Modelong Banghay Aralin sa Araling Panlipunan Baitang 4 PDF

4 Kuwarter 2 Modelong Banghay Aralin Aralin sa Araling Panlipunan 1 Modelong Banghay Aralin sa Araling Panlipunan Baitang 4 Kuwarter 2: Aralin 1 (Linggo 1) TP 2024-2025 Ang kagamitang panturong ito ay eksklusibo sa mga gurong kalahok para paunang papa...

4 Kuwarter 2 Modelong Banghay Aralin Aralin sa Araling Panlipunan 1 Modelong Banghay Aralin sa Araling Panlipunan Baitang 4 Kuwarter 2: Aralin 1 (Linggo 1) TP 2024-2025 Ang kagamitang panturong ito ay eksklusibo sa mga gurong kalahok para paunang papapatupad o implementasyon ng MATATAG K - 10 na kurikulum sa taong panuruang 2024-2024. Layunin nitong mailahad ang nilalaman ng kurikulum, pamantayan, at mga kasanayang dapat malinang sa mga aralin. Ang anomang walang pahintulot na pagpapalathala, pamamahagi, pagmomodipika, at paggamit ay mahigpit na ipinagbabawal at may karampatang legal na katumbas na aksiyon. Ang mga nahiram na nilalaman na kasama sa materyales na ito ay pag-aari ng mga may karapatang-sipi. Ginawa ang lahat upang malaman ang pinagmulan at makahingi ng permiso na magamit ang mga ito mula sa nagmamay-ari ng karapatang-sipi. Ang mga tagapaglathala at pangkat ng tagabuo ay walang anomang karapatan sa pagmamay-ari para sa mga ito. Mga Tagabuo Manunulat: Mark Ian Tagami (Mariano Marcos State University) Tagasuri Florisa B. Simeon, Ph.D. (Philippine Normal University — Manila) Mga Tagapamahala Philippine Normal University Research Institute for Teacher Quality SiMMER National Research Centre Ang bawat pag-iingat ay ginawa upang masigurado ang katiyakan ng mga impormasyong nakapaloob sa materyales na ito. Para sa mga katanungan ofidbak, maaaring sumulat o tumawag sa Tanggapan ng Direktor ng Bureau of Learning Resources sa mga numero ng telepono (02) 8634-1072 and 8631-6922 o mag-email sa [email protected] ARALING PANLIPUNAN /KUWARTER 2/ BAITANG 4 I. NILALAMAN NG KURIKULUM, PAMANTAYAN, AT MGA KASANAYAN SA ARALIN A. Mga Pamantayang Pangnilalaman Naipamamalas ang pag-unawa sa ugnayan ng tao at heograpiya bilang batayan sa angkop na pagtugon sa mga oportunidad at hamong kaakibat nito. B. Mga Pamantayan sa Pagganap Nakabubuo ng gawaing nagsusulong sa pangangalaga at paglinang ng mga pinagkukunang yaman. C. Mga Kasanayan at Layuning Natutukoy ang mga pinagkukunang-yamang matatagpuan sa bansa. Pampagkatuto A. Naibibigay ang mga iba’t bang pinagkukunang yaman ng bansa. B. Naiisa-isa ang mga biyaya ng mga likas na yaman ng bansa. C. Naiuugnay ang mga yaman ng bansa sa epekto nito sa tao at sa kaniyang kabuhayan, kapaligiran, at kultura. D. Nilalaman Katangiang Heograpikal bilang Batayan sa Paglinang ng Yaman ng Bansa Topograpiya ng Bansa Pagkakaugnay ng Heograpikal na Katangian ng Bansa sa Kaniyang mga Yamang Likas sa aspektong: a. kabuhayan b. kapaligiran c. kultura E. Integrasyon Kaalamang Pangkapaligiran (environmental literacy) Sustainable Development Goals (SDGs) SDG 6: Clean Water and Sanitation SDG 12: Responsible Consumption and Production SDG 14: Life below water SDG 15: Life on Land Lokalisasyon at Kontekstwalisasyon 1 II. BATAYANG SANGGUNIAN SA PAGKATUTO Abique, M. (2020). Kahalagahan ng Ugnayan ng Tao at Kapaligiran. Modyul sa Ikapitong Baitang. Kagawaran ng Edukasyon. https://www.scribd.com/document/472182523/ap7-q1-mod2-kahalagahan-ng-ugnayan-ng-tao-at-kapaligiran-FINAL07242020-pdf Avindo, A. (2018). Pamumuhay ng mga Badjao. https://prezi.com/yu6m9kv07ae_/pamumuhay-ng-mga-badjao/. Belarde, R., Barcelona, V., Daroni, C., & Fajrado, J. (2019). Lahing Pilipino Kaagapay sa Ika-21 Siglo. Ikaapat na Baitang. Batallan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan. Rex Book Store. Dayag, A. (2018). Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 4. Teacher’ Wraparound Edition. Phoenix Publishing House. De Jesus, K. (2016). Impluwensya ng klima at lokasyon sa paghubog ng pamumuhay ng mga tao sa lalawigan. https://www.slideshare.net/bestinenarsus1/impluwensya-ng-klima-at-lokasyon-sa-pamumuhay?from_action=save Gabay Pangkurikulum sa Araling Panlipunan. (2016). Department of Education DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City. Honradez, E. (2016). Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkakakilanlang Pilipino. https://www.slideshare.net/EDITHAHONRADEZ1/yunit-ii-aralin-16-ugnayan-ng-heograpiya-kultura-at-kabuhayan-sa-pagkakakilanlang- pilipino Micosa, L. (2020). Kabuhayan sa Ifugao. https://www.scribd.com/document /488194523/Kabuhayan-sa-Ifugao Villanueva, V. (2018). #ABKD: Ako Bibo Kase Dapat (Alpabeto ng Inobatibo at Makabagong Guro ng Araling Panlipunan, Edukasyon sa Pagpapakatao, at Filipino. VMV Publishing House. Makati: Bangkal. Ang mga larawan ay kinuha mula sa: Andap na dala ng malamig na panahon, perwisyo sa mga magsasaka ng Benguet. (2014). GMA News Online. https://www.gmanetwork.com/news/publicaffairs/brigada/345995/andap-na-dala-ng-malamig-na-panahon-perwisyo-sa-mga-magsasaka-ng- benguet/story/ Anyong Tubig. (2012). Pinterest. https://www.pinterest.ph/pin/10021917 23317827678/ Buen, A. (2020). Klima at Panahon Sa Pilipinas. Scribd. https://www.scribd.com/presentation/ 476373537/Klima-at-Panahon-sa-Pilipinas Guevarra, M. (2020). Top 19 Tourist Spots in Baguio Philippines: Scenic Parks, Art Museums, Strawberry Farm. Guide to the Philippines. https://guidetothephilippines.ph/articles/what-to-experience/baguio-city-tourist-spots Vecteezy. (n,d) https://www.vecteezy.com/vector-art/20610283-single-continuous-line-drawing-young-male-studying-with-laptop-and-sitting-on-pile- of-books-back-to-school-intelligent-student-online-education-one-line-draw-graphic-design-vector-illustration Ang mga bidyo ay kinuha mula sa: ABS-CBN News (2023). Mga mangingisdang Pinoy, higit 1 dekada nang 'di nakakalapit sa Bajo de Masinloc | TV Patrol. ABS-CBN Studio. https://www.youtube.com/watch?v=4fPcws_2RTs ABS-CBN News (2018). Bandila: Mga produktong Pinoy na gawa sa indigenous materials. ABS-CBN Studio. https://www.youtube.com/watch?v=ebZUzRKe7qM 2 GMA Integrated News (2021). Saksi: Pagkaubos ng matatandang puno sa mga kabundukan, isa sa nakikitang sanhi ng pagbaha. GMA News Studio. https://www.youtube.com/watch?v=tiXuWYBVOEw PTV Philippines (2019). Kultura at mga produkto ng SOCCKSARGEN, bida sa travel expo. PTV Philippines Studio. https://www.youtube.com/watch?v=wxsTWFsFvHM Ang mga balita o isyu ay kinuha mula sa: EDITORYAL] Dapat na nga bang magdeklara ng “Climate Change Crisis” ang Pilipinas? The Lookout. (2020). https://thelookout.com.ph/article/editoryal-dapat-na-nga-bang-magdeklara-ng-climate-change-crisis-ang-pilipinas Fluvial parade, mga pagtatanghal tampok sa Shariff Kabunsuan Festival. (2019). https://news.abs-cbn.com/life/12/15/19/fluvial-parade-mga- pagtatanghal-tampok-sa-shariff-kabunsuan-festival Kultura