Panimulang Pagsasalin (PDF)

L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN 1 KAHULUGAN NG PAGSASALIN 1. Ayon kay Eugene A. Nida noong 1964 ang 4. Ayon kay Peter Newmark noong 1988 ang pagsasalin ay:...

L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN 1 KAHULUGAN NG PAGSASALIN 1. Ayon kay Eugene A. Nida noong 1964 ang 4. Ayon kay Peter Newmark noong 1988 ang pagsasalin ay: pagsasalin ay: Ang pagbuo sa tumatanggap na wika ng Isang pagsasanay na binubuo ng pinakamalapit at likas na katumbas ng pagtatangkang palitan ang isang nakasulat mensahe ng simulaang wika (SL), una ay na mensahe sa isang wika ng gayon ding sa kahulugan at ikalawa, ay sa estilo. mensahe sa ibang wika. 2. Ayon kay Theodore H. Savory noong 1968 5. Ayon kay Munday noong 2016 ang ang pagsasalin ay: pagsasalin ay: Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa Ang proseso ng pagbabago ng tagasalin sa pamamagitan ng pagtutumbas sa ideyang isang tekstong nakasulat sa isang berbal nasa likod ng pananalita. na wika tungo sa isang tekstong nakasulat sa ibang berbal na wika. 3. Ayon kay Mildred L. Larson noong 1984 ang pagsasalin ay: 6. Ayon kay Lefevere noong 1992 ang pagsasalin ay: Ang muling pagbubuo sa tumatanggap na wika (target language/Filipino) sa tekstong Isang paraan ng muling-pagsulat na naghahatid ng kahalintulad na mensahe sa nagtatampok sa isang may-akda o akda sa simulaang wika (Ingles) subalit gumagamit ibang kultura, lampas sa mga hangganan ng mga piling tuntuning gramatikal at ng sarili nitong kultura. leksikal ng tumatanggap na wika. 2 PRAYORIDAD NG PAGSASALIN ╰ Ang teorya ni Larson ay ang pinakasikat at pinakamaliwanag na teorya tungkol sa 1. Kahulugan pagsasalin ng wika mula sa simulaang 2. Estruktura wika patungo sa tumatanggap na wika 3. Estilo (Wikang Ingles patungong Wikang 4. Pinaglalaanang tao Filipino). 3 ELEMENTO NG PAGSASALIN  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN 5 KAHULUGAN NG PAGSASALIN 1. SL (Source Language/Simulaang Lengguwahe) Nagmula sa salitang Latin na “translatio” na 2. TL (Target Language/Tunguhang nangangahulugang “pagsalin.” Lengguwahe) Hindi na kailangang tawaging “pagsasaling-wika” dahil ito ay redundant. 4 ANG PROSESO NG PAGSASALIN ○ “Salin” - transladar (paglapat ng salita para sa salitang nasa ibang wika) Mula sa saliksik ni Almario sa Vocabulario de la Lengua Tagala (1754) I. SIMULAANG TEKSTO Isang matandang kawikaang Italiano ang “traduttore, traditore” na Babasahin nangangahulugang “tagasalin, taksil.” Naglalaman ng nagsisimulang lenggwahe (Ingles) 6 BAKIT DAPAT MAGSALIN? Simulaang Kultura (SK) “Sa lahat ng panahon at sa lahat ng dako, II. TAGASALIN isinasagawa ang mga salin alang-alang sa mga dalisay na layuning utilitaryo at walang ibang nasa Mediator ng simulaang teksto at target ang tagasalin maliban sa pag-aalis ng hadlang na audience naghihiwalay, dahil sa pagkakaiba ng mga wika, sa Nagco-consider ng grammar rules manunulat at sa mambabasa.” Tagapasya Tagamuling-sulat ➜ Magkaroon ng tulay para sa language at Tagapamagitan culture barrier Nasa sentro ng dinamikong proseso 1. Magdagdag ng mga impormasyon at III. TARGET AWDYENS kaalaman mula sa pag-aangkat ng mga kaisipan mula sa ibang wika Tunguhang Lenggwahe (TL) Tunguhang Kultura (TK) 2. Mailahok sa pambansang kamalayan ang Pilipino iba’t ibang katutubong kalinangan mula sa  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN iba’t ibang wikang rehiyonal at pangkating - Pinaboran ng santo ang salitang etniko sa bansa salin ng Bibliya dahil “ang mismong paghahanay ng salita ay isang 3. Mapagyaman ang kamalayan sa iba’t ibang misteryo.” kultura sa daigdig mula sa pagbubukas ng bagong mundo mula sa mga salin Agham daw ang pagsasalin dahil sa Canonized novels (hal. Florante at pinagdaraanan nitong proseso. Laura) Literary heritage Sining daw ang pagsasalin dahil sa ginagawa ditong muling paglikha. Doctrina Cristiana (1593) - Salin ng mga pangunahing dasal at tuntunin ng Simabahang Katolika - Kasintanda ng panitikan ang pagsasalin sa Pilipinas Nasundan ang pagsasalin ng mga 7 KASAYSAYAN tekstong moral / relihiyoso noong panahon ng mga Español. Epiko ni Gilgamesh - Galing Sumeria Isinalin ito mula sa wikang Español tungong - Kasintanda ng panitikan ang wikang katutubo (hal. Tagalog, Cebuano, etc.) sa pagsasalin layuning indoktrinahan ang mga Pilipino. - Naisulat noong 4,000 na taon ang nakakaraan Panahon ng Espanyol Bibliya - Isa sa mga unang tekstong - Tekstong panrelihiyon at moral naisalin ➜ Septuagint - bersiyong Griyego ng - - Pagpapalaganap ng - Iginiit ni San Agustin na tama ang pananampalatayang Katoliko bersiyon na ito - Doctrina Christiana en lengua - bersiyong Griyego ng Ebanghelyo española y tagala corregida por ng mga Ebreo los Religioses de las ordenes, - 70 Griyegong Hudyo ang nagsalin isang aklat sa katesismo na ➜ Letter to Pammachius ni San Geronimo inilathala sa Maynila noong 1593 ng - 395 AD orden de S. Domingo (Antonio,  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN 1999: 1). Tampok sa tekstoang mga doktrina sa Kastila na may b. Teknikal (aplayd na agham at katumbas sa Tagalog. teknolohiya) - Halos lahat ng ST na naisalin sa Panahon ng Español ay nagmula sa - Mas kongkreto, mas kolokyal at mas wikang Kastila maliban sa ilang madaling unawain. direktang isinalin mula Latin, - Layunin na mailahad ang Italyano, at Aleman. mahahalagang impormasyon sa - Pawang Tagalog din ang TL ng paraang madali, maayos at epektibo mgasalin na ito na binaybay ayon sa - Hindi mahalaga ang estilo basta abecedario, maliban sa basta ang nilalamang impormasyon isangtekstong naitalang isinalin ay maisalin nang hindi nababago tungongwikang Kastila. mula SL tungong TL (Landers, 2001). Panahon ng 8 MGA URI NG SALIN 1. Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal Lahat ng pagsasalin tungkol sa purong agham, aplayd na agham at teknolohiya. 2. Pagsasaling Pampanitikan - Sinasalamin nito ang imahinatibo, a. Siyentipiko (purong agham) intelektuwal at intuwitibong panulat - Mas abstrakto at mas mahirap isalin ng may-akda. - Natatangi ang tekstong pampanitikan dahil sa estetika o ganda nito. I. MGA KATANGIAN NG TEKSTONG PAMPANITIKAN AYON KAY BELHAAG (1997) Ekspresibo (pahayag ng damdamin)  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN Konotatibo, Subhetibo (bukas sa iba’t ibang interpretasyon) Nakatuon sa anyo at nilalaman Hindi kumukupas at para sa kahit sinong mambabasa May tendensiyang tumaliwas sa