Ψυχιατρική Σημειώσεις 5ου & 6ου, PDF

Ύλη🌣 Ψυχιατρική 5ου 🌣 Σημειώσεις από μαθήματα 6ου 🌣 Study Plan 🌣 Εδώ εάν θέλετε να κατεβάσετε ή να βλέπετε online video από το Osmosis Εδώ ένα βιντεο για επανάληψη....

Ύλη🌣 Ψυχιατρική 5ου 🌣 Σημειώσεις από μαθήματα 6ου 🌣 Study Plan 🌣 Εδώ εάν θέλετε να κατεβάσετε ή να βλέπετε online video από το Osmosis Εδώ ένα βιντεο για επανάληψη. Λεξικό More on Κεφάλαιο 1 Διαταραχές του συναισθήματος και τη διάθεσης Αυξημένη διακύμανση συναισθημάτων και διάθεσης = ευμεταβλητότητα διάθεσης Ακραία διακύμανση = συναισθηματική ακράτεια Μειωμένη διακύμανση = άμβλυνση ή επιπέδωση (ή απάθεια) - συχνό σε σχιζοφρένεια και καταθλιψη Απρόσφορο ή αδόκιμο συναίσθημα = το συναισθημα δεν συμβαδίζει με τη περίσταση και τη σκέψη πχ μιλάω χαρούμενα και γελάω ενώ μιλάω για θάνατο μητέρας Άγχος Κατάθλιψη Υπερθυμία Ευερεθιστότητα και θυμός - μικρή διαγνωστική αξία, υπάρχει σε αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, μανία, άνοια, δηλητηρίαση από φάρμακα Διαταραχές αντίληψης H φαντασία σταματάει εκεί που αρχίζει η αντίληψη. Παραισθήσεις = παρερμηνείες εξωτερικών ερεθισμάτων πχ μπερδευω ένα θάμνο με άνθρωπο Ψευδαισθήσεις = αισθητηριακή αντίληψη χωρίς εξωτερικό ερέθισμα Ακουστικές, οπτικές, οσφρητικές, γευστικές, σωματικές (απτικές και εν τω βάθει) Δευτέρου προσώπου, τρίτου προσώπου, ηχοποίηση σκέψης, ηχώ της σκέψης Διαταραχές της σκέψης 1. Διαταραχές περιεχομένου της σκέψης (παραλήρημα) 2. Διαταραχές της διεργασίας της σκέψης και της σύνδεσης των διαφορετικών σκέψεων Περιγραφές παραληρηματος Έναρξη: Πρωτοπαθές vs δευτεροπαθές Εμπειρίες: παραληρητική διάθεση, παραληρητική αντίληψη (πχ αφησε καποιος ένα γράμμα στο γραφείο μου και αυτό είναι σημάδι ότι θα πεθάνω), παραληρητική μνήμη Σύμφωνα με τη θεματολογία: - Διωκτικό (παρανοειδές) - Παραλήρημα αναφοράς: αντικείμενα, γεγονότα ή άνθρωποι που δεν συνδέονται με ασθενή, έχουν προσωπική σημασία για αυτόν - Μεγαλείου: υπερτίμηση εαυτού - Παράδοξο - Παραληρήματα που αφορούν τη κατοχή της σκέψης - Παρεμβολή ξένων σκέψεων: κάποιος άλλος τοποθέτησε τις σκέψεις - Υποκλοπή σκέψης: ότι οι σκέψεις έχουν αφαιρεθεί/κλαπεί - Εκπομπή σκέψης: ότι σκέψεις που δεν έχουν εκφραστεί είναι γνωστές σε άλλα άτομα μέσω ραδιοκυμάτων, τηλεπάθειας κλπ - Ενοχής (Σε καταθλιπτικά παραληρήματα) - Μηδενιστικά - Υποχονδριακά: ο ασθενής θεωρεί ότι πάσχει από κάποια νόσο - Ζηλοτυπτικά - Σεξουαλικά ή ερωτομανιακά Ιδεοληψίες Επαναλαμβανόμενες επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που εισβάλλουν στο μυαλό παρά τη προσπάθεια αποκλεισμού τους. Είναι χαρακτηριστικό το ότι υπάρχει υποκειμενική αίσθηση αντίστασης. - Ιδεοληπτικές σκέψεις (βωμολοχίες) - Ιδεοληπτικοί μηρυκασμοί (θα τελειώσει ο κόσμος) - Ιδεοληπτικές αμφιβολίες (Εύη: έκλεισα την ισιωτική;) - Ιδεοληπτικές παρορμήσεις (πηδηξε μπροστα από το τρένο;) - Ιδεοληπτικές φοβίες (αποφευγω μαχαίρια) - Ιδεοληπτική βραδύτητα Καταναγκασμοί ή ιδεοψυχαναγκασμοί Επαναλαμβανόμενες και φαινομενικά σκόπιμες συμπεριφορές που εκτελούνται με στερεότυπο τρόπο. Απάντηση σε ιδεοληψίες. Τελετουργίες ελέγχου, καθαρισμού, καταμέτρησης, ένδυσης. Υπερτιμημένη ιδέα Σαφής και κατανοητή ιδέα, που όμως περνάει τα όρια της λογικής, πχ αν φάω μία πατάτα εξτρα σήμερα, θα παχύνω. Έχει κοινά με το παραλήρημα, αλλά διαφέρει γιατί στην υπερτιμημένη ιδέα θα δεις ότι κολλάει κάπως βάσει ιστορικού του ασθενούς η επεξήγηση, καθώς και είναι πολιτισμικά και κοινωνικά αποδεκτή, απλά πιο έξτρα. Στην υπερτιμημένη ιδέα, ο ασθενής είναι πρόθυμος να συζητήσει εναλλακτικές λογικές. Διαταραχές στη διεργασία της σκέψης Διαταραχές στη ροή της σκέψης: πίεση σκέψης (πολλές σε ποσότητα, περνούν γρήγορα) πχ μανία, πτωχεία σκέψης πχ κατάθλιψη, Both: Σχιζοφρένεια Ανακοπή σκέψης πχ σχιζοφρένεια Διαταραχές στη δομή και οργάνωση σκέψης, όπως: Εμμονή της σκέψης (επίμονη και απρόσφορη επανάληψη των ίδιων σκέψεων), Φυγή ιδεών (οι σκέψεις και η ομιλία μετατοπίζονται ταχύτατα έτσι ένας συνειρμός δεν ολοκληρώνεται), Χάλαση των συνειρμών (απώλεια φυσιολογικής δομής σκέψης → Ομιλία πέραν του στόχου, Εκτροχιασμός ή κίνηση του ιππότη, Λεκτική σαλάτα). Υπερπεριεκτικότητα, νεολογισμοί. Κατάθλιψη Να ξέρεις: Κλινική εικόνα, Διαγνωστικά κριτήρια τυπικής κατάθλιψης, Θεραπεία πρώτης γραμμής - (από το πράσινο βιβλίο). Πάρε και τραγουδάκι από τον Πέτρο. Επίσης: Αντενδείξεις αντικαταθλιπτικών. Παίξε μου λιγάκι θέατρο → Click Τι ερωτήσεις θέλουμε να κάνουμε; Σε τι βαθμό επηρεάζεται η λειτουργικότητα; Υπάρχει αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου; Όρεξη για φαγητό, αλλαγή στο βάρος; Λίμπιντο; Υπάρχει κάποιο γεγονός που το πυροδότησε αυτό; Ήρθε κάποια αλλαγή στη ζωή σας; Έχετε ξανανιώσει παρόμοιο συναίσθημα στο παρελθόν; Έχετε επηρεαστεί στη ζωή σας, στη δουλειά, στη σχέση σας, στη κοινωνική σας ζωή; Πως σκέφτεστε το μέλλον; Βελτιώνεται η διάθεση σας κατά τη διάρκεια της μέρας; Υπάρχει κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση; Δεν ξεχνάμε να ρωτήσουμε για οργανικές νόσους, φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματα αν βρίσκει ευχαρίστηση σε πράγματα που κάνει; (ανηδονία) αν έχει σκεφτεί να βλάψει τον εαυτό του, να αυτοκτονήσει; Τι περιμένουμε να ακούσουμε; Δεν με ικανοποιεί κάτι, δεν έχω όρεξη να κάνω κάτι, νιώθω κούραση, διαταραχές ύπνου (ξυπνάω πολύ νωρίς ή δεν μπορώ να ξυπνήσω εύκολα) και όρεξης, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ, νιώθω ότι δεν αξίζω τίποτα, κεφαλαλγία, έντονος εκνευρισμός Προφίλ ασθενούς Νέο άτομο, συνήθως γυναίκα, 27 ετών ή ηλικιωμένοι ΔΔ Αγχώδης διαταραχή Διπολική Διαταραχή → να ρωτήσουμε στο ιστορικό αν υπήρχε επεισόδιο μανίας  Το κατά Γρηγόρην Ευαγγέλιο για τη συνέντευξη στην κατάθλιψη (σύμφωνα με το βίντεο): *Παρούσα νόσος* - Πόσο καιρό έχει που είναι σε αυτή την κατάσταση; - Ζητάω να μου περιγράψει τι νιώθει - Διάθεση: νιώθει ο εαυτός της; - Διευκρινίζω συναισθήματα - Την στεναχωρούν πράγματα που παλαιότερα δεν τη στεναχωρούσαν; - Ενέργεια: κάνει τα ίδια πράγματα όπως παλιά; - Τι δουλειά κάνει; Πώς είναι στη δουλειά της; - Πώς είναι ο ύπνος; Πόση ώρα παίρνει για να την πάρει ο ύπνος; Ξυπνάει κατά τη διάρκεια της νύχτας; Μπορεί να ξανακοιμηθεί μετά; Πώς νιώθει όταν ξυπνάει; - Διατροφή: έχει επηρεαστεί η όρεξη της; Έχει χάσει βάρος; - Συγκέντρωση - μνήμη - Τι πράγματα απολάμβανε στο παρελθόν; Υπάρχουν πράγματα που απολαμβάνει πλέον; - Πώς είναι στη φροντίδα των παιδιών; - Πώς είναι στη φροντίδα του εαυτού της; - Πώς είναι στη σχέση της; Έχει δει αλλαγή στη σεξουαλική της ζωή; Κάνω Recap** *Ατομικό ιστορικό* - Έχει βιώσει αντίστοιχη κατάσταση στο παρελθόν; *Η ασθενής αναφέρει ότι σε κάποια φάση είχε καταναλώσει μεγάλη ποσότητα χαπιών - Τι σκεφτόταν σε εκείνη τη φάση; Το είχε προσχεδιάσει; Είχε κλείσει υποχρεώσεις της; Είχε σκεφτεί τι αποτέλεσμα θα είχε η κατανάλωση των χαπιών; - Ζήτησε ιατρική βοήθεια; - Ήταν χαρούμενη την επόμενη ημέρα που ήταν ζωντανή; *Risk assessment* - Έχει