polityka.pdf

Polityka społeczna – część ogólna Przyjmuje się, że termin polityka społeczna został wprowadzony na przełomie XVIII i XIX w. (Charles Fourier) Konteksty stosowania pojęcia polityki społecznej:  Polityka społeczna jako działalność praktyczna,  Polityka społeczna jako obszar działalnoś...

Polityka społeczna – część ogólna Przyjmuje się, że termin polityka społeczna został wprowadzony na przełomie XVIII i XIX w. (Charles Fourier) Konteksty stosowania pojęcia polityki społecznej:  Polityka społeczna jako działalność praktyczna,  Polityka społeczna jako obszar działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej,  Polityka społeczna jako zawód. Polityka społeczna to sfera działania państwa oraz innych ciał publicznych i sił społecznych, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich (zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy) – Antoni Rajkiewicz. Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, zmierzająca do kształtowania optymalnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokojeniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie – Adam Kurzynowski. Wspólne dla definicji polityki społecznej jest określenie jej jako działalności, która ma charakter publiczny, jednak nie zawsze mamy w niej do czynienia z podmiotami z sektora publicznego. W zakres polityki społecznej wchodzą wszystkie najważniejsze potrzeby społeczne, bez zaspokojenia których społeczeństwo nie może sprawnie funkcjonować takie jak: ochrona zdrowia, edukacja, mieszkalnictwo, kultura, zabezpieczenie emerytalne i rentowe, potrzeby związane z niepełnosprawnością. Przedmiotem współczesnej polityki społecznej są kwestie społeczne. Kwestia społeczna to bariera w społeczeństwie, uniemożliwiająca mu osiągnięcie pełnej satysfakcji, rozwoju, realizacji potrzeb. Do najważniejszych należą:  Kwestia ludnościowa- związana z obecnym kształtowaniem się procesów ludnościowych  starzenie się społeczeństwa, migracje zagraniczne  Kwestia bezrobocia- bezrobocie strukturalne, długookresowe, na obszarach wiejskich, wśród absolwentów szkół  Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne  Kwestia mieszkaniowa- deficyt mieszkaniowy, zły stan techniczny części budynków i mieszkań, niski standard wielu mieszkań, kryzys budownictwa komunalnego i socjalnego  Kwestia ochrony zdrowia- zagrożenia dla zdrowia i życia obywateli, nierówności w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej, ich niesatysfakcjonująca jakość  Kwestia edukacyjna- nierówny dostęp do edukacji przez całe życie, niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy Obywatelska polityka społeczna – aktywna działalność organizacji pozarządowych, podmiotów gospodarki społecznej (spółdzielnie) oraz innych inicjatyw oddolnych (samoorganizacja społeczna), służących zaspokojeniu potrzeb obywateli oraz łagodzeniu i/lub eliminowaniu kwestii społecznych, przy wykorzystaniu potencjału kapitału społecznego, w duchu współodpowiedzialności za spójność społeczną i bezpieczeństwo socjalne. Obywatelska polityka społeczna istotnie wpływa na dynamikę rozwoju. Obywatelska polityka społeczna nie stanowi alternatywy dla państwowej polityki społecznej, lecz jej uzupełnienie. Sektor społeczny (trzeci sektor polityki społecznej) Najczęściej na określenie przestrzeni między państwem a rynkiem stosuje się w literaturze przedmiotu terminy: trzeci sektor, sektor niekomercyjny, sektor dobrowolny, sektor ochotniczy, sektor obywatelski, sektor pozarządowy. Utożsamia się także często działalność sektora społecznego z pojęciem społeczeństwa obywatelskiego. Podmioty tego sektora określane są mianem organizacji pozarządowych, charytatywnych, dobroczynnych, non-profit, organizacji społecznych, wolontarystycznych (ochotniczych), organizacji użyteczności publicznej lub organizacji pożytku publicznego, organizacji niezależnych lub dobrowolnych. Typy organizacji pozarządowych: QUANGO (fundacje skarbu