द्वादशीकक्षा समासाः Past Paper PDF
Document Details
Uploaded by Deleted User
Tags
Summary
This document appears to be a Sanskrit grammar worksheet, covering samasa (compound words). It includes various types of samasa, such as dvandva, tatpurusha, etc. and examples.
Full Transcript
समासााः। १. द्वन्द्द्वाः। अ) इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ स्त्रीपुरुषााः वस्त्रयाः च पुरुषााः च। इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। २ कोषदण्डाभ्याम...
समासााः। १. द्वन्द्द्वाः। अ) इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ स्त्रीपुरुषााः वस्त्रयाः च पुरुषााः च। इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। २ कोषदण्डाभ्याम् कोषाः च दण्डाः च, ताभ्याम्। इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। कोषदण्डौ कोषाः च दण्डाः च। इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। ३ अनुग्रहपररहारौ अनुग्रहाः च पररहाराः च। इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। ४ कु शलिौ कु शाः च लिाः च। इतरे तर-द्वन्द्द्वाः। २. तत्पुरुषाः। अ) वद्वतीया-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ सह्याविताः सह्यम् आविताः। वद्वतीया-तत्पुरुषाः। २ कोषगते कोषं गताः, तवस्मन्। वद्वतीया-तत्पुरुषाः। कोषगतााः कोषं गतााः। वद्वतीया-तत्पुरुषाः। ३ भूवमपवतता भूमम पवतता। वद्वतीया-तत्पुरुषाः। आ) तृतीया-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ गुणोत्तराः गुणाः उत्तराः। तृतीया-तत्पुरुषाः। २ गदातताः गदेन आतताः। तृतीया-तत्पुरुषाः। 1 ३ भीवतभग्नम् भीत्या भग्नम्। तृतीया-तत्पुरुषाः। ४ अथतहीनााः अथेन हीनााः। तृतीया-तत्पुरुषाः। ५ िनौषवधयुतावन िनौषवधवभाः युतावन। तृतीया-तत्पुरुषाः। ६ भित्साधतम् भिता साधतम्। तृतीया-तत्पुरुषाः। इ) चतुथी-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ स्नानाथतम् स्नानाय इदम्। चतुथी-तत्पुरुषाः। २ रक्षाकरण्डकम् रक्षाय करण्डकम्। चतुथी-तत्पुरुषाः। ई) पञ्चमी-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ मज्जनोवत्थताः मज्जनात् उवत्थताः। पञ्चमी-तत्पुरुषाः। उ) षष्ठी-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ मनोविनोदनम् मनसाः विनोदनम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २ गोदािरीरोधवस गोदाियाताः रोधाः, तवस्मन्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। गोदािरीरोधाः गोदाियाताः रोधाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ३ िाविविभूषणम् िाविनां विभूषणम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ४ िाराविवधाः िारां वनवधाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ५ पङ्कििीाः पङ्किस्य िीाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ६ िीवचविग्रहाः िीचीनां विग्रहाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ७ बुविविभिाः बुिेाः विभिाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। 2 ८ िणतविपयतयाः िणतयोाः विपयतयाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ९ वशरोमदतनम् वशरसाः मदतनम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १० कोषोपघातकौ कोषस्य उपघातकौ। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ११ गुणतस्कराः गुणानां तस्कराः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १२ पुत्रापराधस्य पुत्रस्य अपराधाः, तस्य। षष्ठी-तत्पुरुषाः। पुत्रापराधाः पुत्रस्य अपराधाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १३ धाततराष्ट्रिनदािावग्नाः धाततराष्ट्रिनानां दािावग्नाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १४ वपतृहृदयावन वपतॄणां हृदयावन। