UKŁAD ROZRODCZY PDF

UKŁAD ROZRODCZY Do użytku studentów Kierunku Psychologia Uczelni Merito WSB Chorzów dr Elżbieta Szulińska  Plan wykładu Podział komórek somy (mitoza) i podział redukcyjny – wytwarzanie gamet (mejoza) Regulacja hormonalna Układ r...

UKŁAD ROZRODCZY Do użytku studentów Kierunku Psychologia Uczelni Merito WSB Chorzów dr Elżbieta Szulińska  Plan wykładu Podział komórek somy (mitoza) i podział redukcyjny – wytwarzanie gamet (mejoza) Regulacja hormonalna Układ rozrodczy męski i żeński Zapłodnienie i poród Determinacja płci Dymorfizm płciowy Determinacja preferencji płciowych Cechy sprzężone z płcią a zależne od płci  Mitoza (komórki somatyczne - budujące ciało danego organizmu) Kariokineza: profaza - spiralizacja i grubienie chromatyny w jądrze pojawiają się chromosomy, każdy z nich dzieli się na chromatydy połączone centromerem, z mikrotubul formuje się wrzeciono kariokinetyczne, dochodzi do fragmentacji otoczki jądrowej, zanika jąderko; metafaza - chromosomy łączą się z wrzecionem podziałowym, układając się w jego płytce równikowej; anafaza - po podziale centromerów, siostrzane chromatydy oddzielają się od siebie (powstają chromosomy potomne), a następnie przesuwają w kierunku biegunów komórki dzięki skracaniu się włókien wrzeciona kariokinetycznego, zaczyna powstawać wrzeciono cytokinetyczne; telofaza - chromosomy potomne gromadzą się w przeciwległych biegunach komórki, następuje rozluźnianie ich struktury (dekondensacja chromatyny), zanika wrzeciono kariokinetyczne, odtwarzają się jądra, otoczki jądrowe, jąderka, zachodzi cytokineza. Cytokineza: powstaje bruzda obiegająca komórkę w rejonie równikowym, utworzona przez mikrofilamenty, stopniowo dzieląca cytoplazmę.  Podział redukcyjny mejoza (komórki rozrodcze) Profaza I wykształcenie się wrzeciona podziałowego, kondensacja chromatyny do chromosomów leptoten - z chromatyny wyodrębniają się chromosomy zygoten - chromosomy homologiczne układają się w pary (koniugują ze sobą) tworząc biwalenty, liczba biwalentów stanowi połowę liczby chromosomów z leptotenu pachyten - chromosomy dzielą się podłużnie na dwie chromatydy, tworzą się tetrady (w jednej tetradzie znajdują się 4 chromatydy), chromosomy skręcają się i grubieją zachodzi crossing-over, czyli wymiana odcinków chromatyd niesiostrzanych chromosomów homologicznych  Mejoza cd. diploten - pary chromatyd rozchodzą się, ale pozostają złączone w punktach zwanych chiazmami, Rozdzielenie chromosomów homologicznych tzw. desynapsis. Kompleks synaptonemalny ulega rozpuszczeniu. Każdy z biwalentów połączony jest poprzez jedną lub więcej chiazm. Intensywna synteza RNA i dekondensacja chromosomów. diakineza - zanika otoczka jądrowa i jąderka, zachodzi maksymalna spiralizacja chromosomów w biwalentach, tworzą się włókna wrzeciona kariokinetycznego, chromosomy homologiczne połączone są chiazmami  Metafaza I - włókienka wrzeciona podziałowego przyłączają się do centromerów i układają się całe biwalenty w płaszczyźnie środkowej komórki. Anafaza I - rozejście się chromosomów homologicznych do przeciwległych biegunów wrzeciona podziałowego(kariokinetycznego). Zachodzi redukcja liczby chromosomów. Telofaza I - zaniknięcie wrzeciona, odtworzenie otoczki jądrowej, powstanie dwóch jąder potomnych o liczbie chromosomów zredukowanej do połowy w stosunku do komórki macierzystej. Niektórzy twierdzą, że telofaza I nie zachodzi.  