SULFONAMİDLER,KO-TRİMOKSAZOL VE TRİMETOPRİM.pdf

SULFONAMIDLER, KO-TRIMOKSAZOL VE TRİMETOPRİM Dr. Öğr. Üyesi Heba ASKER Ankara Medipol Üniversitesi-Eczacılık Fakültesi Farmakoloji ABD I. Sulfonamidler ■ Sulfonamidler, esas itibariyle para-aminobenzensulfonamid (diğer adıyla sulfanilamid) maddesinin türevleridir. ■ Bu maddenin sulfonamid (S02-NH...

SULFONAMIDLER, KO-TRIMOKSAZOL VE TRİMETOPRİM Dr. Öğr. Üyesi Heba ASKER Ankara Medipol Üniversitesi-Eczacılık Fakültesi Farmakoloji ABD I. Sulfonamidler ■ Sulfonamidler, esas itibariyle para-aminobenzensulfonamid (diğer adıyla sulfanilamid) maddesinin türevleridir. ■ Bu maddenin sulfonamid (S02-NH2) grubundaki azot atomunda hidrojen atomlarından birinin yerine uygun radikaller bağlanarak çeşitli sulfonamid türevleri sentez edilmiştir. Etki mekanizması ■ Bakteriyostatik etki yaparlar. ■ Duyarlı olan bakteri ve diğer mikroorganizmalar, membranları folik aside veya dihidrofolik aside geçirgen olmadığı için bu maddeyi dışardan sitoplazmaları içine alamazlar; onu sentez etmek zorundadırlar. ■ Bu sentezin ilk basamağı PABA (p-aminobenzoik asid) ile pteridin’in birleştirilmesi ile dihidropteroik asid yapılmasıdır. Sulfonamidler PABA antimetaboliti olarak bu birleşmeyi yapan dihidropteroat sentetazı inhibe ederler. İkinci basamakta, bu ara ürün, glutamat ile dihidrofolat sentetaz tarafından birleştirilir ve dihidrofolik asid (DHF) oluşur. DHF, dihidrofolat redüktaz ile tetrahidrofolik aside (THF’ye) indirgenir; trimetoprim bu enzimi inhibe ederek THF sentezini bozar. Bir sulfonamid türevi ilaç olan sulfametoksazol ile birlikte trimetoprim içeren kombine preparata ko-trimoksazol (CTX) denilir. Antimikrobik Spektrum ■ Gram-pozitif bakterilerden grup A beta-hemolitik streptokoklar ve S. pneumoniae ve Bacillus antracis'in bazı suşları sulfonamidlere duyarlıdırlar. ■ H. ducreyi, Brucella’lar, Pseudomonas pseudomallei duyarlıdırlar. Direnç Gelişimi (i) PABA sentezi artması. (ii) Bakteri hücre membranının folik aside geçirgenliğinin artması. (iii) Dihidropteroat sentetazın ilaca afinitesinin azalması. Farmakokinetiği ■ Sulfonamidler, mide-barsak kanalından iyi absorbe edilirler. ■ Plazma proteinlerine değişik derecelerde (%20-95) bağlanırlar. ■ BOS hariç diğer vücut sıvılarına ve dokulara iyi nüfuz ederler. Sınıflandırma ■ Absorpsiyon hızı, plazma proteinlerine bağlanma oranı, dağılım eğilimi, itrah hızı, eliminasyon yarılanma Ömrü ve dolayısıyla etki süresi gibi farmakokinetik özelliklerine bağlı sınıflandırılırlar. 1. Kısa ve orta etki süreli sulfonamidler: Örn. sulfadiazin, sulfizoksazol ve sulfametoksazol. 2. Uzun etkili (depo) sulfonamidler: ağızdan günde tek doz verilirler. Toksisitelerinin ciddiliği nedeniyle tercih edilmezler. Artık sıtma dışında kullanılmazlar. 3. Özel kullanılış yerlerine sahip olan sulfonamidler: a) Lokal kullanılanlar: örn. sulfasetamid konjonktivit tedavisinde kullanılır. b) Yanık tedavisinde kullanılanlar: Bunlar gümüş-sülfadiazin ( %1’lik krem) ve marfanil (%10’luk krem). Ayrıca İkincisi % 2-5’lik merhem şeklinde dermatitlere karşı infeksiyonu önlemek ve gidermek için kullanılır. c) Ülseratif kolit tedavisinde kullanılanlar: örn. sulfasalazin antiinflamatuvar olarak (antibakteriyel olarak değil) kullanılır. Kullanılışı ■ Aynı bakterilere daha güçlü ve bakterisid etki yapan kotrimoksazol’un (sulfametoksazol + trimetoprin kombinasyonu) çıkması sulfonamidlerin tek başlarına kullanılış alanını daraltmıştır. a. Hastane dışında meydana gelen komplikasyonsuz, akut idrar yolu infeksiyonları (sistit). b. Sinüzit, bronşit ve otitis media c. Nokardiozis tedavisi. Yan Tesirleri ■ G-6-PD eksikliği olanlarda akut hemoliz yaparlar; nadiren kemik iliği depresyonu yapabilirler. II. Ko-trimoksazol ■ Ko-trimoksazol: trimetroprim ile bir sulfonamid olan sulfometoksazol'un sabit oranlı kombinasyonudur---------1 kısım trimetoprim + 5 kısım sulfametoksazol. ■ Tablet, süspansiyon ve ampul şeklinde müstahzarları vardır. ■ Trimeptoprim ile kombinasyon için sulfonamidler arasından sulfametoksazol'un seçilmesinin başlıca nedeni, bu ilacın eliminasyon yarılanma ömrünün (10-12 saat), trimetropriminkine (11 saat) en yakın olmasıdır. Kullanılışı I. Genitourinary infections II. Respiratory tract infections III. Gastrointestinal infections: Gastroenteritis caused by susceptible strains of Shigella flexneri and S. sonnei. IV. Life-threatening Pneumocytis carinii infection in immunosuppressed or AIDS patients.