İşkence ve Gözaltına Ölüm - Ölü Muayenesi ve Otopsi PDF

İŞKENCE VE GÖZALTI ÖLÜMLERİ -ÖLÜ MUAYENESİ VE OTOPSİ- Uzm. Dr. Berat BAYRAKTAR Adli Tıp Şube Müdürlüğü İnsan Hakları Tüm insanların sahip olduğu temel hak ve özgürlüklerdir. İnsan hakları, ırk, ulus, etnik köken, din, dil ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların eşit şe...

İŞKENCE VE GÖZALTI ÖLÜMLERİ -ÖLÜ MUAYENESİ VE OTOPSİ- Uzm. Dr. Berat BAYRAKTAR Adli Tıp Şube Müdürlüğü İnsan Hakları Tüm insanların sahip olduğu temel hak ve özgürlüklerdir. İnsan hakları, ırk, ulus, etnik köken, din, dil ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların eşit şekilde yararlanabileceği haklardır.  İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Madde 5 – Hiç kimseye işkence yapılamaz, Madde 3 - Yaşamak, zalimce, insanlık dışı veya özgürlük ve kişi güvenliği onur kırıcı davranışlarda herkesin hakkıdır. bulunulamaz ve ceza verilemez. İşkence ‘‘Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan, bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama ve irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına yol açan davranışlar’’  İnsan hakları ihlalleri ile ilgili adli-tıbbi olguların muayene ve raporlandırma prosedürü ile ilgili olarak uluslararası kabul görmüş iki kılavuz: – Minesota Protokolü ( Otopsi) – İstanbul Protokolü (Gözaltı) Gözaltında Ölüm Gözaltındaki ölümlerin çoğu doğal hastalık sürecinde ani ve beklenmedik şekilde olmaktadır. Aterosklerotik kardiyovasküler hastalık En yaygın sebepler Hipertansif kardiyovasküler hastalık Otopsi kesin ölüm sebebini belirlemekte ve olası yaralanma ve diğer ölüm sebepleri hakkındaki spekülasyonları sonlandırmaktadır.  İşkence ve benzeri insanlık dışı ölüm olgularında yapılacak otopsilerde Gözaltında uyulması ve izlenmesi gereken usul ve esasları Minnesota Otopsi Protokolü Ölüm düzenlemektedir.  Otopsi ayrıca yakın temasla bulaşan menenjit, tüberküloz ve diğer enfeksiyöz hastalıkların ortaya çıkarılması bakımından önemlidir. Gözaltında Ölüm Otopsi sadece bilinmeyen yaralanmaları dışlamak için değil, ayrıca bilinen doğal hastalıkların derecesini ve doğasını belgelemek için de önemlidir.  Bu bireylerdeki toksikolojik analizler sadece madde suistimalini değerlendirmek için değil, ayrıca gözaltı sürecinde reçeteli ilaçların tüketilip tüketilmediğini belirlemek için de önemlidir Bu faktörleri belgelendirmek aile üyelerinin Gözaltında nezarethanede veya hapishanede uygun bir bakım alıp almadığını sorabilmeleri açısından Ölüm önem arz etmektedir. Nezarethanede veya hapishanedeyken doğal sebeplerden dolayı öldüğü belgelerle desteklenerek bilinen hastalarda dahi otopsi yapılmalıdır. Doğal olmayan nedenler İlaç İlişkili Künt (Toksik) travmalar Ölüm Ası  Minnesota Protokolü (HUKUK DIŞI, KEYFİ ve YARGISIZ İNFAZLARIN HUKUKİ AÇIDAN SORUŞTURULMASINA İLİŞİKİN MODEL PROTOKOL) 1989 yılında Minnesota’da kaçak göçmen işçilere yönelik ölümle sonuçlanan yargısız infazlar nedeniyle hazırlanmış, BM tarafından kabul edilerek uluslararası bir belge haline dönüştürülmüştür. Günümüzde tüm insan hakları ihlallerinde ‘ölüm’ olgularının ayrınıtlı bir şekilde değerlendirilmesini sağlayan yöntemleri ve otopsi kurallarını içeren temel bir kılavuz niteliği taşımaktadır.  