ng Batanes. (2018). Kultura ng Luzon. https://cultureofluzon.wordpress.com/2018/08/27/kultura-ng-batanes/ Marcos dismayado sa kalidad ng mga lupang pangsakahan. (2021). Abante News. https://www.abante.com.ph/2023/06/21/marcos-dismayado-sa- kalidad-ng-mga-lupang-pangsakahan/ Nonaillada, Z. (2019). Ako ang Davao: Paraiso at kultura sa gitna ng umaangat na ekonomiya. DepEd website. https://www.deped.gov.ph/2019/05/07/ako-ang-davao-paraiso-at-kultura-sa-gitna-ng-umaangat-na-ekonomiya/ Pagpapaunlad sa produksyon ng Asin sa lambak ng Cagayan, tututukan ng BFAR Region 2. Bombo Radyo. (2023). https://www.bomboradyo.com/tuguegarao/pagpapaunlad-sa-produksyon-ng-asin-sa-lambak-ng-cagayan-tututukan-ng-bfar-region-2/ PBBM pinahanapan ng `impounding area’ ang baha sa NCR. (2023). Abante News. https://tonite.abante.com.ph/2023/06/13/pbbm-pinahanapan- ng-impounding-area-ang-baha-sa-ncr/ Susbilla, B. (2023, July 14). ‘Forest bathing’ ginaduso sa Antique sa pagprotekta kang kagubatan. Philippine Information Agency. https://pia.gov.ph/news/2023/07/14/forest-bathing-ginaduso-sa-antique-sa-pagprotekta-kang-kagubatan 3 III. MGA HAKBANG SA PAGTUTURO AT PAGKATUTO TALA SA GURO A. Pagkuha ng Dating UNANG ARAW Bukod sa paglalarawan Kaalaman ng mga makikitang 1. Maikling Balik Aral larawan, para mas madaling maunawaan Ipagawa sa mga mag-aaral ang mga sumusunod na gawain: ng mga bata ang Tala-Larawan (#Larawang gawaing ito, maaaring magtanong ang guro ng Apat, Buong Ideya Dapat): patungkol sa mga Sa pamamagitan ng mga larawan. Ilan sa mga grupo ng apat na larawan, ang maaari tanong ay ang mga mag-aaral ay matukoy mga sumusunod: ang mga salita o ideyang Ano ang mga inilalarawan na may ugnayan nakikita nating mga sa napag-aralang konsepto sa pagkakapareho na heograpiya. elemento o katangian ng mga apat na larawan? Sa anong kategorya nating mabubuod ang mga IKALAWANG ARAW pagkakapareho ng Isipin-Iugnay-Ibahagi (#Mga Tatlong “I” na Dapat Pinapatnubay): mga element o Mula sa mga nasagutan sa unang gawain, ang mga mag-aaral, sa pamamagitan ng katangian ng mga dalawahan o tatluhan, ay dapat na bigyang diin ang pagbibigay ng kahulugan o ugnayan larawan? nito patungkol sa heograpiya at maaaring magbigay ng halimbawa o sitwasyon na sumasalamin dito. Ang mga naging tala ng mga mag-aaral sa unang gawain ay gagamitin para sa gawaing ito. Gawing gabay ang mga _____ sumusunod na tanong 4  para maisagawa ang mga gawain: Ano ang kahulugan _____ o ugnayan ng mga elementong ito sa heograpiya ng bansa? Ano-ano ang mga halimbawa nito na _____ nalalaman o makikita sa inyong kapaligiran? Ano ang mga Pangunahin-Pagpuna-Pinal Na Pagtatala – 4ps (#Initial-Revised-Final Worksheet): kasalukuyang Mula sa pagbibigay nila ng ugnayan nga mga susing konsepto sa mga nagdaang gawain, sitwasyon ng mga ang mga mag-aaral ay kanilang itatala ang pangunahin nilang ideya patungkol sa aralin. ito? Sa mga susunod na araw, maaaring ang mga mag-aaral ay itala ang bagong natuklasan Ang bahaging ito ay tungkol sa napag-aralan o mga pagpuna patungkol sa kanilang inisyal na isinulat at ang maaaring isagawa ng kanilang panghuling pahayag sa kanilang napag-aralan. maraming araw dahil Ang tanong na ito ang magiging gabay ng mga mag-aaral sa pagsagot ng gawain: ang mga mag-aaral ay kanilang ibabahagi ang Ano ang epekto ng katangiang pisikal o heograpiya ng bansa sa paglinang ng kanilang nalalaman sa ating mga likas na yaman? aralin bago ito ituro hanggang sa katapusan PANGUNAHING SAGOT (Initial Answer) ng pagtuturo. Ang Sa tingin ko, ang epekto ng katangiang pisikal ng bansa sa paglining ng likas na “pangunahing sagot” ay yaman ay … ang pagtatala ng mag- aaral sa kanyang PINUNANG SAGOT (Revised Answer) nalalaman bago ang Sa pagtalakay naming ng aralin, aking napagtanto na ang ang katangiang pisikal pagtalakay sa aralin. ay may epekto sa paglinang ng likas na yaman sa pamamagitan o paraan ng … Sa bahagi ng “pinunang at pinal na PINAL NA SAGOT (Final Answer) sagot”, dito na makikita Pagkatapos ng pagtalakay sa aralin, sa kabuuan, ang epekto ng katangian ng ang mga maaaring pisikal ng bansa sa paglinang ng likas na yaman nito ay … pagbabago o pagdadagdag pa ng impormasyon ng mag- 5  aaral patungkol sa aralin. B. Paglalahad ng 1. Paglinang sa Kahalagahan sa Pagkatuto sa Aralin Bilang ito ang ninanais Layunin na makamtang Gawin ang mga sumusunod na gawain sa interaktibong pamamaraan layunin, nararapat na ipabatid sa mga mag- MAY K AKO SA IYO (#Katanungan, aaral na ang ugnayan Kaalaman at Kamalayan): ng katangiang pisikal o heograpiya ng bansa at Ang mga mag-aaral ay kanilang tutukuyin kung anong “K” kanyang paglinang ng ang inilalarawan sa bidyong ito: "LOVE, The Philippines" a likas na yaman ay New Campaign Tourism Ad 2023” (nakuha mula sa makikita sa tatlong (3) https://www.youtube.com/watch?v= y5vX8ZqkHaY) mahahalagang konsepto. Ito’y iyong Gawing gabay ang mga pahayag na makikita sa ibang hanay upang matukoy ang maaaring ilahad sa konsepto. kanila sa pamamagitan ng mga sumusunod na gawain: UNANG ARAW Sa bahaging ito, mahalagang maipahayag ang kahalagahan kung bakit dapat pag-aralan ang konsepto ng katangiang pisikal ng bansa o heograpiya at kanyang ugnayan sa paglinang ng likas na yaman. Maaaring makatulong na gabay ang mga sumusunod na tanong: 1. Ano-ano ang mga maaaring makuha natin na biyaya mula sa mga iba’t ibang anyong 6  lupa at tubig ng bansa? 2. ano ang epekto ng klima o panahon sa pamumuhay ng mga Pilipino? 3. Ano ang nakikitang ugnayan ng nararamdamang temperatura o panahon sa isang lugar patungkol sa paglinang ng yaman ng bansa? C. Paglinang at UNANG ARAW Ang mga Pagpapalalim Ang ating bansang Pilipinas lalong lalo na ang kanyang heograpiya ay natatangi dahil sa ito impormasyong ito isang archipelago na binubuo ng humigit kumulang na 7,000 na malalaki at maliliit na pulo. patungkol sa ugnayan Dahil dito, hindi maikakailang ang bansa ay mayaman patungkol sa mga anyong kalupaan ng heograpiya ng bansa at katubigan. Bukod pa dito, kung ating titignan ang ating mapa at globo, ang Pilipinas ay sa kabuhayan ay tropikal na rehiyon na nakararanas ng apat na klase ng klima ayon sa distribusyon: maaaring gawing gabay >Unang Uri- Maulan sa mga buwan ng Hunyo hanggang Nobyembre at tuyo naman mula sa pagproseso ng pag- Disyembre hanggang Mayo. Gaya ng mga Lugar: Kanlurang Luzon, Mindoro, unawa ng mga mag- Palawan, Panay, Negros aaral. Ang guro ay may > Ikalawang Uri-Tag-ulan mula Disyembre hanggang Pebrero, halos walang tag-init at kalayaang magdagdag ang pinakamaulang buwan ay mula Nobyembre hanggang Enero. Gaya ng mga pa ng iba pang pahayag Lugar: Catanduanes, Sorsogon, Silangang Albay, Silangang Quezon, Leyte, Silangang o babasahin na sa Mindoro tingin niyang > Ikatlong Uri-Tag-init mula Nobyembre hanggang Abril at tag-ulan ang natitirang