AP5-TWE.pdf

Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5 Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan Ikaapat na Edisyon (K to 12) (Teachers Wraparound Edition) Karapatang-ari 2023 ng Phoenix Publishing House, Inc. at nina Ailene G. Baisa-Julian at Nestor S. Lontoc RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN Ipinagbabawal na...

Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5 Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan Ikaapat na Edisyon (K to 12) (Teachers Wraparound Edition) Karapatang-ari 2023 ng Phoenix Publishing House, Inc. at nina Ailene G. Baisa-Julian at Nestor S. Lontoc RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN Ipinagbabawal na sipiin ang anumang bahagi ng aklat na ito nang walang pahintulot mula sa mga may-akda o sa tagapaglathala maliban sa isang nagnanais na sumipi ng ilang bahagi upang suriin sa isang magasin o pahayagan. Pinagsikapan ng mga awtor na matagpuan ang mga may-akda at mga may-ari ng larawan upang makuha ang kanilang permiso sa paggamit ng kanilang akda at larawang may karapatang-ari subalit kung hindi man naging matagumpay ang kanilang pagsisikap sa lahat ng pagkakataon, mangyari lamang na makipag-ugnayan sa tagapaglathala, ang Phoenix Publishing House, Inc., Quezon City para sa karampatang pagkilala. Ang anumang pagkukulang o kamalian sa pagsipi at iba pang kamalian na maaaring nakapaloob sa aklat ay hindi sinasadya at pagsisikapang maiwasto sa susunod na paglilimbag. Bukas ang Phoenix Publishing House, Inc. sa inyong mga komento at mga pagwawasto. Pinagsusumikapan ng Phoenix Publishing House na regular na i-update at dagdagan ang nilalaman ng batayang aklat na ito. Sa kabila ng masusi at maingat na pagpili, ang mga nilalamang naka-link sa QR codes na matatagpuan sa aklat sa oras ng pag-access ay maaaring hindi na kompleto o hindi na tama. Kung kaya, walang pananagutan angTagapaglathala para sa katumpakan (accuracy), nilalaman (content), o kabisaan (validity) ng mga third-party site at mga link na matatagpuan sa QR codes. Ang mabilis at magaang paraan ng pagpaparating ng mga impormasyong may kaugnayan sa aralin ang pangunahing layunin sa paggamit ng mga link na ito. Bagama’t tiniyak na wasto ang nilalaman ng mga QR code sa araw ng pagkakalathala ng aklat, hindi matitiyak ng Tagapaglathala na ang mga link na ito ay gagana sa lahat ng oras, gayundin, wala itong kontrol sa accessibility at nilalaman ng linked pages at websites. Habang sinisikap ng Tagapaglathala na tanging sa mapagkakatiwalaang websites lamang magmumula ang mga link, ang mga may-ari ng site maging ang nilalaman ay maaaring mapalitan nang walang abiso at maaari itong mangyari bago pa man magkaroon ng pagkakataon ang Tagapaglathala na iwasto ang isang link na napalitan ang nilalaman sa oras na ang aklat ay nailathala na. Sa gayon, partikular na tinatanggihan ng Tagapaglathala ang lahat ng garantiya at representasyon sa anumang nilalamang matatagpuan sa mga QR code at may karapatan ang Tagapaglathala na maglapat ng pagbabago sa aklat sa anumang oras nang walang abiso. Sa anumang pagkakataon, hindi mananagot ang Tagapaglathala para sa anupamang pinsala, maging sa anyo ng isang kontrata, kapabayaan, o pagkukulang, na nagmula sa, o kaugnay sa, paggamit ng aklat na ito at ng nilalaman ng mga QR code. 927 Quezon Ave., Quezon City KASAPI: PHILIPPINE Telepono: (02) 8375–1640 EDUCATIONAL Fax: (02) 8374–8061 PUBLISHERS Website: [email protected] ASSOCIATION ISBN: 978-971-06-5965-4 ii  Talaan ng Nilalaman Paunang Salita, v Kabanata I Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino Aralin 1 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas sa Mundo, 2–15 Aralin 2 Ang Pilipinas Bilang Bansang Tropikal, 16–27 Aralin 3 Ang Pinagmulan ng Pilipinas at ng Lahing Pilipino, 28–40 Aralin 4 Lipunan at Kabuhayan ng Sinaunang Pilipino, 41–54 Aralin 5 Mga Paniniwala, Tradisyon, at Kagawiang Panlipunan ng Sinaunang Pilipino, 55–70 Kabanata II Pamunuang Kolonyal ng Espanya (Ika-16 hanggang Ika-17 Siglo) Aralin 