Dünyanın çeşitli bölgelerinde yer alan birçok ülkede, belgelenmeyen ve ortaya çıkarılmayan hukuk dışı, keyfi ve yargısız infazlar gerçekleşmektedir. – Siyasi suikastlar – Cezaevi ve gözaltında yapılan işkence ve kötü muamelelerden kaynaklanan ölümler – Kolluk kuvvetlerinin aşırı güç kullanmasından kaynaklanan ölümleri – Usulüne uygun yargılama yapılmaksızın gerçekleşen infazlar – Soykırım eylemleri vb. Türkiye-Minnesota Protokolü Ülkemizde ilk olarak 1993 yılında Aydın ilinde gözaltında iken ölen ve resmi rapora göre ölüm nedeni açlık grevi olan bir tutuklunun ölüm nedenini araştırmak üzere yapılan çalışmalar sonucunda farkedilmiştir. Bu komisyon alternatif raporunu Minnesota Protokolü ışığında hazırlamış ve şahsın işkence sonucu öldüğü tıbbi kanaatini raporun sonunda bildirmiş ve yıllar süren mahkeme süreci sonunda da bu kabul edilmiştir. Bu protokol, ölümün gerçekleşme nedenine ilişkin iyi bir soruşturmanın temel ilkeleri olan; Yetkinlik Tarafsızlık Çabukluk Üst düzey özen göstermek unsurlarını baz alır. Soruşturma - Amacı Kurbanın şüpheli biçimde ölümüne neden olan olaylara ilişkin gerçeğin ortaya çıkartılmasıdır. – Kimliklendirme – Tüm delilleri çıkartmak ve muhafaza etmek – Olası tanıkların kimliklerini tespit etmek ve ölüm olayı ile ilgili ifadelerini almak – Ölümün nedenini, şeklini, yerini, zamanını tespit etmek Soruşturmanın Amacı – Doğal ölüm, kaza sonucu ölüm, intihar ve cinayet ayrımını yapmak – Şüphelileri kanun önüne çıkartmak Özel Soruşturma Komisyonu Devletin suça karıştığı süphesi bulunan hallerde tarafsız bir soruştuma yürütülebilmesi için çok önemlidir. – Ölenin son olarak polis nezaretinde görülmesi durumunda, – Kamu görevlilerinin veya onlarla bağlantısı olan kimselerin infaza ilişkin soruşturmayı engellemeye veya geciktirmeye teşebbüs etmeleri durumunda, – Soruşturma için temel teşkil eden fiziksel deliller ile tanık beyanlarına ulaşılmasının imkansızlaşması durumunda, Özel Soruşturma Komisyonu Ayırca; – Yeterli uzmanlığın olmaması, – Tarafsızlığın mevcut olmaması, – Olayın önemi / bir ihlal örüntüsünün belirgin varlığı, – Ölenin ailesinin bu yetersizliklere veya diğer somut nedenlere dayalı şikayetlerinin olması. Ölenin ailesi ve onların hukuki temsilcileri; - tüm duruşmalardan ve bilgilerden haberdar edilmeli, - duruşmalara girebilmeli, bilgilere ulaşabilmeli - Ve delil sunmaya etkileri olmalıdır.  Model Otopsi Protokolü Zor ya da hassas olgular; herhangi bir politik organizasyon ya da kuruluşa bağlı olmayan objektif, deneyimli, iyi donatılmış ve eğitilmiş kişilerin sorumluluğunda olmalıdır. Bu otopsi protokolünün kullanımı, potansiyel olarak tartışmalı olguların erken ve nihai çözümünü mümkün kılmak ve şüpheli ölümlerin araştırılmasında yanıtlanmamış, kısmen yanıtlanmış sorularla alevlenen spekülasyonları ortadan kaldırmak için uluslararası bir kıstas olarak oluşturulmuştur. Model Otopsi Olay Yeri İnceleme Dış Muayene Protokolü Otopsi  Cesedin bulunduğu şekilde ve hareket ettirildikten sonra fotoğrafı çekilmeli Cesedin pozisyonunu, vücut sıcaklığı veya Olay Yeri soğukluğunu; ölü lekeleri ve ölü sertliğini içerecek biçimde kaydedilmeli İnceleme Ölenin elleri kağıt torba ile korunup muhafaza edilmeli Ortamdaki ısı not edilmeli ve ölüm zamanının sorun olduğu vakalarda rektal sıcaklık kaydedilmeli Mevcut olan her bir böcek adli entomolojik çalışma için toplanmalı  Olay yerindeki tüm kişilerin kimlikleri kaydedilmeli Ölenin akraba ve arkadaşlarından cesedin kimliği ile ilgili bilgi edinip, doktorundan ve hastane Olay Yeri kayıtlarından daha önceki her bir ameliyatını, intihar girişimi ya da kötü alışkanlıklarını öğrenecek biçimde İnceleme tıbbi öyküsü elde edilmeli Ceset, ceset torbasına yerleştirilip, cesedi torbadan çıkardıktan sonra ceset torbası saklanmalı  Ceset güvenli bir soğutucuda saklanmalı ve cesetteki delillerin değişerek bozulması önlenmeli Mermilerin, ateşli silahların, bıçakların ve diğer silahların sorumlu tıbbi personel tarafından incelenmesine yardımcı olunmalı Olay Yeri İnceleme Eğer kişi ölmeden önce hastaneye yatırıldıysa hasta yatış kayıtlarını, kan örneklerini, filmlerini elde edip, hastane kayıtları incelenerek özetlenmeli Otopsiye başlamadan önce, o ülkede ya da bölgede hüküm süren işkence ya da şiddet tiplerinden haberdar olunması gerekmektedir.  