naaangkop sa mga buwan. Gaya ng mga Lugar: Lambak ng Cagayan, silangan ng Mountain Province, mag-aaral batay sa Masbate, Timog Quezon lokalisasyon at > Ikaapat na Uri-Tag-ulan halos buong taonLaging dinadalaw ng pag-ulan. Gaya ng kontekstwalisasyon ng mga Lugar: Batanes, Hilagang-silangang Luzon, Timog-Kanlurang Camarines Sur, aralin. Albay, Marinduque, Kanlurang Leyte, Bohol Dahil dito, malaki ang nagiging gampanin ng katangiang pisikal sa aspekto ng pang araw- araw na pamumuhay ng ta at ganap sa buong bansa. Iugnay natin ang mga konseptong ito sa mahahalagang K sa Araling Panlipunan Kaugnay na Paksa 1: Ang Heograpiya At Ang Kabuhayan 1. Pagproseso ng Pag-unawa Ang agrikultura ay isang agham, sining at gawain ng pagpoprodyus ng pagkain at mga Ang mga produkto, mula sa pagtatanim at pagaalaga ng hayop na tumutugon sa pangangailangan ng impormasyong ito tao. Dahil sa lawak at dami ng lupain ng bansa mula sa pagiging arkipelago nito, nabibilang patungkol sa ugnayan ang Pilipinas bilang bansang agrikultural. ng heograpiya ng bansa 7 Dahil dito, kinikilalang ang mga kalupaan at katubigan bilang nagbibigay kabuhayan sa mga sa kabuhayan ay mamamayan. Narito ang ilan sa mga kakikitaangbalita o isyung may kinalaman sa ugnayan maaaring gawing gabay ng anyong tubig at lupa sa kabuhayan ng mga tao. Ang mga mag-aaral ay susuriin ang mga sa pagproseso ng pag- sumusunod na balita o pahayag. Makikita ang buong teksto sa mga link. unawa ng mga mag- aaral. Ang guro ay may kalayaang magdagdag pa ng iba pang pahayag o babasahin na sa tingin niyang naaangkop sa mga mag-aaral batay sa lokalisasyon at Bukod sa anyong lupa at tubig, ang natatanging katangian rin ng Pilipinas bilang isa sa mga kontekstwalisasyon ng bansa a tropical na rehiyon ay maaaring kakikitaan rin ng epekto ng klima o panahon ng aralin. bansa sa maaaring kabuhayan ng mga mamamayan. Ang mga mag-aaral ay kanilang susuriin ang pahayag na ito:Benguet at Baguio City: Bayang iyong Babalikan Matatagpuan ang probinsiya ng Benguet sa rehiyon ng Cordillera Administrative Region (CAR). Kilala ang Benguet dahil sa mga mineral katulad ng ginto, pilak at tanso na matatagpuan dito. Isa ito sa mga may pinakamaraming mamimina sa Pilipinas subalit hindi lingid ang agrikultura bilang pangunahing pinagmumulan ng kabuhayan ng mga taga-Benguet. Tinagurian ang Benguet bilang Salad Bowl ng Pilipinas dahil naririto lahat ng gulay na makikita sasalad. Dumaan ang Benguet sa kamay ng mga mananakop. Kaakibat ng pagtulong ng mga mananakop sa pagpapalago ng agrikulurang pamumuhay ng mga tagaBenguet ang layon ng mga itong baguhin o tanggalin ang nakaugaliang pamumuhay. Dahil sa kanyang natatanging malamig na temperatura, ang Baguio City, na kinikilalang Summer Capital of the Philippines, ay nagging sentro na rin ng kabuhayan ng mga mamamayan CAR. Bilang isa ito sa mga karaniwang binibisita ng mga turista, ang kanyang angking ganda ay nagsilbing malaking boost sa turismo ng bansa na nagbukas sa iba’t ibang oporutnidad ng pagnenegosyo. Ilan lamang dito ay ang pag-usbong 8 ng iba’t ibang shopping centers, mga naglalako sa mga iba’t ibang tourist sites, mga hotel at marami pang ibang korporasyon. 2. Pinatnubayang Pagsasanay Tanong-Tugon, Pampadunong (#Pamprosesong Katanungan): Ang mga sumusunod na katangungan ay maaaring gawing gabay ng guro sa pagtatalakay ng aralin. Ano ang mga katangiang pisikal ng bansa na may kinalaman sa kabuhayan ng mga mamamayan? Mula sa kabuhayan, ano ang mga produkto at serbisyo sa Pilipinas na nagmumula sa mga katangiang heograpikal ng bansa? Paano ang mga katangiang heograpikal ng Pilipinas ay nag-aambag sa produksyon ng mga ito? 3. Paglalapat at Pag-uugnay Ugnay-Unawa (#Ating Ilapat at Iugnay) Sa bahaging ito, ang mga mag-aaral ay kanilang ibabahagi ang mga obserbasyon sa kanilang kapaligiran partikular na sa kanilang lokalidad patungkol sa ugnayan ng katangiang pisikal o heograpiya sa kabuhayan. Kaugnay na Paksa 2: Ang Heograpiya At Ang Kapaligiran 1. Pagproseso ng Pag-uunawa Bukod sa hanapbuhay at pagkakakitaang negosyo, ang relasyon ng heograpiya at katangiang pisikal ng bansa sa kapaligiran. Sa pinakasimpleng konsept, ang kapaligiran ay tumutukoy sa mga bagay na makikita sa ating paligid. Ito ay maaaring tumukoy sa ating tahanan, labas ng bahay, mga paaralan at mga establishimento. Bukod dito, hindi rin maikakaila na ito ay tumutukoy sa kabuuan ng mga buhay ng lahat ng mga organism dito sa munod. Sa tulong ng mga iba’t ibang isyu at mga bidyo, ang mga mag-aaral ay kanilang susuriin ang katangian at kalagayan sa bansa: 2. Pinatnubayang 9  Pagsasanay Ang mga Tanong-Tugon, Pampadunong (#Pamprosesong Katanungan): impormasyong ito Ang mga sumusunod na katanungan ay maaaring gawing gabay ng guro sa pagtatalakay patungkol sa ng aralin. kapaligiran ay Anong aspekto ng katangiang pisikal o heograpiya ng bansa ang direktang maaaring gawing gabay nakaaapekto sa kalagayan ng kapaligiran? sa pagproseso ng pag- Ano sa tingin mo ang magiging kahihinatnan ng kasalukuyang kalagayan ng ating unawa ng mga mag- kapaligiran at katangiang pisikal o heograpiya sa pamumuhay ng tao? aaral. Ang guro ay may kalayaang magdagdag 3. Paglalapat at Pag-uugnay pa ng iba pang pahayag Ugnay-Unawa (#Ating Ilapat at Iugnay) o babasahin na sa Sa bahaging ito, ang mga mag-aaral ay kanilang ibabahagi ang mga obserbasyon sa tingin niyang kanilang kapaligiran partikular na sa kanilang lokalidad patungkol sa ugnayan ng naaangkop sa mga katangiang pisikal o heograpiya sa kabuhayan. mag-aaral batay sa Kaugnay na Paksa 3: Ang Heograpiya at ang Kultur lokalisasyon at kontekstwalisasyon ng 1. Pagproseso ng Pag-unawa aralin. Bilang ito ay sumasalamin sa kabuuan ng pagkabansa ng Pilipinas, saan ka man lupalop makarating sa ating bansa at Ang mga kung ano man ang mararamdaman mong temperature, ang impormasyong ito kultura ay maaninag kailanman. Sa mga tradisyon, paniniwala, patungkol sa batas, musika, sayaw at iba pang aspekto, tiyak na tiyak ang kapaligiran ay impluwensya ng kultura sa katangiang pisikal ng bansa. Sa maaaring gawing gabay pamamagitan ng mga sumusunod na babasahin, ang mga mag- sa pagproseso ng pag- aaral ay kanilang susuriin ang mga katangian nito: unawa ng mga mag- 2. Pinatnubayang Pagsasanay aaral. Ang guro ay may Tanong-Tugon, Pampadunong (#Pamprosesong kalayaang magdagdag Katanungan): pa ng iba pang pahayag Ang mga sumusunod na katangungan ay maaaring gawing gabay ng guro sa pagtatalakay o babasahin na sa ng aralin. tingin niyang naaangkop sa mga Ano ang mga direktang impluwensya ng pagiging kapuluan at mga iba pang katangiang mag-aaral batay sa pisikal ng bansa sa pagsulong ng kultura? lokalisasyon at Sa paanong maisasalamin ang kultura ng ating bansa sa pamamagitan ng kanyang pisikal na katangian? 