Profaza II kondensacja chromatyny do chromosomów, rozerwanie centromerów, zanikanie otoczki jądrowej Metafaza II powstanie wrzeciona podziałowego, ustawienie chromosomów w płaszczyźnie równikowej, połączenie centromerów z nićmi białkowymi Anafaza II wrzeciono podziałowe kurczy się, centromery pękają, czego skutkiem jest oddzielenie się chromatyd. Telofaza II przekształcenie chromatyd w chromosomy potomne. W rezultacie mejozy I dostajemy 2 komórki haploidalne, a kolejny podział, już bez redukcji materiału genetycznego, sprawia, że w wyniku całej mejozy z jednej komórki diploidalnej powstają 4 komórki haploidalne.  Znaczenie mejozy Powstaje komórka o zredukowanej liczbie chromosomów, dzięki czemu w procesie zapłodnienia zostaje odtworzona diploidalna komórka. Komórki haploidalne powstające po podziale posiadają nowe kombinacje genów. Wynika to z faktu, że do jąder potomnych wędrują przypadkowe chromosomy spośród chromosomów homologicznych (anafaza I), a poza tym w trakcie mejozy następuje również losowa wymiana chromatyd chromosomów homologicznych pochodzących od obojga rodziców. Porównanie mitozy i mejozy Spermatogeneza Spermatogonia i oogonia są diploidalne Oogeneza i spermatogeneza ( mejoza) Oocyty i plemniki = haploidalne (23 chromosomy) Spermatogonie podlegają spermatogenezie w kanalikach nasiennych od okresu pokwitania  Oogeneza diplotenie Całkowita liczba oocytów ustalona jest w 5 m-cu życia płodowego i pozostają zatrzymane w profazie I podziału mejotycznego (diploten) do okresu pokwitania  Spermatogeneza - Oogeneza Spermatogeneza Oogeneza trwa 74 ±5 dni, 6 dni transport do najądrzy, kolejne 1-12 dni mnożenie się komórek płciowych dojrzewanie w najądrzu ma miejsce do 5-7 miesiąca życia temperatura optymalna –o 3 płodowego (ok. 7 mln), u stopnie niższa od temperatury noworodka od 400 tys. do 2 mln, wnętrza ciała 200-300 tys. przetrwa do okresu Prawidłowy spermiogram: 2 ml dojrzewania płciowego z czego 400 ejakulatu, 20mln/ml, 50% do 500 dojrzewa w normalnych ruchliwych i żywych, 30% o cyklach prawidłowej budowie pełna sprawność gonad i pełna sprawność gonad i narządów narządów płciowych -od płciowych -kilka lat po pierwszej zakończenia dojrzewania płciowego polucji i trwa do końca życia przez ok. 30 lat (do okresu mężczyzny klimakterium)  Regulacja hormonalna gonadoliberyna gonadoliberyna Skład płynu nasiennego: 1. Fruktoza, sorbit, inozytol. 2. Białka i aminokwasy, glutation, kreatyna. 3. Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA). 4. Minerały tj. fosfor, cynk, magnez, wapń. 5. Witaminy potasowe: kwas askorbinowy ( C witaminowy) i B12 witaminowy, cholina. 6. Hormony: Testosteron, prostaglandyny. 7. Kwas mlekowy tj. mocznik, kwas moczowy i azot.  