İş Sağlığı ve Güvenliği 7. Hafta Sunu (PDF)

MESLEK YÜKSEKOKULLARI ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu haftanın konularını öğrendikten sonra; Kimyasalların vücuda etkileri, Kimyasal tozlar ve özellikleri, Kimyasal gazlar ve özellikler...

MESLEK YÜKSEKOKULLARI ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu haftanın konularını öğrendikten sonra; Kimyasalların vücuda etkileri, Kimyasal tozlar ve özellikleri, Kimyasal gazlar ve özellikleri, Biyolojik risk etmenleri ve risk grupları, hakkında bilgi sahibi olacaksınız. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır.  Bölüm 9 - KİMYASAL RİSK ETMENLERİ Bölüm 10 - BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ  TOZLAR Organik Tozlar, İnorganik Tozlar Tanımlar Fibrojenik Tozlar (lif yapısına sahip tozlar) Enfeksiyon Riski Toksik Tozlar (zehirleyici tozlar) Mikroorganizmalar Kanserojen Tozlar, Radyoaktif Tozlar Risk Düzeyi Ve Risklerin Belirlenmesi Alerjik Tozlar, İnert (nötr) Tozlar Risk Düzeyi  GAZ VE BUHARLAR Hijyen Ve Kişisel Korunma Basit Boğucu Gazlar Kimyasal Boğucu Gazlar İritan (tahriş edici) Gazlar Sistemik zehirli gaz ve buharlar  ÇÖZÜCÜLER © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır.  Bölüm KİMYASAL RİSK ETMENLERİ 9 KİMYASALALARIN HEDEF ORGAN ETKİLERİ © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Organik Tozlar Pamuk Tozu BİSSİNOZ (Pamuk pnömokonyozu) Pamuk tozlarıyla meydana gelen bir meslek hastalığıdır. Pamuklu dokuma endüstrisinde, özellikle pamuk balyalarının açıldığı ve pamukların tarandığı yerlerde çalışanlarda rastlanır. Asıl etken, saf pamuk lifinin olmadığı, bitkisel bazı maddelerin toksik (zehirli) etki yapmasıyla meydana gelmektedir. Hastalık belirtileri çalışmaya başladıktan bir müddet sonra görülür. (5-10 yıl sonra) Özellikle tatil dönüşünde (Genellikle pazartesi günleri) öksürük ve ses kısıklığı görülür. Yıllar geçtikçe bu belirtiler, haftanın diğer günleri de sürer. Bu yüzden bu hastalığa ‘Pazartesi Hastalığı’ da denilmektedir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR İnorganik Tozlar Kurşun, demir, bakır, çinko gibi metal ve kükürt, karbon (kömür) gibi ametallerin ve bunların bileşiklerinden oluşan tozlardır. a) Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.) b) Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu) c) Kimyasal bileşiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi). d) Doğal bileşiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.) © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Lif yapısına sahip tozlar, daha ziyade pamuk ve pamukla ilgili iş kollarında çalışanlarda talkla, amyant (asbest) la uğraşanlarda, çiftçilerde meslek hastalığı yapar. Tozlar, daha ziyade akciğerde hastalık oluştururlar. Fibrojenik tozlar, daha ziyade akciğerlerin yapısını bozarak etki eder. Silis Silikozis hastalığına sebep olur. Tabiatta en çok bulunan kuvars olup tozdaki silis miktarına göre tehlikesi artar. Kuvars (ateşe dayanıklı tuğla, döküm işleri), Kuvars tozu, kizelgur (Filtre ve izolasyon malzemesi işleri) Kaolin (seramik end.,sıhhi tesisat, elektrik tesisatı işi) Silisyum tozları, kum ocaklarında, maden kuyularında, galeri açma işinde çalışanlarda, seramik, fayans, porselen endüstrisinde, cam endüstrisinde çalışanlarda v.s. görülür. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Asbest Eternit, fren balataları, asbest tozları bu tür pnömokonyozlara sebep olan tozlardır. Asbest, başta asbestli çimento (% 84), yer döşemesi (% 0,5), sürtünme elemanları (% 12), conta, salmastra (% 2,2), tekstil olmak üzere çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır. Asbest; çeşitli mineral silikatların jeolojik yapı süreci içinde, yüksek basınç ve sıcaklık altında oluşturduğu kristalize bir grup minerale verilen isimdir. Kimyasal yapısı çeşitlerine göre değişik olmakla birlikte genel olarak, Sİ02, MgO, AI203,Fe2O3, FeO, CaO-Cr203, ve H2O’dan meydana gelmektedir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Asbest Asbestin Özellikleri;  Isıya dayanıklıdır (Erime noktası demire eşdeğer),  Esnek, yüksek gerilme direncine sahip (Çelik telden daha mukavemetli),  Isı ve elektrik iletkenliği çok düşük,  Çeşitli kimyasallara karşı dayanıklı,  Mikroorganizmalara