Cluster 15.1 Wettelijk kader politieambt (SV) PDF

Cluster 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld Begrippen dwang en geweld Definitie DWANG : Iedere maatregel (bevel, vraag, terechtwijzing, fysiek en psychisch geweld, enz.) - die een gebod of verbod inhoudt, - die een mens ertoe verplicht iets te doen of te laten. Dwang als politiemaatre...

Cluster 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld Begrippen dwang en geweld Definitie DWANG : Iedere maatregel (bevel, vraag, terechtwijzing, fysiek en psychisch geweld, enz.) - die een gebod of verbod inhoudt, - die een mens ertoe verplicht iets te doen of te laten. Dwang als politiemaatregel betekent dus: het gebruik van een bepaalde autoriteit en een bepaalde capaciteit om een gegeven weerstand te overwinnen. De aard en de omvang van die weerstand zal bepalen in hoeverre dwang legaal of illegaal is, geoorloofd of niet geoorloofd is. Het begrip “Dwangmiddelen” beoogt niet alleen de materiële dwang in de zin van fysiek of psychisch geweld, Maar ook de aantasting van de individuele vrijheden, door – de vrijheidsberoving, – de identiteitscontroles, – de fouilleringen, – het handboeien, – de inbeslagneming – en de huiszoeking. Het “dreigen met geweld” is een vorm van psychisch geweld dat eveneens een dwangmiddel vormt. Het algemeen principe is dat geweld NOOIT mag gebruikt worden: Moord en doodslag (On)opzettelijke Slagen en verwondingen Folteringen/mishandeling Verkrachting Bedreigingen Wederrechtelijke vrijheidsbeneming Weerspannigheid Diefstallen met geweld/bedreigingen Beledigingen … Alle vormen van geweld zijn strafbaar UITGEZONDERD door de in de wet voorziene gevallen Bv. - Artikel 416 en 417 SWB (Burgers+politie) en - Art 37, 37bis, 38 WPA (politie) De politie heeft (wereldwijd) het monopolie op het gebruik van het geweld. 1 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld Strafwetboek Wettige verdediging Art. 416 SWB Er is noch misdrijf, noch wanbedrijf, wanneer de doodslag, de verwondingen en de slagen geboden zijn door de ogenblikkelijke noodzaak van de wettige verdediging van zichzelf of van een ander. De aanval moet 1. gericht zijn tegen personen 2. wederrechtelijk zijn 3. ernstig zijn 4. effectief begonnen of minstens onafwendbaar Het verweer moet 1. ogenblikkelijk zijn (voor of tijdens de aanval) 2. noodzakelijk zijn 3. in verhouding staan tot de aanval Onder de gevallen van ogenblikkelijke noodzaak van de verdediging worden de twee volgende gevallen begrepen : 1) Wanneer de doodslag gepleegd wordt, wanneer de verwondingen of de slagen toegebracht worden bij het afweren, bij nacht, van de beklimming of de braak van de afsluitingen, muren of toegangen van een bewoond huis of appartement of de aanhorigheden ervan, behalve wanneer blijkt dat de dader niet kon geloven aan een aanranding van personen, hetzij als rechtstreeks doel van hem die poogt in te klimmen of in te breken, hetzij als gevolg van de weerstand welke diens voornemen mocht ontmoeten; 2) Het zich verdedigen tegen de daders van diefstal of plundering die met geweld tegen personen wordt gepleegd Verzwaringsgrond Art. 257. Wanneer een openbaar officier of ambtenaar, een bestuurder, agent of aangestelde van de Regering of van de politie, een uitvoerder van rechterlijke bevelen of van vonnissen, een hoofdbevelhebber of ondergeschikt bevelhebber van de openbare macht, in de uitoefening of ter gelegenheid van de uitoefening van zijn bediening, zonder wettige reden tegen personen geweld gebruikt of doet gebruiken, wordt het minimum van de op die feiten gestelde straf verhoogd overeenkomstig artikel 266. Art. 266. Buiten het geval dat de wet de straffen wegens misdaden of wanbedrijven door openbare officieren of ambtenaren gepleegd in het bijzonder regelt, worden degenen onder hen die zich schuldig maken aan andere misdaden of aan andere wanbedrijven welke zij gelast waren te voorkomen, vast te stellen, te vervolgen of te straffen, veroordeeld tot de op deze misdaden of op deze wanbedrijven gestelde straffen, waarvan het minimum wordt verdubbeld indien het gevangenisstraf betreft, en met twee jaar verhoogd indien het (opsluiting of hechtenis van vijftien jaar tot twintig jaar of gedurende een kortere tijd) betreft. 