Żeński układ rozrodczy https://www.google.com/search?sca_esv=580774379&q=schemat+uk%C5%82adu+rozrodczego+kobiety&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ved=2ahUKEwjEx8DIpraCAxWp hv0HHdVuDR4Q0pQJegQIDBAB&biw=1536&bih=738&dpr=1.25#imgrc=y7718lG5tpPYZM  Dojrzewanie komórki jajowej http://www.interklasa.pl/portal/index/strony?mainSP=subjectpages&mainSRV=biologia&methid=53281&page=subpage&article_id=325084&page_id=23902 Cykl miesiączkowy kobiety  Oocyt II rzędu po owulacji w stadium metafazy II podziału mejotycznego otaczają 2 błony: 1. Zona pellucida (osłonka przejrzysta) 2. Wieniec promienisty (komórki ziarniste) OSŁONKA PRZEJRZYSTA 3 RODZAJE GLIKOPROTEIN: ZP3, ZP2, ZP1 różnią się: wielkością cząsteczki i % udziałem w masie osłony oraz specyficzną funkcją: ZP3 (85kD), 25% masy osłony – receptor dla plemnika ZP2 (140kD), 65% masy osłony – ulega biochemicznej modyfikacji podczas zapłodnienia (reakcja osłony) ZP1 ( 200kD), 10% masy osłony; łącznik między ZP3 i ZP2 Przebieg zapłodnienia Plemniki i objęty wieńcem komórek warstwy ziarnistej owocyt spotykają się w bańce odpowiedniego jajowodu mniej więcej po 12 h od chwili pęknięcia dojrzałego pęcherzyka jajnikowego. Osłonka przejrzysta(zona pellucida) otaczająca komórkę jajową odgrywa w czasie zapłodnienia podwójną, rolę: * zawiera swoiste gatunkowo receptory plemników docierających do owocytu. * pozwala wniknąć do wnętrza owocytu tylko jednemu plemnikowi natychmiast po tym twardnieje i staje się nieprzepuszczalna dla innych plemników (bariera zapobiega polispermii) Budowa plemnika Główka plemnika – jądro, akrosom, błona komórkowa Akrosom pokrywa 2/3 przedniej powierzchni jądra, występuje w formie spłaszczonej czapeczki Czapeczka akrosomu – 2 błony akrosomalne: zewnętrzna i wewnętrzna  Owocyt otoczony komórkami warstwy ziarnistej które tworzą tzw. wieniec promienisty trafia do bańki jednego z jajowodów Zdolność do zapłodnienia 12h Mechanizm wychwytywania komórki jajowej przez jajowód Czas w jakim gamety męskie i żeńskie wykazują zdolność do zapłodnienia jest ograniczony. Główka plemnika może wniknąć do wnętrza komórki jajowej (impregnacja) co prowadzi do zlania się jąder komórek płciowych (koniugacja) w okresie ok. 2-3 dni; dla owocytów czas jest ten ograniczony do 12 h - ograniczona płodność kobiety. Zapłodnienie połączenie dwóch komórek: komórki płciowej żeńskiej - oocytu II rzędu i komórki płciowej męskiej - plemnika Rozwój zygoty w obrębie jajowodu Sukcesywne podziały komórek pojawiają się co 12 godzin. (4, 8, 12.) Po 60-72h jest zbudowana z 12-16 komórek i osiąga stadium rozwojowe określone mianem moruli Około 4 dnia po zapłodnieniu zarodek dociera do jamy macicy gdzie morula przekształca się w blastocytę W blastocyście następuje różnicowanie na warstwę zewnętrzną z której rozwinie się trofoblast a ostatecznie łożysko oraz warstwę wewnętrzną z której powstanie węzeł zarodkowy - embrioblast i w końcu płód Zagnieżdżenie (implantatio) Jest wynikiem integracji między układem endokrynnym, macicą i zarodkiem. Proces zagnieżdżenia się zarodka polega na dotarciu blastocyty do jamy macicy i ścisłym przywarciu do endometrium na stosunkowo dużej powierzchni Najczęstszym miejscem zagnieżdżenia się blastocyty jest okolica górnej części tylnej ściany trzonu macicy  Listki zarodkowe Ektoderma – warstwa zewnętrzna, powstanie z niej: układ nerwowy, skóra, włosy, paznokcie, gruczoły łojowe, błona śluzowa nosa, jamy ustnej i odbytu, gruczoły sutkowe i narządy zmysłów. Mezoderma –warstwa środkowa, powstanie z niej: układ kostny, mięśnie, tkanka łączna, górna część układu