σκεφτεί τώρα, αυτή την περίοδο να κάνει πάλι overdose ή να βλάψει τον εαυτό της με κάποιο τρόπο; - Έχει κάνει κάποιο πλάνο; - Έχει σκεφτεί ποτέ όχι μόνο να κάνει κακό στον εαυτό της αλλά και στα παιδιά της; - Υπάρχουν πράγματα που την κάνουν χαρούμενη; - Έχει υποστήριξη από το περιβάλλον της; - Αισθάνεται ότι μπορεί κρατήσει ασφαλή τον εαυτό της; - Εάν σε κάποιο σημείο θεωρήσει ότι δεν μπορεί να κρατήσει ασφαλή τον εαυτό της, θα ενημερώσει κάποιον; *Δίνω εξήγηση* Κεντρικά χαρακτηριστικά καταθλιπτικών συνδρόμων Καταθλιπτική διάθεση Αρνητική σκέψη Απουσία ευχαρίστησης (ανηδονία) Μειωμένη ενέργεια Βραδύτητα A - Καταθλιπτική διάθεση - απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης - μειωμένη ενέργεια και μειωμένη δραστηριότητα Β - μειωμένη συγκέντρωση, αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση - ιδέες ενοχής και αναξιότητας - απαισιόδοξες σκέψεις - ιδέες αυτοκαταστροφής - διαταραχές ύπνου - μειωμένη όρεξη Ήπιο - 2Α & 2Β Μέτριο - 2Α & 3Β Σοβαρό - 3Α & 4Β Σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο Πιο αναλυτικά: Σε ένα σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο τα παραπάνω συμπτώματα οδηγούν σε πτώση της κοινωνικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας. Εμφάνιση → μπορεί να έχει μειωμένη φροντίδα εαυτού, στάση κεκαμμένη προς τα κάτω, συνοφρύωση, μειωμένες χειρονομίες, κάμψη γωνίας στόματος. Διάθεση → κακή (μόνιμη → δε βελτιώνεται πχ από ευχάριστη συντροφιά), διαφορετικό από συναίσθημα φυσιολογικής λύπης (μαύρο σύννεφο που καλύπτει όλες τους τις δραστηριότητες), ημερήσια διακύμανση της διάθεσης (χειρότερη πρωί - σταδιακά βελτίωση) Καταθλιπτικές γνωσίες = αρνητικές σκέψεις που διακρίνονται σε τρεις ομάδες ○ Αναξιότητα = οι ασθενείς πιστεύουν ότι αποτυγχάνουν σε αυτό που κάνουν και ότι οι άλλοι τους θεωρούν αποτυχημένους. Δεν έχουν αυτοπεποίθηση και κάθε επιτυχία τους τη θεωρούν τυχαία. ○ Απαισιοδοξία = Οι απαισιόδοξες σκέψεις αφορούν μελλοντικές προοπτικές. Οι ασθενείς αναμένουν το χειρότερο σε κάθε πτυχή τους → ιδέες απελπισίας. Οι ιδέες απελπισίας συνοδεύονται από αυτοκτονικό ιδεασμό, με την αίσθηση ότι ο θάνατος θα φέρει ανακούφιση. ○ Ενοχή = παράλογος καταλογισμός ευθύνης στον εαυτό για ήσσονα ζητήματα.  Απουσία ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης - ανηδονία = αφήνουν πράγματα στη μέση, απομακρύνονται από κοινωνικές επαφές, έχουν φτωχές επιδόσεις. Σημαντική για τη ΔΔ της κατάθλιψης από άλλες ηπιότερες διαταραχές. Μεταβολές ψυχοκινητικότητας: Η ψυχοκινητική επιβράδυνση είναι συχνή, μερικοί ασθενείς όμως εμφανίζουν διέγερση. Παύσεις, αργό περπάτημα. Η διέγερση είναι μια κατάσταση υπερέντασης που εκλαμβάνεται από τον εξεταστή ως ανησυχία και βιώνεται ως αδυναμία χαλάρωσης. Στη σοβαρή κατάθλιψη το άγχος είναι συχνό. Επίσης η ευερεθιστότητα, ιδίως στους εφήβους. Βιολογικά συμπτώματα (μελαγχολικά συμπτώματα): διαταραχές ύπνου, ημερήσια διακύμανση της διάθεσης, απώλεια της όρεξης, απώλεια σωματικού βάρους (μεγαλύτερη από όσο θα μπορούσε να εξηγήσει η έλλειψη όρεξης), δυσκοιλιότητα, απώλεια λίμπιντο, αμηνόρροια. Η πιο χαρακτηριστική διαταραχή ύπνου είναι η πρώιμη αφύπνιση (2-3 ώρες πριν το σύνηθες), που ο ασθενής μένει ξαπλωμένος και μηρυκάζει παλιές αποτυχίες και είναι απαισιόδοξος για τη μέρα που έρχεται. Αυτό το κόμπο αφύπνισης και καταθλιπτικής σκέψης βοηθάει στη διάγνωση. Μπορεί να έχει και καθυστέρηση στην έλευση του ύπνου, ή αφυπνίσεις. Άλλα χαρακτηριστικά = αποπροσωποποίηση, ιδεοληπτικά συμπτώματα, κρίσεις πανικού, αποσυνδετικά συμπτώματα (φυγή ή απώλεια λειτουργικότητας κάποιου άκρου), διαταραχή μνήμης. Ψυχωσική κατάθλιψη (= καταθλιπτική ψύχωση). Πλήρης απώλεια λειτουργικότητας επαγγελματικά και κοινωνικά. Υπάρχει παραλήρημα και ψευδαισθήσεις. Όπως και στις υπόλοιπες ψυχωσικές καταστάσεις έχουν διαταραγμένη εναισθησία και οι ασθενείς θεωρούν τους εαυτούς τους ως κακούς ή ως δίκαια τιμωρημένους για τις αμαρτίες τους. Το παραλήρημα στις σοβαρές καταθλιπτικές διαταραχές οργανώνεται όπως η μη παραληρητική σκέψη στις μέτριες καταθλιπτικές διαταραχές, δηλαδή είναι σύντονο προς τη διάθεση, με θέματα όπως: αναξιότητα, ενοχή, προβλήματα υγείας (υποχονδριακό παραλήρημα), φτώχεια (παραλήρημα πενίας), διωκτικό παραλήρημα. Ιδιαίτερα σοβαρό παραλήρημα είναι το σύνδρομο Cotard (καλέ ουάου), που είναι ακραία μορφή μηδενιστικού παραληρήματος → κατεστραμμένο έντερο που δεν θα ξαναχέσει, πίστη ότι η οικογένειά τους δεν υπάρχει, πίστη ότι είναι νεκροί, κ.α. Τα παραληρήματα μπορεί να είναι ενοχής, υποχονδριακό, πενίας, διωκτικό. Άλλες κλινικές παραλλαγές κατάθλιψης: Διεγερμένη κατάθλιψη, Κατάθλιψη με ψυχοκινητική επιβράδυνση, Καταθλιπτική εμβροντησία (stupor → ακίνητος και άλαλος ασθενής), Άτυπη κατάθλιψη (Διαταραχή μέτριας κλινικής βαρύτητας, κυμαινόμενη καταθλιπτική διάθεση με αντιδραστικότητα της διάθεσης σε θετικά γεγονότα, αυξημένη πρόσληψη τροφής και αυξημένο ύπνο, ακραία κόπωση και αίσθημα βάρους στα άκρα, έντονο άγχος. Έχουν πρωιμότερη έναρξη νόσου και πιο χρόνια πορεία. Έχουν ευαισθησία στην απόρριψη.) και Μικτή κατάθλιψη (ευερέθιστη διάθεση, ευμετάβλητη διάθεση, εύκολη απόσπαση της προσοχής, διέγερση και παρορμητικότητα. Συσχέτιση με διπολική διαταραχή). Ήπιες κλινικές καταστάσεις: Δεν είναι ακριβώς τα ίδια συμπτώματα με τη σοβαρή, απλά σε μικρότερη ένταση, αν και αυτό μερικώς ισχύει. Εμφανίζουν και κάποια συμπτώματα που δεν τα βλέπουμε στις σοβαρές, όπως άγχος, φοβίες, ιδεοληπτικά συμπτώματα, αποσυνδετικά συμπτώματα. Έχουν τα αναμενόμενα συμπτώματα κακής διάθεσης, απουσίας ενέργειας και ενδιαφέροντος, ευερεθιστότητας, διαταραχών ύπνου. Δεν κάνουν όμως την πρωινή αφύπνιση που είναι χαρακτηριστικό στις σοβαρές διαταραχές. Συνήθως δεν έχει βιολογικά χαρακτηριστικά. Η διάθεση είναι χειρότερη το απόγευμα. Ο ασθενής μπορεί να μην είναι εμφανώς απεγνωσμένος. Αν αυτή η ήπια καταθλιπτική κατάσταση γίνει χρόνια, μιλάμε για δυσθυμία = χρόνια καταθλιπτική κατάσταση που προκαλεί σημαντική δυσφορία, ακόμα κι αν τα συμπτώματα δεν επιτείνονται. Απλά δεν είναι αρκετά σοβαρά για να πληρούν τα κριτήρια καταθλιπτικού επεισοδίου. Ελάσσονες αγχώδεις - καταθλιπτικές διαταραχές Ταξινόμηση: Το ICD-10 την έχει ως μεικτή αγχώδη και καταθλιπτική διαταραχή, που ούτε τα συμπτώματα άγχους ούτε τα καταθλιπτικά συμπτώματα είναι αρκετά σοβαρά ώστε να πληρούνται τα κριτήρια μιας αγχώδους ή μιας καταθλιπτικής διαταραχής, ούτε σχετίζονται με στρες.  