karşı dayanıklı,  Sürtünmeye ve aşınmaya karşı dayanıklı,  Çeşitli maddelerle kolay karışır, kolay şekillenir, Yeryüzünde tüm bu özellikleri bir arada bulunduran tabii ya da suni başka bir materyal yoktur (Sihirli mineral). © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Asbest Asbest ya da amyant, ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli yapıda kanserojen bir mineraldir. Halk arasında ak toprak, çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle de bilinir. Bir doğal silikat minerali olan asbest maddesinin, ısıyı iletmemesi yani iyi bir izolasyon maddesi olması nedeniyle kullanımı çok eski çağlarda başlamıştır. Arkeolojik çalışmalardan elde edilen bilgiler doğrultusunda asbest kullanımının 2500 yıl öncesine dayandığı bilinmektedir. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından sonra ısıyı ve elektriği yalıtması, sürtünmeye ve asit gibi maddelere dayanıklı olması nedeniyle sihirli mineral olarak tanınmaya başlanmıştır. Fakat yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra insan sağlığına önemli zararlar veren kanserojen bir madde olduğunun tespit edilmesi ile asbest maddesi için öldürücü toz tanımlaması yapılmıştır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Asbest 1900’lü yılların başından itibaren asbest binaların inşaat malzemelerinde yaygın biçimde kullanılmıştır. Ucuz fiyatı, yangın ve kimyasal direnci, izolasyonu ve pekiştirme özelliklerinden dolayı bu sihirli mineral inşaat sektöründe 3500’den fazla ürünün bulunmasına katkıda bulunmuştur.  Çimento ürünleri  Kimya  İlaç  Lastik-plastik  Boya  Kağıt  Uzay sanayisinde  3000’den fazla endüstriyel ürünün yapımında  Basınca dayanıklı borular, iç-dış cephe ve tavan kaplama, fren balataları, çeşitli contalar, özel filtreler, kağıt ürünleri © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Asbest Asbeste Bağlı Oluşan Hastalıklar Asbestoz – İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit edilen asbestoz, asbest liflerini çözmeye çalışan vücut tarafından üretılen asidin akciğer zarında olusturduğu yaralardır. Bu hastalığın kendinı göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır. Mezotelyoma – Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani mezotelyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kişinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma, ülkemizde yılda en az 500 kişide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar, ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de, kesin tanı için başvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde tanınıp uygun cerrahi girişim uygulanamadığında, ilaç ya da ışın tedavisine iyi cevap vermeyen ve hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır. Kanser – Asbest, akciğer, gırtlak ve sindirim sistemi kanserlerine yol açmaktadır. Akciğer zarı (pleura) kalınlaşması © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Talk Tozu Talk, 3MgO4SiO2.H2O veya Mg3Si4O10(OH)2. formülleriyle ifade edilen bir magnezyum silikat mineralidir. Mohs Skalasına göre sertliği 1-1.5 olup en yumuşak mineral olma unvanı talka aittir. Bu da şu anlama gelir ki; talk minerali tırnakla bile kolayca çizilebilir. (Tırnağın sertliği 2.5'tir.) Talk elle dokunulduğunda kayganlık hissi verir. Asitlerden etkilenmez. Çok parlak, kimyasal açıdan inert, yüksek erime derecesine sahip, düşük ısı ve elektrik iletimi, yüksek absorbsiyon gücü olan bir mineraldir. Mineral beyaz, gri, donuk yeşil, gümüş beyazı ve yarı şeffaf olabilir. Kâğıt endüstrisi talkın en büyük tüketicisidir. Kâğıda istenen özellikleri vermek dolgu maddesi olarak maliyeti düşürmek ve kâğıt üretim makinelerinde sürtünmeyi azaltmak amacıyla kullanılır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Talk Tozu Boya endüstrisinde boyanın direncini artırır ve ana pigmentin daha az kullanılmasını sağlar. Seramik ve porselen yapımında kullanılır Sabunlarda talk temelde dolgu olarak kullanılır Kozmetik ürünlerde yapışmayı önlemek ve cilde istenen görünümü vermek için kullanılır. Talk ayrıca UV direncinin önemli olduğu bilgisayar gövdeleri ve bahçe mobilyalarında da kullanılır. Pudraya gelince: Pudranın ana bileşeni talktır. Ancak bileşime, istenen kozmetik özellikleri kazandırmak için çeşitli anorganik maddeler katılmaktadır. Vücuda nefes yoluyla alınması son derece tehlikelidir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Fibrojenik Tozlar (Lif Yapısına Sahip Tozlar) Talk Tozu Bebekliğimizde ilk tanıştığımız kimyasallardan biri olmasına rağmen maalesef kanserojenliği kanıtlanmış bir maddedir. Pudra ilk olarak M.