Para Teorisi 1 PDF

30.09.2024 PARA KAVRAMI VE KAPSAMI Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para ve Para Türleri Kendi ihtiyaçlarına yetecek kadar üretim (Kapalı-aile ekonomisi) Kendi ihtiyaçlarından fazla üretim (Trampa - değiş tokuş ekonomisi)...

30.09.2024 PARA KAVRAMI VE KAPSAMI Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para ve Para Türleri Kendi ihtiyaçlarına yetecek kadar üretim (Kapalı-aile ekonomisi) Kendi ihtiyaçlarından fazla üretim (Trampa - değiş tokuş ekonomisi) Ticaretin gelişmesi (Ticaret Ekonomisi) Para: Malların ve hizmetlerin satın alınmasında ve borçların ödenmesinde kullanılan, herkes tarafından genel kabul gören mübadele aracıdır. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 1 1  30.09.2024 Para ve Para Türleri A.Mal Para I. Çeşitli Mallar (örneğin kurutulmuş balık, tuz, midye kabukları, tütün vs.) II. Değerli Madenler i. Tartılan Para: Külçe yada çubuk şeklinde olduğu ve ödemelerde tartılarak değeri belirlenen para ii. Sikke: Üzerine değeri yazılan paradır. Sikkenin içindeki kıymetli maden miktarı sikkenin üzerinde yazan değerin aynıdır. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para ve Para Türleri B. Temsili Para i. Altın ve Gümüş Sertifikası: Bankerlerin teminatı altında ve bankerlerin altın miktarı kadar yazılı mühürlü beyanını taşıyan bir belgedir. En önemli özelliği bunların % 100 karşılığının bulunmasıdır. ii. Banknot: % 100 karşılığı bulunmayan, ancak istenildiği zaman altın veya gümüşe çevrilebileceği garantisi verilen sertifikalar. iii. Kağıt Para (Fiat Para, İtibari Para): Altına çevrilme zorunluluğu olmayan ve ülkede zorunlu ödeme aracı olarak kabul edilen para. iv. Madeni Ufaklık Para (Bozuk Para) Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 2 2  30.09.2024 Para ve Para Türleri C. Kaydi Para (Banka Parası veya Mevduat Parası) D. Para Benzerleri, Para Yerine Geçenler ve Para İkamesi i. Para Benzeri: Vadeli Banka Mevduatları, Hazine Bonoları, Devlet Tahvilleri, Özel Tahviller, Bankaların Yatırım Fonları ii. Para Yerine Geçenler: Plastik Para (Kredi Kartı) iii. Para İkamesi: Döviz (Dolarizasyon) Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Paranın Fonksiyonları i. Mübadele (değişim) aracıdır. Bir şeyin mübadele aracı olabilmesi için o şeyin taşıması gereken özellikler: 1) Toplumda herkes tarafından kabul edilmesi 2) Taşınmasının kolay olması 3) Dayanıklı ve bölünebilir olması 4) Kolay taklit edilememesi 5) Miktarının az olması Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 3 3  30.09.2024 Paranın Fonksiyonları ii. Ortak değer ölçüsüdür (hesap birimidir). Paranın ortak değer ölçüsü olma fonksiyonunun sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesi için zaman içinde değerinin çok değişmemesi gerekir. iii. Tasarruf aracıdır. Paranın tasarruf aracı olma fonksiyonunun sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesi için zaman içinde değerinin istikrarlı olması gerekir. iv. İktisat Politikası aracıdır Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para Sistemi Para sistemi (emisyon Rejimi): Paranın bir biriminin neye bağlı olduğunu belirleyen düzenlemeye denir. Madeni Para Kağıt Para Sistemi Sistemi Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 4 4  30.09.2024 Para Sistemi I) MADENİ PARA SİSTEMİ A. ÇİFT MADEN SİSTEMİ (BİMETALİZM) : 18 yüzyılın ilk yarısında başlamış ve 19 yüzyılın ilk çeyreğine kadar devam etmiştir. i) Paraşüt teorisi (Walras) Maden stokundaki Para miktarı (metal sikke miktarı) ↑ P↑ istikrarsızlık fiyatlar  genel seviyesinde Para miktarı (metal sikke miktarı) ↓ P↓ istikrarsızlık yaratır İkinci bir madenin de tedavüle sokulması maden stokundaki değişmenin fiyatlar üzerindeki etkisini azaltarak bir paraşüt gibi yavaşlatacaktır. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para Sistemi ii. Gresham Kanunu: Kötü para iyi parayı kovar. Madenlerden birinin miktarının artışı yada azalışı iki maden arasındaki ticari değişim oranını bozar. İyi Para: Değeri yüksek olan Kötü Para: Değeri düşük maden (sikke) olan maden (sikke) Elde tut Alışverişte kullan Sonuç : Kötü para iyi parayı kovar Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 5 5  30.09.2024 Para Sistemi B) TEK MADEN SİSTEMİ (ALTIN PARA SİSTEMİ)(MONOMETALİZİM) 19. Yüzyılın başlarından itibaren kullanılmıştır. i. Altın Sikke Standardı Külçe altını darphaneye getirenler çok küçük bir bedel karşılığında, üzerinde resmi mührün bulunduğu sikke kestirebilmektedir. Sikkenin değeri içindeki altın miktarına eşittir. Ülkeler arası kur farkı yoktur. Altın ve gümüş sertifikaları burada kullanımdadır. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para Sistemi ii. Altın Külçe Standardı Birinci dünya savaşı sonra uygulamaya girmiştir. Banknot burada kullanımdadır. Ülke içi ödemelerde banknot kullanılırken, uluslararası ödemelerde altın külçeler kullanılmaktadır. Banknot kullanılması nedeniyle sahip olunan altın miktarından daha fazla emisyon yapılabilir. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 6 6  30.09.2024 Para Sistemi iii. Altın Kambiyo Standardı (Bretton Woods Sistemi) (1945-1973) İkinci Dünya Savaşı sonrası uygulamaya girmiştir. 1944 yılında ABD’nin Bretton Woods kentinde 44 ülkenin katılımıyla oluşturulan konferansta Bretton Woods Sisteminin temeli atılmıştır. White planı ve Keynes planlarının karşı karşıya gelmesi. Sistemin işleyişi: 1 ons altın= 35 ABD doları. (Anahtar ülke = ABD) Diğer ülkeler kendi paralarını ABD dolarına sabitlerler. Döviz kuru paritesinin aralığı %1 dir. Diğer ülkeler dolar karşılığında ABD’den istedikleri kadar altın alabileceklerdir. 1971 yılında bu sistem çökmüştür. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para Sistemi Bretton Woods Sistemin çökmesinin nedenleri: 1)ABD dış ticaret açıklarını dolar basarak kapatması karşılıksız dolar basımını artırmıştır ve ABD’nin altın stokları erimeye başlamıştır. 2)Devalüasyona ve revelüsayona izin vermemekte idi. 3)Piyasada likitdite verilmek istendiğinde karşılığında yeterli altın olmaması idi 4)Emisyon kazancı sorunu Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 7 7  30.09.2024 Para Sistemi II) KAĞIT PARA SİSTEMİ Kıymetli madene bağlı olmadan kamu otoritelerince üzerinde nominal değeri yazılı olarak tedavüle çıkarılan kağıt paraların oluşturduğu sistem. Fiat Para (itibari Para): Üzerinde nominal değeri yazılı olan, sınırsız borç ödeme niteliğine haiz kağıt para, hukuki ve ekonomik dayanağını konvertibilitesinden değil ekonominin gücünden ve siyasi iktidarın itibarından almaktadır. Tedavül zorunluluğu devletin çıkarttığı kanunla sağlanır. Birinci ve dünya savaşı arasında kağıt paraların altına çevrilebilmesi zorunluluğuna son verilmiştir Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ Para Sistemi Kağıt Para Sisteminde Ödeme Sistemleri. Kağıt para sisteminde metal para sistemlerinde olduğu gibi taşıma ve güvenlik sorunu vardır. Kağıt para sisteminde kullanılan çekler bu sorunları büyük oranda ortadan kaldırmaktadır. Böylelikle banka parası veya kaydi para olarak adlandırılan yeni bir para çeşidi ortaya çıkmıştır. İnternete dayalı elektronik ve dijital bankacılık Elektronik Fon Transferi (EFT) sisteminin gelişmesine neden olmuştur. Kağıtla yapılan (yani çekle yapılan) ödeme işleminin elektronik ortamda yapılmasıyla ortaya çıkan paraya elektronik para adı verilmektedir. Bunlarla birlikte plastik para biçiminde de tanımlanabilen kredi kartları nakit para kullanımını daraltmış ve parasal alandaki hizmet kalitesini çok önemli ölçüde arttırmıştır. Prof. Dr. Mehmet GÜÇLÜ 8 8