moczowego, układ płciowy oraz naczynia krwionośne i chłonne Endoderma– warstwa wewnętrzna z której rozwiną się poszczególne narządy wewnętrzne – układ pokarmowy, oddechowy, migdałki, tarczyca, dolny odcinek układu moczowego  Błony płodowe (powstawanie przy udziale trofoblastu) KOSMÓWKA - błona zewnętrzna, jej powierzchnia pierwotnie w całości, następnie w części pokryta jest tzw. kosmkami. W miarę rozwoju ciąży w kosmkach wykształca się układ naczyniowy (krwionośny) dzięki któremu dokonuje się wymiana substancji odżywczych i gazowych między matką a płodem i wydalanie produktów przemiany materii płodu. Z kosmówki powstaje w dalszej kolejności łożysko OWODNIA - wewnętrzna błona jaja płodowego, luźnie zespolona z kosmówką, pozbawiona naczyń. Gromadzi się w niej płyn owodniowy (wody płodowe). Pełni funkcje ochronne i odżywcze w stosunku do płodu; OMOCZNIA - narząd szczątkowy, zanika we wczesnym okresie ciąży, pozostałość wchodzi w skład sznura pępowinowego płodu. błona pęcherzyka żółtkowego – funkcja krwiotwórcza w początkowych stadiach embriogenezy,  ŁOŻYSKO ŁOŻYSKO (powstaje około 4 tygodnia ciąży, część płodowa utworzona przez kosmówkę + część matczyna przekształcona śluzówka macicy) wymiana gazów oddechowych, przekazywanie substancji odżywczych i budulcowych, zapora dla czynników uszkadzających płód, wymiana toksycznych metabolitów z krwi płodu do krwi matki, produkcja hormonów: gonadotropina łożyskowa do 3 m – ca ciąży podtrzymuje funkcje wydzielnicze ciałka żółtego (zapobiega poronieniu), potem funkcje wydzielnicze przejmuje łożysko progesteronu, estrogenów,(od 4 m-ca ciąży) http://www.interklasa.pl/portal/index/strony?mainSP=subjectpages&mainSRV=biologia&methid=53281&page=subpage&article_id=325084&page_id=23902  Poród Po 280 dniach (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki) następuje poród Obniżenie poziomu progesteronu a podwyższenie poziomu oksytocyny i prostaglandyn Hormon relaksyna rozluźnia spoistość spojenia łonowego i kanału rodnego Powstają rytmiczne skurcze macicy Trzy okresy porodu: - pierwszy: rozszerzenie szyjki macicy, (około12h) - drugi: wydalenie płodu (1,5 – 2h) - trzeci: oddzielenie i wydalenie łożyska (ok. 30 min) Połóg - okres około 6 tygodni po porodzie, w którym następuje powrót macicy do zwykłych rozmiarów i normalizują się wszystkie zmienione ciążą funkcje kobiety.  Skala Apgar Trzykrotne badanie : 1; 5 i 10 min. po urodzeniu Sprawność oddechowa: krzyk głośny - 2 pkt., słaby – 1 pkt., brak – 0 Akcja serca: 100/min. – 2 pkt., poniżej 100/min. – 1 pkt., brak – 0 Reakcja na wprowadzenie cewnika do nosa; prychanie, kichanie, głośny płacz – 2 pkt., pojękiwanie - 1 pkt., brak reakcji – 0 pkt. Barwa skóry: skóra różowa na całości organizmu – 2pkt., gdy kończyny sine zabarwienie – 1pkt., sinica lub bladość całego ciała – 0pkt. Napięcie mięśniowe: podczas zginania rączek i nóżek obserwuje się aktywność ruchową. Donoszone zdrowe dziecko w pierwszej minucie uzyskuje od 7 – 10 pkt  Ciałko żółte – progesteron – utrzymuje mięśniówkę macicy w rozkurczu - estrogeny – stymulują wzrost mięśniówki macicy Oksytocyna – wywołuje skurcz mięśni gładkich w gruczole mlecznym i mięśniówce macicy Prostaglandyny – zwiększają siłę i częstość skurczów