Tarih, başlama-bitiş zamanı ve otopsi yeri kaydedilmeli (karmaşık bir otopsi tüm bir iş günü boyunca sürebilir) Dış muayene ve Otopsi Otopsiye katılan adli tabiplerin, yardımcılarının ve otopsi sırasında mevcut olan herkesin isimlerini tıbbi ve/veya bilimsel derecelerini ve her birinin mesleki, politik ve idari ilişkilerini kapsayacak biçimde kaydedilmeli  İyi çekilmiş fotoğraflar otopsi bulgularının dökümantasyonu için kritik öneme sahiptir Fotoğraflar renkli, netlik ayarı iyi ve yeterli aydınlatma olmalı Adli- Her bir fotoğraf üzerinde santimetre cetveli bulunan, vakanın kimlik ismi veya numarasını içeren Fotoğraflama referans cetveli olmalı Dış muayene sürecini yansıtan seri fotoğraflar rapora dahil edilmeli ve ceset elbiseleri çıkarılmadan önce, elbiseler çıkarıldıktan, yıkandıktan veya temizlendikten sonra fotoğraflanmalı  Yakın plan fotoğraflarlar orta-uzak mesafe fotoğraflarla desteklenmeli Adli- Fotoğraflar otopsinin hedefini kapsayıcı nitelikte olmalı ve otopsi raporunda yorumlanan tüm yara Fotoğraflama ve hastalıkları teyit edici olmalı Kişiye özgü yüz özellikleri farklı cephelerden fotoğraflanmalı  Görüntüleme Ceset, ceset torbasından çıkarılmadan önce tüm vücut röntgeni çekilmeli ve elbiselerinden arındırılmadan önce ve sonra röntgen çekimini tekrarlanmalı ve tüm röntgen filmlerinin fotoğrafı çekilmeli Dental filmler elde edilmeli İskelet sistemi yaralanmaları röntgen filmleriyle dökümente edilmeli,  Görüntüleme Değişik iyileşme evresindeki pek çok sayıda kırık, özellikle yerleşim yeri itibariyle seyrek görülenler tıbbi olarak tedavi edilmeyenler çok güçlü biçimde işkenceyi düşündürmeli ! Özellikle el ve ayak parmakları, el ve ayağın diğer kemiklerini kırık açısından kontrol edilmeli  Görüntüleme İskelet sistemi röntgenleri kimliklendirmeye de yardımcı olabilmektedir. Ateşli silah olgularında, filmde saptanan her bir mermi çekirdeği ya da büyük mermi çekirdek parçası çıkarılmalı, fotoğrafı çekilip saklanmalı  Görüntüleme Kalp pili, protez eklemler, protez kalp kapakçıkları, bıçak parçacıkları gibi radyoopak cisimler de röntgen ile dökümente edilmeli ve çıkarılmalı, çıkarıldıktan sonra fotoğraflanmalı ve saklanmalı Çocuklarda yaş tayini ve gelişim evresinin saptanmasına yardım etmek amacıyla iskelet filmlerinin çekilmesi zorunludur.  Elbiseler Elbiseler çıkarılmadan önce vücut ve elbiseler incelenmeli, ceset elbiseler ile fotoğraflanmalı Elbiseler temiz bir örtü üstüne ya da ceset torbası üzerine dikkatli bir biçimde çıkarılmalı, eğer elbiseler kanlı veya ıslak ise kurumaya bırakılmalı Çıkarılan elbiseler tarif edilmeli ve kalıcı bir tarzda etiketlenmeli Elbiseler delil olarak yararlı ya da kimliklendirme için faydalı olabileceği içi muhafaz edilmesini sağlanmalı Dış Muayene Tüm vücudun fotoğrafı çekilmeli Kimliklendirme yapılmalı (yaş, boy, ağırlık, cinsiyet, saç şekli, uzunluk, cilt, göz ve kılların rengi gibi) Çocuklarda baş çevresi ve tepe topuk uzunluğu ölçülmeli Ölü lekeleri ve katılığının düzeyi, yeri ve kalıcı olup olmadığı kaydedilmeli Cesedin ısısı, çürümeye bağlı her bir değişimi, cildin parşömenleşmesi, sabunlaşması, kurtçuk, yumurtalar gibi ölüm zamanına yardımcı her şeyi kaydedilmeli Dış Muayene Her bir yaranın boyutu, şekli, etkeni, yeri, rengi ve derinliği kaydedilmeli Tedavi sürecinde oluşan yaralar / tedaviyle ilişkisi olmayan yaralar ayırt edilmeye çalışılmalı Mermi yaralarını tarif ederken is, barut yanığı ya da vurma halkasının olup olmadığı kaydedilmeli Eğer atış artıkları var ise fotoğrafla dökümente