Irish Exam Prep PDF

[Irish exam prep] Wk 2 1: Céard is brí le 'idirghníomhaíocht thaitneamhach' agus tabhar samplaí (Comhra, cluiche, rólimirt, dramaíocht) 2: Céard iad na stráitéisí a luaitear chun na páistí a chur I mbun aithrise (imitate)? (Scéalta, amhrain, nósmhaireachtaí laethúla agus súgradh) 3: Céard iad na...

[Irish exam prep] Wk 2 1: Céard is brí le 'idirghníomhaíocht thaitneamhach' agus tabhar samplaí (Comhra, cluiche, rólimirt, dramaíocht) 2: Céard iad na stráitéisí a luaitear chun na páistí a chur I mbun aithrise (imitate)? (Scéalta, amhrain, nósmhaireachtaí laethúla agus súgradh) 3: Céard iad na póintí tosaigh nuair a bhíónn ceacht a phléanáíl? [Múineadh na Fónaice sa bhunscoil:] Phonological awareness: Sainmhíniú de fheasacht fóineolaíochta (definition)- an fheasacht a bhíonn ag duine ar struchtúr fóineolaíochta, struchtúr fuaime, rím, siollaí, tús-fhogar (begginnings), foghar deiridh (endings) agus fóinéimí. (An Curaclam Teanga) Cén- Múintear é sa tréimhse réamhchumarsáíde I gcómhthéacs na leitheoireachta [Phonics:] Ní féidir le páístí óga an ghaeilge a léamh go cruinn ceart mar úsáideann siad na fuaimeanna ó T1. Múintear feasacht fónaice sa tréimhse réamhchumarsáide agus múintear é I gcomhthéacs an cheacht iomlán (leitheoireachta, scríóbhneoireacht agus teanga ó bhéal). Mar shampla a vs á. Na gutaí a,e,I,o,u,á,é,í,ó,ú [Fuaimeanna na Gaeilge and fuaimeanna an Bhéarla:] Dean liosta de na fuaimeanna I nGaeilge agus I mBéarla a úsáídeann an litir chéanna- **b**uachaill vs **b**ouncy. Dean liosta de na fuaimeanna I nGaeilge agus I mBéarla a úsáideann litreacha éagsúla ach an fhuaim chéanna- **bh**í vs **v**ery/ **mh**am vs **w**ay Dean liosta de na fuaimeanna sa Ghaeilge nach bhfuil sa Bhéarla -- tea**ch (k)** **Reference:** Hickey, T. and Stenson, N., 2011. Irish orthography: what do teachers and learners need to know about it, and why? Language, Culture and Curriculum p38-40 [Múineah na Foghraíochta]: Wk3 Oideolaícht (pedagogy)- Teaching steps to teaching sound Teanga an mhuinteora- Cén frásaí, ceisteanna agus nathanna atá in úsáid ag Múinteoir Orla chun na foghair a mhúineadh. Na céimeanna: 1: Introduce letter u and ask what sound it makes 2: Models the sound 3: Repeats x 3 4: Introduces ú 5: Models sound 6: Repeat x 3 7: Gives example of sounds - S**ú** oráíste/ D**u**bh 8: Uses luaschartaí and shows pictures of object and sounds them out- gl**ú, u**bh, br**ú,** s**ú** tal**ú**n. Repeat x 3 9: Puts new sounds in with another letter- l**u**s/ l**ú**s. Repeat x 3 [An cheacht amhrán:] Leight amach an chéad véarsa Obair fónaice- (teanga an mhúinteora) Pioc amach focail a thosnaíonn ar t Chuir in abairt dom An bhfeiceann aon duine an focal 'gorm' [Reference:] Hickey, T. and Stenson, N., 2011. Irish orthography: what do teachers and learners need to know about it, and why? Language, Culture and Curriculum. P38-40. [Teanga agus litearthacht: Wk 4] [Cluiche teanga: Ce mise? ] An\_\_\_\_ tú? Is/Ní\_\_\_\_\_ mé Ainmfhocal: Cailín, buachaill, aisteoir, ceoltóir, imreoir, Éireannach, Sasanach Aidíachtaí: Ceolmhar, Saibhir, Cáiliúl [Aistriú scileanna teanga- Transfer of language skills:] Chuireann múinteoirí roinnt ama teagaisc I leathaobh don mhuineadh le scileanna a aistriú idir teangacha (Curaclam na Bunscoile) When children develop skills in one language, not just the skills of that language (nach iad na scileanna na teanga sin atá á bhfoghlaim acu) they are learning, they develop a common basis competence that enables ( Bíonn bunn- inniúlacht choiteann á forbairt acu a chuireann ar a gcumas scileanna) them to transfer language learning skills and strategies to other languages. (Ich. 23) [An bhun -- inniúlacht choiteann] (The common core competence) What are the language skills that children have in T1 and can use when learningT2. 