10  3.Paglalapat at Pag-uugnay kontekstwalisasyon ng Ugnay-Unawa (#Ating Ilapat at Iugnay) aralin. Sa bahaging ito, ang mga mag-aaral ay kanilang ibabahagi ang mga obserbasyon sa kanilang kapaligiran partikular na sa kanilang lokalidad patungkol sa ugnayan ng katangiang pisikal o heograpiya sa kabuhayan. KATANGIANG PISIKAL O HEOGRAPIKAL KULTURA NG INYONG LOKALIDAD 1. ANYONG LUPA Ang mga anyong lupa sa amin ay mga … 2. ANYONG TUBIG Ang mga anyong tubig sa amin ay mga … 3. KLIMA AT PANAHON Ang klima o panahon sa amin ay … D. Paglalahat IKATLONG ARAW Gawing gabay ang mga Book-Lat Mulat (#Handang Mamulat sa mga Konseptong Dapat) sumusunod na katanungan: Sa bahaging ito, ang mga mag-aaral ay kinakailangang mag-#book para sa kanilang trip o paglalakbay patungkol sa arlin. Ang kanilang gagawin ay itala ang mga konsepto o Ano ang mga ideyang nagpamulat at umantig sa mga isip at puso nila patungkol sa aralin at ugnayan importanteng sa pang araw-araw na pamumuhay. napag-aralan mo sa araling ito? Ano ang mga ________________________________________________ konseptong hindi mo sigurado noong umpisa pero ngayon ay naging KALIMANG ARAW malinaw na? Gawing gabay ang mga Istasyong Madunong (Choo Choo!!! Bibiyahe na ang sumusunod na #BrainTrain) katanungan sa pagsagawa ng gawaing Sa gawaing ito, ang mga mag-aaral ay maglalakbay ito: gamit ang #BrainTrain. Sila ay dadaan sa mga iba’t ibang istasyon at kanilang itatala ang kanilang naging Ano ang mga pagbubuod sa aralin. importanteng 11  napag-aralan mo sa Exit Ticket: araling ito? Ang mga mag-aaral ay kanilang sasagutin ang “exit ticket form” bilang tanda ng pagtatapos ng kanilang pag-aaral ng aralin. IV. EBALWAYSON NG PAGKATUTO: PAGTATAYA AT PAGNINILAY TALA SA GURO A. Pagtataya 1. Pagsusulit Ang bahaging ito ay Relay-Relasyonal: maaaring gawaing Ang mga mag-aaral ay susuriin ang mga pagkakapareho at pangkatan. pagkakaiba ng mga katangian o konsepto ng KABUHAYAN, KAPALIGIRAN AT KULTURA at kanilang ugnayan sa isa’t isa. Bidyo-Ok! Magpapakita ang guro ng iba’t ibang bidyo na tumutukoy sa katangiang pisikal o heograpiya ng bansa at ito’y iuugnay ng mga mag-aaral sa konsepto sa kabuhayan, kapaligiran o kultura. Pagkatapos nito ay magbibigay ng pahayag ang mga mag-aaral patungkol sa ugnayan at posibleng epekto nito. MGA BIDYO AT PAHAYAG ANONG K at Kanyang Ugnayan at Epekto 12 B. Pagbuo ng Itala ang naobserhan sa Epektibong Pamamaraan Problemang Naranasan at Hinihikayat ang mga Anotasyon pagtuturo sa alinmang Iba pang Usapin guro na magtala ng mga sumusunod na bahagi. kaugnay na obserbasyon o anomang Estratehiya kritikal na kaganapan sa pagtuturo na nakakaimpluwensya sa pagkamit ng mga Kagamitan layunin ng aralin. Maaaring gamitin o baguhin ang ibinigay na template sa pagtatala Pakikilahok ng mga Mag- ng mga kapansin- aaral pansing lugar o alalahanin sa pagtuturo. At iba pa Bilang karagdagan, ang mga tala dito ay maaari ding maging isa mga gawain na ipagpapatuloy sa susunod na araw o mga 13  karagdagang aktibidad na kailangan. C. Pagninilay Gabay Na Tanong Sa Pagninilay (Para Sa Mga Mag-Aaral) Ang mga entry sa seksyong ito ay mga Ano Ang Aking Naranasan? pagninilay ng guro tungkol sa Ano Ang Aking Naramdaman? pagpapatupad ng buong aralin, na magsisilbing Ano Ang Aking Gagawin? input para sa pagsasagaw ng LAC. Para Sa Guro Maaaring gamitin o baguhin ang ibinigay na Paskilatis (Face And Book Your Self For A Self Exploration Trip) mga gabay na tanong sa pagkuha ng mga insight ng guro. Pakiramdam ko, ang linggong ito ay ___________________________________________ Naging mapanghamon ang pagtuturo dahil ___________________________________________ Sa huli, nagtagumpay ang pagtuturo sapagkat ang pagkatuto ng mga mag-aaral ay makikita sa ___________________________________________ 14  4 Kuwarter 2 Modelong Banghay Aralin Aralin sa Araling Panlipunan 2 Modelong Banghay Aralin sa Araling Panlipunan Baitang 4 Kuwarter 2: Aralin 2 (Linggo 2) TP 2024-2025 Ang materyal na ito ay inilaan lamang para sa paggamit ng mga guro na kalahok sa implementasyon ng MATATAG K to 10 Curriculum sa taong panuruang 2024-2025. Layunin nito na tumulong sa paghahatid ng mga nilalaman, pamantayan, at mga kasanayang pampagkatuto ng kurikulum. Ang anumang hindi awtorisadong pagkopya, pamamahagi, pagbabago, o paggamit ng materyal na ito labas sa itinakdang saklaw ay mahigpit na ipinagbabawal at maaaring magresulta sa angkop na mga mga legal na hakbang at kaparusahan. Ang mga akda na ginamit sa materyal na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga bumuo ng materyal ang karapatang-aring iyon. Mga Tagabuo Manunulat: Helengrace A. Lao, Ph.D. (Western Mindanao State University) Tagasuri Florisa B. Simeon, Ph.D. (Philippine Normal University — Manila) Mga Tagapamahala Philippine Normal University Research Institute for Teacher Quality SiMMER National Research Centre Pinagsikapang tiyakin ang kawastuhan ng mga impormasyon na nasa materyal na ito. Para sa mga katanungan o puna, maaari pong sumulat o tumawag sa Tanggapang ng Direktor ng Bureau of Learning Resources sa pamamagitan ng pagtawag sa mga numero ng telepono (02) 8634-1072 at 8631-6922 o sa pamamagitan ng email sa [email protected]. ARALING PANLIPUNAN/ KUWARTER 2 / BAITANG 4 I. NILALAMAN NG KURIKULUM, PAMANTAYAN, AT MGA KASANAYAN SA ARALIN A. Mga Pamantayang Naipamamalas ang pag-unawa sa ugnayan ng tao at heograpiya bilang batayan sa angkop na pagtugon sa mga Pangnilalaman oportunidad at hamong kaakibat nito. B. Mga Pamantayan sa Nakabubuo ng gawaing nagsusulong sa pangangalaga at paglinang ng mga pinagkukunang yaman. Pagganap C. Mga Kasanayan at Kasanayan sa Pakikinig at Pagbasa Layuning Pampagkatuto Natutukoy ang mga pinagkukunang-yamang Lupa na matatagpuan sa bansa. a. Naibibigay ang mga iba't-ibang yamang lupa ng bansa. b. Naiisa-isa ang mga biyaya ng mga likas na yamang lupa ng bansa. c. Naiuugnay ang mga yamang lupa ng bansa sa epekto nito sa tao at sa kanyang kabuhayan, kapaligiran, at kultura. Naipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang pang-ekonomiko ng mga pinagkukunang yaman Lupa ng bansa. a. Nailalahad ang mga pang-ekonomiyang aspekto ng pinagkukunang yaman ng bansa. b. Nakapaglalahad ng mga iba't ibang kahalagahan ng yamang Lupa sa pambansang ekonomiya. c. Nakapagsasalaysay ng mga magandang epekto ng paggamit ng mga yamang lupa sa ekonomiya ng bansa. d. Naibabahagi ang mga pakinabang pang-ekonomiya mula sa paggamit ng yamang pambansa para sa kabuhayan, kapaligiran at kultura 1  Natatalakay ang mga hamon at pagtugon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa a. Nasusuri ang mga iba’t bang hamon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa b. Naiisa-isa ang mga batas at ahensya ng pamahalaan na tumutugon sa pagpapahalaga at pagpapanatili ng mga likas na yaman ng bansa. c. Nakapagbibigay ng mga