Pagsusuri ng Wikang Filipino: Pag-aaral ng Paggamit sa Iba't Ibang Sektor PDF

LAGAY NG WIKANG FILIPINO SA SITWASYONG PANGWIKA SA PILIPINAS KASALUKUYANG PANAHON SA IBA’T IBANG LARANGAN GAMIT NG WIKA SA IBA’T IBANG SEKTOR NG LIPUNAN...

LAGAY NG WIKANG FILIPINO SA SITWASYONG PANGWIKA SA PILIPINAS KASALUKUYANG PANAHON SA IBA’T IBANG LARANGAN GAMIT NG WIKA SA IBA’T IBANG SEKTOR NG LIPUNAN 1. Pamahalaan - Ingles ang gamit sa opisyal na pahayagan ng gobyerno 1. Personal - gamit ng wika ay pansarili, nagpapahayag ng sariling damdamin, pananaw o opinyon * Code Switching - Hindi maiiwasan lalo na sa mga teknikal na terminong hindi agad halimbawa: pagtatapat ng damdamin sa isang tao gaya ng pag-ibig, editoryal, liham sa patnugot, talaarawan nahahanapan ng angkop na salin sa Filipino 2. Interaksyonal - nakapagpapanatili o nakapagpapatatag ng a. Pangulong Duterte - Magkahalong relasyon sa kapwa, may kinakausap Filipino, Ingles, at ilang Bisaya sa mga talumpati halimbawa: pagbati, pangangamusta, liham pangkaibigan b. Pangulong Aquino III - Gumamit ng 3. Instrumental - maisakatuparan ang nais o tumugon sa wikang Filipino (SONA) pangangailangan, makuha ang gusto, may layunin 2. Edukasyon (Filipino at Ingles ang wikang halimbawa: pagmumungkahi, pag uutos, liham pangangalakal opisyal at ito rin ang wikang panturo) 4. Regulatori - nagbibigay ng kontrol o gabay sa kilos at asal ng isang tao * DepEd Order No. 74 of 2009 (MTB-MLE) - unang wika ang gagamiting panturo mula halimbawa: pagbibigay ng panuto, babala Kinder hanggang Grade 3 5. Representasyonal - pagbabahagi ng impormasyon o datos para * Bilingguwal (Filipino at Ingles) - mula ika-4 mag-ambag sa kaalaman ng iba hanggang kolehiyo halimbawa: paguulat, pagtuturo, paghahatid ng mensahe 3. Kalakalan 6. Heuristiko - naghahanap ng impormasyon o datos upang mapayaman ang kaalaman, nanghihingi ng impormasyon * Ingles ang pangunahing wika sa pakikipagtalastasan at dokumento (ex. Call halimbawa: pananaliksik, pagtatanong, sarbey center agents kasi hindi lang lokal target 7. Imahinatibo - nakapagpapahayag ng sariling imahinasyon sa kundi pati internasyonal) malikhaing paraan, pagpapalawak ng imahinasyon * Filipino sa pag-iindorso ng mga produkto sa halimbawa: paglalarawan, pagsasalaysay, mga akdang mamamayang Pilipino (lokal target) pampanitikan 4. Telebisyon - pinakamakapangyarihang midya sa kasalukuyan, nagagamit sa pagbibigay ng impormasyon * Filipino sa iba’t ibang TV networks at programa * Ang pagdami ng mga programang pantelebisyon ang sinasabing dahilan ng paglawak ng pag-unawa at pasasalita ng wikang Filipino sa buong bansa (nagagamit ng ibang pilipino para makaunawa) 5. Pelikula internet sa umpisa ng taon * Ingles ang madalas na pamagat ng mga ito, Netizen - internet + citizen habang Filipino ang pangunahing wika ng mga tauhan (kapag sumikat, nagkakaroon ng dubbed like may ibang salin sa ibang wika) * Mainstream Films - lokal at internasyonal na target audience * Indie Films - wikang Filipino, lokal target audience (Cinemalaya, Pista ng Pelikulang Pilipino) * Ingles (52.5%) ang pangungahing wika sa mga social media (Talkwalker, 2023) (Tagalog - 6. Radyo at Pahayagan 35.3%) * Filipino ang nangungunang wikang gamit sa * Code switching dahil sa iba’t ibang mga AM (balita, usapan) at FM (musika) na kaparaanan ng pagpapahayag ng mga tao radyo 9. Kultural Popular - nauuso sa bawat * Rehiyonal na wika ang pangunahing gamit sa henerasyon, pupuwedeng makaimpluwensya mga probinsya, liban kung may kapanayam, ang ibang bansa nasa wikang Filipino ito