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १५ चक्रिर्ततलक्षणम् चक्रिर्ततनाः लक्षणम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १६ शकु न्द्तलािण्यम् शकु न्द्तस्य लािण्यम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १७ युष्मदािमे युियोाः आिमाः, तवस्मन्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। युष्मदािमाः युियोाः आिमाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १८ अशननाशेन अशनस्य नाशाः, तेन। षष्ठी-तत्पुरुषाः। अशननाशाः अशनस्य नाशाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। १९ वभक्षालोभेन वभक्षायााः लोभाः, तेन। षष्ठी-तत्पुरुषाः। वभक्षालोभाः वभक्षायााः लोभाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २० वचत्तचौराः वचत्तस्य चौराः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २१ परगेहम् परस्य गेहम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २२ अशोकककसलयाः अशोकस्य ककसलयाः। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २३ विद्विनम् विदुषां धनम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २४ सुरिाणी सुराणां िाणी। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २५ पादिन्द्दनम् पादयोाः िन्द्दनम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। २६ मनोमेलनम् मनसोाः मेलनम्। षष्ठी-तत्पुरुषाः। ऊ) सप्तमी-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ वचन्द्तनमग्नााः वचन्द्तने मग्नााः। सप्तमी-तत्पुरुषाः। 3 २ लोकिीरस्य लोके षु िीराः, तस्य। सप्तमी-तत्पुरुषाः। लोकिीराः लोके षु िीराः। सप्तमी-तत्पुरुषाः। ३ मागतविघ्नाः मागे विघ्नाः। सप्तमी-तत्पुरुषाः। ४ रवसकिरााः रवसके षु िरााः। सप्तमी-तत्पुरुषाः। ऋ) उपपद-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ तुलिापुरस्था तुलिापुरे वतष्ठवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। २ खद्योताः खे द्योतते इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। ३ पुस्तकस्था पुस्तके वतष्ठवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। ४ फलदा फलं ददावत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। ५ पङ्कििीाः पङ्के िायते इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। अथिा पङ्कात् िायते इवत। ६ िीवचविग्रहकरस्य िीवचविग्रहं करोवत इवत, तस्य। उपपद-तत्पुरुषाः। िीवचविग्रहकराः िीवचविग्रहं करोवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। ७ साहसयुिा साहसेन युज्यते, तेन। उपपद-तत्पुरुषाः। साहसयुि् साहसेन युज्यते। उपपद-तत्पुरुषाः। ८ करदेभ्याः करं ददावत इवत, तेभ्याः। उपपद-तत्पुरुषाः। करदाः करं ददावत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। ९ राक्षसीिाः राक्षस्यााः िायते इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। १० सितदमनाः सिातन् दमयवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। ११ प्रकृ वतस्था प्रकृ त्यां वतष्ठवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। १२ सकलनन्द्दनाः सकलान् नन्द्दयवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। १३ सूत्रधाराः सूत्रं धारयवत इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। १४ गोकु लस्थााः गोकु ले वतष्ठवन्द्त इवत। उपपद-तत्पुरुषाः। 