państwa), non-profit, charytatywne, społeczne obywatelskie, ochotnicze (wolontarystyczne), użyteczności publicznej, pożytku publicznego, niezależne, pośredniczące, korzystające z przywilejów podatkowych. Istotne cechy organizacji pozarządowych: istnienia struktury organizacyjnej, niezależność od władz publicznych, niezarobkowy charakter, suwerenność i samorządność, dobrowolność przynależności. Funkcje organizacji pozarządowych: polityczno-społeczne, wsparcia materialnego dla realizacji celów socjalnych, świadczenia usług społecznych. Kluczowe znaczenie dla zaangażowania obywateli w działania w organizacja pozarządowych ma pozycja społeczeństwa obywatelskiego. Siła społeczeństwa obywatelskiego oddziałuje na wszystkie aspekty życia zbiorowego, zarówno na kwestie gospodarcze, publiczne jak i stricte społeczne. Od siły i pozycji społeczeństwa obywatelskiego zależy m. in. dobór odpowiednich mechanizmów, instrumentów i procedur w realizacji polityki społecznej. Kapitał społeczny jako narzędzie nauk społecznych służy do lepszego zrozumienia przestrzeni między państwem a rodziną. Kapitał społeczny to regularne i powtarzalne podtrzymywanie przez ludzi kontaktów z innymi w celu realizowania wspólnych zamierzeń, co prowadzić powinno do pozytywnych skutków zarówno dla samych jednostek, wzmocnienia więzi między nimi, jak i dla działalności instytucji. W większości państw zachodnich obywatele potrzebowali i poszukiwali nowej formy demokratycznej partycypacji, a udział w trzecim sektorze stał się dla nich najlepszą formą społecznej aktywizacji. Krytyka państwa opiekuńczego (welfare state) i stawianie pytań dotyczących strategii rozwoju społecznego spowodowały, że dynamicznie rozwinęła się alternatywna wobec państwa i rynku sfera organizacji pozarządowych, które przejęły od innych podmiotów sporą część zadań publicznych z zakresu polityki społecznej. Polityka socjalna a społeczna Polityka socjalna w porównaniu z polityką społeczną obejmuje węższy zakres działań, ograniczający się głównie do udzielania bezekwiwalentnych świadczeń pieniężnych i usług (niestanowiących ekwiwalentu za wykonywaną pracę czy płynących z lokat kapitałowych). Polityka socjalna Polityka społeczna Przedmiot Materialne warunki bytu, Społeczeństwo, stosunki konsumpcja towarów i usług, społeczne, organizacja życia dochody pieniężne, poziom społecznego, jakość życia życia Cele Poprawa materialnych Postęp społeczny, równowaga warunków bytu (szczególnie społeczna, porządek najbiedniejszych), wzrost społeczny, dobro wspólne, konsumpcji, „pokój socjalny”, moc narodu, harmonia między łagodzenie kwestii socjalnych celami osobistymi i społecznymi Środki Bezekwiwalentne (w tym „instytucjonalizacja, nieodpłatne) świadczenia formalizacja i organizowanie społeczne warunków życia dla całych zbiorowości”, środki: ekonomiczne, prawne, informacyjne, kadrowe Sposoby działania Doraźne ratownictwo, Perspektywiczne interwencja, ochrona za zapobieganie, planowanie, pomocą wytwarzania i zmienianie struktury rozdzielania świadczeń społecznej społecznych Adresaci Grupy słabe względnie (np. Społeczeństwo jako całość, pracownicy najemni) lub wszyscy obywatele absolutnie (np. chorzy, bezdomni, niesprawni)  Wzajemne relacje między Rola instrumentalna, środek Ogólne cele, wartości i zasady polityką socjalną i polityką polityki społecznej, część dla m.in. polityki socjalnej, społeczną polityki społecznej, nie obejmuje polityką socjalną, powinna dominować nad ale jest też czymś więcej polityką społeczną Związki polityki społecznej z innymi dyscyplinami naukowymi: 1. Ekonomia 2. Prawo 3. Politologia 4. Socjologia 5. Filozofia 6. Psychologia 7. Statystyka 8. Demografia 9. Geografia 10. Pedagogika Geneza i rozwój polityki społecznej 17 listopada 1881 r. – orędzie cesarza Wilhelma I początek aktywnej polityki społecznej państwa, w związku z potrzebą rozwiązania tzw. Kwestii robotniczej. Etapy rozwoju polityki społecznej według prof. Józefa Orczyka: 1. Etap wielkiego eksperymentu (od ustawodawstwa bismarckowskiego do I wojny światowej) Etap ten to głównie proces stopniowego przejmowania przez państwo coraz szerszego zakresu regulowania stosunków społecznych. Przyjęte przez różne rozwiązania instytucjonalne odzwierciedlały odmienności w roli interwencji państwa, a co istotniejsze, występowały również w późniejszych etapach. Etap wielkiego eksperymentu przyniósł próby rozwiązania kwestii socjalnej w postaci praw socjalnych, które miały służyć zapewnieniu pokoju społecznego. 