Ö. 2500 yıllarında Mısır ve İran'da ortaya çıkmıştır. O çağlarda cildi beyazlaştırmak için bazı maddeler karıştırılarak yüze sürülürmüş. Eski Mısırlılar yüzlerini alçı sürerek beyazlaştırırlarmış. Kleopatra'nın da yüzüne bol bol pudra sürdüğü söylenir. Ortaçağ'da da yüze soluk bir renk sağlamak için pudra sürmek adetmiş. Bu amaçla daha sonraları nişasta ve pirinçten elde edilen pudralar kullanılmıştır. Fransa kralı XV. Louis zamanında herkes yüzüne pudra sürermiş. Napolyon'un da İtalya Seferi'nde pudra kullandığı bilinmektedir. Talkoz, talkla uğraşanlarda görülen bir akciğer hastalığıdır. Talkoz’da, Tüberküloza bir istidat hali var gibidir. Talkoz da akciğerlerin yapısı bozulmaktadır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Toksik Tozlar (zehirleyici tozlar) Endüstride kullanılan bazı metallerin ve organik maddelerin tozlarıyla temas sonucu, vücutta zehirleme belirtileri görülmektedir. Bu maddelerin başlıcaları şunlardır:  Arsenik trioksit,  Berilyum bileşikleri,  Manganez ve bileşikleri,  DDT;  Fosforlu organik bileşikler,  Kurşun tozları. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Kanserojen Tozlar Uzun yıllar meslekle ilgili kanser oluşabileceği düşünülmüş, fakat, kanserin oluşma süresi türüne göre uzun yıllar aldığından önceleri bu konuda kesin bir karar verilememiştir. Ancak, istatistiki bilgilerin artması ve bazı kanserlerin bazı mesleklerde daha çok görülmesi o mesleğin kanser yapıcı etkisi olduğu kararına varıldı. Tespit edilen ilk meslek kanseri, baca temizleyicilerinde kurum’un sebep olduğu skrotum kanseridir. Başlıca kanserojen olan tozlar şunlardır: Asbest tozları, krom bileşiklerinin tozları, (krom işleriyle uğraşanlarda) kömür katranı ve kömür tozları. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Radyoaktif Tozlar Radyoaktif maddelerin artıklarının iyi muhafaza edilmemesi sonucu, bu artıklar radyoaktif maddelerle uğraşanlara ve atmosfere yayılarak çevresindeki canlıları zarar verir. Vücuda verdiği zarar; radyoaktif maddenin özelliğine miktarına, temas süresine göre değişir. İnert (nötr) Tozlar Bu tür tozlar, daha ziyade vücutta birikme yaparak kitleleriyle vücuda zarar verirler. Bu tozların da başlıcaları şunlardır: Demir, magnezyum, kalsiyum, toprak tozları. Bu tozlar çoğunlukla akciğerde birikirler. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TOZLAR Alerjik Tozlar Bazı maddeler, vücutta ışın duyarlılık (alerji) reaksiyonlarına sebep olurlar. Çiftçilerde, tahıl tozlarına bağlı olarak astım oluşabilir. Ayrıca pamuk işiyle uğraşanlarda (çırçır atölyelerinde çalışanlarda, dokumacılarda vb.) zamanla devamlı öksürük meydana gelir. Buna, ‘dokumacı öksürüğü’ denmektedir. Tabii organik insektisitler (böcek öldürücüler); sıcak kanlı hayvanlar için zehirli olmamalarına rağmen, deri iritasyonları ve alerjik deri iltihapları yapabilmektedirler. Tabi organik inaektisitlerin başında Pyrethrum gelir. Çok daha az olmak üzere rotenon ve nikotin, tabi insektisit olarak kullanılmaktadır. Tütün işçilerinde de, tütün tozlarına bağlı olarak uzun süren alerjik öksürükler görülmektedir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Basit Boğucu Gazlar Karbondioksit (CO2) Basit boğucu gazların başında karbondioksit (CO2) gelir. Fermentasyon olaylarının geçtiği yerler (şarap veya bira mahzenleri), kuyu ve tüneller, yangın söndürme aygıtları imalatı yerlerinde bu gaza yoğun biçimde rastlanır. Miktarın artmasıyla, orada çalışanların yeterli oksijen almalarını engeller ve boğulma olayı görülür. Karbonlu maddelerin tam yanması sonucu oluşur. Karbondioksitin basınç altında kuru hale getirilmesiyle kuru buz (dry ice) elde edilir. Renksiz kokusuz gazdır. MAK değeri 5000 ppm’ dir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Basit Boğucu Gazlar Karbondioksit (CO2) Etkisi: %1-3 yoğunluğunda orta sürede tehlikesizdir. %3-6 yoğunluğunda baş ağrıları başlar. %6-10 yoğunlukta , baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar. %10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok , oksijen azlığından olur. Korunma : İşyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır. Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Basit Boğucu Gazlar Metan (CH4) Bataklık gazı olarak bilinir, çünkü bitkilerin çürümesi ve ayrışması sonucu oluşur. Yurdumuzda en sık kömür ocaklarında karşılaşılmaktadır. Etan (C2H6) Çeşitli kimya sanayinde karşılaşılır. Propan ve bütan (C3H8 ve C4H10) Evlerde ve işyerlerinde kullanılan sıvılaştırılmış petrol gazıdır (LPG). L.P.G. :1000 ppm; 1800 mg/m3. Asetilen (C2H2) Kaynak işlerinde ve bazı kimya endüstrisinde kullanılır. Hidrojen (H2) Akü şarj odalarında açığa çıkabilir. Azot, Argon, Neon, Helyum, Etilen ve Propilen gibi gazlar da bu sınıfa girer. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Kimyasal Boğucu Gazlar Bu tür boğucuların başında karbonmonoksit (CO), Hidrojen Sülfür ve hidrojensiyanür(HCN) gelir. Karbonmonoksit (CO) Hemen her yerde (havagazının bileşeni olarak, egzoz gazları arasında, tütün dumanında, baca dumanında, kok üretilen yerlerde, çinko boyaları imalatında) karşılaşılır. İşyeri ortamında CO miktarının artmasıyla, solunan havadaki CO, akciğerlerde oksijenin yerine alyuvarlara bağlanarak hücrelere oksijen taşınmasını engeller. Vücuttaki hücrelerde oksijen yetersizliğinden boğulma meydana gelir. CO ile zehirlenenlerin kanı parlak kırmızıdır (methemogobinemi). Renksiz, kokusuz, tahriş etkisi olmayan, çok zehirli gazdır. Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) oluşturur. Böylece kanın dokulara oksijen taşıma kapasitesini bloke eder. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Kimyasal Boğucu Gazlar Karbonmonoksit (CO) Etkisi: Havadaki miktarına, maruziyet süresine ve kişinin duyarlılık derecesine göre değişir. Düşük Seviye : Genellikle 50 ppm ve aşağısı Orta Seviye : Genellikle 50 ppm ile 100 ppm arasında Yüksek Seviye : Genellikle 100 ppm ve üstü Tehlikeli Seviye : Zehirlenme belirtilerini gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstü Kronik Zehirlenme: Düşük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza bozukluğu görülür. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Kimyasal Boğucu Gazlar Hidrojen Sülfür (H2S) Hidrojen sülfürün kendine has bir kokusu vardır. Lağım kanallarında, fosseptik kuyularında çalışanlarda, kimya ve boya endüstrisinde çalışanlarda (H2S) zehirlenmesine sıkça rastlanır. Lağım kanallarında, foseptiklerde, eritme (izabe) tesislerinde, gazhanelerde bulunur. H2S hayvansal ve bitkisel atıkların kokuşması sonucu oluşur. Kimya ve boya endüstrisinde, viskoz ve rayon ipliği yapımı gibi işlerde de karşılaşılabilir. Tipik kokuludur. MAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Kimyasal Boğucu Gazlar Hidrojen Sülfür (H2S) Etkisi; Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur. Solunum yolu ile alınan H2S toksik tesir gösterir. Mukozoları tahriş eder. Zehirlenme halinde ; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler iyice yıkanmalıdır. Akut olaylarda %3 lük sodyum nitrit (NaNO2) enjektesi yararlıdır. Kükürt içeren maddelerle çalışma olan yerlerde, işçilere bu gazın süratle boğarak öldürme özelliği olduğu öğretilmelidir. Burada gözden uzak tutulması gereken bir durum da; düşük düzeyde ki hidrojen sülfür konsantrasyonuna maruz kalmaya alışık kişilerde yüksek düzeylerde (konsantrasyonlarda) koku alma duyuşunun uyarıcı olmayacağıdır. Yani salt duyu organlarıyla gazın arttığını anlaşılması zorlaşır. Eğer hidrojen sülfür olan bir alanda işçilerden biri düşerse diğer işçiler o alanda uygun solunum yolları koruyucusu kullanmadan kazalıyı kurtarmaya girmemelidir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Kimyasal Boğucu Gazlar Hidrojen Siyanür (HCN) Sentetik lif ve plastik üretiminde, elektrolizle metallerin kaplanmasında, siyanür tuzları ve nitritlerinin üretiminde, böcek ve kemiricilere karşı öldürücü ilaç olarak kullanılır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Amonyak (NH3) Amonyak; başlıca gübre üretiminde, boya üretiminde, soğutucu olarak kullanma işlerinde çalışanlarda gözlere ve solunum yollarına tahriş edici bir etki yapar. Uzun süre temas edilirse, gözde körlük dahi yapabilir. Endüstride bazı sentez işlerinde, tekstil sanayi, üre, nitrik asit, gübre ve bazı boyaların imali ile soğutucularda kullanılır. Havadan hafiftir. Suda erir. MAK değeri 25 ppm (18 gr/m3) Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. 