Κλινική εικόνα: Κόπωση, άγχος, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης, αϋπνία, σωματικά συμπτώματα και ενασχολήσεις - Συχνά, προεξάρχοντα σωματικά συμπτώματα, όπως αυτονομικές εκδηλώσεις άγχους. Ταξινόμηση κατάθλιψης Με βάση την πιθανολογούμενη αιτιολογία, τη συμπτωματολογία (μελαγχολική κατάθλιψη, ψυχωσική, μη μελαγχολική), την πορεία (μονοπολική ή διπολική, εποχική συναισθηματική διαταραχή, υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή → επεισόδια 2-7 ημερών). ΔΔ καταθλιπτικής διαταραχής Η κατάθλιψη πρέπει να διακριθεί από τα ακόλουθα: Φυσιολογική λύπη: με βάση παρουσία άλλων συμπτωμάτων του συνδρόμου της καταθλιπτικής διαταραχής. Διαταραχή προσαρμογής: μετά από στρεσογόνο παράγοντα μπορεί να εμφανιστεί με καταθλιπτική διάθεση, κλάματα, αίσθημα απελπισίας κλπ, αλλά δεν πληρούνται τα κριτήρια διάγνωσης μείζονος κατάθλιψης. Αγχώδεις διαταραχές: Δύσκολο να ξεχωρίσουν, πρέπει να γίνει αξιολόγηση σχετικής βαρύτητας άγχους και καταθλιπτικών συμπτωμάτων και της σειράς με την οποία εμφανίστηκαν. Σχιζοφρένεια: πρόβλημα όταν υπάρχει καταθλιπτική ψύχωση, πάλι προσεκτική εξέταση και σειρά εμφάνισης συμπτωμάτων. Παλαιότερο ψυχιατρικό ιστορικό. Άνοια και άλλες οργανικές νόσοι: Δύσκολο να τη διακρίνεις από την άνοια (βλ. ΔΔ άνοιας) γιατί έχουν οι καταθλιπτικοί διαταραχή στη μνήμη. Κλειδί είναι η παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Σε κατάθλιψη έχουμε βελτίωση της μνήμης κατά την επαναφορά της διάθεσης στο φυσιολογικό. Επιδημιολογικά: Μέση ηλικία έναρξης τα 27, συχνότερο σε γυναίκες, σε άνεργους, χωρισμένους και έχει συννοσηρότητα με αγχώδεις διαταραχές και χρήση ουσιών κυρίως. Όσον αφορά τη συσχέτιση με τη νευρογενή ανορεξία (που είναι θέμα): Η νευρογενής ανορεξία έχει συννοσηρότητα 32% την μείζονα κατάθλιψη. Στη διάλεξή του για την κατάθλιψη λέει ότι κατάθλιψη και άγχος: σχεδόν πάντα συννοσηρότητα - κοινά γονίδια, περιβάλλον, θεραπεία. Αιτιολογία: Προδιάθεση υπάρχει από παιδικές εμπειρίες και γεγονότα της ζωής και το στρες μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη προδιατεθειμένα άτομα. Υπάρχουν γενετικά αίτια, επιρροή από την προσωπικότητα (άτομα με προνοσηρό άγχος), από το πρώιμο περιβάλλον (πχ γονεϊκός αποχωρισμός, αποστέρηση μητρικής στοργής, σχέσεις με γονείς → σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση). Επίσης, υπάρχουν πυροδοτικοί παράγοντες (στρεσογόνα γεγονότα, bullying, ανεπαρκής κοινωνική συμπαράσταση), επίδραση σωματικής νόσου (Cushing → μετά την επιστροφή των επιπέδων κορτιζόλης βελτιώνεται, Addison, υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός). Πορεία και πρόγνωση Μείζων κατάθλιψη - Μέση διάρκεια επεισοδίου περίπου 6 μήνες, οι περισσότεροι θα έχουν υποτροπιάζοντα επεισόδια. Μέτρια μακροχρόνια πορεία, καθώς λίγοι ασθενείς επιτυγχάνουν 5 έτη σταθερότητας με καλή κοινωνική και επαγγελματική απόδοση. Δυσθυμία - εξ ορισμού χρόνια διαταραχή που διαρκεί για πολλά χρόνια. Πάραυτα, το 50% θα έχει κλινική ανάρρωση σε διάστημα 5 ετών. Σε βάθος χρόνου μπορεί να αναπτύξουν μείζονα κατάθλιψη. Ελάσσονες καταθλιπτικές διαταραχές - Παρόμοια ποσοστά επανεμφάνισης με τη μείζονα κατάθλιψη. → 10% των ασθενών με καταθλιπτική διαταραχή θα εμφανίσουν τελικά μανία (είναι πιθανό να έχουν οικογενειακό ιστορικό μανίας ή να εμφανίζουν βραχείες, ήπιες αλλαγές της διάθεσης προς την υπερθυμία κατά τη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά). Ο χειρότερος προγνωστικός παράγοντας είναι το ιστορικό των προηγούμενων επεισοδίων, καθώς και η ατελής ύφεση των συμπτωμάτων, η πρώιμη ηλικία έναρξης, η κακή κοινωνική υποστήριξη, η κακή σωματική υγεία, η συννοσηρότητα με κατάχρηση ουσιών ή διαταραχή της προσωπικότητας. Ο φίλος μας το Medscape έρχεται σφήνα να μας πει: The specific DSM-5 criteria for major depressive disorder are outlined below. At least 5 of the following symptoms have to have been present during the same 2-week period (and at least 1 of the symptoms must be diminished interest/ pleasure or depressed mood): 1. Depressed mood: For children and adolescents, this can also be an irritable mood 2. Diminished interest or loss of pleasure in almost all activities (anhedonia) 3. Significant weight change or appetite disturbance: For children, this can be failure to achieve expected weight gain 4. Sleep disturbance (insomnia or hypersomnia) 5. Psychomotor agitation or retardation 6. Fatigue or loss of energy 7. Feelings of worthlessness 8. Diminished ability to think or concentrate; indecisiveness 9. Recurrent thoughts of death, recurrent suicidal ideation without a specific plan, or a suicide attempt or specific plan for committing suicide Θεραπεία της κατάθλιψης στην οξεία φάση Αντικαταθλιπτικά για την οξεία φάση της μείζονος κατάθλιψης. Επίσης στη δυσθυμία. ○ ΤΚΑ, SSRIs ○ Οι αναστολείς της MAO, ναι είναι καλοί για την κατάθλιψη, αλλά κάνουν αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και τροφές οπότε δεν είναι πρώτης εκλογής ○ Όχι λίθιο ως μονοθεραπεία στη μονοπολική κατάθλιψη, το προσθέτω στα αντικαταθλιπτικά σε ασθενείς ανθεκτικούς στη θεραπεία. Αντιεπιληπτικά προλαμβάνουν τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια στη διπολική διαταραχή. Άτυπα αντιψυχωσικά στους ασθενείς με καταθλιπτική ψύχωση.  ECT - Ενδείξεις: σοβαρή καταθλιπτική διαταραχή, ιδίως με απώλεια βάρους, πρώιμη αφύπνιση, ψυχοκινητική επιβράδυνση και παραλήρημα. Ψυχοθεραπεία που να παρέχει εκπαίδευση, καθησύχαση και ενθάρρυνση. Είδη → Υποστηρικτική ψυχοθεραπεία (με επίλυση προβλημάτων), γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (αναθεώρηση τρόπων με τους οποίους σκέφτεται και δρα σε σχέση με καταστάσεις της ζωής), συμπεριφορική ενεργοποίηση (στόχος είναι μέσω προγραμματισμένης δραστηριότητας, να μετάσχουν οι ασθενείς σε συμπεριφορές που έχουν θετική επίδραση στη διάθεσή τους), διαπροσωπική ψυχοθεραπεία (προσέγγιση στις προσωπικές σχέσεις και τα προβλήματα της ζωής), θεραπεία ζεύγους (όταν σου φταίει το ζευγάρι :P), ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία (επίλυση υποκείμενων αναπτυξιακών συγκρούσεων). Μακροχρόνια θεραπεία της κατάθλιψης Επιδείνωση είναι όταν χειροτερεύει μετά από βελτίωση σε ένα συγκεκριμένο επεισόδιο. Υποτροπή είναι όταν εμφανίζεται νέο επεισόδιο μετά από πλήρη ύφεση. Θέλουμε να τα προλάβουμε και τα δύο. ○ Πρόληψη επιδείνωσης → συνεχιζόμενη θεραπεία. Η διακοπή των αντικαταθλιπτικών γρήγορα μετά από θεραπευτική απάντηση συνδυάζεται με αυξημένο κίνδυνο επιδείνωσης. Συνεχίζω 6 μήνες μετά την ύφεση, σε ίδια αν είναι δυνατόν, με την αρχική αποτελεσματική δόση του φαρμάκου. ○ Πρόληψη υποτροπής → θεραπεία συντήρησης Ψυχοθεραπεία ○ Συνέχιση και συντήρηση συνδυαστικά με γνωσιακη ψυχοθεραπεία. Γιατί μπορεί να μη λειτουργεί ένα φάρμακο; Drug/ Alcohol Use Εγκυμοσύνη Νέο στρεσογόνο γεγονός Άλλη φαρμακευτική θεραπεία και αλληλεπιδράσεις Αξιολόγηση ασθενών με κατάθλιψη Προσδιορισμός της διάγνωσης, προσδιορισμός σοβαρότητας και κινδύνου αυτοκτονίας, διαμόρφωση άποψης για αίτια, αξιολόγηση κοινωνικών πηγών στήριξης, αξιολόγηση επίδρασης της διαταραχής στους άλλους. Ιστορικό θέλει καλό, ιστορικό παλιάς διαταραχής, αξιολόγηση του κατά πόσο έχει επηρεαστεί η οικογενειακή, κοινωνική και επαγγελματική ζωή. Αναζήτηση επιβαρυντικών, προδιαθεσικών και παραγόντων που συντηρούν. Αναζήτηση εκλυτικών αιτίων. Ανάγκη χορήγησης αντικαταθλιπτικής θεραπείας → ασθενείς με μείζον καταθλιπτικό σύνδρομο τουλάχιστον μέτριας βαρύτητας, ασθενείς με δυσθυμία. ○ Συνήθως η έναρξη θεραπείας γίνεται με SSRIs. Προσοχή σε αλληλεπιδράσεις με ΜΣΑΦ που αυξάνουν τον κίνδυνο αιμορραγίας. ○ Τρικυκλικά σπάνια πλέον ως πρώτης εκλογής. ○ SOS να ξέρει ο ασθενής ότι οι παρενέργειες θα ξεκινήσουν άμεσα, όμως η θεραπευτική δράση πιθανότατα θα καθυστερήσει για δύο εβδομάδες, με τη μέγιστη βελτίωση να εμφανίζεται εντός 6 έως 12 εβδομάδων ○ Εάν μας πει πχ να εξηγήσουμε σε έναν ασθενή τι μπορεί να νιώσει σαν παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών να αναφέρουμε στην αρχή πως κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός και μπορεί να ανταποκριθεί με διαφορετικό τρόπο. "Μερικές ωστόσο από τις παρενέργειες που μπορεί να βιώσετε ίσως και από την πρώτη μέρα που θα το ξεκινήσετε είναι..