2. Etap konsolidacji (od zakończenia I wojny światowej do końca lat 40. XX w.) Po pierwszej wojnie światowej zakres problemów społecznych, które wymagały interwencji państwa, uległ istotnemu zwiększeniu. Rola państwa jako regulatora relacji pomiędzy gospodarką a społeczeństwem, którego znaczna część odczuła wyraźne pogorszenie warunków życia i małych szans na jego poprawę, uległa nie tylko zwiększeniu, ale i przybrała nieco inną postać, tj. kreatora poprawy. Wyraziło się to w coraz wyraźniejszej konsolidacji działań nad bezpieczeństwem społeczno-ekonomicznym jako jednym z ważniejszych zadań państwa. Zasadniczą cechą wskazanego etapu rozwoju polityki społecznej stało się więc uznanie przez państwo obowiązku wyznaczenia zakresu podstawowych gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego  3. Etap ekspansji (od początku lat 50. do końca lat 80. XX w.) Druga wojna światowa, a zwłaszcza okres po niej cechowały się wyraźnym wzmocnieniem tendencji wzrostu świadczeń i usług społecznych, stymulowaniem zatrudnienia. Poprawa sytuacji spowodowała stopniowe odchodzenie od korygowania problemów wygenerowanych przez drugą wojnę światową na rzecz wtórnego podziału dochodu narodowego, zmniejszania różnic dochodowych, wyrównywania szans edukacyjnych czy dostępu do usług zdrowotnych. Pojawiła się koncepcja państwa opiekuńczego. Konkurencja układu socjalistycznego wzmacniała te tendencje. Polityka społeczna i związane z nią świadczenia i usługi stały się instrumentem bieżącej gry politycznej, czego wyrazem był rosnący ich udział w podzielonym dochodzie narodowym; stąd określenie – etap ekspansji. Rolę polityki społecznej sprowadzono do instrumentu wtórnego podziału dochodu narodowego oraz elementu bieżącej gry politycznej wskutek przypisania jej funkcji pozyskiwania poparcia politycznego w zamian za zaspokajanie rosnących żądań kolejnych grup. 4. Etap modernizacji i globalizacji (zapoczątkowany w latach 90. XX w.) – transnacjonalizacja polityki społecznej Konieczna stała się korekta wydatków na cele społeczne. Niemożność realizacji świadczeń, pogarszanie się sytuacji płatników podatków, wyzwoliło potrzebę zmian dotychczas akceptowanego paradygmatu realizacji polityki społecznej. Uznanie zyskało odejście od fetyszyzacji przyznawania społecznych praw, pociągających za sobą stałe zobowiązania w zakresie realizacji świadczeń czy usług państwa, na rzecz wzrostu znaczenia konieczności wiązania sytuacji ekonomicznej danego kraju ze standardami pomocy celowej, przyznawanej w ramach programów celowych na krótszy okres. Standardy zawierają zarówno prawa, jak i zobowiązania. Ich określanie pozwala jednak na uwzględnianie zmian sytuacji ekonomicznej kraju. Polska polityka społeczna – etapy rozwoju prof. Juliana Auleytnera: 1. Do 1918 r. - Ograniczona działalność socjalna państw zaborczych 2. 1918-1945 Kreowanie ładu socjalnego odrodzonego Państwa 1921 - Konstytucja marcowa 1923 - Ustawa o opiece społecznej 1939 - Ustawa o sądach ubezpieczeń społecznych 1935 - Konstytucja kwietniowa 3. 1946-1989 Państwo jedynym podmiotem działalności w zakresie polityki społecznej a. 1946-1947 powojenna polityka b. 1948- 1956 demontaż polityki społecznej 1952 – Konstytucja socjalistyczna c. 1956-1989 realny socjalizm 4. 