2 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld Wet op het politieambt GEBRUIK van DWANG/GEWELD WPA : art 1, 37 gebruik van dwang WPA: art 37 bis gebruik van handboeien WPA: art 38, gebruik van vuurwapens OOK: GEBRUIK van DWANG WPA art 15,18,19,21,31 en 34 vrijheidsberoving WPA art 22 uiteendrijven WPA art 27 doorzoeken gebouw + vervoermiddel WPA art 28 fouillering persoon WPA art 29 doorzoeken van een voertuig WPA art 34 identiteitscontrole Artikel 1 “De politiediensten vervullen hun opdrachten onder het gezag en de verantwoordelijkheid van de overheden die daartoe door of krachtens de wet worden aangewezen. … Bij het vervullen van hun opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie waken de politiediensten over de naleving en dragen zij bij tot de bescherming van de individuele rechten en vrijheden, evenals tot de democratische ontwikkeling van de maatschappij. Om hun opdrachten te vervullen, gebruiken zij slechts dwangmiddelen onder de voorwaarden die door de wet worden bepaald.” Artikel 37 Bij het vervullen van zijn opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie KAN elke politieambtenaar, rekening houdend met de risico’s die zulks meebrengt, geweld gebruiken om een wettig doel na te streven dat niet op een andere wijze kan worden bereikt. Aan elk gebruik van geweld gaat een waarschuwing vooraf, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden. Te stellen vragen: - Legaal doel: Is het nagestreefde doel van mijn optreden wettelijk? - Opportuniteit: Kan dit doel niet op een minder gewelddadige manier bereikt worden? - Proportionaliteit: Zijn de dwangmiddelen redelijk en in verhouding gezien het nagestreefde doel en de specifieke feitelijke omstandigheden? - Heb ik een waarschuwingkunnen geven? De in artikel 37 van de WPA uitgevaardigde regels voor geweld gelden niet alleen voor het gebruik van “wapens” of van “speciale middelen” maar ook voor het gebruik van andere verdedigingsmiddelen dan wapens zoals paarden en honden, het verplaatsen van voertuigen, bepaalde vernietigingen, het opwerpen van wegversperringen, spijkereggen, waterkanonnen enz. 3 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld ART 37bis Onverminderd de bepalingen van artikel 37, mogen de leden van het operationeel kader enkel in de volgende gevallen een persoon boeien: 1° tijdens de overbrenging, het uithalen en de bewaking van gedetineerden. 2° bij de bewaking van een persoon die het voorwerp uitmaakt van een gerechtelijke vrijheidsbeneming of bestuurlijke arrestatie, als het noodzakelijk wordt beschouwd, gelet op de omstandigheden onder meer op grond van: o Het gedrag van de persoon bij of tijdens de vrijheidsbeneming diens gedrag bij vroegere vrijheidsberovingen; o De aard van het gepleegd misdrijf; o De aard van de veroorzaakte storing van de openbare orde; o Het verzet of geweld tegen de vrijheidsbeneming; o Het ontvluchtingsgevaar; o Het gevaar dat betrokkene voor zichzelf, voor het lid van het operationeel kader, agent van politie of derden vormt; o Het gevaar dat betrokkene zal trachten bewijzen te vernietigen of schade te veroorzaken. Artikel 38 Uiterste middel De principes van art. 37 zijn ook van toepassing op het gebruik van vuurwapens dat geregeld wordt door art. 38 Slechts in welbepaalde gevallen: 1° In geval van wettige verdediging in de zin van de artikelen 416 en 417 SWB. 2° Tegen gewapende personen of in de richting van voertuigen aan boord waarvan zich gewapende personen bevinden, ingeval van misdaad of van een op heterdaad ontdekt wanbedrijf, met geweld gepleegd indien redelijkerwijze mag aangenomen worden dat die personen in het bezit zijn van vuurwapens klaar voor gebruik en dat zij deze wapens zullen gebruiken tegen personen... o Tegen gewapende personen o In de richting van voertuigen waarin gewapende personen zitten. o Bij een op heterdaad ontdekt misdrijf of wanbedrijf met geweld gepleegd redelijkerwijs mag aangenomen worden dat: o Vuurwapen klaar voor gebruik en o Wapens zullen gebruikt worden 3° Wanneer in geval van volstrekte noodzakelijkheid, de politieambtenaren de aan hun bescherming toevertrouwde personen, posten, vervoer van gevaarlijke goederen of plaatsen op geen andere wijze kunnen verdedigen. In dit geval mogen de vuurwapens slechts gebruikt worden overeenkomstig de richtlijnen en onder verantwoordelijkheid van een officier van bestuurlijke politie. 