paraan sa pagtugon sa mga hamon pangkabuhayan ng bansa d. Naipaghahambing ang mga epekto ng hamon at pagtugon ng gawaing pangkabuhayan ng bansa sa kabuhayan, kapaligiran at kultura. D. Nilalaman Mga Pinagkukunang – Yaman ng Bansa (Likas na Yaman – Lupa) E. Integrasyon Kaalaman sa pananalapi o pang-ekonomiko (financial literacy) Kaalamang pangkapaligiran (environmental literacy) Lokalisasyon II. BATAYANG SANGGUNIAN SA PAGKATUTO Antonio, E., et al. (2018). Kayamanan 4. Rex Printing Company: Quezon City. Bruselas-Mien, J., Perez, L., Dejuras-Nocos, A., & Abanto-Pura, J. (2020). Ikatlong Markahan – Modyul 3: Batas at Panuntunang Pangkapaligiran, Susundin Ko! Unang Edisyon. Legazpi City. Merciales, F. L. (2020). Ikalawang Markahan – Modyul 1: Pakinabang Pang-ekonomiko ng Likas na Yaman ng Pilipinas. Unang Edisyon. Legazpi City. Villanueva, V. M. (2018). #ABKD: Ako Bibo Kase Dapat (Alpabeto ng Inobatibo at Makabagong Guro ng Araling Panlipunan, Edukasyon sa Pagpapakatao, at Filipino). VMV Publishing House: Makati, Bangkal. 2 ARALING PANLIPUAN / KUWARTER 2 / BAITANG 4 II. MGA HAKBANG SA PAGTUTURO AT PAGKATUTO TALA SA GURO A. Pagkuha ng UNANG ARAW Ang mga nakitang Dating halimbawang 1. Munting Balik- Aral Kaalaman gawain ay maaarig Ipagawa sa mga mag-aaral ang sumusunod na gawain: maging gabay o pagpilian para lubos Halina’t-Umawit: na maunawaan ang Ipapaawit sa mga mag-aaral ang awiting : Anyong Lupa Song” sa himig ng kantang Leron- pag-aaralang Leron sinta. (https://youtu.be/o_URZvtK_hs). paksa na may kinalaman sa yamang Tugma-Akin: Hatiin ang klase sa dalawang pangkat. Ang mga mag-aaral na napabilang lupa. sa unang pangkat ay magsusulat sa isang pirasong papel ng isang Anyong Lupa na nabanggit sa awitin. Samantala, ang mga mag-aaral sa Ikalawang Pangkat ay magsusulat sa isang pirasong papel ng katangian ng anyong lupa na nabanggit sa awitin. Pagkatapos magawa ang tuntunin ng aktibidad, humanap ng kapareha na kung saan magkatugma ang bitbit na pangalan ng anyong lupa sa katangian nito. Gawain 1: Mapa-Tingin Panuto: Gamit ang pisikal na mapa ng Pilipinas, itala ang iba’t ibang anyong lupa na makikita sa Pilipinas at sabihin kung saang pulo kadalasan itong nakikita. Gamitin ang talaan na makikita sa ibaba. Mula sa: kgoo.dcmusic.ca Anyong Lupa Pulo kadalasang nakikita (Luzon,Visayas, Mindanao) 3 B. Paglalahad ng 1. Paglinang sa Kahalagahan sa Pagkatuto sa Sa bahaging ito, Layunin dapat bigyang- Aralin diin ng guro na ang Gawin ang mga sumusunod na paraan sa Yamang Lupa ay mga interaktibong talakayan: likas na yaman ng bansa. Masdan-Larawan: Magbigay ng mga produkto na maaaring makuha sa mga anyong lupa na nasa larawan. Mula sa: http://2.bp.blogspot.com/ Papel Ng Karunungan: Isulat ang mga naisip na kasagutan sa inihandang papel na nakapaskil sa pisara. Buo-Salita: Ibigay ang mga salita mula sa kulang na mga titik na katumbas sa tawag natin sa mga produktong galing sa Lupa. Y__ma__g L__ __a 4  SUSING-SALITA: Pansinin ang mga susing salita bilang munting kahulugan sa nabuong salita sa itaas. Likas na yaman o kayamanan ng isang lugar o bansa na matatagpuan sa kalupaan. Ito ay kinabibilangan ng iba't ibang anyong lupa, kayamanan sa ibabaw ng lupa, at iba't ibang uri ng kalupaan. C. Paglinang at IKALAWANG ARAW Sa bahaging ito, Pagpapalalim Kaugnay na Paksa 1: Pinagkukunang – Yaman (Yamang Lupa) bigyang-diin ang mga halimbawa 1. Pagproseso ng Pag-unawa ng mga yaman Ikot-Repolyo: Magbigay ng iba pang halimbawa ng yamang lupa. Ipasa ang papelna na makukuha repolyo sa mga mag-aaral habang may musikang pinapatugtog, paghinto ng tugtog, sa kalupaan (Hal. babalatan ng may hawak sa papel na repolyo at magbibigay ng isang halimbawa nang palay, mais, gulay naayon sa hinihinging halimbawa na nakasaad balat. at prutas, halamang gamot, 2. Pinatnubayang Pagsasanay punong kahoy, mga Panoorin ang video tungkol sa mga yamang lupa sa ating bansa. Mga hayop, at mga materyales Yamang Lupa | Teacher Bunny - YouTube. Maaring gamitin ang mga sumusunod sa paggawa ng na tanong sa pagproseso ng mga kaalaman na makukuha nila sa pinanood na iba’t ibang bidyo. kasangkapan at Pamprosesong Katanungan: (Halimbawa lamang ito, maaring dagdagan ang mga kagamitan katanungan) na nanggagaling 1. Saan nanggagaling ang ating mga Yamang lupa? sa troso na 2. Ano ang mga iba't ibang uri ng yaman lupa na matatagpuan sa ating bansa? kinukuha sa 3. Ano-ano ang mga kagamitan at produkto na nakukuha sa mga yamang lupa? kabundukan, atbp.) 4. Bakit mahalaga ang mga yamang lupa? Mahalagang 3. Paglalapat at Pag-uugnay. patnubayan ang mga mag-aaral Gawain 2: Tanong-Tugon: Humanap ng kapareha at ibigay ang tugon sa sumusunod na habang nanonood sila ng bidyo tanong: 5 Tanong 1 Tugon Mo Tugon N’ya ____________________ ____________________ Ano ang ibig sabihin ng ____________________ ____________________ Likas na Yaman? ____________________ ____________________ ___________ ___________ Iproseso ang Tanong 2 Tugon Mo Tugon N’ya mga kasagutan ng mga mag-aaral sa Ano-ano ang mga ____________________ ____________________ “Tanong-Tugon” yamang lupa na ____________________ ____________________ at bigyang - diin na matatagpuan sa inyong ____________________ ____________________ ang mga yaman ng paligid o komunidad? ___________ ___________ bansa ay may malalim na ugnayan sa kabuhayan, kalikasan, Tanong 3 Tugon Mo Tugon N’ya at kultura nito. Ito ang nagbibigay buhay Ano sa tingin ninyo ang Tugon Mo ____________________ ____________________ sa ating ekonomiya, epekto sa ating nagpapalaganap ____________________ ____________________ kabuhayan, kapaligiran at ng kahalagahan ng ____________________ ____________________ pangangalaga sa kultura kung sagana tayo sa yamang lupa? ____________________ ____________________ kalikasan, at ____________________ ____________________ nagpapalakas sa pag-usbong ng ating kultura. Ito'y mga aspeto ng bansa Tanong 4 Tugon Mo Tugon N’ya na nagkakabuklod, nagpapalaganap ng Ano ang ating dapat ____________________ ____________________ pagkakakilanlan, gawin para hindi maubos ____________________ ____________________ at nagtutulak sa atin na mapanatili ang ating yamang lupa? ____________________ ____________________ ang yaman ng ating ____________________ ____________________ bayan. ____________ ____________ 6 Lagda ng Mag-aaral: Lagda ng Kamag-aral: ________________________ Lagda ng Kamag-aral: ________________________ Lagda ng Kamag-aral: ________________________ Gawain 3: BUO-KAHULUGAN: Mula sa naibigay na mga kasagutan, dugtungan ang mga hindi tinapos na pahayag. Ang mga yaman ng Kapag sagana sa Likas bansa ay may malalim na Yaman ang bansa, na ugnayan sa ito ay magiging pangkabuhayan, maunlad sapagkat… kapaligiran at kultura ng mga mamamayan dahil…. IKATLONG ARAW Kaugnay na Paksa 2: Mga Hamon at Pagtugon sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng Bansa 1. Pagproseso ng Pag-unawa Gawain 4: Trabaho: Buhay at Kabuhayan: Ang yamang lupa at tubig ay dalawang mahahalagang bahagi ng kalikasan na nagbibigay buhay sa maraming hanapbuhay sa komunidad. Sabihin kung ano ang tawag sa mga gawaing pangkabuhayan na inilalarawan sa bawat pahayag. HANAPBUHAY 7  1. Nagtatanim ng mga halamang nakakain gaya ng palay, mais, niyog, tubo, gulay at prutas. ____________________________ 2. Naghuhukay ng ginto at bakal ____________________________ 3. Pumuputol ng mga puno, lalo na ang mga puno ng kahoy, upang gawing kahoy o kahoy na pang-konstruksiyon. ____________________________ 4. Kumukuha ng isda o iba pang mga yamang-dagat ____________________________ 5. Nagmimina o kumukuha ng mga mineral, metal, o iba pang yamang mula sa kalaliman ng lupa. ____________________________ 2. Pinatnubayang Pagsasanay Maraming iba'tibang hamon ang kinakaharap ng mga gawaing pangkabuhayan sa isang bansa. Isa sa mga dahilan ay ang mga gawaing nakasisira sa kapaligiran at nagdudulot ng masamang epekto sa ating mga likas na yaman. PANSININ MO: Suriin ang mga larawan. Ano ang maaaring maidudulot nito sa ating mga likas na yaman at sa pangkabuhayan ng mga mamamayan? Mula sa: www.slideshare.net Sulat-isip: Hatiin ang klase sa dalawang grupo at bumuo ng dalawang malalaking bilog. Magsulat ng isang sagot ang bawat mag-aaral sa grupo ukol sa nakitang larawan sa papel na ipapasa-pasa sa bawat isa. Pagkatapos maikot ang papel sa lahat ng mga miyembro, tatawag ang guro ng isang kinatawan sa bawat grupo upang basahin ang lahat ng mga sagot na naisulat.Pagkatapos matawag ang mga kinatawan ng grupo, ipoproseso ng guro ang lahat ng kasagutan ng mga mag-aaral at ilahad ang kahalagahan ng pinagkukunang- yaman sa ating ekonomiya at sa mga kabuyahan, kapaligiran at kultura natin. Maaring idadaan ng guro ang diskusyon sa pamamagitan ng “graphic organizer” upang mabilis maiuugnay ng mga mag-aaral ang epekto ng masamang gawain o mga hamon sa ating likas na yaman sa hanap-buhay ng mga tao, sa kapaligiran, at sa kultura. 8 Itanong: Ano kaya ang mangyayari kung patuloy ang mga hamon sa ating mga likas na yamang lupa at tubig? Masdan Mo: Maghahanda Upang masolusyonan o malutas ang iba’t-ibang hamon sa ang guro ng papel ating mga likas na yamang lupa at tubig, ang pamahalaan na may nakasulat ay bumuo ng mga local at nasyunal na batas na : pangkapaligiran. Basahin ang mga sumusunod: MASAMANG 1. Ang RA 9003, o Ecological Waste Management Act of EPEKTO SA 2000, ay isang batas sa Pilipinasna naglalayong Yamang Lupa mapanatili ang kalinisan ng kapaligiran. Ipinatutupad nito ang wastong pagkakabukod- bukod ng basura sa pamamagitan ng paghihiwalay ng recyclable waste at compostable waste. 2. RA 8749 o Philippine Clean Air Act of 1999 ay naglalayong bawasan ang polusyon sa hangin sa pamamagitan ng regulasyon ng mga emisyon ng sasakyan, pagsasailalim sa pagsusuri ng mga emisyon ng sasakyan upang limitahan ang nakalalasong pollutants, kontrolin ang paninigarilyo sa mga pampublikong lugar at sasakyan, at pagtutol sa pagsusunog ng basura. 3. "Basura Ko, Bitbit Ko," "Tapat Ko, Linis Ko," "Clean and Green," at CLAYGO (Clean As You Go). Ang bawat pamayanan ay may mga panuntunan para sa pangangalaga ng kalikasan, na naglalayong suportahan ang pamahalaan sa pagpapalinis ng kapaligiran at pangangalaga sa kalusugan ng mamamayan. Kasama sa mga programa ang "Basura Ko, Bitbit Ko," "Tapat Ko, Linis Ko," "Clean and Green," at CLAYGO (Clean As You Go), na naglalayong linisin ang sariling kalat bago umalis sa isang lugar. Siksik-Saliksik: 1. Magsaliksik ng iba pang mga batas pangkapaligiran o programa ng pamahalaan na ipinatutupad ng ating pamahalaan o pamayaan upang malinang at maprotektahan ang ating mga likas na yamang lupa. 2. Alamin ang iba’t ibang ahensya ng pamahalaan na tumutulong sa pangangalaga ng ating mga likas na yaman. 9 3. Paglalapat At Pag-Uugnay Mula sa napag-aralang paksa, ipagawa ang mga sumusunod na gawain. Gawain 5: Punan-Detalye: Buuin ang “konseptong mapa” ng mga salita o detalye ayon sa mga kaalaman na nalikom sa talakayan tungkol sa kahalagahan ng pinagkukunang- yaman sa pambansang ekonomiya at sa gawaing pangkabuhayan ng mga mamamayan, kapaligiran at kultura. ____ ____ ___ ___ ___ ___ Itala ang mga kahalaganan Itala ang mga ng Yamang kahalaganan Lupa sa ng Yamang ekonomiya ng Lupa sa bansa ekonomiya ___ ___ ng bansa ___ ___ ____ ____ IKAAPAT NA ARAW Kaugnay na Paksa 3: Epekto Ng Pakinabang Pang-Ekonomiko ng mga Likas nna Yaman (Lupa) sa Tao sa Kanyang Kabuhayan, Kapaligiran at Kultura 1. Pagproseso ng Pag-unawa Buo Pangungusap Kumpletuhin ang pangungusap batay sa nakaraang aralin. Piliin ang mga sagot sa loob ng kahon. 10  KAPATAGAN TURISTA GULAY KABUNDUKAN PRUTAS 1. Ang Pilipinas ay binubuo ng malalawak na _____________________. 2.Sa kapatagan matatagpuan ang malalaking taniman ng ___________ at __________. 3. Maraming magagandang tanawin na dinarayo ng mga _____________. 4. Ang mga troso na ginagawang “plywood” ay yaman na matatgpuan sa _________. Buo-Salita: Buuin ang salita na may kaugnayan sa ating aralin ngayon. L__ __ __S Y__ __ __ N Ang "likas yaman" ay tumutukoy sa mga likas na kagamitan, yaman, o mga kalagayan sa kalikasan na may halaga para sa tao. 2. Pinatnubayang Pagsasanay Ano-ano kaya ang mga pakinabang na naibibigay ng mga Likas na yamang lupa tungo sa pag-angat ng ating ekonomiya? Gawain 7: Punan-Halaga: Punan ng sagot ang “graphic organizer” ng posibleng pakinabang na naibibigay ng mga likas na yamang lupa tungo sa pag-angat ng ating ekonomiya YAMANG LUPA 11 D. Paglalahat 1. Pabaong Pagkatuto Gawing gabay ang kuwadro sa pagtalakay at lubos na pagpapahalaga sa natutuhan sa aralin. Gawain 8: Bintana ng Pag-Unawa: Balikan muli ang mga napag-aralang konsepto tungkol sa yamang lupa at tubig at LIKAS NA punan ng mga kaisipan ang mga kahon. YAMAN:YAMA NG LUPA AT YAMANG TUBIG KAHULUGAN KAHALAGAHAN Nagmumula sa kalikasan na nagdudulot Pangunahing pinagmumulan ng mga ng benepisyo sa ekonomiya, kalusugan, pagkain kultura, at pangangalaga ng kalikasan Nagbibigay trabaho at kita sa mga komunidad, lalo na sa mga rural na 12  lugar na umaasa sa agrikultura at pangingisda KATANGIAN HAMON Maaring matatagpuan sa kalupaan Mga Gawain gaya ng pagtatapon ng o katubigan basura sa paligid at mga katubigan, pagputol ng mga kahoy, pagkakaingin, pangangaso, paggamit ng laso at dinamita sa pangingisda, at pagbpapabaya sa mga anyong lupa at tubig na siyang pinangagalingan ng mga yamang lupa at tubig. May mga ahensya ang mga pamahalaan na namamahala Mahalagang malagom ang naging pagninilay ng 2. Pagninilay sa Pagkatuto mga mag-aaral batay sa naging karanasan sa Gawain 10 buong proseso ng 1. Ano ang naranasan mo habang ginagawa ang mga gawain sa pagkatuto? pagtuturo. Ang mga 2. Ano ang naramdaman mo nang nalaman mo ang kahalagahan at mga hamon sa kasagutan kaugnay ng ating yamang lupa? naramdaman 3. Ano gagawin mo upang mapangalagaan ang mga yamang lupa? at naranasan ay makatutulong sa planong gagawin at pagpapaunlad sa mga susunod na pagbuo ng mga gawain at pagsasanay sa iba’t iba pang paparating na paksa at aralin. III. EBALWAYSON NG PAGKATUTO: PAGTATAYA AT PAGNINILAY MGA TALA SA GURO A. Pagtataya Gawain 11: Tara’t- Maglikha: Sagutin ang tanong sa loob ng kahon sa pamamagitan ng paggawa ng mga sumusunod na gawain. Pumili lamang ng isang gawain na sa tingin mo ay magagawa mo nang mahusay. 