mga KATANGIAN DAPAT TAGLAYIN NG tuntuning pangwika 3 ISANG TAGASALIN LESSON 1.1 MGA KATANGIAN AT 1. Kasanayan sa Pagbabasa at Panunuri TUNGKULIN NG ISANG TAGASALIN - Paulit-ulit na pagbása sa akda hanggang 1 SINO BA ANG TAGASALIN? lubos na maunawaan ang nilalaman nito - Pagpapasya kung paano tutumbasan Lumilikha ng kanyang idea para sa ang bawat salita lalo na iyong mga mambabasa (Enani, 1997) salitang siyentipiko, teknikal, kultural at Mananaliksik, manunuri, at may higit sa isang kahulugan malikhaing manunulat (Coroza, - Pag-unawa sa antas ng wikang ginamit, 2012) estilong may-akda, kulturang nakapaloob Bumubuo ng kasaysayang sa teksto, at iba pang katangiang lampas pampanitikan, tagapag-ambag sa sa estruktura pagbuo ng kanon ng panitikang Filipino (Lucero, 1996) 2. Kasanayan sa Pananaliksik KATANGIAN NG ISANG MAHUSAY NA - Paghahanap sa kahulugan ng di-pamilyar 2 na mga salita sa mga sanggunian TAGASALIN (diksiyonaryo, ensiklopidya, at iba pa) Ayon sa Summer of Institute of Linguistics, - Pananaliksik tungkol sa bakgrawnd ng ang isang mahusay na tagasalin ay: may-akda, kulturang nakapaloob sa akda, atbp. Clear - Pagkilala sa target na mga mambabása Accurate Natural 3. Kasanayan sa Pagsulat - Ito ang masalimuot na proseso ng paglikha ng salinat patuloy na rebisyon nito  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN upang ganap na maging natural sa TL at sa mambabasa. Artikulo 4. Kailangang nakalimbag sa angkop na - Pagsunod sa mga tuntuning laki ang mga pangalan ng tagasalin sa mga dyaket, panggramatika (hal., Ortograpiyang pabalat, at pahinang pampamagat ng mga aklat, Pambansa) gayundin sa materyales pampublisidad at mga - Kaalaman sa dalawang wikang sangkot listahang pang-aklatan. sa pagsasalin at sa estruktura ng mga ito - Pag-aayon ng kaayusan ng salita at pangungusap sa estruktura ng TL KARAPATAN AT TUNGKULIN NG MGA 4 Artikulo 5. Kailangang igalang ang patúloy na TAGASALIN karapatan sa royalty ng tagasalin at ibigay ang kaukulang bayad, may kontrata man o wala. Artikulo 1. Ang tagasalin ang pangunahing tagapag-ugnay ng orihinal na akda at ng Artikulo 6. Ang salin ng mga trabahong may mgamambabása nito sa ibang wika. karapatang-ari ay hindi dapat ilathala nang walang pahintulot mula sa mga orihinal na awtor o mga Artikulo 2. Ang pagkilala sa pagsasalin bílang kinatawan nila, maliban kung hindi sila mahingan isang gawaing pampanitikan ay kailangang maging ng pahintulot dahil sa mga pangyayaringlabas sa saligan sa anumang kasunduan ng tagasalin at ng kapangyarihan ng mga tagapaglathala. tagapaglathala. Artikulo 3. Dapat ituring na awtor ang isang - Pormal na paghingi ng permiso tagasalin, at dapat tumanggap ng karampatang - Pagbabayad ng royalty mga karapatang pang kontrata, kasama na ang karapatang ari, bílang isang awtor.  