4 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld  o In geval van volstrekte noodzakelijkheid o Personen, posten, vervoer van gevaarlijke goederen of plaatsen o Op geen andere wijze kunnen verdedigen o Richtlijnen en verantwoordelijkheid van een OBP. 4° Wanneer in het geval van volstrekte noodzakelijkheid, de politieambtenaren, de personen die aan hun bescherming zijn toevertrouwd in het raam van de uitvoering van een opdracht van gerechtelijke politie op geen andere wijze kunnen verdedigen. In dit geval mogen de vuurwapens enkel worden gebruikt overeenkomstig de richtlijnen en onder verantwoordelijkheid van een OGP. o Volstrekte noodzakelijkheid o Beschermen van toevertrouwde personen o Opdracht van gerechtelijke politie o Op geen andere wijze kunnen verdedigen o Richtlijnen en verantwoordelijkheid OGP Waarschuwingsschot Het gebruik van wapens in 2°, 3° en 4° geschiedt eerst na waarschuwing met luide stem of enig ander beschikbaar middel, een waarschuwingsschot inbegrepen, tenzij het gebruik daardoor onwerkzaam zou worden. Wettelijk voorzien. Met de nodige omzichtigheid Gevaar = RISICO JE RAAKT ALTIJD IETS Deontologische code Artikel 3 bekwame betrokkenheid tonen in functie van de maatschappij en de wet loyaal en integer Artikel 49 wettelijke basis WPA art 1, 37 en 38 SWB art 416 Principes gebruik van geweld Artikel 50 Wanneer de leden van het operationeel kader geconfronteerd worden met fysiek geweld of met een reële dreiging van fysiek geweld tegen henzelf of tegen derden, hebben zij het recht maar ook de plicht om binnen de grenzen van de wettelijke voorschriften op de meest doeltreffende en kordate manier op te treden ten einde het geweld te beëindigen of te voorkomen. 5 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld  Aangezien zij op elk ogenblik met geweld kunnen worden geconfronteerd of kunnen genoodzaakt worden om dwang aan te wenden,volgen zij terzake een geschikte fysieke en mentale opleiding en beschikken zij over een adequate uitrusting. Dit wordt hen verleend op basis van de bijzonderheden van hun dienst of van de taken die hen worden toevertrouwd. GPI 48 omzendbrief van 17/03/2006 De geweldbeheersing verwijst naar de politiewetenschap die de politieman of -vrouw, geconfronteerd met een gevaarlijke of potentieel gevaarlijke situatie, moet toelaten deze met een maximum aan veiligheid te kunnen aanpakken en beheersen en ze op de minst gewelddadige wijze op te lossen. Het geheel van het systeem wordt ondersteund door de functie van specialist in geweldbeheersing. o Dwang MET vuurwapen o Dwang ZONDER vuurwapen Exclusiviteit om opleidingen en trainingen in geweldbeheersing te verzekeren. 6 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld Gevaarsituaties: De algemene controle van een persoon te voet een persoon in of rond een voertuig een persoon in of rond een gebouw De interventie ter gelegenheid van geschillen tussen twee of meer personen De andere situaties van politionele interventies Om het doel van de opleiding en de training te bereiken moeten deze kennissen, vaardigheden en attituden die deze competenties kenmerken, aangeleerd en getraind worden op de volgende wijze : Progressief Geïntegreerd Situationeel Training : Agenten (VW) - basis- midden- en officieren kader Operationele functie uitoefenen Ten minste 4 sessies + 1 evaluatie sessie = 4 lesperiodes lesperiode = 50 min => 4 x (4 x 50 min) + tijd nodig voor evaluatie Gelijkmatig gespreid over 12 maanden Alle domeinen van de GWB moeten aan bod komen Geen operationele functie: binnendienst, bepaalde (H)CP In bezit van hun dienstwapen Ten minste één sessie per jaar Certificatieve evaluatie inbegrepen Omzendbrief nr. 10/2017 = Gerechtelijke afhandeling van de gevallen waarin geweld werd gebruikt tegen de politiediensten en deze waarin de politiediensten zelf geweld gebruikten met de dood of een ernstige inbreuk op de lichamelijke integriteit als gevolg Politie als slachtoffer GEWELD MET HET OVERLIJDEN OF ARBEIDSONGESCHIKTHEID VAN MEER DAN 4 MAANDEN Ambtshalve opening van een opsporingsonderzoek (PV) o Contact met magistraat m.o.o