5000 ppm-10.000 ppm lik miktarlar kısa sürede öldürücü etki gösterir. Akut Zehirlenme: Gözler, mukozalar ve solunum yoları üzerinde tahriş edici yakıcı etki gösterir. Kornea üzerinde körlüğe kadar giden lezyonlar oluşur. Bronşit ve akciğer ödemi görülür. Korunma: Maske kullanımı , ortam kontrolü. %75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücudun derhal yıkanması gerekir. Klasik yanık tedavisi uygulanır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Formaldehit(CH2O) Formaldehid’in daha ziyade sudaki çözeltisi (formol) kullanılır. Deri imalatı, mürekkep ve vernik imalatı işinde çalışanlarda ve morglarda çalışanlarda (cesetlerin saklanması işinde kullanılır), Formaldehidin tahriş edici etkileri görülür. Endüstride %35-40 lık çözeltisi (FORMALİN):, Akıcı, renksiz, boğucu, keskin kokulu bir sıvıdır. MAK (ppm Tüz):5mg/m3 , MAK:(ABD):5;6 mg/m3 Kullanıldığı yerler: Sentetik reçinelerde, kimyasal sentezlerde, tıpta(dezenfektan), patlayıcılarda, dericilikte (koruyucu-sertleştirici), tekstil ürünleri ve şeker kamışında (koruyucu) aynaların sırlanmasında, biracılıkta, su geçirmez kağıt yapımında, suni tutkal ve çeşitli plastik madde üretiminde, metallurjide © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Formaldehit(CH2O) Etkisi: Solunum yolu ve deri ile tesir eder. Burun, boğaz ve solunum yollarında ve deride tahriş yapar. Yüksek konsantrasyonlarda idrar tutukluğu (anuri) yapar. Tırnaklarda yumuşaklık mide ve barsak rahatsızlığı görülebilir. Sık, sık temas deride allerji ve dermatitler yapar. Korunma: Buharlarının solunmasından ve deriye temasından kaçınmalıdır. Kapalı sistem çalışılmalı, mümkün olmazsa kişisel koruyucular kullanılmalıdır © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Azot (N2) ve Bileşikleri Azot dioksit ve diğer azot oksitleri, patlayıcı madde imalatında ve boya çeşitlerinin imalinde kullanılır. Ark kaynakçılarında ve asetilen kaynakçılarında (havanın nitrojen ve oksijenini arkın sıcaklığı birleştirir) azot dioksit zehirlenmeleri görülmektedir. Çiftlik silolarında çalışanlarda da zehirlenme yapabilmektedir. Renksiz kokusuz, tatsız inert bir gazdır. Sıvı halde renksizdir. Su ve alkolde çözünür. Havada %79 oranında bulunur. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Azot (N2) ve Bileşikleri Kullanıldığı Yerler: Nitrik asit, amonyak, siyanamid, siyanid, ve metal nitrürleri, azotlu gübre üretiminde, labaratuvarlarda, sıvı halde soğutucularda kullanılır. Vücuda Etki tarzı: Solunum yolu ile basit boğucu etkisi yapar. Basınçlı hava ile çalışılan ortamlarda dekomprasyon uygun yapılmaz ise azot habbecikleri dalgıç hastalığı yapar. Kömür, petrol gibi fosil yakıtların yakılması ve orman yangınları, araçların egzos boruları, fabrika bacaları, azot oksitleri oluşturur. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Formik Asit (HCO2H) Renksiz, nüfuz edici, keskin kokulu, dumanlı özelliktedir. Su, alkol ve eterde çözünür. Kullanıldığı yerler: Tekstil ve kağıt sanayinde, boyama ve aprede, tütsülemede, insektisitlerde, soğutucularda, lakta, yiyeceklerin korunmasında, deride, şarapta fermente edici olarak, kauçukta pıhtılaştırıcı olarak kullanılmkatadır. Etkisi: Solunum ve deri teması ile tesir eder. Gözlerde burunda ve boğazlarda tahriş yapar. Aşındırıcı sıvıdır. Klor ( CI2 ) Tekstil ve kağıt endüstrisinde beyazlatıcı olarak, su ve sıvı atıkların dezenfeksiyon gibi işlerde, alüminyum pres döküm işlerinde ( dezoksidan olarak ) karşılaşılabilir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR İritan (tahriş edici) Gazlar Fosgen( COCI2) Klorlu bileşiklerin yüksek ısıyla etkileşimi sonucu (istenmeyen bir tepkime biçiminde) oluşur. 1. Dünya savaşında silah olarak kullanılmış boğucu bir gazdır. Havadan ağırdır. Ozon (03) Ark kaynakçılığında, röntgen odalarında, un, nişasta, şeker, kumaş v.b. maddelerin beyazlatılmasında kullanılır. Kükürtdioksit (SO2) Sülfürik asit üretiminde, tekstil ve un sanayinde beyazlatıcı olarak, selüloz ve kağıt endüstrisinde kullanılır. Kok fırınlarında, petrol rafinerilerinde, kükürt bazlı cevherlerin arıtılması işlerinde, kömür ve fuel-oil gibi kükürtlü yakıtların yanması sonucu oluşur. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Sistemik zehirli gaz ve buharlar Endüstride karşılaşılan birçok maddelerin buharları ve gazları, sistemik zehir etkisi göstermektedirler. Bunlar; benzen, cıva buharları, fosfor ve bileşikleri, kurşun oksit buharları, kadmiyum bileşikleri, Arsenikli hidrojen ve karbon sülfür vb. dir. Benzen Ucuz ve iyi bir çözücü olması nedeniyle endüstride sıkça kullanılan bir maddedir. Buharları solunum yoluyla vücuda girerek çeşitli etkiler yaparlar. En basitinden baş ağrısı ve halsizlik yapar. Uzun süre benzenle karşılaşma kan kanseri (lösemi) yapar. Civa Yaklaşık 30 dan fazla iş kolunda kullanılmaktadır. (Termometre ve barometre imalinde, kuru batarya imalatında, diş hekimliğinde, cıva boyalarının imalinde, keresteleri koruyucu olarak) Civa, oda sıcaklığında buharlaşır. Baş ağrısı, yorgunluk, diş etlerinde kanama, psikolojik bozukluklar, titreme yapar. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Sistemik zehirli gaz ve buharlar Fosfor ve bileşikleri Fosfor ve bileşiklerinden kırmızı fosfor, zehir etkisi göstermez. Daha ziyade beyaz fosfor zehirleyicidir. Endüstride karşılaşılan yerler; kimyasal maddeler ve ilaç endüstrisinde, beyazlatıcı ve çözücü imalinde, kibrit ve böcek öldürücülerin imalinde kullanılır. Karaciğerde harabiyet, kansızlık, kemik iltihabı vb. yapar. Kurşun Kurşunla çalışılan iş kollarında (akü imalı, kurşun kaplama, saçma imalatı, matbaacılıkta) kurşun oksidin buharlarının solunması sonucu zehirlenmeler olur. Vücutta çeşitli dokularda birikir ve oralarda hastalık yapar. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Sistemik zehirli gaz ve buharlar Kadmiyum Bileşikleri Kadmiyum bileşikleri galvanizleme işlerinde, akü imalatında, nükleer enerji üretimi işlerinde kullanılır. Bu işyerlerinde çalışmalarda, kadmiyum buharlarıyla zehirlenmeler olur. Arsenikli Hidrojen Arsenikli hidrojen, çok zehirli bir gazdır. Daha ziyade kanda zehirlenme yapar. Düşük dozlarda beyinde zehirlenme yapar. Endüstride en çok arsenik bulunan metallerin asitlerle karşılaştırılması esnasında ortaya çıkar. Karbon Sülfür Karbon sülfür kolay buharlaşan bir sıvıdır. Endüstride çözücü olarak kullanılmaktadır. Sinirsel bozukluklar ve sindirim bozuklukları şeklinde zehirlenme yapmaktadır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. GAZ VE BUHARLAR Narkotik (uyuşturucu) buharlar Başlıca uyuşturucu bularlar, alkoller ve halojenli hidrokarbonlardır. Alkoller, hidrokarbonların (metan, etan, propan vs.) hidroksilli bileşikleridir. Genellikle alifatik alkollerin, merkezi sinir sistemi üzerine uyutucu ve uyuşturucu bir etki gösterdikleri söylenebilir. Halogenler (fluor, klor, brom, iyod) alifatik hidrokarbonlarla birleşerek Halojenli hidrokarbonlar grubuna giren maddeleri meydana getirirler. Bu grup maddeler, uçucu, yağları eritici cerrahi de anestezik olarak çok kullanılır. Bu iş kollarında çalışanlarda zamanla merkezi sinir sisteminde hasarlar oluşmaktadır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. ÇÖZÜCÜLER Primer tahriş ediciler Benzen bileşiklerinin deri ile teması sonucu, deride tahrişe bağlı olarak dermatit oluşur. Benzin, ligorin ve kerosin buharları deriyi, gözleri ve burnu tahriş eder. Allergen maddeler Bazı çözücüler de kapsadıkları madde sayesinde bünyede aşırı duyarlılık reaksiyonlarına sebep olurlar. Çıplak elle çalışanlar da ellerde çeşitli dermatitler, solunum yollarında astıma benzer rahatsızlıklar, gözlerde konjiktivit oluşturmaktadır. Bu rahatsızlıkların derecesi bünyeye göre değişir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır.  