[μπλα μπλα]" - SOS δεν ξεχνώ από τις γενικές παρενέργειες τη μείωση libido και την ανοργασμία ECT → Σπάνια πρώτης εκλογής, για εκείνους που δεν πίνουν νερό για να βγάζουν ούρα και για εκείνους που κινδυνεύουν πολύ και άμεσα από αυτοκτονία. Δεν αλλάζει το τελικό θεραπευτικό αποτέλεσμα σε σχέση με τα αντικαταθλιπτικά, αλλά αλλάζει η ταχύτητα. Αναγκη κατάλληλης δραστηριότητας. Ψυχοθεραπεία ○ Ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή κατάθλιψη επωφελούνται με προσθήκη γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας στα αντικαταθλιπτικά.  Αναθεώρηση θεραπείας επί αποτυχίας → ανθεκτική κατάθλιψη Θεραπεία ενίσχυσης: όταν δεν πετυχαίνει μόνο το ένα αντικαταθλιπτικό, βάζω και δεύτερο, χωρίς να κόψω το πρώτο για να μη χάσω το όποιο θετικό αποτέλεσμα έφερνε και έχω και σύνδρομο στέρησης. Μειονέκτημα της ενίσχυσης είναι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ φαρμάκων. Σε αυτούς με ψυχωσική κατάθλιψη → συνδυασμός αντικαταθλιπτικού - αντιψυχωσικού. Ενίσχυση με λίθιο στην ανθεκτική κατάθλιψη. ○ Προσοχή στο συνδυασμό με SSRI και βενλαφαξίνη γιατί έχει κίνδυνο για σεροτονινεργική νευροτοξικότητα. Παράταση QTc σε άτυπα αντικαταθλιπτικά και TCS 1. SSRIs - Εσιταλοπράμη, σιταλοπράμη, φλουοξετίνη 2. Αύξηση δόσης SSRIs 3. Συνδυασμός πχ με Μιρταζαπίνη - Remeron (Άτυπο αντικαταθλιπτικό - ανταγωνιστή σεροτονίνης) 4. Αν δεν → διαφορετική κατηγορία πχ SNRI ή TKA Διπολική διαταραχή Να ξέρεις: Διπολική διαταραχή (Κλινική εικόνα, Διαγνωστικά κριτήρια, Θεραπεία πρώτης γραμμής) - Από το πράσινο βιβλίο - Osmosis Παίξε μου λιγάκι θέατρο → Click Τι ερωτήσεις θέλουμε να κάνουμε; Σε τι βαθμό επηρεάζεται η λειτουργικότητα; Έχετε επηρεαστεί στη ζωή σας, στη δουλειά, στη σχέση σας, στη κοινωνική σας ζωή; → σε μανιακό επεισόδιο επηρεάζεται Υπάρχει αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου; (έχεις παρατηρήσει ότι προτιμας να κάνεις κάτι άλλο από το να κοιμηθείς;) → περιμένουμε μείωση ανάγκης ύπνου Όρεξη για φαγητό, αλλαγή στο βάρος; → Αυξημένη όρεξη χωρίς προσοχή στους καλούς τρόπους. Λίμπιντο; → αυξημένη, υπερσεξουαλικότητα, χωρίς αναστολές Πόσες μέρες κρατάει; Παλιό ιστορικό - έχει διάγνωση κατάθλιψης (?), έχει συγγενή με διπολική διαταραχή(?) Έχετε ξανανιώσει παρόμοιο συναίσθημα στο παρελθόν; Έχει γίνει κάποια αλλαγή, έχετε βιώσει stress στη ζωή σας τελευταία; Δεν ξεχνάμε να ρωτήσουμε για οργανικές νόσους, φάρμακα (έχει ξεκινήσει αγωγή με αντικαταθλιπτικά; ή άλλαξε κάτι στην αγωγή), ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματα  Ασταθείς σχέσεις; Ρωτάω για χόρτο και στεροειδή Μπορεί να μας μιλάει για κάποιο φουλ άσχετο θέμα εκείνη την ώρα (πχ όπως στο βίντεο) αλλά να τον ρωτήσουμε λίγο για την καθημερινότητα του. Πώς νιώθεις τις σκέψεις σου; τις νιώθεις να πάνε πολύ γρήγορα; Πώς νιώθεις για τον εαυτό σου; ** θέλουμε να μιλήσουμε και με το περιβάλλον Τι περιμένουμε να ακούσουμε; Είμαι πάρα πολύ καλός, έχω πολύ καλές ιδέες, τσακώθηκα με οικογένεια, μεγαλεπίβολα σχέδια, περνάει γρήγορα από το ένα θέμα στο άλλο, διάχυτο άγχος, υπερλεπτομερειακός λόγος - παρεκλίσεις στην ομιλία, παραληρητικές ιδέες σύντονες με τη διάθεση (Θεός και μεγαλείο), ιδεοφυγή Προφίλ ασθενούς Μέση ηλικία έναρξης τα 18, παρόμοια σε άνδρες και γυναίκες. Συνυπάρχει με αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές χρήσης ουσιών. Ίσως αναγκαστική νοσηλεία, κατάθλιψη στην εφηβεία ΔΔ Ψύχωση Ουσίες (ψυχοτρόπες πχ αμφεταμίνη, λεβοντόπα) Μεθοριακή διαταραχή προσωπικότητας Οργανική νόσος πχ παθολογία μετωπιαίου λοβού, υπερθυρεοειδισμός, αγγειακή εγκεφαλική νόσος, ανεπάρκεια Β12, όγκος εγκεφάλου, MS Το κατά Γρηγόρην Ευαγγέλιο για τη συνέντευξη στη μανία (σύμφωνα με το βίντεο): “Ο θείος που κάθεται με τη νεολαία…” Αυτός τώρα έχει υπερθυμία, είναι υπερδραστήριος, έχει και μια φυγή ιδεών αλλά με κατανοητούς συνειρμούς. Έχει παραληρητικές ιδέες ότι του μιλάει ο Θεός και ψευδαισθήσεις μάλλον επειδή λέει ότι τον ακούει κιόλας. Λογικά είναι παραλήρημα μεγαλείου επειδή απ' ότι κατάλαβα θα βρει τη θεραπεία του καρκίνου, του λέει ότι είναι ο καλύτερος. Δεν κοιμάται. Τη γλέντησε κι έφυγε… - Έντονα ρούχα - Υπερθυμία - Φυγή ιδεών - Κατανοητοί συνειρμοί (ΔΔ με σχιζοφρένεια που δεν είναι κατανοητοί) - Άρση αναστολών - Χωρίς προσοχή σε καλούς τρόπους - Ακουστικές ψευδαισθήσεις 2ου προσώπου - Πίεση ομιλίας - Υπερτιμημένες ιδέες → παραλήρημα μεγαλείου - Απουσία εναισθησίας - Μειωμένη ανάγκη για ύπνο - Αυξημένη αυτοεκτίμηση Προεξάρχουν τα καταθλιπτικά επεισόδια, με τουλάχιστον ένα επεισόδιο μανίας ή υπομανίας. Μέση ηλικία έναρξης τα 18, παρόμοια σε άνδρες και γυναίκες. Συνυπάρχει με αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές χρήσης ουσιών. Αιτιολογική επικάλυψη φαίνεται να υπάρχει με την κατάθλιψη. Η διπολική έχει υψηλή κληρονομησιμότητα. Ρόλο παίζουν γενετικοί, περιβαλλοντικοί (όπως σεξουαλική κακοποίηση, όχι μόνο για τη διπολική, αλλά γενικά για τις ψυχικές διαταραχές, όπως οι παράγοντες που εναλλάσσουν τη δραστηριότητα ύπνου - αφύπνισης και όπως η κοινωνική στήριξη) και νευροβιολογικοί παράγοντες όπως λειτουργικές διαταραχές που συνάδουν με δυσλειτουργία στη συναισθηματική ρύθμιση των διεργασιών ανταμοιβής και υπερβολικές λειτουργικές απαντήσεις σε θετικά συναισθηματικά ερεθίσματα (λέει και διάφορα που με κουράζουν, κρατάω την αυξημένη νευρωνική δραστηριότητα στον αμυγδαλοειδή πυρήνα και  μειωμένη στις ρυθμιστικές πλάγιες και έσω προμετωπιαίες φλοιικές περιοχές). Τους καλοκαιρινούς μήνες είναι συχνότερα τα μανιακά επεισόδια. Συνήθως ξεκινά με κατάθλιψη, μετά από 5 χρόνια κάνει το μανιακό. Μέση διάρκεια μανιακού είναι 6 μήνες - αρκεί 1 εβδομάδα Έχει αυξημένη θνησιμότητα λόγω της αυτοκτονικότητας, αλλά και των καρδιαγγειακών με τα οποία συνδυάζεται συχνά. Κλινικά χαρακτηριστικά Μανία → Κεντρικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι η υπερθυμία (πολύ καλή ανεβασμένη διάθεση), η υπερείμηση του εαυτού. Όσον αφορά τη διάθεση έχει υπερθυμία. Στην εμφάνιση και τη συμπεριφορά, τα ρούχα τους μπορεί να έχουν έντονα χρώματα και να μη ταιριάζουν σωστά. Οι μανιακοί ασθενείς είναι υπερδραστήριοι. Ξεκινούν πολλές δραστηριότητες, αλλά τις αφήνουν ατελείωτες καθώς νέες δραστηριότητες ελκύουν την προσοχή τους. Αυξημένη όρεξη χωρίς προσοχή στους καλούς τρόπους. Σεξουαλική συμπεριφορά χωρίς αναστολές και με αυξημένες ανάγκες. Μειωμένος ύπνος. Ο λόγος των μανιακών ασθενών είναι ταχύς και κοπιώδης. Μπορεί να έχει φυγή ιδεών. Οι συνειρμοί τους ωστόσο είναι κατά κανόνα κατανοητοί, σε αντίθεση με τη διαταραχή σκέψης της σχιζοφρένειας. Η σκέψη τους χαρακτηρίζεται από υπερτιμημένες ιδέες που μπορεί να εξελιχθούν και σε παραλήρημα μεγαλείου. Μπορεί να κάνουν και άλλα παραληρήματα, όπως δίωξης. Από διαταραχές αντίληψης, ψευδαισθήσεις μπορεί να αναπτυχθούν συχνά. Σε σοβαρή μανία η εναισθησία παραβλάπτεται. Στη μανιακή εμβροντησία (σπάνιο) οι ασθενείς είναι άλαλοι και ακίνητοι.  