1990-2004 Transformacja ustrojowa, przygotowania do wejścia w struktury Unii Europejskiej 1997-2001 - Reformy Buzka (oświatowa, emerytalna, administracyjna, zdrowotna) 5. Od 1 maja 2004 r. Intensywna realizacja polityki społecznej w oparciu o nowe programy i fundusze Unii Europejskiej Główne cele współczesnej polityki społecznej:  Kształtowanie odpowiednich, tj. na miarę możliwości gospodarczych danego kraju warunków pracy i bytu ludności, w szczególności poczucia bezpieczeństwa egzystencjalnego, w tym przede wszystkim ekonomicznego,  Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych,  Kształtowanie stosunków społecznych opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans,  Tworzenie warunków zapewniających zrównoważony rozwój społeczno – gospodarczy. Źródła polityki społecznej:  Doktryny społeczno-gospodarcze  Dokumenty międzynarodowe Nauka polityki społecznej nie może nie wartościować poruszanych w jej ramach problemów społecznych. W związku z tym polityka społeczna nigdy nie była i prawdopodobnie nie będzie jednolita. Nie stanowi również własności jednej tylko opcji ideologicznej czy politycznej. W doktrynalnym nurcie polityki społecznej charakteryzowane są dwa typy myślenia: humanistycznie rozumiana myśl ideologiczna (myśl o wartościach), myśl technologiczna (powiązana ze sposobami realizacji celów). W historii myśli społecznej podkreśla się szczególne znaczenie dla współczesności trzech doktryn polityki społecznej: liberalizmu, katolicyzmu, socjalizmu. Sferę zasad, celów i działań polityki współokreślają wartości obejmujące ideały, przekonania i preferencje, a także ludzie i grupy społeczne, które mogą zaspokoić rzeczywiście lub w sposób wyobrażony potrzeby jednostek i zbiorowości. Wartości pozwalają wywnioskować, co jest godne szacunku i oczekiwane, pożądane do tego stopnia, iż staje się dla jednostek i grup społecznych istotną przesłanką wyboru sposobów, środków i celów działania Wartość: "to wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa oraz jest godne pożądania, co łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich" Podstawowe wartości związane z polityką społeczną:  Indywidualne wolności i prawa człowieka,  Emancypacja grup zagrożonych wykluczeniem społecznym lub dyskryminacją,  Bezpieczeństwo i ochrona przed skutkami ryzyk społecznych,  Równość szans na sukces w rozmaitych rodzajach aktywności zawodowej,  Ciekawa i doceniana praca, twórczość, rozwój wiedzy naukowej,  Dłuższe życie, lepsze zdrowie,  Satysfakcjonująca konsumpcja,  Szczęście osobiste i rodzinne. Najważniejsze funkcje jakie pełnią wartości w polityce społecznej   Funkcja programowa – wartościom są podporządkowane cele polityki społecznej,  Funkcja motywacyjna - wartości motywują do działania, pod warunkiem istnienia obiektywnych możliwości i subiektywnych zdolności do działania,  Funkcja normotwórcza - wartości uzasadniają stanowione w procesie legislacyjnym normy prawne,  Funkcja prognostyczna – znając związane z polityką społeczną wartości można przewidywać pojawienie się nowych potrzeb, nasilenie lub spadek potrzeb już występujących lub pojawienie się dążeń do zaspokajania potrzeb w inny niż dotychczas sposób (np. innymi środkami) Zasady polityki społecznej – ogólne normy, którymi powinny kierować się podmioty polityki społecznej. Podstawowe zasady współczesnej polityki społecznej: 1. Zasada przezorności - człowiek ponosi odpowiedzialność za przyszłość własną i rodziny, a więc powinien prowadzić taki tryb życia, aby zagrożenia poprzez np. oszczędzanie i ubezpieczenia. 2. Zasada samopomocy - istnieje możliwość uczestniczenia w organizacjach pomocowych, dotyczących danego problemu np. społeczność AA. 3. Zasada partycypacji (uczestnictwa) - umożliwienie wszystkim ludziom uczestniczenia w aktywnościach związanych z polityką społeczną, bycie aktywnym członkiem społeczeństwa. 4. Zasada samorządności - bezpośredni lub pośredni wpływ na decyzje, umożliwienie aktywnego udziału w obecnych instytucjach społecznych, a także w tworzeniu nowych grup. 5. Zasada solidarności społecznej - przenoszenie ryzyka z indywidualnej jednostki na społeczeństwo. 