6 Ang Kolonisasyon at mga Dahilan ng Pananakop ng Espanya sa Pilipinas, Aralin 7 Ang Pagkakatatag ng Kolonyang Espanyol sa Pilipinas, iii Aralin 8 Paraan ng Pananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas (Ang Kristiyanismo at ang Reduccion), Aralin 9 Paraan ng Pananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas (Encomienda, Tributo, at Polo y Servicios), Aralin 10 Ang Pilipinas sa Ilalim ng Kapangyarihan ng Patronato Real, Kabanata III Pagbabagong Kultural sa Pamahalaang Kolonyal ng mga Espanyol Aralin 11 Ang Panahanan at Katayuan ng mga Pilipino sa Lipunan sa Panahon ng Espanyol, Aralin 12 Epekto ng Kulturang Espanyol sa Kulturang Pilipino, Aralin 13 Pagbabagong Pampolitika sa Panahon ng Espanyol, Aralin 14 Patakarang Pangkabuhayan (Ekonomiya) ng mga Espanyol, Aralin 15 Pagpupunyagi ng mga Muslim at Katutubong Pangkat na Mapanatili ang Kalayaan, iv  Kabanata IV Mga Pagbabago sa Kolonya at Pag-usbong ng Pakikibaka ng Bayan (Ika-18 Siglo hanggang 1815) Aralin 16 Mga Lokal na Pangyayari Tungo sa Pag-usbong ng Pakikibaka ng Bayan, Aralin 17 Mga Pandaigdigang Pangyayaring Naging Salik sa Pagsibol ng Malayang Kaisipan, Aralin 18 Mga Naunang Pag-aalsa ng mga Makabayang Pilipino, Aralin 19 Ang Pagkabigo ng mga Pag-aalsa at ang Epekto Nito sa mga Pilipino, v  Paunang Salita Ang mga “kabataan ang pag-asa ng bayan” subalit nasa kamay ng mga guro ang paghubog sa mga kabataan lalo na sa mapanghamong panahon na ating kinakaharap sa kasalukuyan. Tunay na ang pandemyang dala ng COVID-19 ay nagdulot ng napakalaking pagbabago at hamon sa maraming aspekto ng buhay ng tao sa buong mundo lalo’t higit sa larang ng pagtuturo at pagkatuto. Gayunpaman, hindi hadlang ang krisis na ito upang hindi magpatuloy ang mga kabataang Pilipino sa pagtuklas ng kaalamang may kinalaman sa ating pinagmulan, kasaysayan, heograpiya, kalinangan, at kultura na kakailanganin sa paglinang ng buo at ganap na Pilipinong may kapaki- pakinabang na literasi. Kaya naman sa pagtugon natin sa hamong ito, kaisa ng bawat paaralan, mga guro, mga magulang, at lalo’t higit ng mga mag-aaral na Pilipino ang serye ng Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino (Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan) sa pagtataguyod ng epektibo, napapanahon, madali, at kapaki-pakinabang na pag-aaral ng Araling Panlipunan sa elementarya gamit ang digital na paraan ng pagtuturo sa panahon ng “new normal.” Ang Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino (Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan) (BLLP) ay isang inter-aktibo at integratibong serye sa Araling Panlipunan na gagabay sa mga mag-aaral sa kanilang paglalakbay tungo sa pagtuklas sa kanilang pagkakakilanlan bilang mga Pilipino. Sa bawat araling lalakbayin ng mga mag- aaral sa serye, sila ay “sasamahan” ng mga kapwa nila bata upang magkuwento, magpaliwanag, magpaalala, magganyak, at magbigay ng panuto. Inaasahang higit na magiging kawili-wili ang pag-aaral sapagkat kapwa bata rin ang kanilang magiging gabay. Ang edisyong ito ng Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino (Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan) ay nakabatay sa mga kasanayan sa pagkatutong itinatadhana ng K to 12 Dokumentong Pangkurikulum sa Araling Panlipunan ng Kagawaran ng Edukasyon. Kaugnay nito, sa espesyal na sipi ng Teachers Wraparound Edition (TWE) na ito, makikita na ang Most Essential Learning Competencies (MELC) na inilabas ng Kagawaran ng Edukasyon (DepEd) na naglalaman ng mga kaalaman, kasanayan, at maging ng mga pamantayang pangnilalaman at pagganap na dapat bigyang- pansin o tuon sa pagtuturo ng Araling Panlipunan sa bawat antas ay maingat na natukoy at naisama sa mga teksto, mga gawain, at pagsasanay na laan para sa bawat aralin. Makikita ang katagang “MELC” sa mga nilalaman ng aralin at maging sa mga pagsasanay na tumutugon sa paglinang ng mga kasanayang nakapaloob sa Most Essential Learning Competencies sa bawat yunit. Kapansin-pansin din na karamihan sa mga kasanayang nakapaloob