1: Tuiscint fóineolaíochta (Phonological awareness) - fuaim, fónéim, rím, litriú 2: Díochódú: seasann litir le haghaidh fuaim (letter stands for sound) (focail & abairtí) 3: Gnásanna cló: (Font conventions) teideal, údar, uimhir an leathanaigh, poncaíocht 4: Cumas léitheoireachta: Treoshuíomh (Orientation) (clé-deas, barr-bun) 5: Eolas coincheapúil: (Conceptual knowledge) uimhreacha mar shampla 6: Scileanna tuisceana: (Comprehension skills) (tuar, ceistiúchán- prediction/questioning) 7: Seánraí: (Genres) téacs ar an nguthán, suíomh idirlín, leabhar gan focal 8: Straitéisí foghlama: foghlaim de ghlanmheabhair, úsáid foclóra (Learning by heart/Vocab) 9: Straitéisí Oideolaíochta: (Pedagogical strategies) obair bheirte, stáisiún foghlama, tasc ar an gCBI **Reference:** (August & Shanahan, 2006, lch. 222) [Aistriú na scileanna teanga:] [1: Crosfhocal]- Scríobh I dteangach difriúl Ceisteanna mar shampla- El capial de Irlanda, Los campeones de hurling 2024 etc [2: Anailís físeán:] Teangacha baile a tharraingt isteach sa cheacht Deis iontach an ghaeilge a comparáid I teangacha eile chun cosiúlachtaí agus a difríochtaí a aithint agus a phlé e.g foghraíocht, foclóir, struchtúr Focail aimsire I dteangacha eile- tasc ó bheal Children must use their transfer language skills to guess the weather words in a foreign language. E.G I think that word is stromy because it starts with st. Cluiche- isteach sa bhosca I dteangacha éagsula, put sentences under types of weather e.g tá sé ag cur báistí goes under fluich, tá mé ag cur allais goes under an ghrian ag taitneamh. Then make their own weather forecasts. [Anailís físean:] 1\. Cluiche na Leadóg 2: Plé faoin T2&T3 (Aimsire etc- whole class) 3: Cad atá sa bhosca? 4: Ionchur Teanga (Language input- whole class) 5: S leathan & s caol (Whole class) 6: Cluiche meaitseála (Match game) 7: Measúnú (comhdháil le páiste amháin) (Conference with 1 child) 8: Réamháisnéis na hAimsire (Whole class) 9: Beirteanna Dúnta 10: Scríobh alt sa Ghaeilge ach le focal T3 11: Measúnú ar thuiscint na bpáistí le cártaí (whole class) [Cuir chuige chun aistriú scileanna a chur chun cinn: ] 1\. Úsáid taispeántais agus lipéid ilteangacha sa scoil (Multilingual displays) 2\. Cuir saothar ilteangach atá i mBéarla agus i nGaeilge ar taispeáint, m.sh. rudaí a scríobh na leanaí, físeáin a thaifead siad agus taifeadtaí gutha a rinne siad (Display work in all languages) 3\. Tabhair ar na leanaí páirt a ghlacadh i bhfíseán dátheangach faoin scoil a chur le chéile, ina labhraíonn na leanaí idir Bhéarla agus Ghaeilge (Multilingual video about the school) 4\. Úsáid comhchuir chuige, nuair is iomchuí, i leith an dá theanga a mhúineadh (Joint approaches) 5\. Cinntigh go ndéanann na múinteoirí pleanáil le chéile agus iad ag glacadh le tionscnaimh agus gníomhaíochtaí trasteanga agus á bhforbairt (teachers plan together when developing activities and