edilip inceleme için muhafaza altına alınmalı Ateşli silah yarasının giriş ya da çıkış yarası olup olmadığı saptanmaya çalışılmalı Dış Muayene Sadece giriş yarası mevcut ise mermi çekirdeği bulunup muhafaza altına alınmalı Bıçağın boyutlarını ve özelliklerini saptayabilmek için bıçak yaralarının kenarları bantlanmalı Her bir yaranın ikişer adet fotoğrafını çekip, yarayı daha net görmek gerekirse bölgedeki kılları tıraş edip ve tıraşlamadan önce ve sonra yaranın fotoğrafları çekilmeli Dış Muayene Yara bölgesinden alınan kıllar muhafaza edilmeli Cildi inceleyip, her bir keloid dokusu, dövme vb. ayırt edici her bir özellik fotoğraflayıp kaydedilmeli Dış Muayene Herhangi bir enjeksiyon izi ya da delici alet yarası varsa kaydedilmeli ve toksikolojik değerlendirme için eksize edilmeli Her bir ısırık izi kaydedilmeli, tükrük testi için sürüntü örneği alınmalı ve mikroskobik inceleme için eksize edilmeli Ayrıca diş izleri mümkünse adli odontolog tarafından da incelenmeli Her bir yanık izi kaydedilip ve nedeni saptanmaya çalışılmalı ve mikroskobik örnek alınmalı (elektrik- ısı) Dış Muayene Çıkarılan her bir yabancı cismi hangi yarayla bağlantılı olduğunu da içerecek biçimde tanımlanıp etiketlenmeli Her bir mermi çekirdeğini ve büyük mermi çekirdeği parçasını fotoğraflayıp her birini mühürlü, zedelenmeyi engelleyici fonksiyona sahip kaplara yerleştirmeli Dış Muayene Subklaviyen veya femoral damardan en az 50 cc kan örneği alınmalı Saçlar, bazı zehirlenmeler ve ilaçları saptayabilmek için kullanılabileceğinden 20 örnek saç teli kesmek yerine asılıp çekerek alınmalı ve saklanmalı Dişleri inceleyip ve durumlarını not edip, gerektiğinde kimliklendirme için maksilla veya mandibulayı çıkarılmalı Dış Muayene Ağız içini kontrol ederek her bir travma izi, enjeksiyon bölgesi, iğne izleri veya dudak, yanak ve dil ısırıkları not edilmeli Cinsel saldırı şüphesi durumlarında ağız içi sıvısı muhafaza edilip veya sperm ve asit fosfataz incelemesi için sürüntü alınmalı (En iyi diş-diş eti birleşme noktaları) Dış Muayene Yüzü inceleyip peteşi varsa veya siyanotik ise not edilmeli Göz, konjonktiva ve göz kapakları, göz kapaklarında peteşi, sklereda sarılık varsa kaydedilmeli Kontakt lens varsa alıp saklanmalı ve her bir gözden en az 1 ml göz içi sıvısı alınmalı Burun ve kulaklar incelenmeli Dış Muayene Boyun dışardan tüm yönleriyle incelenmeli ve herhangi bir ekimoz, sıyrık ya da peteşi varsa kaydedilmeli Yara özelliği, elle boğma, bağla boğma ve ası sonucu boğulmayı ayırt edebilmek için tarif ve dökümente edilmeli Dış Muayene Tüm ekstremite yüzeyleri incelenip, her bir savunma yarası tarif edilip kaydedilmeli Kelepçelenme ya da askıyı akla getirebilecek el ve ayak bileklerine yakın her bir yara kaydedilmeli !!! Kırılmış ya da eksik olan her bir tırnak, ellerdeki barut artıkları kaydedilmeli, tüm olguların parmak izi alınmalı Dış Muayene Tırnaklar diseksiyon ile çıkarılıp ve tırnak altı incelenmeli Ayak tabanları dikkatlice incelenmeli ve dayakla ilişkili her bir iz not edilmeli El ayaları ve dizler cam kesileri veya laserasyonlar açısından incelenmeli  Cinsel saldırı şüphesi olan olgularda tüm vücut delikleri incelenmeli Dış Muayene Pubik kılları tarakla taranarak yabancı kıllar toplanmalı Ölene ait pubik kıllardan en az 20 adeti kökleriyle birlikte çekerek çıkartıp muhafaza edilmeli Asit fosfataz, kan grubu ve sperm incelemesi için vajina ve/veya rektumdan sıvı aspire edillmeli ve aynı bölgeden seminal sıvı tiplemesi için sürüntü alınmalı Dış Muayene Sırt, kalça, kollar ve bacaklar el ve ayak bileklerini de içerecek biçimde boydan boya sistematik olarak eksize edilmeli ve derinde oluşan yaralanmalar araştırılmalıdır. Omuzlar, dirsekler, kalça ve diz eklemleri de ligamentöz yaralanmların araştırılması için insize edilmelidir.  