sa MELC ng Araling Panlipunan partikular sa baitang 4 hanggang 6 ay mga makrong kasanayan. vi Mahalaga ang masusing pagsusuri at pag-aaral upang matukoy ang “implicit competencies” na kailangang maisama sa pagtuturo upang ganap at lubos na maunawaan ng mga mag-aaral ang bawat makrong kasanayang nakapaloob sa Most Essential Learning Competencies. Kaya naman, bahagi ng espesyal na sipi ng Teachers Wraparound Edition na ito ang MELC Compliance Chart kung saan makikita ang talaan ng mga nilalaman at mga pagsasanay na kailangan sa paglinang ng Most Essential Learning Competencies at maging sa kung saang pahina ng aklat matatagpuan ang mga ito. Mayroon ding mga bagong kasanayang dinagdag sa MELC na hindi makikita sa K to 12 Dokumentong Pangkurikulum sa Araling Panlipunan partikular sa baitang 5. Kaya naman, may mga karagdagang nilalaman at mga kaugnay na pagsasanay ang isinama rito na lilinang sa mga nasabing bagong kasanayan o learning competencies. Ang mga karagdagang nilalaman at mga pagsasanay na kaugnay ng mga ito ay naka-QR code. Sa serye ng Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino (Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan) ay nakapaloob ang lahat ng Most Essential Learning Competencies na kailangang maituro sa mga kabataang Pilipino sa panahon ng “new normal.” Gayunman, sa tulong ng seryeng ito maaari pang higitan ng bawat paaralan ang minimum competencies na nakapaloob sa MELC depende sa kakayahan at pangangailangan ng mga mag-aaral. Kaya naman, ang mga paksa, gawain, at mga pagsasanay sa seryeng ito ay sadyang iniangkop sa kakayahan at interes ng mga mag-aaral upang ang pagkatuto ay maging integratibo, makabuluhan, napapanahon, kawili-wili, nakalilinang ng kritikal at mapanuring pag-iisip, at makapaghahanda sa mga mag- aaral sa mga pagsubok at realidad ng totoong buhay. Kalakip din ng gabay o Teachers Wraparound Edition para sa Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino (Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan) 1 ang mga nasaliksik na makabuluhang mga impormasyon, napapanahong datos, at estadistika na tumutugon sa pagbabago ng panahon. Makatutulong ito upang higit pang mapalalim ang kaalaman ng mga mag- aaral sa bansang Pilipinas. Isa sa mga layunin ng mga manunulat at ng mga taong nasa likod ng seryeng Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino ang makatulong upang mapagaan at mapaikli ang oras na gugugulin ng mga guro sa paghahanda ng kanilang mga banghay aralin o unit plan. At dahil dito, isang magandang pagbabago ang ipinakikilala para sa Gabay sa Pagtuturo ng pinakabagong edisyon ng Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino (Napapanahong Kaalaman sa Araling Panlipunan) 1. Sa binagong gabay, ang Ikatlong Antas o Stage 3 ay nakapalibot na sa mismong imahen ng batayang aklat at gayundin makikita rito ang katagang “MELC” sa bawat gawain o pagsasanay na lumilinang sa Most Essential Learning Competencies. Sa pamamagitan nito, makikita agad ng guro ang mga mungkahing gawain at mga kagamitang kailangan para sa bawat bahagi at kung ang mga ito ay nakapaloob sa MELC. May mga espasyo ring nakalaan para maisulat ng guro ang mga modification o mga pagbabagong nais niyang gawin para higit na umangkop sa kanyang mga mag-aaral ang mga gawain sa pagkatuto. vii  Pinagbuhusan ng mahabang panahon at maingat na paghabi ang bawat bahagi o komponent ng gabay o Teachers Wraparound Edition upang makita ang pagiging thematic ng bawat aralin. Upang maisakatuparan nang maayos ang bawat bahagi, pinagsikapan ng mga manunulat na makabuo ng patnubay sa pagtuturo ng komprehensibo at nagtataglay ng lahat ng kakailanganin ng guro upang maituro nang maayos ang bawat aralin. Sa unang antas (Stage 1) makikita ang Pamantayang Pangnilalaman (Content Standards) at Pamantayan sa Pagganap (Performance Standards) gayundin ang pagsasalin (transfer), meaning-making na kinabibilangan ng mahahalagang tanong (essential questions), mahahalagang pag-unawa (understandings), at acquisition na kinabibilangan