cross language initiatives) 6\. Cinntigh go n-úsáidtear an téarmaíocht chéanna fud fad na scoile (Same terms around the school) 7\. Cinntigh go bhfuil na múinteoirí eolach ar an tsamhail um fhreagracht a scaoileadh de réir a chéile, rud ina dtagann na leanaí i dteagmháil leis na céimeanna múinte múnlaithe,comhroinnte, treoraithe agus neamhspleácha **Reading:** Teaching for transfer of skills across languages [Teanga agus leitheoireacht: Wk 5] [An ceacht Gaeilge:] 1\. Spreagadh (músclaíonn an múinteoir suim sa cheacht) 2\. Dul Siar (téann an múinteoir siar ar ábhar tábhachtach don cheacht) 3\. Ionchur Teanga Nua: Foclóir, Frásaí, Foghraíocht 4\. Cleachtadh teanga: déantar athrá & aithris ar an teanga, imrítear cluichí beaga struchtúrtha chun an teanga a rá arís agus arís. 5\. Páistí ag úsáid teanga (ag léamh, ag labhairt, ag éisteacht nó ag scríobh) agus breathnóireacht ghníomhach ar siúl ag an múinteoir. 6\. Treisiú (tasc beag eile chun an fhoghlaim a láidriú agus athchúrsáil a dhéanamh ar an teanga a d'fhoghlaim na páistí) [Moltar téacsanna a roghnú ina bhfuil:] 1\. Focail ardmhinicíochta ar bhonn rialta (High frequency words) 2\. Fuaimeanna áirithe na Gaeilge a thacaíonn le sprioc díchódaithe (foghraíocht le múineadh go struchtúrtha) 3\. Réimse leathan poncaíochta 4\. Comhréir aitheanta a chuideoidh le tuar (Known syntax) 5\. Pictiúir shoiléire a thacaíonn leis an téacs, a spreagann plé agus forbairt teanga (Clear pictures) (Curaclam teanga 2019) [Ceacht Léitheoireachta - An Tréimhse Réamhchumarsáide] 1\. Spreagadh: Físeán 2\. Dul Siar: Cluiche Teanga (cé mise? Roghnaigh pearsa spóirt mar fhreagra nó mála pónairí (Beanbag) "is maith liom a bheith ag imirt) 3\. Ionchur Teanga: F, F & F 4\. Cleachtadh Teanga 1: Spreagadh- Cúpla ceist chun suim an bpáiste a chothú 2: Céist fócais 3: Stráitéisí Leitheoireachta- An páíste ag léamh 4: Ceistiú faoin téacs 5: Stráitéis tuisceanna [Integration- Comhthathú:] Scéal 2 ó Holly 1: Idirsnáítheanna- Éist, léamh, labhair agus scríobh 2: Idir an Ghaeilge and an Bhéarla- an t-ábhar, an téama, tascanna, modhanna múinte 3: Gaeilge neamhfhoirmiúl- I nGaeilge agus ábhar eile [Cur chuige don Léitheoireacht \[tréimhse cumarsáide\] ] 1\. Léitheoireacht léirithe (múnlóireacht) -- Illustrated reading (Modelling) 2\. Léitheoireacht roinnte- Shared reading (daltaí leis an múinteoir, i mbeirteanna, i ngrúpaí, go ciúin/os ard) 3\. Léitheoireacht faoi threoir -- Guided reading \[an múinteoir ag éisteacht agus ag cabhrú (foghraíocht, focal aithint)\] 4\. Léitheoireacht neamhspleách -- Independent reading \[ag léamh le cúis, amharclann léitheoireachta (dráma), taoiléitheoireacht (léitheoireacht do phléisiúr) (Hickey, 1992) [Tasc scríobhneoireach ag deireadh na tréimhse cumarsáide:] 1: Léigh agus scríobh ceisteanna- Cé, Cén fáth, Cathain 2: Léigh agus dean nasc- téacs agus saol an pháiste 3: Leigh agus tarraingt pictiúr 4: Léigh agus cuir teideal nua ar an scéal 5: Léigh agus dean tuar faoin todhchaí [Treisiú Tréimhse Iarchumarsáide- Post communication period:] 1: Treisiú \[tasc gearr eile, ina ndéantar athchúrsáil teanga\] -- Scríobh, Teanga ó Bhéal 2: Fócas ar Fhoirm na Teanga - Gramadach, Litriú, Comhréir, Foghraíocht, Feasacht Teanga, comparáid idir theangacha 3 3: Dul Siar - Scéal a léamh arís? Cluiche foclóra arís? Féachaint ar an bhfíseán arís? Ceartúcháin & Aiseolas [An cur chuige cumarsáide]: Wk 8 Cén fáth an bhfuil an fhilíocht go maith mar straitéis oideolaíochta chun an Ghaeilge a mhúineadh go cumarsáideach agus cén chaoi an múintear í sna hardranganna? Is cur chuige páistelárnach é ata dírithe ar ghánna cumarsáide na bpáistí \[riachtanais, réalaíoch & rogha\] ar bhealach spraíúil (Fouces on childrens communication needs) Bain an páiste úsáid as an sprioctheanga (target language) go luath agus go minic ina mbíonn siad gníomhach & rannpháirteach i mbun na scileanna teanga ar fad a fhorbairt Ionchur teanga nua ón múinteoir ar dtús mar ullmhúchán don chumarsáid (Imput of new language) (In preparation for communication) Maidir le múineadh na Gaeilge sa Churaclam is ar chumarsáid agus ar úsáid na Gaeilge mar ghnáth theanga bheo a leagtar an bhéim agus mar sin glactar le botúin mar chuid lárnach den phróiseas foghlama \[idirtheanga\]. (Emphasis is on the communication and use of Irish normal living language) Ach..is gá díriú ar fhoirm na teanga chomh maith [Forbairt na cumarsáide:] Treoirlínte na múinteoirí - 1999 +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Réamhchumarsáid | Cumarsáid | Iarchumarsáid | +=======================+=======================+=======================+ | Gnímhaíochtaí: | Gnímhaíochtaí: | Gnímhaíochtaí: | | | | | | Foghlaim fóclóra | Tascanna le deanamh | Cleachtadh gramadaí | | | | | | Cleachtadh comhréire | Cluichí cumarsáíde | Anailís na teanga | | | | | | Gníomhaíochtaí faoi | Rólanna I suíomh | Cluichí breise | | threoir | éagsúla | | | | | Tasc nua | | Clichí gramadaí | Idirgníomhú soisialta | | | | | | | | Dramaí | | | | | | | | Sceitsí | | | | | | | | Seiftiú | | | | | | | | Plé | | | | | | | | Díospóireachtaí | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ [Seanraí éagsúla cumarsáídeacha- Different communicion genres (Treoirlínte na múinteoirí 1999)] Agallaimh Cluichí teanga Tascanna agus fadhbhanna Rólimirt agus dramaíocht, filíocht (rannta, amhráin, dannta) agus scéalaíocht Físeán [An Fhilíocht mar Straitéis Oideolaíochta:] Cabhraíonn an fhilíocht go mór le páistí spraoi agus taitneamh a bhaint as na ceachtanna Gaeilge. Is breá leo rím agus geáitsíochtaí agus bíonn siad ag foghlaim i ngan fhios dóibh féin Músclaíonn an fhilíocht spéis na bpáistí sa Ghaeilge agus tugann sé muinín dóibh nuair is féidir leo píosa mór teanga a aithris agus is breá leo a bheith cruthaitheach tríd an bhfilíocht (Gives them confidence t recite large pieces) Bíonn páistí ag éisteacht le rithim nadúrtha na Gaeilge san fhilíocht, le fuaimeanna, le patrúin na teanga agus le comhréir na Gaeilge Bíonn spreagadh ann don pháiste cuimhneamh ar an teanga bíonn scileanna cuimhne á bhforbairt \[foghlaim de ghlan mheabhair\] (Memory skills are developed). Cur Chuige don Fhilíocht \[an tréimhse cumarsáide\] Céim 1: Taispeántas le taifead \[éisteacht le traic ar an gCBI, ar dhlúthcheirníní, físeán nó múinteoir ag canadh\] Céim 2: Múinteoir & Rang Iomlán ag canadh le chéile os ard Céim 3: Rang Iomlán os ard (x3) Céim 4: Rang Iomlán le Geáitsíochtaí Céim 5: Grúpaí Éagsúla (x3) Céim 6: Cómórtas na nGrúpaí Céim 7: Duine Aonair le Micreafón Céim 8: measúnú. An féidir leo píosa a chanadh gan é a léamh?? [Fócas ar Fhoirm na Teanga - an tréimhse iar-chumarsáide:] [Language forms]: Find examples of: 1\. Gramadach -- briathra san A.L (Ólaim, ithim, téim) 2\. Comhréir -- samplaí den aidíacht tar éis an ainmhfhocal (théídí beag, séacláíd the) 3\. Poncúlacht - 4\. Litriú -- samplaí leis an patriún 'ea' (beag, leaba, isteach) 5\. Foghraíocht -- samplaí den fhuaim 'ch' (isteach, chodladh) **Reference:** (Flynn, 2021 luaite in Ní Shuibhne & Ní Aogáin 2022). [Scríbhneoireachta Wk 9:] 'Caol le caol and leathan le leathan' Gutaí leithne- a, o, u Gutaí caola- I, e Mar shampla -- Mú**i**n**e**adh na Gae**i**lg**e** Clu**i**ch**e** **i**om**á**n**a**í**o**cht**a** U**a**cht**a**r reo**i**t**e** C**u**p**á**n Ca**i**f**e** [Straitéisí Foghlama & Teagaisc]: Scríbhneoireacht 1\. Straitéis Foghlama: Féach, Abair, Clúdaigh, Scríobh, Seiceáil, Scríobh Arís 2\. Taispeáin gach litriú i gcomhthéacs \[abairtí & píosaí léitheoireachta\] 3\. Cabhraíonn pátrúin aitheanta leis an bhfoghlaim m.sh: ach, ea, ún, aoi, 4\. Múin an riail litrithe "leathan le leathan & caol le caol" 5\. Tá an comhtháthú sa Ghaeilge an-tábhachtach. Déan go leor "teanga ó bhéal" leo le neart ceistiú \[measúnú\] ón Luan-Aoine [Éist agus scríobh:] Céim 1: Éist leis an sliocht iomlán \[éisteacht\] Céim 2: Éist le gach abairt agus scríobh síos an méid a chloiseann tú \[éisteacht & scríobh\] Céim 3: Oibrigh le do pháirtí chun botúin a cheartú \[labhairt & scríobh & piarmheasúnú\] Céim 4: Éist leis an sliocht iomlán (full excerpt) Céim 5: úsáid an leagan ceart chun an sliocht a cheartú \[féinmheasúnú\]. Bronn marc as 10 ort féin. Pioc amach na píosaí maithe & na botúin. (Use the correct version to correct the passage- self assessment) [Advantages of dictation- Éist and scríobh:] Obair aonair atá i gceist ar dtús ach ansin tagann beirt nó triúr le chéile tar éis tamaill chun obair bheirte nó obair ghrúpa a dhéanamh \[comhoibriú\] Bíonn comhtháthú na scileanna Gaeilge ar siúl sa cheacht seo \[éisteacht, labhairt, scríbhneoireacht & léitheoireacht\] Deis ag an múinteoir straitéisí éagsúla measúnaithe a chur i bhfeidhm \[féinmheasúnú, piarmheasúnú, breathnóireacht an mhúinteora\] [Deachtú céimeanna:] 1: Eisteacht 2: Éisteacht agus scríbhneoireacht 3: Éisteacht agus scríobh 4: Léamh, labhairt agus scríbhneoireacht 5: Féinmheasúnú [Múineadh na Scríbhneoireachta - An Fhealsúnacht Oideolaíochta (Pedagogical philosophy): Leagtar béim- ] ar chumarsáid \[communication- giving a message) ar bhrí (meaning) an phíosa seachas ar ghramadach is cuid den phróiseas iad na botúin \[aiseolas ceartaitheach ón múinteoir\] agus is gá díriú ar fhoirm na teanga chomh maith (Mistakes are part of the process ar thábhacht an lucht léite don scríbhneoireacht ar thraschur scileanna ó scríbhneoireacht an Bhéarla ar chomhtháthú Sa Ghaeilge, le Béarla & le h-ábhair eile ar chomhoibriú \[obair bheirte & ghrúpa\] ar théacsanna nó seánraí éagsúla a chumadh ar an gcruthaitheacht (Creativity) [Múineadh na Scríbhneoireachta An Cur Chuige sa Seomra Ranga: ] tascanna beaga scríbhneoireachta gach lá agus ceacht iomlán ar an Aoine go leor ionchur teanga mar ullmhúchán \[foclóir & frásaí gach lá ar bhalla na Gaeilge\] múin an foclóir go córasach (Systematically) comhtháthú sa Ghaeilge, le Béarla & le h-ábhair eile aiseolas ceartaitheach don pháiste tríd an bpróiséas (Corrective feedback to child through process) scafaill ag teastáil (teimpléad, treoirlínte) -- Scaffolding needed deis don mheasúnú & idirdhealú (Differentiation)