Otopsi Vücut bölgelerine veya sistemlere göre gerçekleştirilmeli Her bir organın ağırlığı, boyu, şekli, rengi, kıvamı kaydedilip, her bir neoplazi, inflamasyon, anomali, hemoraji, iskemi, enfarkt, cerrahi müdahele izi veya yaralar not edilmeli Mikroskobik inceleme için her bir organın normal ve anormal bölgelerinden kesit alınmalı Otopsi Kırık yaşını radyolojik ve mikroskobik olarak tayin edebilmek için her kırık kemikten örnek alınmalı Göğüs incelenip her bir kot kırığı kardyiopulmoner resüsitasyon yapılıp yapılmadığı açısından da not edilerek kaydedilmeli Göğsü açmadan pnömotoraks olup olmadığı kontrol edin Cilt altı yağ tabakasının kalınlığı kaydedilmeli Otopsi Göğsü açılıp plevral boşlukları incelenmeli ve perikard bölgesinde herhangi bir kan veya sıvı olup olmadığı varsa miktarı değerlendirilmeli Varsa eğer sağ atirum ve sağ ventriküldeki köpüklü kanla karakterize hava embolisi not edilmeli Otopsi Organları çıkarmadan önce her bir yara trasesi/trajesi saptanmalı ve eğer diğer bölgelerden kan alınamıyorsa doğrudan kalpten örnek alınmalı Kalp koroner arter hastalıkları veya diğer anormalliklerin yer ve derecesi de kaydedilerek incelenmeli Akciğerleri incelenmeli ve her bir anormallik not edilmeli Otopsi Karnı inceleyip, 50 g yağ dokusu toksikolojik inceleme için muhafaza edilmeli ve organların birbiriyle ilişkisini değerlendirilmeli Periton boşluğundaki her bir sıvı veya kan not edilip bu sıvı herhangi bir yabancı cisim sorumlu tutulana dek muhafaza edilmeli Tüm idrar ve safrayı toksikolojik inceleme için muhafaza edilmeli Otopsi Gastrointestinal sistemi çıkartılıp içeriği incelenmeli Var olan her gıdayı ve hazmedilme derecesi kaydedidilip, mide içeriği muhafaza edilmeli Rektum ve anüs yanıklar, laserasyonlar ve diğer yaralar açısından incelenmeli Her bir yabancı cismin yeri saptanmalı ve muhafaza edilmeli Aort, VCI ve iliyak damarları incelenmeli Otopsi Pelvisteki organlar; ovaryumlar, fallop tüpleri, uterus, vajina, testisler, prostat-seminal bezler, üretra ve mesaneyi de içerecek biçimde incelenmeli ve organlar çıkarılmadan önce her bir yaranın trasesi/trajesi saptanmalı Daha önceki ya da halen mevcut olan gebelik, düşük veya doğuma ait her bir delil not edilmeli, genital sistemdeki her bir yabancı cismi muhafaza edilmeli Otopsi Baş muayenesinde saçlı derinin iç ve dış yüzeyi incelenip her bir travma, hemoraji, kafatası kırığı, epidural, subdural kanama not edilmeli Var olan tüm hematomların miktarı belirlenmeli Durayı çıkartarak kafatasının iç yüzü kırıklar açısından incelenmeli Serebral kortikal atrofinin lokal ya da jeneralize olup olmadığı yorumlanmalı Otopsi Serebral damarları değerlendirilip, toksikolojik inceleme için 50g beyin dokusu muhafaza edilmeli Kalp, beyin çıkartılıp boyun damarları boşaltıldıktan sonra boyun incelenmeli Hyoid kemiği kırmamaya özen göstererek boyun organlarını çıkartılmalı ve her bir yarayı disseke edilip ve tarif edilmeli Otopsi Larinks mukozası ve özefagus; koroziv maddeler tarafından oluşturulmuş her bir peteşi, ödem ve yanık açısından incelenmeli Bu yapıların lümeni içerisindeki her bir madde not edilmeli Tiroid ve paratiroid bezlerini incelenmeli Otopsi Hemorajiler kaydedilerek boyun kasları disseke edilmeli Dil de dahil olmak üzere tüm organları çıkartılmalı Kaslar disseke edilerek kemiklerden ayırılıp, hyoid-tiroid ve krikoid kartilajdaki kırıkları not edilmeli Omurga yaralanmasından şüphelenen durumlarda omurilik disseke edilmeli Otopsi Boyun omurgası ön cepheden incelenmeli ve paravertebral kaslarda herhangi bir kanama varsa not edilmeli Spinal