Υπομανιακό επεισόδιο: Κατάσταση υπερθυμίας, μικρότερης έκτασης από τη μανία. Σταθερά ανεβασμένη διάθεση για κάποιες μέρες (νομίζω 4 για τη διάγνωση, ενώ η μανία θέλει 7), μικρότερης έκτασης από τη μανία, με αυξημένη ενεργητικότητα. Αυξημένη κοινωνικότητα, με οικειότητα, σεξουαλική διάθεση και μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Χωρίς πρόβλημα στη λειτουργικότητα της διάθεσης, δε χρήζει νοσηλείας και δεν προκαλεί προβλήματα στην κοινωνική ζωή. Χωρίς ψυχωσικά χαρακτηριστικά. Άλλες κλινικές εκδηλώσεις της διπολικής διαταραχής είναι: Μεικτές συναισθηματικές καταστάσεις → Τα καταθλιπτικά και τα μανιακά συμπτώματα δηλαδή να εμφανίζονται στον ίδιο χρόνο. Διαταραχή με ταχεία εναλλαγή (Rapid cycling disorder) → Εδώ έχουμε συχνά (4 το χρόνο) υποτροπιάζοντα διακριτά επεισόδια, τα οποία μπορεί να είναι μανιακά, καταθλιπτικά ή μεικτά και ενδιάμεσα τους έχουμε πλήρη ύφεση ή αυτόματη αλλαγή στην αντίθετη πολικότητα. Χαρακτηριστικά: Συχνότερο σε γυναίκες, συχνά συνυπάρχει υποθυρεοειδισμός, μπορεί να πυροδοτηθεί από αντικαταθλιπτική θεραπεία και έχουν βαρύτερη συμπτωματολογία, μεγαλύτερη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Κυκλοθυμία → Επίμονη αστάθεια διάθεσης με πολυάριθμες περιόδους ήπιας υπερθυμίας ή ήπιας κατάθλιψης, μη σοβαρές αρκετά για να είναι μείζονα κατάθλιψη ή υπομανία, βάσει κριτηρίων. Κατάθλιψη → Γιατί πρακτικά η κλινική συμπτωματολογία ασθενούς με μονοπολική ή διπολική κατάθλιψη δεν απέχει και στη φάση της διάγνωσης μπορεί να μην έχει μανιακά στοιχεία. Ταξινόμηση Το DSM θέλει μόνο ένα μονήρες επεισόδιο μανίας για να βάλει διάγνωση διπολική διαταραχή. ○ Διπολική Τύπου Ι → με τουλάχιστον ένα επεισόδιο μανίας και ένα επεισόδιο κατάθλιψης ○ Διπολική Τύπου ΙΙ → με υπομανία αλλά όχι μανία, εδώ θέλει όμως και ένα επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης. (Υποτροπιάζουσες καταθλίψεις σε συνδυασμό με ήπια υπομανιακά ή κυκλοθυμικά συμπτώματα) ○ Διπολική ΙΙΙ → Υποτροπιάζουσες καταθλίψεις χωρίς υπομανία αλλά με υπερθυμική ιδιοσυγκρασία και ιστορικό διπολικής διαταραχής στην οικογένεια Το ICD θέλει τουλάχιστον δύο επεισόδια διαταραχής διάθεσης, εκ των οποίων το ένα να είναι μανία ή υπομανία. Διαφοροδιάγνωση: Η μανία θα πρέπει να διακριθεί από: Σχιζοφρένεια → Δύσκολο, γιατί μπορεί να έχει ακουστικές ψευδαισθήσεις και παραληρήματα, και δη παραλήρημα αναφοράς που κολλάει πολύ στη σχιζοφρένεια. Οργανική νόσο του εγκεφάλου που αφορά τους μετωπιαίους λοβούς (όγκοι, HIV Λοίμωξη) → Το σκέφτομαι κυρίως σε μεσήλικες, χωρίς προηγούμενο ιστορικό διαταραχής  συναισθήματος. Σε απουσία σαφούς υπερθυμίας, με άρση αναστολών, θα σκεφτώ παθολογία μετωπιαίου λοβού. Καταστάσεις βραχείας διάρκειας από αμφεταμίνες ή άλλα ναρκωτικά. → Ιστορικό και εξέταση ούρων. Κατά τα άλλα, δύσκολο είναι να κάνεις ΔΔ μεταξύ διπολικής διαταραχής και υποτροπιάζουσας κατάθλιψης και διπολικής διαταραχής ταχείας εναλλαγής φάσεων και μεθοριακής προσωπικότητας. Για το τελευταίο, αυτό που μας μπερδεύει είναι η συναισθηματική αστάθεια που έχουν και τα δύο. Αν ο ασθενής έχει οικογενειακό ιστορικό διπολικής διαταραχής βοηθάει. Επίσης, τα κλασικά της μανίας δεν παρατηρούνται στη μεθοριακή, ενώ οι μεταβολές της διάθεσης στη διπολική πυροδοτούνται από διαπροσωπικά ζητήματα. Θεραπεία Στόχος είναι η μείωση της σωματικής και νοητικής υπερδραστηριότητας, βελτίωση των χαρακτηριστικών της ψύχωσης και πρόληψη της επιδείνωσης της σωματικής υγείας από την εξάντληση, τη στέρηση ύπνου και την ελλιπή πρόσληψη υγρών. Για τη μανία: Τυπικά αντιψυχωσικά όπως χλωροπρομαζίνη και αλοπεριδόλη, με περιορισμούς, γιατί θέλουν υψηλές δόσεις και κάνουν εξωπυραμιδικά. Καλύτερο προφίλ έχουν τα άτυπα αντιψυχωσικά και χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο. Λίθιο δίνουμε στην οξεία φάση → έχει πιο βραδεία δράση από τα αντιψυχωσικά. Επίσης καρβαμαζεπίνη και βαλπροϊκό. Το βαλπροϊκό έχει την πιο γρήγορη έναρξη δράσης από τους άλλους σταθεροποιητές. Επιπρόσθετα στους σταθεροποιητές μπορούμε να δώσουμε και βενζοδιαζεπίνη, υψηλής ισχύος, όπως λοραζεπάμη και κλοναζεπάμη. Για βραχύ χρονικό διάστημα, ώσπου να πάρει μπρος ο σταθεροποιητής. Μπορεί και ECT. Για τη διπολική κατάθλιψη: Τα αντικαταθλιπτικά μας προβληματίζουν κάπως γιατί μπορεί να έχουν μικρότερη αποτελεσματικότητα από ότι στη μονοπολική, έχουν κίνδυνο επαγωγής μανίας και κίνδυνο επαγωγής ταχείας εναλλαγής φάσεων. Η μετάπτωση σε μανία όντως είναι επικίνδυνη, αλλά κυρίως με τα τρικυκλικά, ενώ είναι πολύ μικρότερος με τα SSRIs. Δε δίνουμε λίθιο νιώθω, κάποιο ρόλο βαράνε και τα άτυπα αντιψυχωσικά και κάποια αντιεπιληπτικά που λειτουργούν ως σταθεροποιητές. Μπορεί και ECT. Μακροχρόνια θεραπεία: Σταθεροποιητές διάθεσης. ○ Σαφείς ενδείξεις για τη χρήση λιθίου ως θεραπεία συντήρησης. Γενικά οι ασθενείς απαντούν καλά. Φτωχή ανταπόκριση μπορεί να υπάρχει σε διαταραχή με χρόνια εναλλαγή φάσεων ή χρόνια κατάθλιψη, σε μεικτές συναισθηματικές καταστάσεις, σε χρήση αλκοόλ και ουσιών και σε ψυχωσικά χαρακτηριστικά απρόσφορα προς τη συναισθηματική διάθεση. Έχει σημαντική μείωση της θνησιμότητας από αυτοκτονίες. ○ Λαμοτριγίνη επίσης. Βαλπροϊκό το λέει κυρίως για την οξεία φάση. Καρβαμαζεπίνη όταν δεν ανταποκρίνεται στο λίθιο. Τυπικά αντιψυχωσικά δε δίνουμε γιατί κάνουν δυσκινησίες, αλλά άτυπα ίσως ναι, συνδυαστικά με σταθεροποιητή. Ψυχοθεραπεία εκτός οξείας φάσης. Πρακτική αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής: Μανιακό επεισόδιο Προσδιορίζω τη διάγνωση και το πόσο σοβαρή είναι η διαταραχή (ρωτάω και συγγενείς ιδανικά), διαμόρφωση γνώμης για τα αίτια (πχ σκέψου στέρηση ύπνου, οργανική νόσο, φάρμακα), αξιολόγηση κοινωνικών στηριγμάτων του ασθενούς, αξιολόγηση επίδρασης της κατάστασης στους άλλους. → Προσεκτικό ιστορικό Σε όλες - εκτός των πολύ ηπίων περιπτώσεων - η εισαγωγή συνίσταται για να προστατευτεί ο ασθενής από τις συνέπειες των δικών του πράξεων. Η θεραπευτική σχέση είναι πολύ καλό να αναπτυχθεί, αλλά η απουσία εναισθησίας και ο θυμός για την ακούσια νοσηλεία μπορεί να τη δυσκολέψουν. Θέλει ψυχοθεραπεία και μπορεί να πρέπει να επεκταθεί και στο σύντροφο ή την οικογένεια. Στην οξεία φάση παίζουν πολύ ρόλο και τα φάρμακα. ○ Για άτομα που δεν είναι υπό σταθεροποιητή δίνω: Έναρξη με ολανζαπίνη ή κουετιαπίνη ή ρισπεριδόνη (άτυπα αντιψυχωσικά). Αν είναι αναγκαίο, προσθήκη βενζοδιαζεπίνης υψηλής ισχύος. Προσθήκη σταθεροποιητή αν δεν είναι ικανοποιητική η απάντηση.  ○ Για άτομα που είναι ήδη υπό σταθεροποιητή δίνω: Τροποποίηση της δόσης και συμμόρφωση με τη θεραπεία, πρώτα με το σταθεροποιητή. Μπορεί να θέλει και δεύτερο σταθεροποιητή. Μπορεί να θέλει ταυτόχρονα και αντιψυχωσικό. Η πρόοδος ενός μανιακού επεισοδίου αξιολογείται από τη νοητική κατάσταση, τη γενική συμπεριφορά, αλλά και την επιστροφή του προτύπου του ύπνου και επαναπρόσληψη βάρους που είχε χαθεί. Ότι θεραπεία και να κάνουμε, να έχουμε υπόψιν ότι μπορεί να έχει συμπτώματα κατάθλιψης, που μπορεί να είναι έντονα και με αυτοκτονικό ιδεασμό. Αν θυμάμαι καλά, επειδή η τέλεια ισορροπία δεν είναι πάντα εύκολη, προτιμάς να τον έχεις λίγο μανιακό παρά καταθλιπτικό για να μην έχεις τον κίνδυνο να κάνει κακό στον εαυτό του. Θεραπεία συνέχισης για τουλάχιστον 6 μήνες. Διπολική κατάθλιψη Τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι θεραπεία πρώτης εκλογής! Στους ασθενείς που παίρνουν σταθεροποιητή, προσέχω τα επίπεδα. Σε αυτούς που δε παίρνουν σταθεροποιητή: κουετιαπίνη ή συνδυασμό ολανζαπίνης και φλουοξετίνης. Λαμοτριγίνη επίσης. Πρόληψη υποτροπών Γενικά, θα κάνουν υποτροπές. Μακροχρόνια θεραπεία με σταθεροποιητή ή κουετιαπίνη, ή συνδυασμό. Όχι βαλπροϊκό στην κύηση γιατί κάνει νευροαναπτυξιακά ελλείμματα. Γενικά λοιπόν, δεν το δίνω σε αναπαραγωγική ηλικία. Αυτοκτονικότητα - Αυτοκτονία Να ξέρεις: Αυτοκτονικότητα (Αξιολόγηση κινδύνου αυτοκτονίας, Αντιμετώπιση αυτοκτονικών ασθενών) - Από το πράσινο βιβλίο - (osmosis) [Παίξε μου λιγάκι θέατρο]  Συχνή αιτία θανάτου στο σύγχρονο κόσμο 1 αυτοκτονία → 30 περίπου επεισόδια αυτοκαταστροφής  Σημαντικό γιατί κάθε γιατρός μπορεί να κληθεί να το διαχειριστεί Προσχεδιασμένη κατάσταση “Πράξη με εκούσια πρωτοβουλία και θανατηφόρο έκβαση την οποία το άτομο σκοπίμως εκτέλεσε έχοντας υπόψιν τη θανατηφόρο έκβαση” 3 φορές συχνότερη στους άνδρες Παράγοντες a. Oops, to Ατομικοί ψυχιατρικοί και παθολογικοί παράγοντες → Η πλειοψηφία έχει κάποια μορφή ψυχιατρικής διαταραχής,→ Κατάθλιψη, διαταραχή προσωπικότητας, κατάχρηση αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών, σχιζοφρένεια. Συσχέτιση έχει βρεθεί και με την ADHD, ιστορικό ΕΑΚ, κακή σωματική υγεία, διαταραχή πρόσληψης τροφής → ιδίως νευρογενή ανορεξία κα on l n know ι επιληψία. b. c. Κοινωνικοί → ανεργία, φτώχεια, διαζύγιο, κάλυψη αυτοκτονιών από ΜΜΕ d. Βιολογικοί → Μειωμένη δραστικότητα 5HT οδών, οικογενειακό ιστορικό e. Ψυχολογικοί → Απελπισία, παρορμητικότητα, γνωστικοί περιορισμοί, ελλείμματα στην επίλυση προβλημάτων, υπεργενικευμένη αυτοβιογραφική μνήμη. f. Συμπέρασμα → Μια σούμα ιατρικών, κοινωνικών και ψυχολογικών παραγόντων. Άνθρωποι που είναι σε επαφή με ψυχιατρικές μονάδες: Η αυτοκτονία είναι SOS μια εβδομάδα μετά το εξιτήριο. Άνθρωποι που θέλουν να αυτοκτονήσουν “λογικά”: Ασθενείς με σωματικά νοσήματα, δίχως αυτονομία. Ηλικιωμένοι. Όχι πολύ συχνή σε παιδιά αλλά σχετίζεται με αντικοινωνική συμπεριφορά. Αύξηση σε εφήβους. Μετανάστες. Γιατροί. Αξιολόγηση κινδύνου αυτοκτονίας 1. Άμεση αλλά διακριτική ερώτηση 2. Εγρήγορση για τους παράγοντες που προβλέπουν αυτοκτονία.  SAD PERSONS για αξιολόγηση κινδύνου αυτοκτονικότητας Το πιο προφανές προειδοποιητικό στοιχείο είναι η άμεση δήλωση πρόθεσης. Ιστορικό feat. Αξιολόγηση της ψυχικής κατάστασης: Αξιολόγηση παραγόντων κινδύνου → Ρωτάω για τα τρέχοντα προβλήματα και την αντίδραση του ασθενούς σε αυτά (θα πρέπει να μάθω για απώλειες προσωπικές, οικονομικές ή κοινωνικές) → Ρωτάω για σωματικά νοσήματα ή επώδυνες παθήσεις (ειδικά σε ηλικιωμένους). → Ρωτάω “Κατά πόσο ο ασθενής πιστεύει ότι η ζωή είναι δύσκολη για αυτόν και κατά πόσο δεν θέλει να συνεχίσει πλέον” → Ρωτάω για σκέψεις αυτοκτονίας και αν υπάρχουν συγκεκριμένα πλάνα. Έρχεται περιστατικό προσπάθειας αυτοκτονίας. Τι κάνω; 1. Εκτίμηση επικινδυνότητας της πράξης για τη ζωή του (προσχεδιασμένη απόπειρα; τον βρήκαν τυχαία; μεγάλος αριθμός φαρμακων; σημείωμα αυτοκτονίας;) 2. Εκτίμηση τρέχουσας πρόθεσης αυτοκτονίας 3. Ιστορικό προηγούμενων αυτοκαταστροφικών επεισοδίων 4. Εκτίμηση παρουσίας καταθλιπτικής διαταραχής 5. Εκτίμηση άλλων ψυχικών διαταραχών (χρήση αλκοόλ, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχή προσωπικότητας;)  6. Εκτίμηση δικτύου υποστήριξης → Αντιμετώπιση αυτοκτονικών ασθενών Πρέπει να μπει αυτός ο ασθενής στο νοσοκομείο; Αν μείνει για αντιμετώπιση στην κοινότητα, πρέπει να υπάρχει σαφές υποστηρικτικό περιβάλλον. Στο νοσοκομείο θέλει προσεκτικό περιβάλλον νοσηλείας. Θέλει φροντιστική και αισιόδοξη στάση γιατί συνήθως όσο και να θέλει ο ασθενής να πεθάνει, ένα μικρό του κομμάτι θέλει να ζήσει. Μεγαλύτερος κίνδυνος αυτοκτονίας στις δοκιμαστικές περιόδους και πρώτες εβδομάδες μετά το εξιτήριο. Εκεί θέλει επαναξιολόγηση, υποστήριξη και άμεση απάντηση σε κλήσεις βοήθειας. Πρόληψη Εκπαίδευση γιατρών πρωτοβάθμιας, βελτίωση ψυχιατρικών υπηρεσιών, στόχευση σε ομάδες υψηλού κινδύνου, μακροχρόνια φαρμακευτική αγωγή, συνταγογράφηση λιγότερο τοξικών αντικαταθλιπτικών, συμβουλευτική. Μείωση διαθεσιμότητας μέσων αυτοκτονίας. Κοινωνική πολιτική. Εκπαίδευση του κοινού. Σκόπιμος αυτοτραυματισμός “Εκούσια αυτοκαταστροφή” Εκούσια αυτοχάραξη → 1. Εν τω βάθει επικίνδυνες πληγές, με σοβαρή αυτοκτονική πρόθεση, συνηθέστερα από άνδρες 2. Αυτοακρωτηριασμός σχιζοφρενών ασθενών 3. Επιφανειακές πληγές που δεν θέτουν σε κίνδυνο, συνηθέστερα από γυναίκες. Στην τελευταία κατηγορία λέει για αυξημένη ένταση και ευερεθιστότητα, κατάσταση αποσύνδεσης από το περιβάλλον, νεαρές γυναίκες με χαμηλή αυτοεκτίμηση, παρορμητική ή επιθετική συμπεριφορά, ασταθή διάθεση, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και προβλήματα με αλκοόλ και κατάχρηση. Εκλυτικός παράγοντας μπορεί να είναι ένα στρεσογόνο γεγονός. Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες → οικογενειακοί και αναπτυξιακοί, επιρροή από το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, διαταραχές προσωπικότητας (συχνότερα αγχώδεις, ιδεοψυχαναγκαστικές και παρανοειδείς, αλλά και οι μεθοριακές), κακή υγεία, κοινωνιολογικοί και πολιτισμικοί παράγοντες. Επίσης, οι ψυχιατρικές διαταραχές παίζουν ρόλο, με συχνότερη την κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών, διαταραχές άγχους και συννόσηση με ψυχιατρικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας. Τα κίνητρα είναι μη ξεκάθαρα (θέλουν να πεθάνουν; νιώθουν θυμό; θέλουν να τραβήξουν την προσοχή;) και για αυτό στα επεισόδια ΕΑΚ κοιτάς τις πράξεις που οδήγησαν σε αυτό και όχι τόσο τα κίνητρα. Μετά από ΕΑΚ, τα άτομα δείχνουν κάποιες φορές βελτίωση, που μπορεί να σχετίζεται με την ψυχιατρική υποστήριξη. Παράγοντες κινδύνου για επανάληψη: ○ Επίσης τα άτομα είναι και σε αυξημένο κίνδυνο για αυτοκτονία, ιδίως αν μιλάμε για άτομα προχωρημένης ηλικίας, άνδρες, καταθλιπτικούς και εξαρτημένους από το αλκοόλ. Αντιμετώπιση σκόπιμου αυτοτραυματισμού  Η αξιολόγηση ασθενών περιλαμβάνει τρία βασικά σημεία: 1. Τον άμεσο κίνδυνο αυτοκτονίας 2. Τον επακόλουθο κίνδυνο περαιτέρω ΕΑΚ 3. Τρέχοντα ιατρικά ή κοινωνικά προβλήματα Σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτά τα άτομα δεν είναι ότι πάνε σε μια ψυχιατρική δομή, αλλά μπορεί να χρειαστεί η αρχική αξιολόγηση να γίνει σε επιπεδο ΤΕΠ και εμείς είμαστε υπεύθυνοι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες. Πέντε βασικές ερωτήσεις στο πλαίσιο της συνέντευξης: ○ 1. Ποιες ήταν οι προθέσεις του ασθενούς όταν έκανε κακό στον εαυτό του; → Ήταν προσχεδιασμένη ή παρορμητική; Όσο πιο προσχεδιασμένη τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος θανατηφόρου επανάληψης. Ο ασθενής είχε πάρει μέτρα για να μην αποκαλυφθεί; Αν είχε πάρει, θα ήθελε να πεθάνει. Ο ασθενής ζήτησε βοήθεια; Αν δε ζήτησε, θα ήθελε να πεθάνει. Ο ασθενής θεωρούσε τη μέθοδο που χρησιμοποίησε επικίνδυνη; Υπήρξε κάποια “τελική πράξη” πχ σημείωμα; ○ 2. Τώρα θέλει να πεθάνει; Είστε ευχαριστημένος που αναρρώσατε ή θα θέλατε να είχατε πεθάνει; ○ 3. Ποια είναι τα τρέχοντα προβλήματά του; Συνήθως υπάρχουν δυσκολίες το χρονικό διάστημα πριν το επεισόδιο. ○ 4. Υπάρχει κάποια ψυχιατρική διαταραχή; ○ 5. Ποιες πηγές βοήθειας είναι διαθέσιμες; Τώρα, ο κίνδυνος αυτοκτονίας συνεχίζεται; Πρέπει να απαντήσω στα εξής (που πρακτικά αυτά ψάχνω εδώ και ώρα): Ο ασθενής αρχικά σκόπευε να πεθάνει; Σκοπεύει τώρα; Τα προβλήματα που προκάλεσαν την πράξη εξακολουθούν να υφίστανται; Υπάρχει κάποια ψυχιατρική διαταραχή; Υπάρχει διαθέσιμη περαιτέρω υποστήριξη και είναι πιθανό ο ασθενής να τη δεχθεί; Η θεραπεία μοιάζει με την αυτοκτονικότητα, πάλι θες να σκεφτείς αν χρήζει νοσηλείας ή όχι κλπ. Θέλω να χτίσω ιδανικά μια θεραπευτική σχέση. Άτομα που είναι δύσκολο να διαχειριστείς: Ασθενείς που αρνούνται την αξιολόγηση, άτομα με διαταραχές προσωπικότητας και άτομα με επαναληπτικούς τραυματισμούς που δύσκολα με ψυχοθεραπεία θα ανοιχτούν και θα εκφραστούν με λόγια → σε αυτούς τα φάρμακα αν και δεν παίζουν τεράστιο ρόλο, κάποια άτυπα αντιψυχωσικά όπως ρισπεριδόνη ή ολανζαπίνη. Ψύχωση Να ξέρεις: Χαρακτηριστικά, Αντιμετώπιση, Φαρμακολογική προσέγγιση, τύποι παραληρημάτων Γεια σου και καλωσόρισες σε ένα δύσκολο κεφάλαιο! Τι είναι ψύχωση άραγε; Είσαι έτοιμος να τη ζήσεις λίγο; Πάμε να τα ξεκαθαρισουμε! Παίξε μου λιγάκι θέατρο → [click] Τι ερωτήσεις θέλουμε να κάνουμε; Έχει σκεφτεί να βλάψει κάποιον άλλο; Αν έχει σκεφτεί να βλάψει τον εαυτό του, να αυτοκτονήσει; Τι περιμένουμε να ακούσουμε; - Ακουστικές ψευδαισθήσεις - Παρεμβολή ξένων σκέψεων - Συνεχής σχολιασμός - Παραληρητικές ιδέες δίωξης - Κοινωνική απόσυρση - Έλλειψη + Φτωχή βλεμματική επαφή + Διάσπαση προσοχής (μπορεί να κοιτάει γύρω στο δωμάτιο σαν ακούει ή να βλέπει κάτι) Προφίλ ασθενούς Άντρας, 18-20 ετών ΔΔ Σχιζοφρένεια Drug-induced ψύχωση Ρωτάω: 1. για παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις (κυρίως ακουστικές), να τις περιγράψει, πότε ξεκίνησαν, τι/ποιον αφορούν 2. κάνω risk assessment, κατά πόσο ο ασθενής έχει σκεφτεί να βλάψει κάποιον (ειδικά τον διώκτη του) και πως 3. αν έχει σκεφτεί να βλάψει τον ίδιο του τον εαυτό 4. στο παρελθόν τι διάθεση είχε (ήταν θυμωμένος, είχε σκεφτεί να βλάψει κάποιον κλπ) ή αν είχε μπλεξίματα με τον νόμο 5. πως είναι η υγεία του γενικά (για να αποκλείσω ίσως κάποια οργανική νόσο), αν παίρνει οποιοδήποτε φάρμακο 6. αν κάνει χρήση αλκοόλ ή οποιοδήποτε ναρκωτικού 7. αν μπορεί να κρίνει από που προέρχονται αυτές οι εμπειρίες του (τι μπορεί να φταίει). Μπορώ να δω έτσι και την εναισθησία του 8. του παραθέτω τι θα μπορούσε να γίνει από πλευράς θεραπείας στην περίπτωση του και αν θα προτιμούσε κάτι ο ίδιος Η ψύχωση/ ψυχωσική διαταραχή αφορά μία συγκεκριμένη οντότητα, που μπορεί να οφείλεται/ υπάρχει σε διάφορες νόσους με τη πιο σημαντική, τη σχιζοφρένεια! Στο βιβλίο μας τη χαρακτηρίζει ως παράνοια, λέξη που πλέον δεν χρησιμοποιείται. Χρησιμοποιείται μόνο όταν θα πούμε για τη παρανοειδή σχιζοφρένεια (βλέπε πιο κάτω) ή τη παρανοειδή διαταραχή της προσωπικότητας (βλέπε δτχ προσωπικότητας). Ψύχωση, λοιπόν, είναι ένα σύμπτωμα και όχι μια νόσος και αφορά διαταραχή στον τρόπο με τον οποίο το μυαλό κάνει πρόσσες την πληροφορία. Αίτια 1. Σχιζοφρένεια (αναλύεται πιο κάτω) 2. Βραχεία ψυχωτική διαταραχή: Άνθρωποι με αυτήν την ασθένεια έχουν αιφνίδια, σύντομα διαστήματα ψυχωτικής συμπεριφοράς, συχνά σε αντίδραση έντονου στρεσσογόνου γεγονότος, όπως ένας θάνατος στην οικογένεια. Η ανάρρωση είναι συχνά σύντομη – συνήθως σε λιγότερο από ένα μήνα και πλήρης. 3. Παραληρητικές διαταραχές (αναλύεται πιο κάτω) 4. Οργανικές διαταραχές a. Delirium b. Άνοια → μπορεί να κάνει διωκτικό c. Εστιακές βλάβες εγκεφάλου d. Μαθησιακές δυσκολίες και νευροαναπτυξιακές διαταραχές 5. Διαταραχές χρήσης ουσιών (Κοκαΐνη, αμφεταμίνες, αλκοόλ, L-DOPA ) 6. Διαταραχές προσωπικότητας → παρανοειδή (?) 7. Διαταραχές της διάθεσης a. Διπολική διαταραχή (στη περίοδο μανίας → παραληρητικές ιδέες μεγαλείου) b. Σοβαρές καταθλιπτικές διαταραχές (πχ επιλόχειος κατάθλιψη) c. Ψυχωσική κατάθλιψη ΔΔ: στην κατάθλιψη ο ασθενής αποδέχεται τις ιδέες δίωξης ως δικαιολογημένες από τις ενοχές του ή την αδυναμία του. Χαρακτηριστικά Ιδέες αναφοράς: όταν ο ασθενής διαθέτει υπερβολική αυτεπίγνωση πχ δεν μπορεί να σταματήσει να νιώθει ότι οι άνθρωποι τον προσέχουν στα λεωφορεία κλπ Παραληρητικές ιδέες αναφοράς: εμβάθυνση των ιδεών αναφοράς μέχρι το σημείο που οι πεποιθήσεις γίνονται παραληρητικές πχ μπορεί να βλέπει ότι τον σχολιάζουν στα ΜΜΕ Παραληρητικές ιδέες δίωξης: ότι κάποιο άτομο, οργάνωση ή δύναμη προσπαθεί να τον σκοτώσει Παραληρητικές ιδέες μεγαλείου: το άτομο πιστεύει ότι έχει επιλεγεί από κάποια δύναμη ή το πεπρωμένο για ένα ειδικό σκοπό, πιστευει οτι μπορει να διαβάζει τις σκέψεις των άλλων, ότι είναι πανέξυπνος κλπ Ψευδαισθήσεις Παραληρητικές διαταραχές Παραλήρημα = μια πεποίθηση στην οποία ο ασθενής εμμένει σταθερά χωρίς να έχει επαρκή στοιχεία και δεν επηρεάζεται από λογικά επιχειρήματα ή στοιχεία περί του αντιθέτου. Δεν αποτελεί μία σημαντική πεποίθηση που ο ασθενής αναμένεται να ενστερνίζεται δεδομένου του εκπαιδευτικού, πολιτισμικού και θρησκευτικού του υπόβαθρου. Είναι χαρακτηριστικό ψύχωσης. Παρανοειδή συμπτώματα μπορώ να έχω στην προσωπικότητα, σε οργανική νόσο (delirium, άνοια, εστιακή βλάβη εγκεφάλου), χρήση ουσιών και στις διαταραχές διάθεσης: κατάθλιψη (δικαιολογημένες παραληρητικές ιδέες δίωξης), μανία (παραλήρημα μεγαλείου). Παραληρητικές διαταραχές - Σταθερό σύστημα παραληρητικών ιδεών που αναπτύσσεται σταδιακά σε άτομο μέσης ή προχωρημένης ηλικίας. Το σύστημα παραληρητικών ιδεών είναι εγκυστωμένο και δεν υπάρχει έκπτωση άλλων νοητικών λειτουργιών. Ασθενής συνεχίζει να εργάζεται και η κοινωνική