sabitleneceğinden kurlara Önceki bölümde vurgulandığı üzere, parasal birliğin olumlu ilişkin istikrarsızlık ve belirsizlik giderilmiş olur. Bu nedenle etkilerinin, olumsuz etkilerinden farkını maksimize edecek saha sermayenin birlik içinde serbest dolaşımını sağlar ve mali büyüklüğü optimum para sahasıdır. entegrasyonu kolaylaştırır. OPS teorisi aslında, döviz kuru belirsizliğinin ve dönüştürme Üye ülkeler arasında sermaye hareketleri üzerindeki engellerin maliyetlerinin ortadan kalkması sonucu yaratacağı mikroekonomik kalkması ve sermaye piyasası entegrasyonunun sağlanması şu etkinlik kazançları ile makroekonomi politikasının idare ve avantajları beraberinde getirebilecektir: kontrolünde (ulusal düzeyde) kaybedilen para politikası ve döviz a) Dolaysız sermaye akımlarının serbestleşmesi kaynak dağılımında kuru politikası araçlarının yaratacağı istikrarsızlığın neden olacağı etkinliği artıracaktır, kayıpların değiş-tokuşunu (trade-off) incelemektedir. b) Finansal entegrasyon, piyasanın etken büyüklüğünü artırarak, Bu çerçevede söz konusu olabilecek olası kazanç ve kayıplar finansal aracılık maliyetlerinin ve tasarrufların yatırımlara şunlardır; dönüşüm maliyetlerinin azalmasına neden olur, Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 19 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 20 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 5  13.05.2024 Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kazançlar Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kazançlar c) Finansal entegrasyonun yarattığı büyük piyasa, ödünç alanlara ve 5) Parasal birlik ve tek paranın kabul edilmesiyle, paranın verenlere geniş imkanlar sunduğundan piyasaların derinleşmesi işlevlerini daha iyi yerine getirmesi sağlanır, nispi fiyatların ölçek ekonomileri yoluyla kaynak dağılımında etkinliği artıracaktır. saydamlığı artar. Bu durum piyasalarda şeffaflığın ve rekabetin 2) Parasal birlik, kurlardaki belirsizliğin, yatırımlar ve mal ticareti artması için daha uygun bir ortam sağlar. üzerindeki olumsuz etkilerini ortadan kaldırabilecektir. Ayrıca 6) Parasal birliğin önemli potansiyel faydalarından birisi de, tek spekülasyonun döviz kurları üzerinde kaynak dağılımını bozucu merkez bankasının yürüttüğü ortak para politikası sayesinde fiyat etkileri parasal birlik sayesinde azaltılabilecektir. istikrarının sağlanmasıdır. 3) Parasal birliğin oluşturulmasıyla birlikte, işlem maliyetlerinden 7) Güven ortamı ve belirsizliğin azaltılması ve fiyat istikrarının tasarruf sağlanabilecektir. sağlanması, kamu borçlanmasında risk primini düşürecek ve 4) Birlik sonucunda döviz rezervlerinin kullanımında tasarruf faizleri aşağı çekerek yatırım ve üretim kararları üzerinde olumlu sağlanabilecek ve rezerv bulma gereği azaltılabilecektir. etkiler yaratabilecektir. Bu ise ekonomik istikrar ve istikrarlı büyümeyi teşvik edecektir. Ayrıca, parasal birliğin, sıcak paranın ve risklerin küresel dünyasında korunaklı, istikrarlı bir liman Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN olduğunu düşünenlerinProf. sayısı da az değildir. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 21 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 22 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kayıplar Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kayıplar 1) Genelde parasal birliğin olumsuz etkileri kabul edilen sabit kur 2) Olası bir asimetrik talep şoku ile karşılaşan üye ülke uygulamasından kaynaklanmaktadır. Ortak para ve döviz kuru ekonomilerinin iç ve dış dengeleri tekrar yerine oturtabilmesi için politikaları nedeniyle bağımsız para ve döviz kuru politikası izleme gelir ve harcama politikalarının dışında elinde iki önemli araç yeteneği yitirilmektedir. kalmaktadır: Bu nedenle bir dış şokla karşılaşıldığında söz konusu bağımsız para a) Ücretlerin ve fiyatların esnekliği, ve döviz kuru politikalarının olmaması iç ve dış ekonomik b) Üretim faktörlerinin (özellikle işgücünün) hareketliliği. dengelerin sağlanması yönünden önemlidir. Ayrıca, birlik düzeyinde uygulanan politikalar koordine edilerek bu Ortak para politikası ise aynı anda tüm üye ülkelerin içinde olumsuzluklar hafifletilebilir. bulunduğu koşullara uygun olmayabileceğinden, bazı üye ülkeler olması gerekenden daha yüksek işsizlik oranına katlanmak durumunda kalabilecekler ve optimum kaynak dağılımından uzaklaşılabilecektir. Bu durumda üye ülkelerin kullanabileceği ancak gelir ve harcama politikasıdır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 23 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 24 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 6  13.05.2024 Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Ekonomik ve Parasal Birlik-Teorik Çerçeve Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kayıplar Parasal Birliğin Üye Ülke Ekonomilerine Etkisi: Olası Kayıplar 3) Parasal birliğe üye ülkelerin optimum enflasyon/işsizlik değiş 4) Parasal birlik sonucunda özellikle sermaye, belli merkezlerde tokuş oranlarının birbirinden farklı olması da ortak para politikası yoğunlaşabilecek ve bu da bölgesel dengesizlikleri artırabilecektir. uygulama anlamında sorunlara yol açabilecektir (Phillips Eğrisi Bunu engellemek için ortak bölgesel ve yapısal politikalar gibi). izlenebilir. Bu durum, parasal birlikte, üye ülkeler arasındaki fiyat düzeyi 5) Parasal birlik, özellikle güçlü üye ekonomiler için ortak farklarının azaltılmasının bir maliyeti olacağı anlamına gelir. Ortak maliyetler nedeniyle katlanılması gereken kaynak transferleri ve para politikası ile daha düşük enflasyon düzeylerine geçilmesi bazı maliyet anlamına gelmektedir. üye ülkeler açısından, katlanılması gereken daha fazla istihdam 6) Tek para ile birlikte olası bir kayıp da, birlik ülkelerinin azalışı anlamına gelebilecektir. senyoraj kayıplarıdır. Ancak öte yandan senyorajın enflasyon vergisi olarak kaybı, ulusal hükümetleri popülist uygulamalardan da uzak tutabilecektir.. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 25 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 26 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Ekonomik bütünleşme derecesi Avrupa Birliği içinde çeşitlidir. Euro Alanı dışındaki Üye Ülkeler de kendi para birimlerini kullanır AB’deki tüm üye ülkeler Ekonomik ve Parasal Birlik (EPB)’in bir ve kendi para politikalarını izlerler. Dolayısıyla EPB dahilindeki parçasıdır ve tek pazar olarak da bilinen ortak pazarı ekonomik bütünleşme derecesini, dersin başlangıç slaytlarında oluştururlar. belirtilen 4. ve 5. adımların bir birleşimi olarak tanımlarız. EPB hedeflerini desteklemek adına ekonomik politikalarında Tam bir ekonomik bütünleşmeye ulaşmak için tüm Üye hepsi işbirliği yapar. Euro’yu kabul etmek Avrupa Topluluğu Ülkelerin Euro Alanı’na katılması ve vergilendirme ve diğer Kurucu Antlaşması’nda belirtilen bir zorunluluktur (AT iktisadi politikalar gibi maliye politikalarında uyum sağlamaları Antlaşması). gerekir. Kimi Üye Ülkeler diğerlerine nazaran daha bütünleşmiştir ve tek Büyümenin ve istihdamın daha yüksek olduğu bir ortam ve mali para birimini –Euro– benimsemiştir. Bu ülkeler Euro Alanı’nı istikrar vaadinde bulunan Avrupa Birliği için EPB 1960’lardan bu oluştururlar, tek para birimi kullanırlar ve Avrupa Merkez yana yinelenen bir tutkuydu. Bankasının yürüttüğü aynı para politikasını izlerler. Ancak 1992 yılında imzalanan Maastricht Antlaşması’na (Avrupa Birliği Antlaşması veya AB Antlaşması) kadar çeşitli siyasi ve ekonomik engeller bu doğrultudaki girişimleri herzaman Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN engellemiştir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 27 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 28 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 7  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Çeşitli zamanlarda yetersiz siyasi irade, ekonomik öncelikler Avrupa'da parasal ve ekonomik bir birlik oluşturulması fikri yeni konularında farklılıklar, ekonomik uyumun eksikliği ve gelişmenin değildir. Topluluğu Kuran Anlaşmalar'dan daha önce de bu fikrin olmaması, sonucu Birlik’in kontrolü dışındaki uluslararası para ortaya atıldığı görülmektedir. Bu çerçevede bağımsız devletlerin piyasalarındaki gelişmeler EPB’e giden süreç içerisindeki tüm ekonomik alanda bütünleşme oluşturması yeni birşey değildir. girişimleri boşa çıkarmıştır. Fransa, Belçika, İsviçre, İtalya ve Yunanistan arasında 1865’ten 1927 Bununla birlikte 20. yüzyılın ikinci yarısında, Üye Ülkelerin yılına kadar Latin para birliği uygulanmıştır. aralarındaki siyasi ilişkileri güçlendirmek ve ortak pazarı korumak İsveç, Danimarka ve Norveç arasındaki İskandinav para birliği de anlamında daha derin bir ekonomik işbirliği arayışı görülmüştür. 1873 ve 1924 yılları arasında uygulanmıştır. Bu örnekler arasında belki de en başarılı olanı Alman Gümrük Birliği’dir; 1834 yılında Alman prenslikleri arasında bir gümrük birliği ile başlamış, Reichsbank adındaki merkez bankası kurulmuş ve 1875 yılında da Reichsmark adındaki ortak para birimi kullanılmıştır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 29 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 30 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve 1929 yılında Gustav Stresemann (Alman Siyasetçi ve Devlet Avrupa ülkeleri arasında karşılıklı ödemeleri kolaylaştırmak Adamı) Milletler Cemiyeti'nde yaptığı konuşmasında bir Avrupa amacıyla 19 Eylül 1950’de, Avrupa Ekonomik İşbirliği para birimi oluşturulmasını teklif etmiştir. Örgütünün üyeleri arasında Avrupa Ödemeler Birliği İkinci Dünya Savaşından sonra dünyadaki temel amaçlardan bir (EPU) kurulması konusunda bir sözleşme imzalanmıştır. tanesi ülke ekonomilerinin yeniden inşa edilebilmesi ve bu süreç Sözleşme 1.7.1950 tarihinden itibaren işlemeye başlamıştır. içerisinde ekonomiler arasında ticaretin serbestleştirilmesi olduğundan, 1944 yılında imzalanan Bretton Woods Antlaşması Bu Birlik, devletler arasında iki taraflı hesapları (ihracat ve ile sabit döviz kurları hayatımıza girmiştir. ithalatı, dolayısıyla alacak ve borçları) denge içinde tutmak zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır. Karşılıklı ticaret yapan Bretton Woods Sistemi tüm döviz kurlarını ABD Dolarına, iki Avrupa devletinin paralarının çevrilebilirliklerinin ABD Dolarını da altına bağlamıştır. birbirinden farklı olmasının ekonomik ilişkileri kısıtlaması engellenmiştir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 31 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 32 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 8  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve EPU, başlangıçta 2 yıl için öngörülmüş ve daha sonra yürürlük Amaçları; süresi uzatılmıştır.  Üyeler arasında liberasyon oranını ve ticaret hacmini yüksek Avrupa Para Anlaşmasının 1958 yılında yürürlüğe girmesine ve dengeli bir seviyede korumak, kadar EPU faaliyetlerine devam etmiştir. Avrupa ülkelerinin  Yapılacak çok taraflı değişimleri kolaylaştırmak, büyük bir kısmının paraları 1958 yılında değiştirilebilir  Ticari ve mali ilişkilerde ikili anlaşmalardan kaçınılmasını kılınınca, EPU’nun yerine geçmek üzere 1958 yılında Avrupa sağlamak ve Para Anlaşması (EMA) yürürlüğe konmuştur.  