Bölüm BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 10 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Biyolojik ajanlara maruziyet daha çok sağlıkla ilgili iş kollarında ve laboratuvar çalışanlarında görülür. Ancak tarım ve hayvancılık işlerinde, gıda üretiminde, hizmet sektöründe, sanitasyon işlerinde çalışanlarda, dericilik, madencilik gibi bazı sanayi kollarında da biyolojik nedenli meslek hastalıkları görülmektedir. Bazı iş kollarında çalışanların maruz kaldığı mesleki biyolojik risklerin yaygınlığı aşağıdaki tablo da gösterilmiştir: © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Sektör Örnekler Tarım Ürünün yetiştirilmesi ve hasadı, Hayvancılık Ormancılık Balıkçılık Tarımsal ürünler Gıda paketleme - Depolama: Tahıl siloları, tütün ve diğer işlemler - Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi - Tekstil fabrikaları - Ağaç işleme: Bıçkı, kağıt, mantar işleri Laboratuvar hayvanlarının bakımı Sağlık bakımı Hasta bakımı: Tıbbi ve dental Farmasötik ve bitkisel ürünler Kişisel bakım Saç ve vücut bakımı Klinik ve araştırma laboratuvarı Biyoteknoloji Üretim işlemleri Günlük bakım merkezleri Bina onarımı “Hasta” binalar Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi Endüstriyel atıkların yok edilmesi © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ - Tanımlar Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan endoparazitler, Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesi. İn vitro: Sıklıkla biyoloji ve tıp alanlarında kullanılan ve "laboratuvar ortamında ya da yapay koşullarda" manası taşıyan bir terimdir Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlık. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. ENFEKSİYON RİSKİ Mesleki infeksiyonlar, bakteri, virus, mantar ve parazitleri içeren mikrobial ajanların iş ilişkili maruziyetinin sebep olduğu insan hastalıklarıdır. Bir enfeksiyona mesleki diyebilmek için, biyolojik aktif organizma ile temas eden çalışma ortamları içeren mesleklerde görülmelidir. Enfeksiyon hastalığı; enfeksiyon etkeni ile duyarlı kişi arasındaki ilişkiden kaynaklanır. Etken ve duyarlı kişinin arasına bulaşma yolları konulduğunda enfeksiyon zinciri tamamlanmış olmaktadır. Etken, kişinin kendisinde yerleşik ise iç kaynaklı (endojen), dışarıdan alınmışsa dış kaynaklı (ekzojen) enfeksiyondan bahsedilir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. ENFEKSİYON ZİNCİRİ 1. Enfeksiyon Etkeni Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneği patojenite; etkenin ağır veya öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneği ise virülans olarak tanımlanır. Sağlık hizmeti verilen birimlerde, özellikle hastanelerin belirli bölümlerinde patojenitesi ve virülansı çok yüksek dirençli mikroorganizmaların varlığı ve yoğunluğu iyi bilinen ve araştırmalarla saptanmış bir olgudur. Hastane enfeksiyonu etkenleri hastalarla birlikte, sağlık çalışanlarını da tehdit eder. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. ENFEKSİYON ZİNCİRİ 2. Bulaşma Yolları Çalışma ortamı ve hava, Temas, Ortak kullanılan, giysi, araç ve gereçler Vektörler (etkeni taşıyan canlı konakçılar) Kan ve kan ürünleri Çalışma ortamı enfeksiyon zincirinin tüm halkalarını içeren önemli bir rol oynamaktadır. Ayaktan ve yataklı tedavi kurumları, tanı ve araştırma laboratuvarları bu etkenlerin her türlü bulaşma yolu için elverişli ortamlardır. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. ENFEKSİYON ZİNCİRİ 3. Duyarlı Kişi (Konakçı) Enfeksiyon zincirinin son halkasıdır. Çalışma koşulları gereği, çeşitli mikroorganizmaların kişinin çeşitli yerlerinde kolonize olma olasılığının yüksekliği yanında özgün olmayan ve özgün kişisel savunma mekanizmalarının, yine ağır çalışma koşullarının yarattığı stres ve normal nüfusa göre fazla olduğu gözlenen bazı sağlık bozucu alışkanlıkların da etkisiyle yeterince işlev göremediği durumlar söz konusu olabilir. Çevre etmeni ise zincirin tümünü kapsar. Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akımının hızı, kimyasal maddeler, gazlar ve toksinler gibi faktörler enfeksiyon oluşumunu etkilerler. Patoloji, mikrobiyoloji, biyokimya laboratuarları; radyoloji ve radyoterapi bölümleri; ameliyathaneler başta olmak üzere sağlık kuruluşlarının görev yapılan her bölümünde bu etmenlerin olumsuz etkileri söz konusudur. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. MİKROORGANİZMALAR Mikroorganizmalar, tek bir hücre veya hücre grupları olarak yaşayan büyük ve farklı bir organizma grubudur. Mikrop hücreleri, doğada yalnız yaşayamayan ancak çok hücreli organizmaların parçası olarak yaşayabilen hayvan ve bitki hücrelerinden farklılık gösterir. Dünya yüzeyinde çok az yüzey mikroorganizmaların yaşamasına uygun değildir, çünkü mikroorganizmalar, metabolik ve enerji veren özelliğe sahip oldukları için çoğu, diğer canlı formlarına öldürücü olan koşullarda yaşayabilir. Çalışma ortamında büyük bir dağılım göstererek insanlarla etkileşime giren ve zarar veren mikroorganizmalar; Bakteriler, Virüsler, Mantarlar, Protozoalar olarak dört ana grupta toplanmaktadır ve bunların çalışanlar üzerindeki etkileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir: © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Ülkemizde SSK mevzuatında olan Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğünde yer alan Meslek Hastalıkları listesinde “D grubu” Mesleki Bulaşıcı Hastalıklara işaret etmektedir. Bu grupta yer alan enfeksiyon hastalıkları 4 grup halinde ve 30 hastalık olarak belirtilmektedir. D – 1 HELMİNTHİASİS Hastalıklar ve Hastalık Tehlikesi Olan Başlıca İşler Belirtileri Ankilostomiasis, Tünel ve yeraltı maden işleri, pirinç tarlalarında, killi, nemli toprak zeminde Necatoriasis. çalışmalar. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ D – 2 TROPİK HASTALIKLAR Hastalıklar ve Hastalık Tehlikesi Olan Başlıca İşler Belirtileri Malarya, Amobiasis, Sarı humma, Veba, Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi Rekürrent ateş, edildiği sağlık örgütlerinde ve kurumlarında veya Dank, bu hastalıkların patojen ajanları ile çalışılan Leishmanioz, laboratuvarlardaki sağlık görevlerinde sağlık Frambosie görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar. Lepra, Lekeli humma, Riketsiöz. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ D – 3 HAYVANLARDAN İNSANA BULAŞAN HASTALIKLAR Hastalıklar ve Belirtileri Hastalık Tehlikesi Olan Başlıca İşler Bruselloz, Tetanoz, Şarbon, Salmonella enfeksiyonları  Hayvan gütme, bakma, terbiye etme, veterinerlik hizmetleri, Weil hastalığı, Kuduz,  Hayvanlardan elde edilen materyelle veya hayvan artıklarıyla Ornithozlar, psittakoz, yakın temas, bunların işlenmesi, saklanması, taşınması ( ahır, Rekurrent ateş mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner hastaneleri, kasap Şap hastalığı sakadatçı, sucukçu, et ve balık konserveciliği, süt ve süt Çiçek, mamullerinin işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı, Q humması yelesi, yünü, kemik v.b. nin işlendiği, toplandığı, yok edildiği Lekeli humma v.b. yerlerdeki çalışmalar ), Ekinokok humması, Ruam,  Laboratuvarlarda bu hastalıkların etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan alınmış biyolojik materyalle yapılan Bovin tipi tüberküloz. çalışmalar. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ D – 4 MESLEK GEREĞİ ENFEKSİYON HASTALIKLARINA ÖZELLİKLE MARUZ KİŞİLERDEKİ ENFEKSİYON HASTALIKLARI Hastalıklar ve Hastalık Tehlikesi Olan Başlıca İşler Belirtileri Viral hepatit, Hastane, dispanser, poliklinik araştırma laboratuvarı v.b. sağlık kurumlarında Tüberküloz, çalışmalar. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. BİYOLOJİK RİSK DÜZEYLERİ Risk Düzeyi Grup 1 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler. Grup 2 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkenler. Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı olan biyolojik etkenler. Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Hijyen Ve Kişisel Korunma İşverenler, çalışanların biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri alırlar: Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenir. Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanır. Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları sağlanır. Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilir. Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenir. Koruyucu donanım ve ekipman, kullanımından önce bozuksa tamir edilir veya değiştirilir. İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Hijyen Ve Kişisel Korunma  Koruyucu giysiler de dahil, biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilir.  İşverence, kirlenmiş bu giysilerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanır, gerektiğinde imha edilir.  Alınan önlemlerin maliyeti çalışanlara yansıtılmaz. © Copyright 2021 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Her hakkı saklıdır. TEŞEKKÜRLER