macicy Prolaktyna – zapoczątkowuje wydzielanie mleka z gruczołów mlecznych Łożysko – gonadotropina łożyskowa do 3 m – ca ciąży podtrzymuje funkcje wydzielnicze ciałka żółtego (zapobiega poronieniu), potem funkcje wydzielnicze przejmuje łożysko  Laktacja Rozwój gruczołu mlecznego i wydzielanie mleka jest regulowane hormonalnie , natomiast wydalanie mleka na zewnątrz – regulowane neurohormonalnie. Rozwój przewodów mlecznych – estrogeny Komórki wydzielnicze – progesteron Wydzielanie mleka – prolaktyna, oksytocyna (obkurczenie mięśniówki gładkiej zrazików gruczołowych i kanalików mlecznych) Prolaktyna hamuje wydzielania hormonu luteinizującego (LH) z przysadki – hamowanie owulacji.  Determinacja płci Płeć fenotypowa Płeć hormonalna Płeć podwzgórzowa – płeć behawioralna uwalnianie hormonów z przysadki różne u samic (fazowe LH) i samców (toniczne LH) Płeć metaboliczna Płeć mózgowa Płeć psychiczna  Determinacja płci Płeć chromosomalna (genotypowa) – XX – kobieta; XY – mężczyzna X Y Płeć gonadalna – jajniki, jądra Płeć metrykalna, płeć prawna (po urodzeniu dziecka)  Determinacja płci Na płeć składają się dwie części składowe - płeć fizyczna związana z budową anatomiczną oraz płeć psychiczna dotycząca subiektywnego poczucia przynależności płciowej. Okres prenatalny - trzy etapy determinacji płci: - zapłodnienie - połączenie plemnika i komórki jajowej - zygota (już na tym etapie determinowana jest płeć). - okres zarodkowy (ok. 4 - 8. tydz od zapłodnienia)- z mezodermy (jednego z listków zarodkowych) formowany jest układ rozrodczy (płodów męskich z przewodów Wolfa kształtują się kanaliki odprowadzające jądra, nasieniowody, przewód wytryskowy i przewody najądrzy, a u płodów żeńskich z przewodów Müllera formują się nabłonki jajowodów, macicy i część pochwy. - okres płodowy (od 9.tyg) - powstają zewnętrzne narządy płciowe, jajniki i macica u płodów żeńskich oraz jądra u męskich. Jeśli w tym okresie zaistnieją zaburzenia wydzielania testosteronu, dojdzie do zaburzeń w maskulinizacji mózgu oraz nieprawidłowości w rozwoju jąder u płodów męskich, w wyniku czego – mimo prawidłowo zdeterminowanej genetycznie płci – wykształcą się obojnacze cechy płciowe  Różnicowanie gonad Różnicowanie gonad i narządów płciowych Ekspresja genu SRYu (Sex Determining Region Y) płodów męskich (ok.6.t. r.z) prowadzi do rozwoju jąder. Produkowany testosteron umożliwia przetrwanie przewodów śródnerczowych Wolffa (powstają najądrza, pęcherzyki nasienne i nasieniowody). Dochodzi do zaniku przewodów okołośródnerczowych Müllera (pod wpływem AMH) U płodów żeńskich zawiązki gonad (ok.8.t.ż.p) przekształcają się w jajniki. Brak testosteronu prowadzi do przetrwania przewodów okołośródnerczowych Müllera (powstają jajowody, macica i pochwa) AMH – hormon antymullerowski D e t e r m i n a c j a p ł c i  Dymorfizm płciowy fizyczny wyrażony, różnicami morfometrycznymi - zewnętrznie przejawiający się drugo- i trzeciorzędowymi cechami płciowymi (genitalia, piersi, różnice budowy kośćca, owłosienia, cechy psychiczne, rola społeczna) - różnice przeciętnego wzrostu mężczyzn i kobiet 10-12 cm - różnice sięgó w 5-40 cm między płciami  Dymorfizm płciowy Płeć fenotypowa – na podstawie cech płciowych (trzy kategorie) ❖I rzędowe - gonady ❖II rzędowe – narządy płciowe (rozrodcze) zewnętrzne ❖III rzędowe – różnice w budowie anatomicznej, zarost, tembr głosu, rozkład tkanki tłuszczowej, gruczoły piersiowe, cechy psychiczne Malinowski: Antropologia  Dymorfizm płciowy Typ męski: silna budowa górnych części ciała, karku Wybrane cechy płciowe i obręczy barkowej, duża głowa, wystający profil twarzy, wąskie biodra, relatywnie krótszy tułów i dłuższe kończyny(!!), otłuszczenie 15-18% mc, mięśnie 42% mc Typ żeński: mniejsza h i mc, drobniejsza głowa o bardziej dziecięcych proporcjach twarzy, bardziej zaokrąglone kształty, relatywnie dłuższy tułów, krótsze kończyny, większe otłuszczenie (24-28% mc) - głównie w obręczy biodrowej, subtelniejsza budowa kośćca i słabsze mięśnie (36% mc), większa gibkość i precyzja ruchów, niżej środek ciężkości ciała, mniejsza - pojemność płuc i serca, wyższa częstość tętna, o 50% mniejsza siła mięśniowa o 25-30% mniejsza niż u mężczyzn wydolność fizyczna, niższa PPM, wyższa odporność, Malinowski: Antropologia Dymorfizm płciowy Determinacja preferencji płciowych (dehydroepiandrosteron)  Niebinarność Binarność płciowa to podział na dwie odrębne, przeciwstawne wobec siebie płcie – męską i żeńską. Niebinarność to pojęcie służące do określenia spektrum tożsamości płciowych niebędących tylko męskimi/kobiecymi. Zjawisko niejednorodne, w jego obrębie można wyróżnić osoby: które utożsamiają się z dwoma płciami równocześnie lub na zmianę (bigenderyzm); które buntują się przeciwko klasycznemu podziałowi na płeć (agenderyzm); o płci zmiennej (gender fluid), które wolą pozostać elastyczne w kwestii tożsamości, zamiast identyfikować się stale z jedną płcią; identyfikujące się nie tylko z płcią wiodącą, lecz także z jedną lub więcej płciami dodatkowymi. Demigender to tożsamość płciowa, która wiąże się z poczuciem częściowego, ale nie pełnego związku z określoną tożsamością płciową.  Transpłciowość stan, w którym dana osoba postrzega się odmiennie względem posiadanych przez nią cech biologicznych. Odczuwana płeć jest niezgodna z jej anatomią. Osoba, której nadano przy urodzeniu płeć męską, ale czuje i identyfikuje się jako kobieta, to transkobieta. Osoba, której nadano przy urodzeniu płeć żeńską, jednak czuje i identyfikuje się jako mężczyzna, to transmężczyzna.  Transeksualizm Za. Łaszczyca  Interseksualizm Osoby interpłciowe - ludzie, których ciało nie pasuje do binarnego podziału na mężczyzn i kobiety. Dla określenia interseksualizmu używa się terminów niebinarność biologiczna, osoby interpłciowe, dawniej „hermafrodyci”. Głównymi przyczynami interseksualizmu są nieprawidłowo funkcjonujące hormony oraz mutacje genetyczne. Interseksualizm dzieli się na prawdziwy i rzekomy.  Interseksualizm prawdziwy występuje rzadko, oznacza jednoczesne występowanie u danej osoby narządów płciowych żeńskich i męskich. Ma ona wykształcone (zazwyczaj częściowo) cechy anatomiczne obojga płci. Oznacza to, że posiada zarówno jądro, jak i jajnik lub jeden z tych narządów, ale zmutowany z dwóch organów, odpowiadających różnym płciom. W związku z tym nie istnieje możliwość ustalenia jej płci w klasycznej dychotomii. Nie oznacza to jednak nienormatywnego postrzegania własnej płci.  