Tarafların bu konuda karşılaştıkları güçlüklerin giderilmesine Avrupa Para Antlaşması 5 Ağustos 1955’te Paris’te imzalanmış, yardım etmektir. ancak çeşitli güçlükler sebebiyle uygulanması 27 Aralık 1958 tarihinde mümkün olmuştur. Avrupa Para Anlaşması’na paralel olarak çok taraflı ödeme mekanizmasının işleyişini kolaylaştırmak üzere bir Avrupa Fonu oluşturulmuştur ve kısa vadeli kredilerle üyelerinin ödemeler dengesindeki geçici güçlükleri karşılamada faydalı olmuştur. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 33 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 34 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Roma Antlaşması'nın genel anlamda ekonomik bütünleşme Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya’daki pazar ekonomilerinin hedefini kapsamakla beraber, EPB kavramı ve ona ulaşmayı savaş sonrası düzeni Bretton Woods sistemi ile kurulmuştur. Bu sağlayacak mekanizmaların hukuki temelini içermediği ve antlaşma, altın ile para istikrarının sağlanması ve Amerikan öncelikleri arasında yer almadığı görülmektedir. dolarının ağırlıklı para standardı olması için gereken uluslarası Temel Anlaşmada öncelik, Gümrük Birliği ve Ortak Tarım yapıyı sağlamlaştırdığı için, Roma Antlaşması’nı hazırlayanlar da Politikasının oluşturulmasına verilmiştir. istikrarlı paranın standart oluşturacağını ve Avrupa’nın inşasının da gümrük birliğinin ve mal, hizmet, insan ve sermayenin serbest Roma Antlaşması, parasal birlik hakkında atıfta bulunmamış, dolaşımını sağlayan ortak pazarın başarılmasıyla güvenle sadece bazı maddelerinde döviz kuru politikalarına ilişkin gerçekleştirilebileceğini varsaymışlardır. açıklamalara yer vermiştir. 1958 yılında oluşturulan Avrupa Parasal Anlaşmasına (EMA) kadar, Avrupa paralarını dolar bölgesine tamamıyla entegre eden Bretton Woods Sistemi etkili kalmıştır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 35 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 36 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 9  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Roma Antlaşmalarında parasal birliğe yönelik doğrudan ve açık İkinci Dünya Savaşının etkilerinin kaybolmasıyla, ekonomik hükümler bulunmamasının nedenlerini şöylece sıralayabiliriz; anlamda 1950’li yıllarda birbirlerine yakınsamış olan Avrupa  O dönemde geçerli olan Bretton Woods (BW) Sistemine ekonomileri, 1960’lı yıllardan itibaren tekrar birbirlerinden duyulan güven nedeniyle BW’ye paralel bir sistemin farklılaşmaya başlamış, ülkeler arasında oluşan bu farklılıklar da kurulmasının gereksiz görülmesi, kurlara yansıyarak, Topluluk içinde ticaretin olumsuz yönde etkilenmesine yol açmıştır.  BW sisteminin, gerek ulusal gerekse uluslararası boyutta parasal istikrarın sağlanması açısından yeterli olacağı 1968-1969 yıllarında piyasalarda ciddi bir türbülans yaşanmıştır. beklentisi, Fransız Frangı devalue edilirken Alman Markı da değer kazanmıştır. Bu gelişme diğer para birimlerinin istikrarını ve Ortak Tarım  Roma Antlaşmalarına imza atan Altıların ekonomilerindeki Politikası çerçevesinde belirlenen ortak fiyat sistemini tehdit başta büyüme ve enflasyon olmak üzere başlıca göstergelerin etmeye başlamıştır. olumlu olması, Bu sıkıntılı zemin karşısında ve gümrük birliğinin büyük bir ölçüde  Devletlerin henüz egemenlik haklarından saydıkları ekonomi başarılmasıyla Topluluk gelecek on yıl için siyasi gelişmeler politikalarını belirleme yetkisinin bir kısmını devretmeye çerçevesinde yeni hedefler belirlemeyi arzuluyordu. gönüllü olmamaları, Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 37 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 38 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Diğer taraftan 1960'lı yılların sonuna doğru, uluslararası ortamda Barre Planı: önemli değişiklikler de meydana gelmiştir. Daha büyük bir ekonomik koordinasyon teklifini sunan 1969 Barre Bretton Woods sistemi çöküş sinyalleri vermeye başlamış, AET üye Raporu bu teşebbüse yeni bir hız getirdi ve Aralık 1969’daki Hague ülkelerinin ekonomik politika öncelikleri giderek farklılaşmış ve zirvesiyle de EPB hedefi resmiyet kazandı. yaşanan döviz kuru ve ödemeler dengesi krizleri o güne dek Ekonomik ve parasal birlik kurma fikri ilk olarak, Avrupa devlet ve başarıyla işleyen gümrük birliği ve ortak tarım piyasasını da tehdit hükümet başkanlarının bir araya geldiği 1969 Hague Zirvesinde etmeye başlamıştır. (Hollanda) gündeme geldi. Kuruluşundan itibaren 10 yıl içinde kendi arasında gümrük Hague Zirvesinin ardından Avrupa’da EPB’nin kurulması yönündeki birliğini gerçekleştiren, üretim faktörlerinin serbest dolaşımını girişimler hız kazanmıştır. AT bu konuda kısa sürede bir sonuca sağlayan, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda önemli başarılar ulaşamasa da bu girişimler daha sonra oluşturulacak EPB’nin elde eden Avrupa Topluluğu, aslında Para Birliğini sağlama Temellerini teşkil edecektir. konusunda 1978 yılına kadar önemli bir ilerleme gösterememiştir. Nitekim, AT Komisyonu, 2 Şubat 1969 tarihinde, Topluluk dahilinde parasal işbirliği ve ekonomi politikalarının koordinasyonuna ilişkin, 1. Barre Planı olarak da bilinen ve Fransız Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN iktisatçı ve Başbakan Prof. Prof. Reymond Barre Dr. İsmail Hakkı tarafından hazırlanan bir İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 39 rapor yayınladı. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 40 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 10  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Barre Planı: Sonraki Gelişmeler: Rapor, üye ülkelerin ekonomi politikalarında daha fazla işbirliğini 1- 1970: Werner Raporu, ve daha yakın parasal işbirliğini önermiştir. 2- 1979: APS, Planda, dış ödeme güçlükleri yaşayan üye ülkelere kısa ve orta 3- 1989: Delors Raporu, vadeli kredi açılmasına yönelik bir finansal yardımlaşma mekanizması oluşturulması, Topluluk ülkelerinin ulusal ekonomi 4- 1993: Maastricht Anlaşması, politikaları ve büyüme hedeflerinin belirlenmesinde koordinasyon 5- 1995: Madrid Zirvesi sağlamaları ve resmi pariteler etrafındaki dalgalanma marjının kaldırılması öngörülmekteydi. 4 Mart 1970’de kabul edilen Barre Planı, bütünleşme sürecine kesin bir ivme kazandırmıştır. Ancak Plan, öngördüğü sistemin işlemesini sağlayacak kurumsal mekanizmalardan yoksun olduğu için başarılı olamadı. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 41 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 42 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Werner Raporu: Werner Raporu: Bretton Woods Sisteminin sarsılmaya başlaması ile Ekonomik ve parasal bütünleşmenin 10 yıllık zaman alternatif arayışına giren Avrupalı devlet ve hükümet zarfında tamamlanacak üç aşamada gerçekleştirilmesi başkanları, 6 Mart 1970 tarihinde Topluluğun bir plan öngörülmüştür. dahilinde ekonomik ve parasal birliğe Werner Planı’nda Parasal Birliğin çeşitli aşamalarla dönüştürülmesine karar vererek, EPB projesinin oluşması ve Avrupa Birliği'nde 1980 yılı itibariyle tek 1980 yılına kadar nasıl gerçekleşebileceği hakkında paraya geçilmesi öngörülmüştür. rapor hazırlamak için Lüksemburg Başbakanı Pierre Werner’in başkanlığında Üst Düzey bir Grup Son amaç para birimlerinin geri alınamaz dönüşümü, oluşturmuşlardır. serbest sermaye dolaşımı ve döviz kurlarının kalıcı olarak sabitlenmesiydi – veya muhtemelen ortak bir 2. Barre Planı olarak da adlandırılan ve temel para birimi. çizgilerini 1. Barre Planının oluşturduğu Werner Raporu 8 Ekim 1970’de tamamlanmıştır. Bunu başarmak için raporda, faiz oranlarıyla ve Topluluk seviyesi ve ulusal bütçe politikaları çerçevesinde kararlaştırılan rezerv yönetimiyle daha Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN yakın bir ekonomik Prof. politika koordinasyonu Dr. İsmail Hakkı İŞCAN talep Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 43 edildi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 44 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 11  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Werner Raporu: Werner Raporu: Dolayısıyla Raporda nihai hedef olarak ; Üye Ülkeler, raporun bazı temel önerileri üzerinde 1- Sermayenin dolaşımının liberalleştirilmesi, fikir ayrılıkları içinde olmalarına karşın, Mart 1971’de EPB’e üç evreli bir yaklaşım konusunda 2- Döviz kurlarının bir daha geri dönülemeyecek prensipte anlaşmışlardır. biçimde sabitlenmesi ve Döviz kurlarındaki dalgalanmaların azaltılması 3- Tek bir paranın ulusal paraların yerini almasının bağlamındaki ilk evre, diğer evrelerden bağımsız sağlanması olarak deneysel bir temelde yürütülmesi içindi. olarak öngörülmüştür. Ayrıca Werner stratejisi dolar karşısındaki sabit döviz kuru politikasını doğal karşılamaktaydı. Rapor ayrıca, ekonomi politikalarının koordinasyonunun güçlendirilmesi ve ulusal bütçe Ağustos 1971’de, BW sisteminin çöküşü ve ABD politikaları konusunda temel ilkelerin belirlenmesini Hükümetinin doları dalgalanmaya bırakma kararı, tavsiye etmiştir. ciddi bir istikrarsızlık dalgası oluşturmuştur. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 45 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 46 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Werner Raporu: Werner Raporu: Bu karar sonucu çok ciddi bir uluslararası para krizi Bunun tam tersine kriz Alman Markı üzerinde artan yaşanmıştır. Bu durum Avrupa paraları arasında bir baskı oluşturmuş ve Alman Markı değer belirlenen paritelerin sürdürülmesinde de ciddi kazanmıştır. sorunlar yaratmıştır. Bu kriz nedeniyle AET ülkeleri, Bu sonuçlar, Topluluk para birimlerini birbirlerine ulusal paralar arasında Genel Dalgalı Kur Sistemini daha çok yaklaştırma ümitlerini zora sokmuştur. kabul etmek zorunda kalmışlardır. Topluluk üyesi devletler Parasal Telafi Fonunu ABD Ağustos 1971’den itibaren doları dalgalanmaya kurmaya mecbur kalmışlar, Ekonomik ve Parasal bıraktığında, yeni piyasa istikrarsızlığı dalgası, AET Birlik projesi de böylelikle bir duraklama sürecine içerisinde çeşitli ulusal paralar arasında spekülatif girmiştir. hareketler yaşanmasına neden olmuştur. Bu süreçte bir sonraki adım, ‘para yılanı’ sisteminin Bu hareketler sonucu, Fransız Frangının da içinde oluşturulması olmuştur. bulunduğu bazı ulusal paralarda develüasyon yapılmak zorunda kalınmıştır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 47 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 48 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 12  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Para Yılanı (Tüneldeki yılan) Para Yılanı (Tüneldeki yılan) Durumu düzeltmek için Mart 1972’de Üye Ülkeler, ‘tüneldeki yılan’ kavramını yaratarak parasal bütünleşme girişimlerine taze bir ivme kazandırmışlardır. Üye ülke para birimlerinin (yılan) dalgalanmalarını dar bir dalgalanma marjı içinde dolara (tünel) karşı yönetebilmek için ‘Tüneldeki Yılan Sistemi’ni getirmiştir. Böylece Werner Raporunda öngörülen süreç ancak 1972 yılında 10 Nisan 1972 tarihinde imzalanan Bale Antlaşması ile Topluluk Tüneldeki Yılan Sistemi’nin uygulamaya konması ile başlayabildi. üyesi ülkeler kendi ulusal paraları arasındaki dalgalanma marjını ± ‘Tüneldeki yılan’ mekanizması, ulusal paraların ABD doları % 1,125’lik bant (toplam %2,25) ile sınırlandırdılar ki buna “yılan” karşısında dar bir marj içinde (tünel) dalgalanmasını (yılan) adı verildi. öngörmektedir. Görüldüğü gibi, bu sistemde, dalgalanma yılanı, Bunun yanında, Smithsonian Kararları ile de Avrupa paralarını dalgalanma marjı ise tüneli oluşturmaktadır. dolara karşı ±%2,25’lik bir bant (toplam %4,5) ile sınırlayan uygulaya ise “tünel” adı verildi. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 49 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 50 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Para Yılanı (Tüneldeki yılan) Para Yılanı (Tüneldeki yılan) Bakanlar Konseyinin 3 Nisan 1973 tarihindeki tüzüğü ile, Para Yılanı Petrol krizleri, politik uzaklaşmalar ve dolardaki zayıflık sonucu Sisteminin düzenli bir şekilde işlemesini sağlamak amacıyla yılan iki yıl içerisinde bütününü meydana getiren parçalarının Avrupa Parasal İşbirliği Fonu (FECOM) kuruldu. büyük bir kısmını kaybetmiş ve Almanya, Danimarka ve Benelüks Üye ülkeler, ulusal paralarını Yılan içinde tutabilmek için Topluluk Devletlerini kapsayan Alman Markı bölgesinden çok az daha büyük üyesi ülkelerin paralarını, Tünel içinde tutabilmek için ise Doları bir ekonomiyi kapsar hale gelmiştir. kullanarak kendi döviz piyasalarına müdahale edeceklerdi. Doların devalüasyonu ve bu para üzerindeki Ancak, petrol kriziyle birlikte, dolardaki zayıflık ve üye devletlerin spekülasyonların etkisiyle 1973 yılında Topluluk, tünel ekonomi politikaları arasındaki farklılık nedeniyle, sistem, döviz uygulamasını kaldırarak ulusal paraların Dolar kuru piyasalarında yaşanmakta olan dengesizliği ortadan karşısında serbestçe dalgalanmasını kararlaştırıldı. kaldırmakta fazla başarılı olamamış ve iki yıldan daha kısa bir süre Buna göre Topluluk üyesi ülke paraları arasındaki dalgalanma marjı içinde, “yılan” uygulaması üyelerinin çoğunu kaybetmiştir. devam edecektir. Bu uygulama ‘Tünelsiz Yılan Sistemi’ olarak ifade edilmektedir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 51 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 52 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 13  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Para Yılanı (Tüneldeki yılan) Avrupa Para Sistemi (APS) Sistem; Yılanın ‘ani ölümü’ bir para istikrarı alanı yaratmaya duyulan ilgiyi  O dönemde yaşanan 1973-74 petrol krizi, azaltmadı. 7 Nisan 1978 tarihinde toplanan Kopenhag Zirvesinde,  Planın BW sistemine dayalı olması ve BW sisteminin çökmesi, Fransa ve Almanya’nın girişimleri neticesinde,  Amerika'nın dolar-altın ilişkisini bitirmesi ve  Yaşanan uluslararası parasal istikrarsızlıklardan korunmak,  Ödemeler dengesindeki sorunların Doları istikrarsız hale getirmesi  İstikrarsız bir seyir izleyen Doların etkisinden ulusal ekonomileri  1970’lerin ortalarında AET ülkelerinde yaşanan çift haneli olabildiğince soyutlamak, enflasyonist gelişmeler (%15’ler)  Döviz kuru dalgalanmalarını önlemek ve gibi global düzeyde yaşanan olumsuz ekonomik gelişmeler sonucu  Enflasyon sorununa etkili çözümler bulabilmek uygulanamamış ve Werner Raporu'nda öngörülen parasal birlik amacıyla Avrupa’da parasal istikrar bölgesi oluşturulması ilke sağlanamamıştır. olarak benimsendi. Bu uygulama ekonomik yapısında, politika tercihlerinde ve hedeflerinde önemli farklılıklar bulunan üye ülkelerin döviz kurlarını dar bir band içinde belirlemelerinin mümkün olmadığını göstermiştir Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 53 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 54 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) Avrupa Para Sistemi (APS) Avrupa Komisyonu Başkanı Roy Jenkins Bu sistemin üzerine kurulduğu Avrupa Para Birimi (ECU) de aynı tarafından 1977’de EPB için yeni bir teklif öne tarihte kaydi para olarak hesap sistemlerinde yerini almıştır. sürüldü. Avrupa Para Sistemi (APS), yakın zamanda oluşturulan Avrupa Para 6-7 Temmuz 1978 tarihlerinde yapılan Bremen Birimi (ECU) – APS para birimlerinin ağırlıklı ortalaması Zirvesinde Avrupa Para Sisteminin (European Monetary System- temelinindeki bir para birimi sepeti – hakkında tanımlanan sağlam EMS) kurulmasına ilişkin olarak Fransa ve Almanya tarafından ancak ayarlanabilir döviz kurları kavramı üzerine inşaa edilmiştir. ortaklaşa hazırlanan bir plan ele alınarak, sistemin ana hatları APS dahilindeki para birimi dalgalanmaları Döviz Kuru belirlendi. Mekanizması aracılığıyla kontrol ediliyordu ve % ± 2.25’lik bir 5-6 Aralık 1978 tarihinde gerçekleşen Brüksel Zirvesinde de Avrupa marjla dalgalanması hedefleniyordu; bu oran İtalyan lireti için % ± Para Sisteminin kurulması kararlaştırıldı. İngiliz Sterlini dışındaki 6’lık bir dalgalanma öngörülüyordu. tüm Üye Ülke para birimlerinin katılımıyla sistem, 13 Mart 1979 tarihinde Topluluk üyesi ülkelerin merkez bankaları arasında yapılan bir anlaşma ile aynı tarihte yürürlüğe girdi. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 55 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 56 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 14  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) Avrupa Para Sistemi (APS) Avrupa Para Sisteminin kurulması, aslında daha sıkı bir EMS, yüksek enflasyonla boğuşan Fransa ve İtalya için döviz ekonomik entegrasyona doğru yol alan Avrupa’nın döviz kuru kurlarını Alman markına sabitleyerek daraltıcı para politikası oynaklıklarını azaltarak, parasal sistemdeki dengesizliklerin izlemeleri ve sıkıntıyla boğuşan ekonomilerinin daha da daralması giderilmesi yönündeki çabaların bir sonucudur. anlamına gelmekteydi. Bunun yanında, Ortak Pazarın istikrarlı bir hale getirilmesi, aynı Almanya için ise Fransız Frangının ve İtalyan Liretinin ulusal zamanda Avrupa paralarının ABD dolarına karşı olan bağımlılığının para Mark’a bağlanması, Bundesbank’ın zayıf döviz kurlarını en aza indirgenmesi ve doların oynaklığından meydana gelen desteklemek suretiyle izlediği kararlı ve ciddi anti-enflasyonist dengesizliğin azaltılması, EMS’nin diğer hedefleri olmuştur. politika için bir risk oluşturmaktaydı. 1973 yılında 9 üyeye çıkan AET’de ülkelerin enflasyonları Fakat burada siyasi amaçlar baskın gelmiş ve EMS Almanya’ya, yanında, ekonomik performansları arasındaki farklılıklar da Fransa ile ilişkilerini güçlendirmek için bir fırsat, Fransa’ya da dikkate alındığında bu durum, ekonomik açıdan APS’nin Frangı istikrara kavuşturmak, bu şekilde daha fazla değer gerçekleşme ihtimalini tehlikeye sokmaktaydı. kaybetmesini önleyerek, yüksek enflasyonu kontrol altına alabilme şansını vermekteydi. İtalya ve İrlanda için de benzer motivasyonlar geçerli olmuştur. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 57 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 58 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) Avrupa Para Sistemi (APS) Bir yönüyle EMS, Mart 1979 tarihi itibarıyla parasal entegrasyon ERM’nin sadece topluluk paralarından oluşan ECU üzerine sürecini yeniden başlatmıştır. kurulmuş olması, dolar merkezli ‘yılan’ sisteminden ayıran Sistem, sabit, ancak ayarlanabilir döviz kurları çerçevesine belirgin bir özelliğidir. dayandırılmıştır. Sistem birbirini tamamlayan iki unsurdan oluşur: EMS’de önemli bir yer tutan ECU, bir takım fonksiyonlara 1- Avrupa Para Birimi(ECU) sahip olmuştur. Bunlar içinde en önemlisi ECU’nun sistemin 2- Döviz Kuru Mekanizması (Exchange Rate Mecanism-ERM) simetrisi konusunda bir tür sapma göstergesi olmasıdır. Bunun dışında ECU’nun kambiyo mekanizmasında hem müdahale, ECU, Topluluğa dahil her ülkenin içerisinde belli bir ağırlığa sahip hem de kredi mekanizması ile ilgili işlemlerde kullanılması olduğu bir döviz kuru sepetiydi. Bunun yanı sıra ülkelerin, kararlaştırılmış ve ECU, Topluluk para otoriteleri arasında bir ECU’ya karşı bir de merkezi oranları bulunmaktaydı. ödeme aracı olarak kabul edilmiştir ERM ise ülkelerin sahip oldukları ECU merkezi oranı etrafında kurlarının ECU’ya karşı dalgalanmalarını sınırlandıran bir mekanizmaydı. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 59 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 60 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 15  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) (ERM) Topluluğun para birimleri arasındaki farklılıkların azaltılması 1987 yılına kadar bantlararası müdahaleler için ERM üyeleri amacıyla oluşturulan ERM, sabit fakat ayarlanabilir bir kur dolar kullanmışlardır. Örneğin, Fransa frangın değer sistemiydi. kaybetmesini engellemek istediğinde mark yerine dolar satıp ERM, yerine frank satın almaktaydı. i. Tamamıyla Avrupalı olması, ne dolara ne de altına dayanmaması; Pratikte bu, kur tavan orana yaklaştığında satmak, tabana ii. Özünde simetrik olarak planlanmış olması (Bretton Woods düştüğünde ise almak anlamına gelmekteydi. Taban noktasına sisteminde Amerikan dolarının oynadığı rolün tersine ERM’de gelindiğinde sıkıntıdaki bir ülkeye kısa dönemli destek vermek hiçbir para özel bir rol oynamamaktaydı); için çeşitli kredi mekanizmaları oluşturulmuştur. iii. Bantlar arasında döviz kurunun tamamen taraf ülkelerce Bir döviz kuru çok uzun süre tavan veya tabanda kalmaya korunması, bu sayede güçlü ve kolektif bir bağ oluşturularak çok devam edecek olursa, veya eğilim sürekli o yönde ise, bu, kurun yönlü ve sınırsız müdahalelerin yapılabilmesine olanak sağlanması gibi bir takım değişik özelliklere sahip olmuştur. tekrar belirlenmesi yönündeki ilk işaret olarak algılanmaktaydı. Buna yeniden ayarlama (realignment) adı verilmiştir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 61 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 62 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) (ERM) ERM’ye işin başında sadece sekiz ülke katılmış, İngiltere ERM içinde her ülkenin döviz kuru ECU’ya karşı belirlenen merkezi sistemin kurulduğu Mart 1979 tarihinde geçici olarak sistemin kurun etrafında yüzde ±2.25’lik bir marj ile dalgalanabilirken, dışında kalmayı tercih etmiştir. makro ekonomik etkenler yüzünden kur üzerindeki baskının AET’nin ikinci ve üçüncü genişleme dalgası sonrasında daha yoğun olduğu İtalyan liretine uygulanan yüzde ±6’lık Yunanistan, İspanya ve Portekiz de Topluluğa katıldıklarında dalgalanma marjının İspanyol pesetası için de uygulanması sisteme dahil olmak için hazır olmadıklarını hissetmişler, kararlaştırılmıştır. İspanya 1989 yılı ortasında, İngiltere 1990 yılı sonlarında İşin özünde, ERM sayesinde ani ve sık yapılan rekabetçi sisteme dahil olmuştur. devalüasyonların önüne geçilmiş, sistemdeki para birimleri Portekiz’in 1992 Nisan’ında sisteme dahil olmasıyla sistemin birbirlerine karşı daha az oynak hale gelmiştir. Bu durum, ilk dışında bir tek Yunanistan kalmıştır. kurulduğunda sisteme dahil olmadığı halde, sterlinde de görülmüştür. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 63 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 64 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 16  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) (ERM) AT’de Enflasyon Oranları AT’de Enflasyon Oranları ERM’nin döviz kurlarını daha az oynak bir hale getirmesi, Ortalama olarak, enflasyon 1980’de yüzde 12’den, 1985’te yüzde ekonomiler arasındaki yakınsamanın artması ve sistemdeki 5’e gerilerken, ülkeler arasındaki ortalama enflasyon farkı da 6.2 disiplin gibi faktörlerin sayesinde, 1980’lerin başında tüm katılımcı puandan, 2.8 puana düşmüştür. ülkelerde enflasyon oranları önemli ölçüde azalmıştır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 65 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 66 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) (ERM) AT’de Enflasyon Oranları AT’de Enflasyon Oranları Ticaret, yatırım ve ekonomik büyümeye zarar veren döviz Döviz kurları yalnızca Üye Ülkelerin ve Komisyonun katılımıyla kurundaki istikrarsızlığın azaltılması APS’nin başlıca amacıydı. alınan ortak kararla değiştirilebildiğinden APS yeni bir radikal APS’nin yaratılmasına şüphesiz, enflasyonun kontrol edilmesi ve hareketti ve parasal özerkliğin eşi görülmemiş bir transferiydi. düşürülmesi üzerine üye ülkelerin aldıkları ortak kararın yardımı olmuştur. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 67 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 68 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 17  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) (ERM) AT’de Enflasyon Oranları Dolara bağlılığı nedeniyle asimetrik bir yapıya sahip olan yılan sisteminin aksine, EMS’nin hedeflerinden biri daha simetrik bir sistemin oluşturulması olmuştur. Asimetrik veya hegemonik bir sistemde, sistemdeki para stokunun çıpalanması hedeftir ve lider (hegemon) ülke, kendi para politikasını (para stokunu) bağımsız olarak belirleyebilmektedir. EMS’nin simetrik şekilde tasarlanmasına rağmen, ortak bir para politikası uygulanmamasına bağlı olarak döviz kurları sabit AT’nin dışında kalan ülkeler de ERM’nin sağladığı faydanın farkına tutulamadığında, sistem de simetrik olamamaktadır. varmışlar ve kendi ekonomi politikaları için daha sıkı bir kılavuz oluşturmuşlardır. Örneğin, Topluluk üyesi olmamalarına rağmen, İsveç, Norveç ve Finlandiya, 1990 sonu ve 1991 başında kendi paralarını ECU’ya karşı sabitlemişlerdir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 69 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 70 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması Avrupa Para Sistemi (APS)-Döviz Kuru Mekanizması (ERM) (ERM) Sistem şu şekilde çalışmaktadır: Çevre ülkeler enflasyonla Tıpkı Bretton Woods sisteminde doların kur çıpası olması gibi mücadelelerindeki başarısız performansları nedeniyle paralarını Alman markı da sistem içinde çıpalanan kur olmuş ve kendi Alman markına sabitlemekte, bunun sonucunda da Bundesbank, başına hareket edebilen tek ERM üyesi Almanya olmuştur. söz konusu ülkelerin dolaylı olarak para politikasını Sonuç itibariyle, Topluluk ülkelerinin kurlarını Alman markına oluşturmaktadır. sabitlemeleri dezenflasyon sürecine yardımcı olmuş, ancak Simetrik veya işbirliği sisteminde faiz oranları ve para stokları sistemdeki asimetri 1992/93 krizine yol açan sebeplerden biri ortaklaşa belirlenmektedir. Ancak, döviz kuruna müdahale olmuştur. gerektiren spekülatif krizlerle karşılaşıldığında simetrik sistem Asimetrik bir sistemden kurtulmanın tek çözümünün ortak bir çok etkili olmamaktadır. Avrupa para politikasının oluşturulmasından geçtiği daha Böyle bir durumda, lider ülke faiz oranlarını düşürerek para sonradan belli olmuştur. stokunun artmasını istememektedir. Bunun sonucunda da zayıf kur(lar) parasal ayarlamaların tümünü tek başına üstlenmek zorunda kalmaktadır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 71 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 72 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 18  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) – ERM’nin değerlendirilmesi Avrupa Para Sistemi (APS) – ERM’nin değerlendirilmesi ERM’nin Topluluk içinde döviz kurları arasındaki dalgalanmayı EMS’de spekülasyon, daha çok birinci aşamada, ülkeler en aza indirerek, 1970’lerin sonlarında başlayan istikrarsızlığı arasındaki enflasyon farkının yüksek olduğu dönemde giderme yolunda aslında etkili olduğu görülmektedir. görülmüştür. Bu dönemde spekülatörler daha çok yeniden ERM’nin genel anlamdaki başarısının arkasında iki temel sebep ayarlama yapılması gerekli olan para birimlerini hedef bulunmaktadır. Yüzde ±2.25’lik bant, sistemin bir çeşit otomatik almışlardır (ör: Fransız frangı). dengeleyicisi görevini görmüştür. Küçük miktarlarda da olsa, ERM’nin kur oynaklıklarını önleyici yönü, üye ülkelerin kur yüksek enflasyona sahip ülkeler merkezi paritelerini düzenli ayarlamaları yapmaktan vazgeçip sistemi çok katı bir hale olarak değiştirebilmişler, ayarlanan yeni kur ise, önceden getirdikleri 1987 yılında çalışmamaya başlamıştır. belirlenen sınırlar içinde kalmıştır. Burada en büyük etken, spekülasyon problemlerinin önemli bir risk Bu şekilde spekülatif hareketler önemli ölçüde azaltılabilmiştir. haline gelmesidir. ERM’li EMS bu şekilde, kendisinden önceki Bretton Woods sisteminden ayrılmaktadır (Bretton Woods sistemi yüzde ±1 dalgalanma marjına sahip olduğundan spekülatörler için daha kolay bir hedef teşkil etmiştir). Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 73 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 74 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) – ERM’nin değerlendirilmesi Avrupa Para Sistemi (APS) – Aşamalar Halinde APS ERM’yi istikrarlı kılan ikinci özelliği de, Topluluk genelinde Birinci aşama, sermaye hareketlerinin henüz serbestleştirilmemiş olmasıdır. 