kanalı açılmalı ve omurilik dışarı çıkartılmalı Her yarım cm’de transvers kesiler yapıp ve her bir anormal durumu kaydedilmeli Otopsi Sonrası Alınan örnekler etiketlenip kaydedilmeli ( adı, otopsi kayıt numarası, örnek alma tarih ve saati, adli tabip adı ve örnekte ne bulunduğu) Uygun tokskolojik incelemeler – Dokular; Karaciğer ve böbrek rutin 150 gram, şüphe duyulan durumlarda (ilaç-zehir-toksik madde) beyin, saç ve yağ dokusu – Sıvılar; 50 cc kan, alınabilen idrarın tamamı, vitröz sıvı, mide içeriği rutin alınmalı, şüphe duyulan durumlarda safra, safra kesesi etrafında gastrointestinal sisteme ait içerik ve BOS alınıp muhafaza edilmeli – Cinsel saldırı şüphesinde oral, vajinal ve rektal sıvı alınıp muhafaza edilmeli Otopsi Sonrası Histolojik inceleme için temel organların, temsil edici özellikteki normal ve anormal bölgelerini içeren biçimde örnekleri alınmalı Saklanması gereken deliller; – Mermi çekirdeği, mermi çekirdeği parçaları, saçma taneleri, bıçaklar, tüm yabancı cisimler – Ölen tarafından kullanılan ya da ölüm anında ölünün üzerinde bulunan tüm giysiler ve şahsi eşyalar – Tırnaklar ve tırnak altı kazıntıları – Kıllar ve cinsel saldırı şüphesinde yabancı kıllar ve pubik bölge kılları Otopsi Sonrası Otopsiden sonra; alınmayan tüm organ parçaları vücudun içine yerleştirilmeli, vücut ileride istenildiğinde ikinci bir otopsiye imkan verecek şekilde tahnit edilmeli Otopsi raporunun sonunda bulguların özeti ve ölüm nedeni yazılmalı Adli tabipin dış travma, tedavi girişimleri, postmortem değişiklikler ve diğer nedenler olarak isnat edilebilecek her tür hasara ilişkin yorumlarını da içermeli Uygun yetkili kurumlara ve ölenin ailesine tam bir rapor verilmelidir. İşkence Bir insana, kendisinin veya başkasının işlediği ya da işlediğinden şüphe edilen bir fiil nedeniyle, cezalandırılması amacıyla bilgi veya itiraf elde etmek için veya başka bir nedenle, bir kamu görevlisi veya bu sıfatla hareket eden bir başka kişi ya da bunların teşviki veya rızası veya onayıyla üçüncü bir kişi tarafından uygulanan fiziki veya manevi ağır acı veya ıstırap veren bir fiildir. – 1984 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen «İşkenceye Karşı Sözleşmesi» (United Nations Convention Against Torture) İşkence Mevcut düzenlemelere göre, işkence ve kötü muamele sonucu meydana gelen olayların yol açtığı hasarların saptanması ve muayenesinin Ceza Muhakemesi Usul Kanunlarına göre bilirkişilik görevini üstlenmiş olan Adli Tıp uzmanlarının görevidir. İşkence Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sının 17. Maddesinde “.............Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz, kimse insan haysiyeti ile bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz” denilmektedir. İşkence Hekimlerin şiddetin bu türünü tanımlamaması, bulguları kaydetmemesi ve bulguları yorumlayıp bir tanıya ulaşmaması, tüm hekimlik uygulamalarındaki eksiklik ve yanlışlıklarda olduğu gibi “tıbbi hata/ihmal” suçunu oluşturmakta ve hekimlik ahlakı ile bağdaşmamaktadır. İşkence Hekimin en önemli sorumluluğu, işkence bulgularını saptamak, belirlenmiş etik ve tıbbi ilkeler düzleminde raporunu düzenlemek, hastanın öyküsünde tanımlanan yöntemlerle bulguların uyumlu olup olmadığını belirtmeyi içermektedir. İnsan hakları ihlali söz konusu olduğu zaman bunun saptanabilmesi için vazgeçilmez koşul olaydan hemen sonra adli tıp uzmanı tarafından yapılacak olan muayene ve bunların saptanarak rapor edilmesidir. İşkence uluslararası bir sorun olup, muayene ve rapor düzenlenmesinde de uluslararası normlar tutturulmalıdır. İstanbul Protokolü – Bu çalışma 45 ülkeden çok Türk Tabipleri Birliği, sayıda bilim insanın katılımıyla gerçekleştirilmiş