13  Ano ang ating dapat gawin upang umunlad ang kalagayang pang ekonomiya ng ating bansa sa pamamagitan ng ating mga likas yamang lupa? Pamantayan 4 3 2 1 Kabuluhan Lubhang Makbuluhan Hindi gaanong Hindi makabuluhan ang mensahe. makabuluhan makabuluhan ang mensahe ang mensahe. ang mensahe. ng sagot sa katanungan. Kalinawan Ng Lubhang Malinaw ang Hindi malinaw Hindi malinaw Paglalahad malinaw ang karamihan sa ang karamihan ang sa lahat ng mensahe at sa mensahe at mensahe at mensahe ng pananalitang pananalitang pananalitang sagot sa ginawa. ginawa. ginawa. katanungan. Paglalahad Kawili-wili at Epektibo ang May kaayusan Walang nakahihikayat paglalahad. at maliwanag kaayusan at ang paglalahd. ang paglalahad. hindi maliwanag ang paglalahad. 14 B. Pagbuo ng Itala ang naobserhan sa Epektibong Pamamaraan Problemang Naranasan at Hinihikayat ang mga Anotasyon guro na magtala ng mga pagtuturo sa alinmang Iba pang Usapin kaugnay na obserbasyon sumusunod na bahagi. o anomang kritikal na kaganapan sa pagtuturo Estratehiya na nakakaimpluwensya sa pagkamit ng mga layunin ng aralin. Kagamitan Maaaring gamitin o baguhin ang ibinigay na template sa pagtatala ng Pakikilahok ng Mag-aaral mga kapansin-pansing lugar o alalahanin sa pagtuturo. Iba pa Bilang karagdagan, ang mga tala dito ay maaari ding maging isa mga gawain na ipagpapatuloy sa susunod na araw o mga karagdagang aktibidad na kailangan. C. Pagninilay Pahayag-Paliwanag sa Danas ng Pagtuturo Ang mga entry sa seksyong ito ay mga pagninilay ng guro tungkol sa pagpapatupad Pakiramdam ko, ang linggong ito ng buong aralin, na aysapagkat________________________________________________________________________________ magsisilbing input para _________________________________________________________________________________________. sa pagsasagaw ng LAC. Naging mapanghamon ang pagtuturo dahil_______________________________________________ Maaaring gamitin o _________________________________________________________________________________________. baguhin ang ibinigay na Sa huli, nagtagumpay ang pagtuturo sapagkat ang pagkatuto ng mga mag-aaral ay makikita mga gabay na tanong sa sa______________________________________________________________________________ pagkuha ng mga insight ng guro. 15  4 Kuwarter 2 Modelong Banghay Aralin Aralin sa Araling Panlipunan 3 Modelong Banghay Aralin sa Araling Panlipunan Baitang 4 Kuwarter 2: Aralin 3 (Linggo) TP 2024-2025 Ang materyal na ito ay inilaan lamang para sa paggamit ng mga guro na kalahok sa implementasyon ng MATATAG K to 10 Curriculum sa taong panuruang 2024-2025. Layunin nito na tumulong sa paghahatid ng mga nilalaman, pamantayan, at mga kasanayang pampagkatuto ng kurikulum. Ang anumang hindi awtorisadong pagkopya, pamamahagi, pagbabago, o paggamit ng materyal na ito labas sa itinakdang saklaw ay mahigpit na ipinagbabawal at maaaring magresulta sa angkop na mga mga legal na hakbang at kaparusahan. Ang mga akda na ginamit sa materyal na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga bumuo ng materyal ang karapatang-aring iyon. Mga Tagabuo Manunulat: Helengrace A. Lao, Ph.D. (Western Mindanao State University) Tagasuri Florisa B. Simeon, Ph.D. (Philippine Normal University — Manila) Mga Tagapamahala Philippine Normal University Research Institute for Teacher Quality SiMMER National Research Centre Pinagsikapang tiyakin ang kawastuhan ng mga impormasyon na nasa materyal na ito. Para sa mga katanungan o puna, maaari pong sumulat o tumawag sa Tanggapang ng Direktor ng Bureau of Learning Resources sa pamamagitan ng pagtawag sa mga numero ng telepono (02) 8634-1072 at 8631-6922 o sa pamamagitan ng email sa [email protected]. ARALING PANLIPUNAN / KUWARTER 2 / BAITANG 4 I. NILALAMAN NG KURIKULUM, PAMANTAYAN, AT MGA KASANAYAN SA ARALIN A. Mga Pamantayang Naipamamalas ang pag-unawa sa ugnayan ng tao at heograpiya bilang batayan sa angkop na pagtugon sa Pangnilalaman mga oportunidad at hamong kaakibat nito. B. Mga Pamantayan sa Nakabubuo ng gawaing nagsusulong sa pangangalaga at paglinang ng mga pinagkukunang yaman. Pagganap C. Mga Kasanayan at Kasanayan sa Pakikinig at Pagbasa Layuning Pampagkatuto Natutukoy ang mga pinagkukunang-yamang Lupa at Tubig na matatagpuan sa bansa. a. Naibibigay ang mga iba't ibang yamang lupa at tubig ng bansa. b. Naiisa-isa ang mga biyaya ng mga likas na yaman lupa at tubig ng bansa. c. Naiuugnay ang mga yaman ng bansa sa epekto nito sa tao at sa kanyang kabuhayan, kapaligiran, at kultura. Naipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang pang-ekonomiko ng mga pinagkukunang yaman Lupa at Tubig ng bansa. a. Nailalahad ang mga pang-ekonomiyang aspekto ng pinagkukunang yaman mg bansa b. Nakapaglalahad ng mga iba't ibang kahalagahan ng yamang lupa at tubig sa pambansang ekonomiya. c. Nakapagsasalaysay ng mga magandang epekto ng paggamit ng mga yamang lupa at tubig sa ekonomiya ng bansa. d. Naibabahagi ang mga pakinabang pang-ekonomiya mula sa paggamit ng yamang pambansa para sa kabuhayan, kapaligiran at kultura Natatalakay ang mga hamon at pagtugon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa a. Nasusuri ang mga iba’t bang hamon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa b. Naiisa-isa ang mga batas at ahensya ng pamahalaan na tumutugon sa pagpapahalaga at pagpapanatili ng mga likas na yaman ng bansa. c. Nakapagbibigay ng mga paraan sa pagtugon sa mga hamon pangkabuhayan ng bansa d. Naipaghahambing ang mga epekto ng hamon at pagtugon ng gawaing pangkabuhayan ng bansa sa kabuhayan, kapaligiran at kultura. 