1979 yılında, EMS’nin oluşturulmasıyla başlamış ve 1983 yılının Bu, özellikle bir para birimini hedef almak için kullanılabilecek Mart ayına kadar devam etmiştir. Daha çok üye ülkeler sermaye miktarını önemli ölçüde kısıtlamıştır. arasındaki enflasyon farklılıkları yüzünden kur ayarlamalarının Daha sonraki dönemde, Ortak Pazar uygulamasının başlaması ve süreklilik arz ettiği bir dönem olmuştur. bunun bir sonucu olarak 1980’li yılların sonunda Topluluk İkinci aşama, genelinde sermaye hareketlerini serbestleştirme zorunluluğu, EMS Yaklaşık dört yıl sürmüş ve 1987 yılı Ocak ayında son bulmuştur. içinde finansal krizlerin oluşma riskini artırmıştır. Daha az kur ayarlamasının gerçekleştiği ve konsolidasyon adı Bu açıdan bakıldığında, sabit döviz kuru rejimi olarak ERM, verilen bu güçlenme döneminde üye ülkeler arasındaki enflasyon Topluluk ülkeleri için uzun dönemli sağlam ve istikrarlı bir yakınsaması belirgin oranda artmıştır. ortam yaratmakta başarısız olmuştur. Tecrübeler, her sabit döviz kurunun, eninde sonunda, spekülatif ataklar neticesinde denge noktasından uzaklaştığını ve istikrarsız hale dönüştüğünü göstermiştir. EMS için de 1992/93 krizi bu teorinin bir kanıtıdır. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN 75 Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN 76 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İİBF-İktisat İİBF-İktisat 19  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) – Aşamalar Halinde APS Avrupa Para Sistemi (APS) – Aşamalar Halinde APS Üçüncü aşama, Üçüncü aşama, Eylül 1987’de, kur müdahaleleri ile faiz aracının daha fazla Buna karşın diğer ülkelerin resesyonda olmaları ve daha gevşek kullanılmasını şart koşan ve kur ayarlamalarını zorunlu bir para politikasına ihtiyaç duymaları nedeniyle EMS, bu olmadıkça engelleyen katı Basel-Nyborg anlaşmasının dönem 1992/93’teki döviz kuru kriziyle sona ermiştir. imzalanması ile başlamıştır. Dördüncü ve son aşama, Döviz kurları oldukça sabit hale gelmiş ve Ocak 1990’da İtalyan Krizden sonra başlayıp 1999 yılında EMU döneminin liretinin devalüe edilmesi haricinde kur ayarlaması başlamasıyla son bulmuştur. Bu dönemde ERM’nin gerçekleşmemiştir. yaşatılabilmesi için, dalgalanma bantları yüzde ±2.25’ten yüzde Enflasyon oranları arasındaki farklılıklar sürse de yakınsama ±15’e genişletilmiştir. Bu sayede 1992/93 krizine rağmen sistemin hızla devam etmiştir. 1990 yılında sermaye hareketlerinin serbest devam etmesi sağlanabilmiştir. Fakat, birçok ülke krize ve dolaşımını engelleyen son kısıtlamalar da kaldırılmıştır. Aynı yıl bantların genişletilmesine rağmen para birimlerini dar bant Almanya’nın birleşmesi, birleşme nedeniyle hızlı bir şekilde artan (yüzde ±2.25) içinde tutmayı sürdürmüş, bu şekilde kendilerini bütçe açıklarının enflasyonist etki yaratmadan dengelenmesi Euro’ya geçişe hazırlamışlardır. faiz oranlarının artırılmasını gerektirmiştir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 77 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 78 İİBF-İktisat İİBF-İktisat Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Avrupa Para Sistemi (APS) – Sonuç Avrupa Para Sistemi (APS) – Sonuç ECU önceleri sadece Topluluk kurumları tarafından kullanılmaya Nitekim, APS 1979 dan 1992 ye kadar uygulanmış ve genel anlamda başlanmışken, daha sonra özel kuruluşlar ve hatta sermaye topluluk içinde istikrarlı bir para alanı oluşturmuştur. piyasalarında menkul değer alım satımında kullanılmaya 1992 yılının sonlarına kadar sarsılmaz bir görünüm sergileyen APS, başlamıştır. 1992 de Avrupa Para Piyasalarında yaşanan krizle sarsılmaya APS’nin temel hedefi Avrupa da parasal istikrar alanı oluşturmak, başlamıştır. üye ülkelerin döviz kurlarında istikrar sağlamak olmuştur. Ancak Bununla birlikte, 1978/79 ikinci petrol krizi ve 1980’li yılların Avrupa Para Sistemi döviz kurundaki farklılığı azaltamamıştır. ortalarında Tek Pazar'ın işleyişine öncelik verilmesi nedeniyle APS nin ilk kuruluş yıllarında, başta 2.Petrol şoku olmak üzere EPB'nin oluşturulması geri planda kalmıştır. dünya ekonomisinde yaşanan dalgalanmalara rağmen, APS nin geniş bir istikrar alanı oluşturduğunu ve parasal birliğin bugünkü gelişimine katkıda bulunduğunu söyleyebiliriz. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 79 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 80 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 20  13.05.2024 Avrupa Para Birliği-Tarihsel Çerçeve Yararlanılan Kaynaklar Avrupa Para Sistemi (APS) – Sonuç 1. Tolga Hakan KAVA, ‘ERM II’de Gelecek Var Mı? Türkiye Açısından Tamamlanmamış bir parasal birlik olarak da tanımlanan EMS, Olası Senaryolar Ve Politika Önerileri Nelerdir?’ Türkiye Cumhuriyet Avrupa’da ileri düzeyde entegrasyon sonucunda parasal istikrarı Merkez Bankası Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Ankara, Haziran 2005. gerekli hale getirmiştir. Blok dalgalanmasının beklenmedik yan 2. Avrupa Birliği, AÖF Yayınları. etkilerinin bulunması, sermaye hareketlerinin artmasıyla sabit döviz kurlarının daha incinebilir bir hale gelmesi ve bu bağlamda EMS içinde döviz kurlarının istendiği gibi istikrarlı TEŞEKKÜRLER bir yapıya kavuşmaması, AB ülkelerini Parasal Birliğin kurulmasına iten sebeplerden biri olmuştur. Buna rağmen, EMS sonrasında çizilen programlar EMS çerçevesi üzerine oturmaya devam etmiştir. Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Prof. Dr. İsmail Hakkı İŞCAN Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 81 Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 82 İİBF-İktisat İİBF-İktisat 21