a. Fliptop - Makabagong balagtasan, Sagutan * Rehiyonal din sa mga fm na estasyon, lalo na ng dalawang tao nang may tugmaan, Madalas kung maraming kantang nalilikha gamit ang na Filipino at mayroon ding Ingles (parang mga diyalekto nila. debate pero walang tugmaan ung debate) * Ingles ang wikang gamit sa mga broadsheet, b. Pick-up Lines - Makabagong bugtong Pormal gamit na wika (kadalasan na topic ay (modern version ng bugtong), madalas na gobyerno, negosyo, at ekonomiya, may mga patungkol sa pag-ibig at ibang aspekto ng international issues din) buhay, Madalas na Filipino ang gamit o kaya halong Ingles at Filipino (may tanong na * Filipino sa mga tabloid, Impormal gamit na sasagutin, minsan double meaning) wika (gumagamit ng mga sensational/bulgar na salita, di nagfifilter ng salita, c. Hugot Lines - Mga linya mula sa pelikula na nagsusumigaw na headlines) sumikat dahil sa dami ng taong nakakaugnay rito (kadalasan about sa pag-ibig, Liza 7. Text - code switching at pagpapaikli ng mga Soberano, Sarah Geronimo, etc) salita REGISTER NG WIKA * 2009 Text Capital of the World ang Pilipinas BARAYTI NG WIKA 8. Internet o Social Media DAYALEK - Wikang pekulyar o katangi-tangi sa isang lugar o * Umabot sa higit 116 milyon ang populasyon rehiyon. Wikang ginagamit sa partikular na pook o lalawigan. (maaaring maiba sa punto, diin, haba, pagkakabuo ng salita, o ng Pilipinas sa taong 2024 (worldometer, 2024) bokabularyo) (HEOGRAPIKAL) * 86.98 milyong Pilipino ang gumagamit ng SOSYOLEK - Makapangkat na paggamit ng wika, bawat tao ay may uri, grupo, o antas. (paghahalo-halo ng mga wika, bekimon, pormalidad ng usapan. jejemon, jargon o okupasyunal) (SOSYAL) KATEGORISASYON: 3. Mode - Tumutukoy sa paraang ginamit sa pakikipag-usap. Pasulat o pasalita? * Binaliktad - layo bumuo ng sariling bokabularyo (omsim, eurt) ex. Gmail (gagamit ng pormal) * Nilikha - walang pinagmulan at maririnig kani-kanino/saan-saan (paeklat) * Pinaghalo-halo - pagsasama ng Ingles at Filipino (kilig to the bones) KAKAYAHANG (abilidad) * Iningles - Purong Ingles (jinx) KOMUNIKATIBO (komunikasyon) * Dinaglat - letra, salita, o pariralang pinaikli (LOL) - Paglalapat ng mga kaalamang lampas sa gramatika. Mahalaga ang mabisang paggamit IDYOLEK - Ang indibidwal na paggamit ng isang tao sa kanyang ng wika para sa pagkakaunawaan (Garcia et wika. Kanya-kanyang paraan ng paggamit ng wika. Walang dalawang tao ang magkaparehong- magkaparehong nagsasalita al., 2008). ng isang wika. (Mike Enriquez, Kris Aquino) (INDIBIDWAL) - mabisang gamit ng wika tungo sa PIDGIN - Barayti ng wikang nangyayari kapag may dalawang pagkakaunawaan taong nagtatangkang mag-usap subalit pareho silang may magkaibang unang wika at di nakaaalam sa wika ng isa’t isa. Nobody’s native language. Bunga ng kolonisasyon. (kulang-kulang Lingguwistika pagsabi, napaghahalo ang dalawang wika, hindi buo ang diwa; hal. Espanyol at katutubo ng Zamboanga) - Maagham na pag-aaral ng wika. Estruktura, CREOLE - Barayti ng wika na kung saan ang wikang nagsimula katangian, pag-unlad, relasyon sa ibang wika, bilang pidgin ay naging likas na wika o unang wika na ng batang at iba pang ugnay rito (Lachica, 2001). isinilang sa komunidad.