1  D. Mga Kasanayan at Kasanayan sa Pakikinig at Pagbasa Layuning Natutukoy ang mga pinagkukunang-yamang Lupa at Tubig na matatagpuan sa bansa. Pampagkatuto a. Naibibigay ang mga iba't ibang yamang lupa at tubig ng bansa. b. Naiisa-isa ang mga biyaya ng mga likas na yaman lupa at tubig ng bansa. c. Naiuugnay ang mga yaman ng bansa sa epekto nito sa tao at sa kanyang kabuhayan, kapaligiran, at kultura. Naipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang pang-ekonomiko ng mga pinagkukunang yaman Lupa at Tubig ng bansa. a. Nailalahad ang mga pang-ekonomiyang aspekto ng pinagkukunang yaman ng bansa. b. Nakapaglalahad ng mga iba't ibang kahalagahan ng yamang lupa at tubig sa pambansang-ekonomiya. c. Nakapagsasalaysay ng mga magandang epekto ng paggamit ng mga yamang lupa at tubig sa ekonomiya ng bansa. d. Naibabahagi ang mga pakinabang pang-ekonomiya mula sa paggamit ng yamang pambansa para sa kabuhayan, kapaligiran at kultura Natatalakay ang mga hamon at pagtugon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa a. Nasusuri ang mga iba’t bang hamon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa b. Naiisa-isa ang mga batas at ahensya ng pamahalaan na tumutugon sa pagpapahalaga at pagpapanatili ng mga likas na yaman ng bansa. c. Nakapagbibigay ng mga paraan sa pagtugon sa mga hamon pangkabuhayan ng bansa d. Naipaghahambing ang mga epekto ng hamon at pagtugon ng gawaing pangkabuhayan ng bansa sa kabuhayan, kapaligiran at kultura. E. Integrasyon Kaalaman sa pananalapi o pang-ekonomiko (financial literacy) Kaalamang pangkapaligiran (environmental literacy) Lokalisasyon II. BATAYANG SANGGUNIAN SA PAGKATUTO Antonio, E., et al. (2018). Kayamanan 4. Rex Printing Company: Quezon City. Bruselas-Mien, J., Perez, L., Dejuras-Nocos, A., & Abanto-Pura, J. (2020). Ikatlong Markahan – Modyul 3: Batas at PanuntunangPangkapaligiran, Susundin Ko! Unang Edisyon. Legazpi City. Merciales, F. L. (2020). Ikalawang Markahan – Modyul 1: Pakinabang Pang-ekonomiko ng Likas na Yaman ng Pilipinas. Unang Edisyon. Legazpi City. Villanueva, V. M. (2018). #ABKD: Ako Bibo Kase Dapat (Alpabeto ng Inobatibo at Makabagong Guro ng Araling Panlipunan, Edukasyon sa Pagpapakatao, at Filipino). VMV Publishing House: Makati, Bangkal. 2 III. MGA HAKBANG SA PAGTUTURO AT PAGKATUTO TALA SA GURO A. Pagkuha ng UNANG ARAW Dating Kaalaman 1. Maikling Balik-Aral Ipagawa sa mga mag-aaral ang sumusunod na gawain: Tugma-Akin: Hatiin ang klase sa dalawang pangkat. Ang mga mag-aaral na napabilang sa unang pangkat ay magsusulat sa isang pirasong papel ng mga halimbawa ng Anyong Tubig mula sa dati nilang kaalaman. Samantala, ang mga mag-aaral sa Ikalawang Pangkat ay magsusulat sa isang pirasong papel ng katangian ng anyong tubig mula sa dati nilang kaalaman. Pagkatapos magawa ang tuntunin ng aktibidad, humanap ng kapareha na kung saan magkatugma ang bitbit na pangalan ng anyong tubig sa katangian nito. 2. Pidbak (Opsiyunal) B. Paglalahad ng 1. Paglinang sa Kahalagahan sa Pagkatuto sa Aralin Layunin Sa bahaging ito, dapat bigyang Gawin ang mga sumusunod na paraan sa diin ng guro na interaktibong talakayan: ang Yamang tubig ay mga Masdan-Larawan: Magbigay ng mga produkto na likas na yaman ng maaaring makuha sa mga anyong tubig na nasa bansa. larawan. Mula sa: http://2.bp.blogspot.com/ 2. Paghawan ng Bokabolaryo sa Nilalaman ng Aralin Papel Ng Karunungan: Isulat ang mga naisip na kasagutan sa inihandang papel na nakapaskil sa pisara. 3  Mga Produkto Na Galing Sa Tubig Buo-Salita: Ibigay ang mga salita mula sa kulang na mga titik na katumbas sa tawag natin sa mga produktong galing Tubig. Y__m____g T__b __g Susing-Salita: Pansinin ang mga susing salita bilang munting kahulugan sa nabuong salita sa itaas. Likas na yaman o kayamanan ng isang YAMANG lugar o bansa na na nagmula sa mga TUBIG katubigan. C. Paglilinang at Kaugnay na Paksa 1: Pinagkukunang – Yaman (Yamang Tubig) Sa bahaging ito, Pagpapalalim bigyang-diin ang 1. Pagproseso Ng Pag-Unawa mga halimbawa Ikot-Repolyo: Magbigay ng iba pang halimbawa ng yamang tubig. Ipasa ang papel na ng mga yaman na makukuha repolyo sa mga mag-aaral habang may musikang pinapatugtog, paghinto ng tugtog, sa Tubig babalatan ng may hawak sa papel na repolyo at magbibigay ng isang halimbawa na (Hal. isda, hipon naaayon sa hinihinging halimbawa na nakasaad balat. at iba pang yamang dagat, seaweed, perlas, at mga halamang nagmumula sa katubigan) Mahalagang 4 2. Pinatnubayang Pagsasanay patnubayan ang mga mag-aaral Panoorin ang video tungkol sa mga yamang tubig sa ating bansa. Mga Yamang Tubig | habang nanonood Teacher Bunny - YouTube. Maaring gamitin ang mga sumusunod na tanong sa pagproseso sila ng bidyo. ng mga kaalaman na makukuha nila sa pinanood na bidyo. Pamprosesong Katanungan: (Halimbawa lamang ito, maaring dagdagan ang mga katanungan) 1. Saan nanggagaling ang ating mga Yamang Tubig? 2. Ano ang mga iba’t-ibang uri ng yamang tubig na matatagpuan sa ating bansa? 3. Ano-ano ang mga kagamitan at produkto na nakukuha sa mga yamang tubig? 4. Bakit mahalaga ang mga yamang tubig Iproseso ang 3. Paglalapat at Pag-uugnay. mga kasagutan ng mga mag-aaral sa Gawain 1: Tanong-Tugon: Humanap ng kapareha at ibigay ang tugon sa sumusunod “Tanong-Tugon” na tanong. at bigyang diin na ang mga yaman Tanong 1 Tugon Mo Tugon N’ya ng bansa ay may malalim na ____________________ ____________________ ugnayan sa Ano ang ibig sabihin ng kabuhayan, ____________________ ____________________ Likas na Yaman? kalikasan, at ____________________ ____________________ kultura nito. Ito ___________ ___________ ang nagbibigay buhay sa ating Tanong 2 Tugon Mo Tugon N’ya ekonomiya, nagpapala Ano-ano ang mga ganap ____________________ ____________________ ng kahalagahan ng yamang tubig na ____________________ ____________________ pangangalaga sa matatagpuan sa inyong ____________________ ____________________ kalikasan, paligid o komunidad? at nagpapalakas sa ___________ ___________ pag-usbong ng ating kultura. Ito'y mga aspeto ng bansa na nagkakabuklod,na gpapalaganap ng pagkakakilanlan, at nagtutulak sa atin na mapanatili 5  ang yaman ng Tanong 3 Tugon Mo Tugon N’ya ating bayan. Ano sa tingin ninyo ang Tugon Mo ____________________ ____________________ epekto sa ating ____________________ ____________________ kabuhayan, kapaligiran ____________________ ____________________ at kultura kung sagana ____________________ ____________________ tayo sa yamang tubig? ____________ ____________ Tanong 4 Tugon Mo Tugon N’ya Ano ang ating dapat ____________________ ____________________ gawin para hindi maubos ____________________ ____________________ ang ating yamang tubig? ____________________ ____________________ ____________________ ____________________ ____________ ____________ Lagda ng Kamag-aral: Lagda ng Mag-aaral: ________________________ Lagda ng Kamag-aral: ________________________ Lagda ng Kamag-aral: ________________________ Gawain 2: Buo-Kahulugan: Mula sa naibigay na mga kasagutan, dugtungan ang bitin na pahayag. 6  Ang mga yaman ng Kapag sagana sa Likas bansa ay may malalim na Yaman ang bansa, na ugnayan sa ito ay magiging pangkabuhayan, maunlad sapagkat… kapaligiran at kultura ng mga mamamayan dahil…. Maghahanda IKALAWANG ARAW ang guro ng papel na may nakasulat Kaugnay na Paksa 2: Mga Hamon at Pagtugon sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng na : Bansa