vrijheidsberoving/gerechtelijke onderzoek o vermelding in hoofding PV – ISLP “geweld tegen een lid van de politiediensten” Verhoor van de verdachte door Pdk (tenzij onmogelijk voor parket) -> voorleiding OR -> in vrijheid gesteld Keuze van de onderzoeksdienst door magistraat 7 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld  Verhoor van het slachtoffer zo vlug mogelijk + voorstel tussenkomst stressteam Mededeling aan het slachtoffer, zijn hiërarchische verantwoordelijke, de verantwoordelijke van de HR of de aangestelde advocaat over stand van het onderzoek Verwijzing naar de rechter ten gronde rechtstreekse dagvaarding of een verwijzing naar de Correctionele rechtbank/ Hof van Assisen FYSIEK GEWELD DAT HEEFT GELEID TOT EEN ARBEIDSONGESCHIKTHEID VAN 4 MAANDEN OF MINDER, FYSIEK GEWELD ZONDER ARBEIDSONGESCHIKTHEID, WEERSPANNIGHEID, SMAAD OF BEDREIGINGEN Ambtshalve opening van een dossier (opsporingsonderzoek) o Contact met magistraat indien vrijheidsbeneming opportuun is. o Vermelding in hoofding PV – ISLP “geweld tegen een lid van de politiediensten” Verhoor van de verdachte door Pdk bij slagen & verwondingen (tenzij onmogelijk voor parket) -> voorleiding OR -> in vrijheid gesteld Verhoor van het slachtoffer zo vlug mogelijk - voorstel tussenkomst stressteam Mededeling aan het slachtoffer zijn hiërarchische verantwoordelijke, de verantwoordelijke van de HR of de aangestelde advocaat over stand van het onderzoek Definitieve oriëntatie van het dossier: o Bij voorkeur via Snelrecht Pretoriaanse probatie (sepo met voorwaarden) Minnelijke schikking Bemiddeling in strafzaken Strafrechtbank (verzwaring van de strafmaat) o Geen seponering: Bij Sla & Verw: om opportuniteitsredenen tenzij na overleg met referentiemagistraat Met als reden: Te weinig recherchecapaciteit of andere prioriteiten. Verzoek om Fedpol: Burgerlijke partijstelling door MinBiZa Lokpol: Burgerlijke partijstelling door burgemeester 8 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld Geweld door politie Wanneer een lid van de politiediensten geweld moet gebruiken dat fysieke letsels of zelfs het overlijden van een persoon met zich brengt, dan stuit het daaropvolgende onderzoek ook vaak op onbegrip bij zowel de betrokkene als diens collega’s. Dit gevoel van onrechtvaardigheid is begrijpelijk, maar het Openbaar Ministerie moet nu eenmaal nagaan of het geweld én de soms dramatische gevolgen ervan in de gegeven omstandigheden verantwoord waren. De toepassing van luik B van deze omzendbrief hangt dus van een dubbele voorwaarde af: 1. een ernstige inbreuk op de lichamelijke integriteit van de persoon ten aanzien van wie het geweld gebruikt werd, of diens overlijden; (beoordeling door magistraat) 2. een vermoeden dat het geweld gebruikt werd overeenkomstig artikel 37 e.v. van de wet op het politieambt. Deze omzendbrief is dus niet van toepassing wanneer er aanwijzingen zijn dat het geweld niet op een rechtsgeldige manier gebruikt werd, noch strikt noodzakelijk en proportioneel was. Om effectief te zijn moet een onderzoek het mogelijk maken: o vast te stellen of het gebruik van geweld al dan niet geoorloofd was; o de verantwoordelijken te identificeren, en hen desgevallend een sanctie op te leggen; o op een zo breed en precies mogelijke manier de waarheid aan het licht te brengen, waarbij overhaaste conclusies vermeden moeten worden. Procedure: Ambtshalve opening van een opsporingsonderzoek feitencode 46 A (onvrijwillige doodslag of onopzettelijke slagen en verwondingen) Bijhouden van twee afzonderlijke dossiers - De feiten die aanleiding gaven tot het gebruik van geweld vs - Feiten van het geweld zelf Keuze van de voor het onderzoek bevoegde dienst (Comité P of FGP) Salduz 3 verhoor na afloop van een termijn van minimaal 24 uur - tijd nodig voor raadsman - geen vrijheidsbeneming - psychologische bijstand - administratief adres 9 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld  Andere onderzoeksdaden - de aanwijzing van deskundigen; - het onderzoek door het laboratorium; - de bloedafname (zeer belangrijk); - de inbeslagname van beeldmateriaal; - het verhoor van getuigen; - de confrontatie; - … Betrokkenheid van het slachtoffer (cfr. GPI58) 10 Cl. 15.1 Wettelijk kader politioneel geweld