του ζωή μπορεί να διατηρηθεί σχετικά καλα. Το περιεχόμενο της παραληρητικής ιδέας ή των παραληρητικών ιδεών ποικίλλει πολύ. Σαφείς και έμμονες ακουστικές ψευδαισθήσεις, σχιζοφρενικά συμπτώματα όπως παραληρητικές ιδέες ελέγχου και εκσεσημασμένη άμβλυνση του συναισθήματος, και σαφής ένδειξη εγκεφαλικής νόσου είναι όλα ασύμβατα με αυτή τη διάγνωση. Ωστόσο, η παρουσία περιστασιακών ή εφήμερων ακουστικών ψευδαισθήσεων, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ασθενείς, δεν αποκλείει αυτή τη διάγνωση, εφ’ όσον είναι τυπικά σχιζοφρενικές και αποτελούν ένα μικρό μόνο τμήμα της συνολικής κλινικής εικόνας. Κριτήρια για την παραληρητική διαταραχή:  Μία ή περισσότερες παραληρητικές ιδέες, διάρκειας τουλάχιστον ενός μήνα. Δεν πληρείται το κριτήριο Α της σχιζοφρένειας. Αν υπάρχει ψευδαίσθηση, δεν είναι έντονη και δεν σχετίζεται με το παραληρητικό θέμα. Η λειτουργικότητα δεν παραβλάπτεται σημαντικά. Η συνολική διάρκεια οποιωνδήποτε διαταραχών της διάθεσης είναι μικρότερη σχετικά με τη διάρκεια των παραληρητικών επεισοδίων. Η διαταραχή δεν οφείλεται στη χρήση ουσιών ή σε σωματική νόσο. 1. Παθολογική ζήλια 2. Ερωτομανία και ερωτικό παραλήρημα 3. Παραληρητική διαταραχή σωματικού τύπου 4. Παραληρητική διαταραχή μεμψιμοιρίας και μεταρρύθμισης 5. Σύνδρομο παραληρητικής παραγνώρισης: Capgras, fregoli, υποκείμενου σωσία, διαμεταμόρφωσης 6. Κοινή επακτή παραληρητική διαταραχή Παθολογική ζήλια Βασικό χαρακτηριστικό → η πεποίθηση ότι ο/η σύντροφος του ασθενούς είναι άπιστος (παραληρητική ή υπερτιμημένη ιδέα). Στηρίζεται σε ανεπαρκείς αποδείξεις και δεν επηρεάζεται από λογικά επιχειρήματα (Δεν ξέρει ποιος είναι ο υποτιθέμενος εραστής ή τι είδους πρόσωπο μπορεί να είναι). Επίσης η ιδέα εμμένει ακόμη και εάν βρει αποδείξεις ότι αυτό δεν ισχύει. Χαρακτηριστικά Άντρες - 2 φορές συχνότερα από γυναίκες Κλινικά χαρακτηρίζεται από συνοδεία παθολογικών πεποιθήσεων - ο σύντροφος συνωμοτεί, προσπαθεί να δηλητηριάσει, κλέβει σεξουαλικές ικανότητες Διάθεση: μείγμα δυστυχίας, φόβου, ευερεθιστότητας και θυμού Αιτιολογία Σχετίζεται με σχιζοφρένεια, διαταραχές της διάθεσης, οργανικές διαταραχές, χρήση ουσιών (ιδίως αλκοόλ), παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας Προσωπικότητα μόνιμη αίσθηση ανεπάρκειας, χαμηλή αυτοεκτίμηση Θεραπεία σχετικά κακή πρόγνωση Εάν παραληρηματικής φύσης → αντιψυχωσικά Εάν συνοδεία καταθλιπτικής διαταραχής → αντικαταθλιπτικά Εάν προβλήματα προσωπικότητας → ψυχοθεραπεία Εάν όχι απάντηση σε θεραπεία και αυξημένος κίνδυνος βίας → νοσηλεία. Όμως υποτροπή μετά το εξιτήριο. ** Συχνά ύφεση μετά από διαζύγιο αλλά υποτροπή σε νέα σχέση Ερωτομανία και ερωτικό παραλήρημα Σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες = συνήθως ανύπαντρες, πιστεύουν ότι κάποιο υψηλό πρόσωπο είναι ερωτευμένο μαζί τους. Υποτιθέμενος εραστής απρόσιτος (ήδη παντρεμένος ή κάποιος διάσημος). Μπορεί να ξεκινήσει από ερωτικό παραλήρημα και να καταλήξει σε κάποια παραληρητική ιδέα διωκτικού τύπου. ** ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ (stalking): σχετίζεται με παραληρηματική διαταραχή συμπεριλαμβανομένης της ερωτομανίας. Σχετίζεται με ερωτομανία ή παραληρητικές ιδέες ερωτικού περιεχομένου δευτεροπαθείς σε ψυχωσικές διαταραχές. Συνήθως έχουν διαταραχή προσωπικότητας, με οριακά, ναρκισσιστικά και κοινωνιοπαθή χαρακτηριστικά. Μπορεί να είχαν επιφανειακή σχέση με το θύμα τους. Παραληρητική διαταραχή σωματικού τύπου Πιστεύουν ότι πάσχουν από κάποια σωματική νόσο, παραμόρφωση ή μόλυνση. Περιλαμβάνει τη μονοσυμπτωματική υποχονδριακή ψύχωση. ** Να διακριθεί από τις υποχονδριακές παραληρητικές ιδέες (και τις σωματικές ψευδαισθήσεις) που μπορεί να εμφανιστούν σε άλλες διαταραχές, καθώς και από τα γνήσια σωματικά συμπτώματα που εμφανίζονται δευτεροπαθώς σε οργανικές διαταραχές. Παραληρητική διαταραχή μεμψιμοιρίας και μεταρρύθμισης Μεμψιμοιρία → Κάνουν σειρά παραπόνων και ισχυρισμών ενάντια στις αρχές (πχ παρανοειδείς δικομανείς → αυτοί κάνουν μηνύσεις, εμπλέκονται σε δίκες και απειλούν τους δικαστές) Μεταρρύθμιση → Θρησκευτικά, φιλοσοφικά ή πολιτικά θέματα. Κρίνουν συνεχως την κοινωνία και προβαίνουν σε σύνθετες μορφές δράσεις → πολιτικοί δολοφόνοι. Σύνδρομο παραληρητικής παραγνώρισης Παραγνώριση είτε του εαυτού είτε των άλλων. Πρόσθιο τμήμα ΔΕ ημισφαιρίου - αναγνώριση προσώπων. Περιορισμένο αριθμό, συνήθως οικείων, προσώπων, ενώ η αναγνώριση άλλων προσώπων δεν παραβλάπτεται. Συναίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά με το πρόσωπο-αντικαταστάτη. Σύνδρομο Capgras - είναι παραληρητική ιδέα: Συνήθως αφορά ασθενή που είναι γυναίκα και πιστεύει ότι κάποιο κοντινό της άτομο έχει αντικατασταθεί από κάποιον σωσία. Μπορεί να φερθούν άσχημα οι ασθενείς στο σωσία. Δεν είναι ασυνήθης η παρουσία ιστορικου αποπροσωποποίησης, αποπραγματοποίησης. Η σχιζοφρένεια είναι η συχνότερη διάγνωση ή σε ηλικιωμένους η άνοια με σωμάτια Lewy ή άλλα νευροεκφυλιστικά, ή με εγκεφαλική βλάβη. Σύνδρομο Fregoli: ένα άτομο αλλάζει την εμφάνιση του σε άλλο ή σε περισσότερα άτομα για να μοιάζουν με οικείους του, συνήθως με στόχο να κάνουν με κάποιον τρόπο κακό στον ασθενή. Σχιζοφρένεια ή οργανική νόσος εγκεφάλου. Διαμεταμόρφωση: ένα ή περισσότερα άτομα έχουν μεταμορφωθεί και σωματικά και ψυχολογικά, σε κάποιο άλλο άτομο ή άτομα, ή ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν αλλάξει μεταξύ τους ταυτότητες. Σύνδρομο υποκειμενικού σωσία: κάποιος άλλος έχει μεταμορφωθεί στον ίδιο τον ασθενή ως σωσίας του. Κοινή (επακτή) παραληρητική διαταραχή Ένα άτομο το οποίο βρίσκεται σε στενή σχέση με κάποιον που ήδη έχει ένα εγκατεστημένο παραληρητικό σύστημα αναπτύσσει παρόμοιες ιδέες. Αν ανιχνευθεί παραληρητική ιδέα, θέλω να δω τον τύπο της ψύχωσης. Αξιολόγηση των ψυχωσικών συμπτωμάτων 1. Αναγνώριση συμπτωμάτων: καχύποπτος, θυμωμένος ασθενής, αμυντικός, μιλάει λίγο 2. Διάγνωση του τύπου της ψύχωσης Θεραπεία Αντιψυχωσικά (πιμοζίδη για μονοσυμπτωματική υποχονδριακή ψύχωση και παθολογική ζήλια - προσοχή καρδιοτοξικότητα). Ενδείκνυται οποιοδήποτε υψηλής ισχύος μη κατασταλτικό αντιψυχωσικό (πχ ρισπεριδόνη) αρχίζοντας με χαμηλή δόση + γνωσιακή θεραπεία (ψυχολογική υποστήριξη). Χρησιμοποιούνται επίσης αντιεπιληπτικά όπως καρβαμαζεπίνη, βαλπροϊκό. Αποτελεσματικά σε πρόληψη υποτροπών συναισθηματικών διαταραχών και θεραπεία οξείας μανίας. Σχιζοφρένεια Να ξέρεις: Προφιλ ασθενους, διαπροσωπικές σχέσεις, παράγοντες, τύποι σχιζοφρένειας [click] Κλινικά χαρακτηριστικά Θετικά συμπτώματα: Παραληρητικές ιδέες Ψευδαισθήσεις Να θυμάσαι τα συμπτώματα πρώτης τάξεως → κατευθύνουν πολύ στη διάγνωση. Αρνητικά συμπτώματα: (4Α) → Λέγονται έτσι επειδή αντανακλούν απώλεια της φυσιολογικής λειτουργικότητας. Αλογία (φτώχεια της σκέψης και του λόγου - μειωμένος αυθορμητισμός) Αβουλησία (μειωμένη κινητοποίηση) Απάθεια - Συναισθηματική επιπέδωση (απουσία συναισθηματικής έκφρασης αλλά όχι κατάθλιψη) Ανηδονία Έχουν και μειωμένη κοινωνικό