6. Zasada subsydiarności (pomocniczości) - najpierw jednostka próbuje sobie pomóc sama, następnie szuka pomocy u rodziny, od społeczności lokalnej, a na końcu od państwa. 7. Zasada dobra wspólnego - uwzględnianie interesów wszystkich obywateli, szukanie kompromisu w przypadku niezgody. 8. Zasada wielosektorowości - polega na równoczesnym występowaniu podmiotów państwowych, instytucji rynkowych i organizacji non profit. Model marginalny (zasada: przezorności, pomocniczości, wielosektorowości), Model redystrybucyjny (zasada: solidarności społecznej, samorządności, dobra wspólnego) Model motywacyjny (zasada: przezorności, samorządności, dobra wspólnego) Uwarunkowania wewnętrzne polityki społecznej: 1. Ustrojowo – polityczne (centralizacja, poziom demokracji, ranga polityki społecznej), 2. Materialne: a. Ekonomiczne (poziom rozwoju gospodarczego oraz jego tempo i struktura, rynek pracy), b. Infrastrukturalne (infrastruktura społeczna, infrastruktura komunalna, sytuacja mieszkaniowa ludności), c. Środowiskowe (ekologiczne), 3. Związane z czynnikiem ludzkim:  a. Demograficzne (struktura), b. Społeczne (wykształcenie, przedsiębiorczość, aktywność obywatelska), 4. Wynikające z zastanego modelu polityki społecznej. Uwarunkowania zewnętrzne polityki społecznej: 1. Wyzwania wynikające z uczestnictwa w światowym systemie ekonomicznym, 2. Zobowiązania związane z udziałem w organizacjach międzynarodowych i ponadnarodowych, w tym z przyjmowaniem ustanowionych przez nie standardów społecznych i gospodarczych, 3. Możliwość zwiększania własnych zasobów głównie przez dostęp do zagranicznych rynków pracy i zewnętrzne transfery finansowe. Polityka społeczna – między frazeologią i standardami a realiami ekonomicznymi (w tym funkcjonowaniem globalnej gospodarki Główne dyscypliny szczegółowe współczesnej polityki społecznej: 1) Polityka ludnościowa, Polityka ludnościowa państwa (zwana także polityką demograficzną lub populacyjną) to ogół świadomych przedsięwzięć mających na celu wywołanie określonych zmian w stanie, strukturze i ruchu ludności. W węższym ujęciu polityka ludnościowa bywa ograniczana do kształtowania procesu reprodukcji ludności, zaś w szerokim podejmuje zagadnienia regulacji stosunków społecznych i ekonomicznych wpływających samoistnie na procesy demograficzne. 2) Polityka rodzinna, Polityka rodzinna to całokształt norm prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo w celu stworzenia rodzinie odpowiednich warunków jej powstania, prawidłowego rozwoju, spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie funkcji. W literaturze przedmiotu wyróżnia się: a) Politykę rodzinną bezpośrednią (explicite), b) Politykę rodzinną pośrednią (implicite). 3) Polityka rynku pracy, Oddziałuje na pracobiorców wyspecjalizowanymi instrumentami dostosowującymi strukturę podaży pracy do popytu i przeciwdziała nierównowadze w określonych segmentach rynku pracy oraz umożliwia materialne zabezpieczenie bezrobotnych w związku z utratą dochodu. Oddziaływanie na stronę podażową rynku pracy. 4) Polityka zabezpieczenia społecznego, „Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań instytucji publicznych za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych, społecznie uznanych za ważne potrzeb”. – Jerzy Piotrowski „Zabezpieczenie społeczne to system świadczeń, do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w przypadkach i na warunkach określonych odpowiednimi przepisami prawa”. - Antoni Rajkiewicz Powstała w wyniku doświadczeń światowego kryzysu gospodarczego lat 30. ubiegłego stulecia i II  wojny światowej. Sformułowano ją pod wpływem postulatu „wolności od niedostatku” w Raporcie Komisji Williama H. Beveridge’a „Social Insurance and Allied Services”, opublikowanym w Anglii w dniu 20 listopada 1942 r. 5) Polityka ochrony zdrowia, a) Integralny element polityki społecznej, b) Całokształt działań podejmowanych przez