ve Adli Tıp Uzmanları Derneği insan hakları ihlallerinin etkin soruşturma ve tıbbi araştırma Türkiye İnsan Hakları Vakfı yöntemlerini içeren bir kılavuz 1996 “İstanbul Protokolü” adıyla 2002 yılında Birleşmiş Uluslararası Milletler Eğitim serisinin 8. kitabı olarak yayınlanmış, İstanbul Protokolü ilkeleri genel kurulda oybirliği ile kabul edilmiştir. İstanbul Protokolü Alıkonulma ortamlarından gelen olguların tıbbi değerlendirmesinde, uygulama standartlarının tanımlandığı İstanbul Protokolü önemli bir yol gösterici olmanın ötesinde, uluslar arası kurumlar tarafından da, uyulması beklenen kurallar olarak kabul edilmektedir. İstanbul Protokolü İstanbul Protokol’ü, bireyleri işkenceden korumanın en temel unsurlarından birine, yani etkili belgelendirme konusuna katkı sağlamak amacıyla Birleşmiş Milletler dokümanı olarak hazırlanmıştır. Etkili belgelendirme sayesinde işkence ve kötü muamelenin kanıtları ortaya çıkartılarak, suçluların işledikleri fiillerden sorumlu tutulması ve adaletin yerini bulması sağlanabilir. Beklenen Tutum ve Davranışlar a) Adli tıbbi değerlendirme – Yazılı resmi başvuru – Tutuklu/avukat/yakınları Beklenen Tutum ve Davranışlar b) Tıbbi muayenenin yapılacağı yer – Uygun fiziksel koşullar – Yeterli zaman ve olanak – Mahremiyet ve gizlilik Beklenen Tutum ve Davranışlar c) Tıbbi muayenenin uygulanış şekli – Mahremiyete saygı – İnsan hak ve onuruna uygun – Kısıtlama olmadan – Başbaşa – Risk varsa? Beklenen Tutum ve Davranışlar d) Rapor etme – Olumsuzluklar – Yarar/zarar? Beklenen Tutum ve Davranışlar e) Etik sorumluluklar – Aydınlatılmış onam – Gönüllülük/rıza – Objektif/tarafsız – Güven duygusu – Ajite hasta? – Bilgilerin gizliliği Beklenen Tutum ve Davranışlar f) Öykü alma – Dinlemek – Mahrem konular – Kullandığı ilaçlar/ihtiyaçlar – Gözaltı öncesi yaralanma?/Geç bulgular? Beklenen Tutum ve Davranışlar g) Fizik muayene – Ayrıntılı – Denetim kimde? Beklenen Tutum ve Davranışlar İşkencenin tıbbi olarak belgelendirilmesinde fotoğraflama çok önemlidir. Yaralar Mekanlar Fiziksel deliller Ölçüm bandı ya da ölçeği Bazı fiziksel bulgular çok çabuk kaybolduğu ve çeşitli yerlere müdahale edilebileceği için, fotoğraflar çok basit bir kamerayla da bile olsa hemen çekilmelidir. Beklenen Tutum ve Davranışlar Fiziksel ve psikolojik işkence arasındaki ayrım çok kolay değildir. Örneğin, cinsel işkence, fiziksel bir saldırı olmadığında bile genellikle hem fiziksel hem de psikolojik belirtilere yol açmaktadır. İşkencenin yarattığı klinik tablonun bütünü, bir listedeki yöntemlerin her birinin yol açtığı lezyonların basitçe toplamından çok daha fazlası olduğu için yöntem-sıralama yaklaşımı zararlı olabilir.  İşkence Yöntemleri – Künt Travma – Yumruk, tekme, tokat, kamçı, tel, jop, düşme Künt Travma – Künt Travma Künt Travma – Künt Travma İşkence Yöntemleri Pozisyon İşkencesi – Askı, – Kolların/bacakların çekilip gerilmesi, – Uzun süreli hareket kısıtlanması, – Belli bir pozisyonda durmaya zorlanma Pozisyon İşkencesi – Pozisyon İşkencesi – İşkence Yöntemleri Yanıklar – Sigara, ısıtılmış alet, kaynar sıvı, tahriş edici madde İşkence Yöntemleri Elektrik şoku Elektrik Şoku İşkence Yöntemleri – Soluksuz Bırakma – Sulu ve kuru yöntemler, – Suyun altında, – Ağzı/burnu kapatarak, – Boğazı sıkarak, – Kimyasal maddelerle Soluksuz Bırakma İşkence Yöntemleri – Ezilmeye Delici Bağlı Yaralanmalar Yaralanmalar Bıçak ve kurşun Parmak ezme, yaraları, Kalçaya/sırta Tırnakların altına ağırlık yükleme sokulan teller İşkence Yöntemleri – Kimyasal Maddelere Maruz Bırakma – Tuz, biber, gazyağı vb. (yaralara ve beden boşluklarına) Kimyasal Maddelere Maruz Bırakma – Kimyasal Maddelere Maruz Bırakma – İşkence Yöntemleri – Cinsel – Cinsel organlara yönelik şiddet, – Sarkıntılık, – Alet kullanma, – Tecavüz Cinsel  İşkence Yöntemleri – Ezilmeye bağlı – Yaralanma veya parmakların ve kol/bacağın travmatik koparılması Tıbbi – Parmakların veya kol/bacağın kesilmesi, organların cerrahi olarak çıkarılması İşkence Yöntemleri Farmakolojik işkence – Toksik dozda verilen uyuşturucular, nöroleptikler, felç edici/küntleştirici (paralitik) ilaçlar İşkence mağdurunun yaşadıklarını belgeleyerek mahkemede hakkını arayabilmesi ancak adli tıp raporuyla mümkündür. Beklenen Tutum ve Davranışlar h) Diğer sorumluluklar – Resmi görevli beyanları Gözaltında Ölüm Gözaltındaki ölümlerin çoğu doğal hastalık sürecinde ani ve beklenmedik şekilde olmaktadır. En yaygın sebepler – Aterosklerotik kardiyovasküler hastalık – Hipertansif kardiyovasküler hastalık Otopsi kesin ölüm sebebini belirlemekte ve olası yaralanma ve diğer ölüm sebepleri hakkındaki spekülasyonları sonlandırmaktadır. Gözaltında Ölüm İşkence ve benzeri insanlık dışı ölüm olgularında yapılacak otopsilerde uyulması ve izlenmesi gereken usul ve esasları Minnesota Otopsi Protokolü düzenlemektedir. Gözaltında Ölüm Otopsi ayrıca yakın temasla bulaşan menenjit, tüberküloz ve diğer enfeksiyöz hastalıkların ortaya çıkarılması bakımından önemlidir. Nezarethanede veya hapishanedeyken doğal sebeplerden dolayı öldüğü belgelerle desteklenerek bilinen hastalarda dahi otopsi yapılmalıdır. Otopsi sadece bilinmeyen yaralanmaları dışlamak için değil, ayrıca bilinen doğal hastalıkların derecesini ve doğasını belgelemek için de önemlidir. Gözaltında Ölüm Bu bireylerdeki toksikolojik analizler sadece madde suistimalini değerlendirmek için değil, ayrıca gözaltı sürecinde reçeteli ilaçların tüketilip tüketilmediğini belirlemek için de önemlidir. Bu faktörleri belgelendirmek aile üyelerinin nezarethanede veya hapishanede uygun bir bakım alıp almadığını sorabilmeleri açısından önem arz etmektedir. Gözaltında Ölüm İlaç İlişkili Künt (Toksik) travmalar Ölüm Ası 2014 İnsan Hakları İhlalleri Yıllık Bilançosu 19’u intihar, 5’i öldürülme, 21 Cezaevlerinde Ölenler hastalık toplam: 45 kişi Gözaltında Ölümler 1 i çocuk 5 kişi Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele 64’ü çocuk olmak üzere 1021 kişi Gözaltı Yerleri Dışında İşkence ve Kötü Muamele 23’ü çocuk olmak üzere 213 kişi Köy Korucuları Tarafından Yapılan İşkence ve Kötü Muamele 20 54’ü çocuk olmak üzere toplam: Cezaevlerinde İşkence ve Kötü Muamele 235 mahpus Kolluk Güçleri Tarafından Tehdit ve Ajanlık Teklif Edilenler 2’si çocuk, 120 kişi 112 si çocuk olmak üzere 1539 Toplumsal Gösterilerde Güvenlik Güçlerinin Müdahalesi Sonucu Dövülen ve Yaralananlar kişi Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından İşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalanlar 19 kişi 13 Öğrenci öğretmenleri tarafından Okulda Şiddet darp edildi Gözaltına Alınan Sığınmacı ve Göçmenler 22 si çocuk 241 kişi TOPLAM 3401 2015 İnsan Hakları İhlalleri Yıllık Bilançosu Cezaevlerinde Ölenler 227 kişi Gözaltında Ölümler 6 kişi 114’ü sınır bölgelerinde olmak Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele üzere 1379 Gözaltı Yerleri Dışında İşkence ve Kötü Muamele 474 Köy Korucuları Tarafından Yapılan İşkence ve Kötü Muamele 3 Cezaevlerinde İşkence ve Kötü Muamele 215 Kolluk Güçleri Tarafından Tehdit ve Ajanlık Teklif Edilenler 67 Toplumsal Gösterilerde Güvenlik Güçlerinin Müdahalesi Sonucu Dövülen ve Yaralananlar 193’ü çocuk olmak üzere 3466 kişi Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından İşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalanlar 62 Okulda Şiddet 5 Gözaltına Alınan Sığınmacı ve Göçmenler TOPLAM 5671 TEŞEKKÜRLER…