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN Artikulo 7. Kailangang igalang ng mga tagasalin Original Agni’s mother works a lot. ang orihinal at iwasan ang mga pagputol o pagbabago maliban kung ang mga naturang Formal Eq. Ang nanay ay Agni ay pagpapalit ay may pahintulot ng mga sumulat o gumagawa ng maraming ng kanilang awtorisadong mga kinatawan. Dapat trabaho. igalang ng tagasalin ang mga teksto. Maliban maipaliwanag ng mga pagkakataon, kailangang Dynamic Eq. Kayod nang kayod ang nanay may pahintulot o pagsang-ayon ng tagasalin ang ni Agni. anumang pagbabago ng editoryal. Masipag magtrabaho ang nanay ni Agni. TEORYA NG PAGSASALIN TEORYA 1 FORMAL VS DYNAMIC Ginagamit kung: ○ Hindi malinaw kapag ginamitan ng FORMAL EQUIVALENCE formal equivalence: Translated word-per-word Walang nagbabago sa Dressed to kill “Nakapamburol” ✅ ❌ “Dinamitan para kasangkapan/estruktura pumatay” Parehas pa rin dapat ang pagbabahagi ng ✅ mensahe Hand to mouth “Isang kahig, isang Original wording existence tuka” ❌ “Kamay sa bibig na Preserve formal indicators like punctuation pamumuhay” marks Pagsasalin ay tapat kung paano ito inilatag/inilahad sa wikang ingles TEORYA 2 SEMANTIC VS COMMUNICATIVE Original First, Edward was a vampire. TRANSLATION Formal Eq. Una, si Edward ay isang bampira. SEMANTIC TRANSLATION Literal Nananatili sa orihinal na kultura DYNAMIC EQUIVALENCE Tends to overtranslate Functional equivalence Nakatuon sa paghahatid ng kahulugan hindi sa estruktura ng orihinal Original 7 simple steps to protect Nag iba ang anyo/porma ng pagsasalita yourself and other from COVID-19  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN Semantic Trans. Pitong simpleng hakbang ang “Seja-jeoha” - Your Royal sarili at iba laban sa Highness COVID-19 Domestication “Mahal na prinsipe” (Filipino) “Kamahalan” COMMUNICATIVE TRANSLATION Malaya at idyomatiko *hindi ginagamit ang espesipikong mga terminong Nakatuon sa magiging puwersa kaysa sa Koreano nilalaman ng mensahe Iniaangkop sa kultura ng mambabasa FOREIGNIZATION Tends to undertranslate, to be smoother, Pinanananatili ang mga terminong kultural ng more direct, more conventional and easier to simulang lengguwahe gaya ng pangalan ng read tao, konsepto, katawagan sa pagkain, pananamit, sining, pangalan ng kalye, lugar, institusyon Original No approved therapeutic claims Simulaang …Ma put on her special sari Communicative Mahalagang paalala: Ang Lengguwahe Trans. Propan TLC ay hindi gamot at Tungong …napasuot si Nanay ng hindi dapat gamiting Lengguwahe espesyal niyang sari paggamot sa anumang uri ng sakit. TEORYA 4 TEORYANG SKOPOS TEORYA 3 DOMESTICATION VS FOREIGNIZATION TEORYANG SKOPOS Skopos - “purpose” (salitang Griyego) DOMESTICATION Pinakaepektibong makakamit ang intensyon Inilalapit at inilalapat ang teksto sa konteksto sa pagsasalin ng mga mambabasa Target-oriented Paggamit ng salitang lokal/higit na pamilyar Iba’t ibang posibilidad ng pagsasalin ng sa kanila teksto exaggerated Original “Wangseja/Seja” - crown (Korean) prince Original No Jaywalking  L1 | 1ST SHIFTING | FIL | PROF. ROLAND L. BAUTISTA KAHULUGAN, LAYUNIN, AT KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PAGSASALIN Skopos Bawal tumawid may namatay na dito TEORYA 5 MGA URI NG TEKSTO 1. TEKSTONG IMPORMATIBO Nakatuon sa nilalaaman ng mensahe balita/artikulo 2. TEKSTONG EKSPRESIBO Nakatuon sa anyo ng teksto Pangunahing layunin ng tagasalin ay matumbasan ang estetika o ganda ng SL sa kaniyang TL Poetry 3. TEKSTONG OPERATIBO Nakatuon sa partikular na mga pagpapahalaga at padron ng pag-uugali Ibinabagay ng tagasalin ang pagsasalin sa wika ng mga tatanggap ng salin Hal. No mask No entry