państwo w celu zapewnienia najlepszej ochrony zdrowia ludności, dostosowanej do zdiagnozowanych potrzeb zdrowotnych, c) Działania mające na celu niwelowanie nierówności społecznych w dziedzinie zdrowia i opieki zdrowotnej poprzez odpowiednie rozmieszczenie i wykorzystanie zasobów systemu ochrony zdrowia, poprzez lepszy dostęp do opieki zdrowotnej, ukierunkowany na poprawę jakości życia. d) Wymiary polityki ochrony zdrowia: lokalna, regionalna, krajowa, międzynarodowa. e) Determinanty polityki ochrony zdrowia: ekonomia, gospodarka, prawo, kultura, demografia, epidemiologia, geografia, polityka 6) Polityka edukacyjna, Głównym celem polityki edukacyjnej jest wyrównanie różnic edukacyjnych ludzi na różnych etapach ich rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem osób i środowisk dotkniętych marginalizacją społeczną i ubóstwem. Skutecznie prowadzona polityka edukacyjna powinna nie tylko wyrównywać szanse edukacyjne dzieci i młodzieży, ale także dokonywać selekcji najzdolniejszych stwarzając warunki do rozwijania zdolności. 7) Polityka mieszkaniowa. Jej zadaniem jest badanie, ocenianie problemu mieszkaniowego oraz wyrównywanie szans społecznych w dostępie do mieszkań. Sektory i podmioty współczesnej polityki społecznej. Sektory polityki społecznej: 1. Sektor publiczny (NFZ, ZUS, KRUS), 2. Sektor prywatny (prywatna: opieka zdrowotna, edukacja, rekreacja, sport, wypoczynek), 3. tzw. Trzeci sektor (organizacje pozarządowe [fundacje, stowarzyszenia, spółki non-profit]). Podmioty polityki społecznej: 1. Z uwagi na obszar działania: a. Globalne (ONZ, UNESCO, OECD), b. Regionalne (Unia Europejska, Rada Europy), c. Krajowe (organy administracji i samorządy). 2. Z uwagi na charakter działania: a. Prawodawcze (sejm, senat), b. Wykonawcze (Prezydent, Premier, Komitet Społeczno-Polityczny Rady Ministrów, Rządowa Komisja Ludnościowa; Minister Finansów i inni), c. Sądownicze (sądy: pracy, rodzinne ubezpieczenia społecznego, administracyjne, karne, cywilne [Sądy powszechne dzieli się na sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne. Sądy administracyjne dzielą się na wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny.]), d. Kontrolne (NIK, PIP, PISanitarna, Rzecznik praw obywatela, pacjenta, dziecka,).  3. Z uwagi na skalę oddziaływania: a. Podmioty makroskali, b. Podmioty mezoskali (ROPS, WUP, kurator oświaty), c. Podmioty mikroskali (samorządy). Ekonomia społeczna to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność ekonomiczną i działalność pożytku publicznego służy integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu. Podmioty ekonomii społecznej to: 1. Organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (w tym: stowarzyszenia JST, spółdzielnie pracy, spółki non profit), 2. Podmioty ekonomii solidarnej (przedsiębiorstwa społeczne, w tym spółdzielnie socjalne oraz spółdzielnie inwalidów i niewidomych, zakłady pracy chronionej; jednostki reintegracyjne, w tym: a. jednostki aktywizujące osoby niepełnosprawne (Warsztaty Terapii Zajęciowej, Zakłady Aktywności Zawodowej) b. jednostki zatrudnienia socjalnego aktywizujące osoby wykluczone społecznie (Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej) Podstawowym celem ekonomii solidarnej jako części ekonomii społecznej jest aktywizacja zawodowa i integracja społeczna, w tym rehabilitacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych. Zgodnie z „Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej” (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2019 r.) podmioty ekonomii społecznej i solidarnej powinny być ważnym elementem aktywizacji i integracji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz dostarczycielem usług użyteczności publicznej i realizatorem zadań z zakresu rozwoju lokalnego Instrumenty polityki społecznej: 1. Prawne - regulacje prawa międzynarodowego i krajowego a. Akty prawa międzynarodowego publicznego (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy 102 dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego), b. Akty prawa europejskiego (Europejska karta społeczna, Europejski kodeks zabezpieczenia społecznego, i zrewidowane oba [kodeks jest bardziej szczegółowy, a w kartach określono ogólne prawa społeczne]): i. Akty prawne Rady Europy, ii. akty prawne Unii Europejskiej, c. Akty prawa krajowego (Konstytucja, kodeks pracy): i. Konstytucja RP, ii. akty rangi ustawowej,  iii. akty wykonawcze do ustaw, iv. układowe źródła prawa. → Przepisy ustrojowe (status prawny, organy, obowiązki), przepisy prawa materialnego (świadczenia), przepisy proceduralne (sposób dochodzenia świadczeń społecznych) (Współczesne regulacje prawne definiują wartości i wyznaczają cele polityki społecznej. Prawo jest instrumentem realizacji polityki społecznej.)??? 2. Ekonomiczne - w tym m.in. świadczenia społeczne, rozwiązania prawno-podatkowe, Powodują konsekwencje w sferze dostępności do dóbr i usług wytwarzanych przez gospodarkę, w sferze finansów, zarówno w skali całego społeczeństwa, jak i poszczególnych osób. Zaliczamy do nich: a. Kształtowanie dostępu do dóbr konsumpcyjnych poprzez regulowanie: dostępu do pracy zarobkowej, zasad wynagradzania za pracę, zasad opodatkowania dochodów, polityki cen, zasad i praktyki udzielania kredytów, ochrony konsumenta, uprawnień do świadczeń społecznych, prosumpcji; b. Politykę własnościową, kształtującą stosunki własności poprzez: ochronę różnych jej form; regulowanie warunków dostępu obywateli do własności majątku konsumpcyjnego lub produkcyjnego; wywłaszczanie, reprywatyzację, uwłaszczanie, zachęty do oszczędzania, ustanawianie praw właścicieli, ustanawianie praw osób nie będących właścicielami, lecz mających potrzeby godne zaspokojenia. 3. Informacyjne - w tym poradnictwo indywidualne, Kształtują świadomość w zakresie polityki społecznej, dostarczają wiedzy na temat jej zakresu, roli i konkretnych rozwiązań, umożliwiają rozumienie zjawisk i procesów stanowiących przedmiot zainteresowania polityki społecznej oraz samodzielne dokonywanie wyborów i podejmowanie decyzji. Wśród wskazanych instrumentów można wyróżnić: a. Informacje przekazywane za pośrednictwem systemu edukacji, b. Informacje publikowane za pośrednictwem środków społecznego przekazu (publicznych, prywatnych, tak w skali lokalnej, regionalnej, krajowej, jak i międzynarodowej), c. Poradnictwo indywidualne, adresowane do osób mających szczególne potrzeby (np. osób bezrobotnych, ubogich, niepełnosprawnych) dotyczące istniejącego systemu wsparcia socjalnego/społecznego. 4. Kadrowe (zasoby ludzkie polityki społecznej), Osoby, które ustanawiają regulacje prawne z zakresu polityki społecznej, stosują je w praktyce, sprawują nadzór i egzekwują sankcje, realizują zadania społeczne, świadczą usługi społeczne, informują, doradzają oraz decydują o podziale dóbr ekonomicznych  Zasoby ludzkie polityki społecznej: a. Decydujący o kierunkach polityki społecznej (politycy, parlamentarzyści, samorządowcy, związkowcy), b. Służby społeczne (osoby świadczące profesjonalne usługi w zakresie polityki społecznej), c. Wolontariusze, d. Przywódcy niesformalizowanych ruchów społecznych (nieformalna kontrola społeczna, postulaty?). 5. Kształtowania przestrzeni - w tym zabudowa mieszkaniowa, sieć dróg, kolei i lotnisk, infrastruktura techniczna i społeczna). Instrumenty kształtowania przestrzeni Obiekty służące zaspokajaniu potrzeb obywateli, zabudowa mieszkaniowa, sieć dróg, kolei, lotnisk, elementy tzw. trwałej przestrzeni; infrastruktura techniczna i społeczna. Infrastruktura społeczna jako instrument polityki społecznej a. Urządzenia i instytucje świadczące usługi jednostkowe w sposób zorganizowany w zakresie oświaty i wychowania, upowszechniania kultury, ochrony zdrowia, opieki i pomocy społecznej, kultury fizycznej i turystyki. b. Podstawowa baza materialna wytwarzania i świadczenia usług wpływających na jakość życia ludności.