(Espanyol at katutubo ng Zamboanga, CHAVACANO) - tunog (ponema), bahagi ng salita (morpema), salita (leksikon), pangungusap (sintaks), pagpapahayag (diskors) Rehistro ng Wika - Paggamit ng wika batay sa kausap, pinag-uusapan, kaparaanan (panahon, KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO lugar) at iba pang maaaring makaapekto sa isang diskurso (pormal ba o hindi) - PAANO - Abilidad ng tao na makabuo at makaunawa ng GINAGAMIT ANG WIKA makabuluhang pangungusap. Wastong paglalapat ng tuntunin ng wika. * di mo kakausapin boss mo na parang kapatid mo lang - tuntunin sa paggamit ng wika, tamang pagbaybay sa mga salita at tamang gamit ng 1. Field - Tumutukoy sa paksa na bantas pinag-uusapan (patungkol saan). Nakabatay ito sa larangan/disiplinang kinabibilangan ng mga Morpolohiya nag-uusap o kausap. - Maagham na pag-aaral ng kayarian (paano Jargon – mga salitang partikular sa isang nabubuo ang salita) ng salita o pagbuo ng larangan/disiplina morpema (pinakamaliit na bahagi ng salita na nagtataglay ng kahulugan). 2. Tenor - Tumutukoy sa kung sino ang kausap at relasyon dito. Nakabatay rito ang Morpemang (binago ang salita) Ponema (makabuluhang tunog) - Pagbabago ng salita at b. Ng - pananda ng tagaganap ng pandiwa, kahulugan sa pamamagitan ng ponema o katumbas ng “with” sa Ingles, sino makabuluhang tunog. hal. Pinangaralan NG ina ang anak, Sinalubong Pinagpapalit yung titiik, nagbabago niya ako NG ngiti, ang kahulugan (isnabera - babae, isnabero - lalaki) Paggamit ng “pahirin” at “pahiran” Morpemang salitang-ugat - Tumutukoy sa mga a. Pahirin - pag-aalis o pagpawi sa isang bagay salitang walang panlapi. (hal. tayo, sulat) b. Pahiran - paglalagay ng kaunting bagay Morpemang panlapi - Idinidikit sa salitang-ugat upang makabuo ng panibagong anyo ng salita. Paggamit ng “subukin” at “subukan” (hal. tumayo, nagsalita) a. Subukin - tingnan ang ayos o kalagayan; unlapi, gitlapi, hulapi, kabilaan, laguhan katumbas ng “try” sa Ingles GAMIT NG ‘PANG’, ‘PAN’, AT ‘PAM’ NA b. Subukan - magmanman o maniktik; PANLAPI katumbas ng “spy” sa Ingles PANG - Nagsisimula sa (sinusundan ng) a, e, i, Paggamit ng “sila”, “nila”, sina”, “nina” o, u ang sunod na salita at ginagamitan ng gitling. a. Sila - panghalip panao at hindi sinusundan ng pangngalan * kapag hindi sakop ng pan at pam, gagamitin ang pang (mga letrang katinig) b. Nina - pantukoy na maramihan na sinusundan ng pangngalan PAN - Nagsisimula sa d, l, r, s, t ang sunod na salita. Paggamit ng “pinto” at “pintuan” PAM - Nagsisimula sa b at p ang sunod na a. Pinto - bahagi ng gusali; isinasara at salita. ibinubukas KAALAMANG PANGGRAMATIKA b. Pintuan - daanan Madalas na pagkakamali sa gramatikang Paggamit ng “raw” at “daw” Filipino a. Raw - nagtatapos sa patinig, w, at y ang Paggamit ng “Nang” at “Ng” sinundang salita a. Nang - sa pagitan ng pandiwa at panuring b. Daw - nagtatapos sa katinig ang sinundang “nito”, salitang inuulit, pang-abay na salita at mga pantig na ra, re, ri, ro,ru, raw, at pamanahon (noong), katumbas ng “upang” at ray “so that” o “in order” sa Ingles, paano KAKAYAHANG SOSYO (lipunan, iba’t hal. Nagpaalam NANG magalang sa magulang, ibang grupo ng tao) LINGGUWISTIKO Naging pangulo siya NANG nasa HS pa, (wika) Makisama tayo NANG mabuti - Sinisipat sa pag-aaral nito ang ugnayan ng - Naglalarawan? wika at lipunan partikular ang kaangkupan ng - Nagpapaliwanag? gamit ng isang wika batay sa iba’t ibang konteksto KAKAYAHANG ISTRATEDYIK - (Sales Lady) kung kayang manipulahin ng - Di-berbal, paggamit ng kilos o galaw sa isang nagsasalita ang gamit ng wika sa kung komunikasyon, hindi lingguwistikong ano ang hinihingi ng sitwasyon ng komunikasyon (makatutulong sa mga taong pakikipagtalastasan bingi, hindi kailangan magsalita) Dell Hymes - sinabing may mga konsiderasyon Peter Brucker - “vital thing in communication sa mabisang komunikasyon is hearing what isn’t said” SPEAKING Iba’t