4 ए) नञ्-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ असन्द्ताः न सन्द्ताः। नञ्-तत्पुरुषाः। २ अकृ ष्यायाम् न कृ ष्या, तस्याम्। नञ्-तत्पुरुषाः। अकृ ष्या न कृ ष्या। नञ्-तत्पुरुषाः। ऐ) प्राकद-तत्पुरुषाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ कापुरुषाः कु वत्सताः पुरुषाः। प्राकद-तत्पुरुषाः। २ सुविवहतावन सुष्ठु विवहतावन। प्राकद-तत्पुरुषाः। ३. कमतधारयाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ स्तुवतकन्द्या स्तुवताः एि कन्द्या। कमतधारयाः। २ पीताम्बरम् पीतम् अम्बरम्। कमतधारयाः। ३ सिततुतषु सिे ऋतिाः, तेषु। कमतधारयाः। सितततिाः सिे ऋतिाः। कमतधारयाः। ४ पवित्राम्भवस पवित्रम् अम्भाः, तवस्मन्। कमतधारयाः। पवित्राम्भाः पवित्रम् अम्भाः। कमतधारयाः। ५ पुरुषमसहम् पुरुषाः एि मसहाः, तम्। कमतधारयाः। पुरुषमसहाः पुरुषाः एि मसहाः। कमतधारयाः। ६ ग्रामान्द्तरे षु अन्द्ये ग्रामााः, तेषु। कमतधारयाः। ग्रामान्द्तरम् अन्द्याः ग्रामाः। कमतधारयाः। ७ धाततराष्ट्रिनम् धाततराष्ट्रााः एि िनम्। कमतधारयाः। 5 ८ पुरुिंशाः पुरुाः इवत िंशाः। कमतधारयाः। ९ तापसकु मारौ तापसौ च इमौ कु मारौ च। कमतधारयाः। १० िाल्मीककमहषेाः िाल्मीककाः इवत महर्तषाः, तस्य। कमतधारयाः। िाल्मीककमहर्तषाः िाल्मीककाः इवत महर्तषाः। कमतधारयाः। ११ दुष्टाचायतस्य दुष्टाः आचायताः, तस्य। कमतधारयाः। दुष्टाचायताः दुष्टाः आचायताः। कमतधारयाः। १ िनौषधयाः िने उपलबधााः ओषधयाः। मध्यमपदलोवप-कमतधारयाः। २ गिोवताः गितपूणात उवताः। मध्यमपदलोवप-कमतधारयाः। ४. वद्वगुाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ पञ्चिटीम् पञ्चानां िटानां समाहाराः, ताम्। वद्वगुाः। पञ्चिटी पञ्चानां िटानां समाहाराः। वद्वगुाः। ५. बहुव्रीवहाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ पीताम्बरम् पीतम् अम्बरं यस्य साः,तम्। बहुव्रीवहाः। पीताम्बराः पीतम् अम्बरं यस्य साः। बहुव्रीवहाः। २ विन्द्यस्तहस्ताः विन्द्यस्तौ हस्तौ यस्य साः। बहुव्रीवहाः। ३ महालसाख्याम् महालसा इवत आख्या यस्यााः सा, ताम्। बहुव्रीवहाः। महालसाख्या महालसा इवत आख्या यस्यााः सा। बहुव्रीवहाः। ४ हतिचााः हतावन िचांवस यस्य साः। बहुव्रीवहाः। ५ चन्द्रचूडाः चन्द्राः चूडायां यस्य साः। बहुव्रीवहाः। 6 ६ सहस्ांशौ सहस्म् अंशिाः यस्य साः, तवस्मन्। बहुव्रीवहाः। सहस्ांशुाः सहस्म् अंशिाः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। ७ वितथिृवत्तम् वितथा िृवत्ताः यस्य साः, तम्। बहुव्रीवहाः। वितथिृवत्ताः वितथा िृवत्ताः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। ८ भीवतभग्नहृदयाः भीवतभग्नं हृदयं यस्य साः। बहुव्रीवहाः। ९ तीणतिलवधाः तीणताः िलवधाः येन साः। बहुव्रीवहाः। १० शुक्लवशरोरुहस्य शुक्लााः वशरोरुहााः यस्य साः, तस्य। बहुव्रीवहाः। शुक्लवशरोरुहाः शुक्लााः वशरोरुहााः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। ११ अल्पकोषाः अल्पाः कोषाः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। १२ कृ तनामधेयाः कृ तं नामधेयं यस्य साः। बहुव्रीवहाः। १३ एकान्द्ियाः एकाः (समानाः) अन्द्ियाः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। १४ सहस्दीवधवताः सहस्ं दीवधतयाः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। १५ क्षीणायुषाम् क्षीणम् आयुाः येषां ते, तेषाम्। बहुव्रीवहाः। क्षीणायुाः क्षीणम् आयुाः यस्य साः। बहुव्रीवहाः। १६ वनष्फलम् वनगततं फलं यस्मात् तत्। बहुव्रीवहाः। १ सहानुिाः अनुिेन सह। सह-बहुव्रीवहाः। २ सदाराः दाराः सह। सह-बहुव्रीवहाः। ३ सावनलाः अवनलेन सह। सह-बहुव्रीवहाः। १ अनुदके न विद्यते उदकं यवस्मन् तत्, तवस्मन्। नञ्-बहुव्रीवहाः। अनुदकम् न विद्यते उदकं यवस्मन् तत्। नञ्-बहुव्रीवहाः। ६. अव्ययीभािाः। क्र. समस्तपदम् विग्रहाः समासनाम १ आसेतुवहमाचलम् सेतोाः आरभ्य वहमाचलपयतन्द्तम्। अव्ययीभािाः। २ प्रवतकदनम् कदने कदने। अव्ययीभािाः। 7