Interseksualizm rzekomy Męski i żeński wiąże się ze swego rodzaju sprzecznością, w której płeć zdefiniowana przez chromosomy w czasie życia płodowego nie jest tożsama z wyglądem fizycznym tej osoby. Obojnactwo rzekome męskie polega na pojawieniu się u genetycznego mężczyzny cech narządów płciowych występujących u kobiet. Interseksualizm rzekomy żeński oznacza, że genetyczna kobieta posiada walory męskich organów płciowych, np. wargi sromowe mogą być częściowo zrośnięte, a łechtaczka może przypominać wyglądem małe prącie.  Zespół feminizujących jąder Zespół niewrażliwości na androgeny Typowy męski genotyp XY – wykształcone zewnętrzne żeńskie narządy płciowe Istota zaburzenia – niezstąpione jądra wytwarzają testosteron i inne androgeny lecz brak receptorów umożliwiających androgenom aktywację genów w jądrach komórkowych Osobniki – zewnętrzne narządy płciowe jak u kobiet, rozwój piersi i bioder (estrogeny wytwarzane przez nadnercza i jądra) lecz pierwotny brak miesiączki, brak owłosienia łonowego (jego wystąpienie determinowane androgenami) Wyraźnie wykształcona żeńska tożsamość płciowa.  Zróżnicowanie zachowań seksualnych (ewolucyjne interpretacje) Kobieta Mężczyzna Jeden partner Wiele partnerek Wiek mniej istotny Młody wiek partnerki Większe zainteresowanie Większa zazdrość niż u możliwościami finansowymi kobiet w przypadku partnera niewierności Cechy sprzężone z płcią a zależne od płci  Cechy sprzężone z płcią Są to cechy warunkowane przez geny położone na chromosomie X. Cechy te dziedziczą się w taki sam sposób jak płeć. Nie są przekazywane potomstwu niezależnie, ale wraz z innymi genami położonymi na chromosomie X. Do najbardziej znanych cech sprzężonych z płcią należą zaburzenie prawidłowego odróżniania barw (daltonizm) oraz hemofilia – choroba objawiająca się wrodzonymi nieprawidłowościami w krzepnięciu krwi.  Dziedziczenie płci https://zpe.gov.pl/a/dziedziczenie-plci-i-cechy-sprzezone-z-plcia/DadwJAyS7  Dziedziczenie hemofilii W zależności od niedoboru czynnika krzepnięcia wyróżnia się: 1.hemofilię A - (niedobór czynnika VIII), 2. hemofilię B – (niedobór czynnika IX), 3. hemofilię C – (niedobór czynnika XI). Dziedziczenie Daltonizmu (ślepota barw)  Cechy sprzężone z płcią Dystrofia mięśniowa Duchenne´a – chorują wyłącznie mężczyźni –mutacja genów kodujących budulcowe białka mięśniowe (dystrofiny) –zaburzenia pracy dużych grup mięśniowych Zespół Reta (gen MECP2) – dotyczy wyłącznie kobiet (dla mężczyzn letalna [płód]) – upośledzenie intelektualne i ruchowe Zespół łamliwego chromosomu X (FRA X) – opóźniony rozwój mowy, niesprawność intelektualna  Cechy zależne od płci Allel warunkujący chorobę nie znajduje się na chromosomie płci (chromosom X), jak w przypadku chorób sprzężonych z płcią, lecz na autosomie. wykazują ekspresję fenotypową genu w zależności od płci osobnika. cechy zależne od płci przejawiają się fenotypowo u obu płci lecz z różnym natężeniem. Cecha związana z płcią to łysienie Za łysienie odpowiada pojedynczy gen o dwóch allelach: B i b. Homozygoty BB łysieją przedwcześnie, homozygoty bb nie łysieją. Fenotyp Bb zależy od płci: mężczyzna łysieje, kobieta jest nosicielką, lecz nie łysieje. Dominacja genu B jest uzależniona od równowagi hormonalnej danej osoby (płci). Dziękuję za uwagę