ibang anyo ng di-berbal na komunikasyon: 1. Setting - “Saan nag-uusap” - 1. Kinesics - pag-aaral sa kilos o galaw ng pagsasaalang-alang sa lugar para sa mabisang katawan (hal. pagturo, sign, wave, hindi pagkakaunawaan kailangan magsalita) 2. Participants - “Sino ang nag-uusap” - 2. Pictics - pag-aaral sa ayos ng mukha o binibigyang pansin ang edad, kasarian, ekspresyon upang maintindihan ang mensahe katungkulan, propesyon, atbp. (hal. nguso) 3. Ends - “Ano ang layunin ng pag-uusap” - 3. Oculesics - pag-aaral sa galaw ng mata (hal. angkop ang pagsasalita sa layunin irap, sa mga artista sinasabihan silang magaling umarte sapagkat sa mata palang 4. Act Sequence - “Paano ang takbo ng makikita mo na ang ekspresyon) pag-uusap” - tumutukoy sa takbo ng usapan (direksyon) 4. Vocalics - mga di-lingguwistikong tunog na may kaugnayan sa pagsasalita katulad ng 5. Keys - “Pormal o Impormal ba ang usapan” - pagsutsot o buntonghininga (walang salita, hal. pagpipli ng salitang gagamitin sipol) 6. Instrumentalities - “Ano ang midyumn ng 5. Haptics - pag-aaral sa paghawak o pandama usapan” - tsanel o daluyan ng komunikasyon na naghahatid ng mensahe (pisikal, hal. paghawak sa balikat) signal, internet connection 6. Proxemics - pag-aaral gamit ang espasyo o 7. Norm - “Ano ang paksa ng usapan” - space (tumutukoy sa closeness) pagiging sensitibo sa mga paksang dapat pag-usapan 7. Chronemics - pag-aaral na tumutukoy sa oras (hal. anong oras magkikita “after lunch” - 8. Genre - “Ano ang uri ng pagpapahayag o hindi sinabi ang mismong oras pero alam ang diskurso” sagot) Issaalang-alang ang tono KAKAYAHANG DISKORSAL - Nagsasalaysay ba? - Nakikipagtalo? - tumutukoy sa pagkakaugnay-ugnay ng mga - Nagmamatuwid? serye ng salita o pangungusap tungo sa isang makabuluhang konteksto (kaya mapag pagkakaunawaan) ugnay-ugnay ang salita, dapat makabuluhan, may diwa) 6 na pamantayan sa pagtataya ng Kakayahang Pangkomunikatibo a. Cohesion - pagkakaisa (hal. isang paksa) 1. Pakikibagay - kakayahang mabago ang b. Coherence - pagkakaugnay-ugnay pag-uugali at layunin (hal. makipagtawanan sa mga tumatawa) Pampublikong Komunikasyon - isang tao ang nagsasalita tapos maraming tao ang nakikinig 2. Paglahok sa Pag-uusap - kakayahan ng taong gamitin ang kaalaman tungkol sa anumang 3 antas ng Komunikasyon paksa - alam kung kailan aalis 1. Intrapersonal - sa sarili, kausap ang sarili 3. Pamamahala sa Pag-uusap - tumutukoy sa (hal. pagiisip ng ideya) kakayahan ng tao na pamahalaan ang pag-uusap - pano simulan, pano itigil, daloy ng 2. Interpersonal - dalawa o higit pang tao ang paguusap naguusap 4. Pagkapukaw-Damdamin - kakayahan sa 3. Pampublikong Komunikasyon - isang tao ang paglalagay ng sarili sa damdamin at pag-iisip nagsasalita tapos maraming tao ang nakikinig ng ibang tao - ilugar ang sarili sa iba, empathy (nadagdagan sa paglipas ng panahon) 5. Bisa - kakayahang mag-isip kung ang kanyang pakikipag-usap ay epektibo at 4. Media - social networking services nauunawaan 5. Komunikasyon Organisasyunal - isang 6. Kaangkupan - kaangkupan sa paggamit ng oraganisasyon, professional (hal. meeting) wika (batay sa kasarian, paksa, edad, atbp.) (Multikultural na Komunidad) ORGANISASYONAL - Google, Nestle 6. Interkultural na Komunikasyon - maraming kultura ang nagsasama-sama (hal. ASEAN, UN) (Multikultural na Komunidad) INTERNASYONAL - UN, ASEAN LOKAL - iba’t ibang etnolingguwistikong pangkat Kakayahang Lingguwistiko + Kakayahang Sosyolingguwistiko + Kakayahang Istratedyik + Kakayahang Diskorsal = Kakayahang Komunikatibo (paggamit ng wika sa