ng mga paksang tatalakayin (knowledge) at mga kasanayang lilinangin (skills). Sa ikalawang antas (Stage 2) naman makikita ang mga pagpapalalim na gawain para sa mga naunang aralin at inaasahang pagganap (transfer task) para naman sa huling aralin kung saan inaasahang maisasakatuparan ang transfer na nasa unang antas. Matatagpuan din sa ikalawang antas ang pamantayang gagamitin sa pagtatasa (rubric) at iba pang pagtatasa (assessment). Sa ikatlong antas (Stage 3) makikita ang plano sa pagtuturo at pagkatuto. Tiniyak ng mga manunulat ang alignment ng tatlong antas kaya ang mga bagay na inilagay sa una at ikalawang antas ay siguradong matatagpuan at maisasakatuparan sa ikatlong antas. Ang mga gawain sa ikatlong antas ay nakahanay para sa bawat sesyon o araw ng pagkikita. Sumusunod din ito sa komponent na naaayon sa mungkahing komponent ng DepEd tulad ng sumusunod: A. PAGTUKLAS na kinabibilangan ng sumusunod: 1. Panimula at Pagganyak—Sa bahaging ito maihahanda at magaganyak ang mga mag-aaral para sa isang matagumpay na pagtalakay sa paksa at sa kabuoan ng aralin. 2. Pagpapakilala ng Paksa at mga Inaasahang Pagganap—Sa bahaging ito maipakikilala sa mga mag-aaral ang mga paksang tatalakayin, mahahalagang tanong na lilinangin, gayundin ang mga gawaing magpalalalim sa aralin. Isinasagawa rin dito ang Simulan Natin, ang bahaging maaaring magamit sa apat na mahahalagang paraan: ➡ maaari itong magsilbing lunsaran o springboard para sa bagong paksa; ➡ maaari ding itong gamiting pagganyak para sa pagsisimula ng talakayang lilinang sa aralin; ➡ magsisilbi itong tagapag-ugnay o advance organizer ng mga konsepto o impormasyong alam ng mga mag-aaral (prior knowledge) patungo sa mga bagong paksa o kaalamang kanila pa lamang matututuhan; at ➡ sa pamamagitan ng mga gawain dito’y mapag-iisipan ng mga mag-aaral ang malalaking ideya o big ideas hinggil sa paksang tatalakayin. viii B. PAGLINANG na kinabibilangan ng sumusunod: 3. Paglinang sa aralin—Dito mababasa at matatalakay ang mga paksang kalakip ng bawat aralin. Mababasa rin ang ilang kuntil-butil na kaalamang tinatawag na Alam Mo Ba? na nagtataglay ng mga kaugnay na impormasyong lalong magpalalawak o magpayayaman sa paksang tinatalakay. Nakalahad ang mga ito sa paraang magaan at kawili-wili. 4. Isaisip Natin—matatagpuan sa bawat pagwawakas ng aralin. Dito isinasagawa ang pagbubuod sa mga paksang tinalakay upang mas madaling matandaan at maunawaan ng mga mag-aaral ang kabuoan ng nilalaman ng bawat aralin. 5. Pagtatasa —Dito napagtitibay at natatasa ang kaalaman ng mga mag-aaral sa mga paksang binasa at tinalakay. Kinabibilangan ito ng mga mapanghamong gawain at pagsasanay na hahasa at lilinang sa kasanayan ng mga mag-aaral na mag-isip, magsuri, magdesisyon, at bumuo ng makabuluhang mga bagay para sa sarili, sa kapwa, at sa bayan tulad ng sumusunod: ➡ Pag-usapan Natin—binubuo ng mga tanong na susukat sa kakayahan nilang mag-isip nang mapanuri at maglahad ng mga sagot na magpakikita ng kanilang malalim na pagkaunawa sa binasa at tinalakay. ➡ Sagutin Natin—binubuo ng mga pagtatasang hindi lamang nakapokus sa pagsasaulo ng mga kaalaman at kasanayan kundi naglalayong makabuo o makasagot sa mga tanong na makapagpatitibay sa pang-unawa at inaasahang magiging makabuluhan hindi lamang sa kanilang buhay sa kasalukuyan kundi maging sa hinaharap. ➡ Buoin Natin—kinapapalooban ng iba’t ibang uri ng graphic organizer na nakatutulong sa mga mag-aaral upang magkaroon ng biswal na pananaw sa paksa. Sa pamamagitan nito, mas maliwanag na mailalahad ang kaisipan o ideya. C. PAGLALAPAT na kinabibilangan ng sumusunod: 6. Magagawa Natin—pinakapuso ng bawat aralin. Dito nililinang ang iba’t ibang pagpapahalagang pangkatauhan. Ang mga gawain at pagsasanay na inilaan dito ay naglalayong gumabay sa mga mag-aaral upang sila’y maging mabubuting tao at gumawa ng tama sa lahat ng pagkakataon mayroon man o walang nakakikita sa kanila. 7. Palawakin Natin—Ito ay napakahalagang bahagi kung saan isasagawa ang mga Pagpapalalim na Gawain (para sa mga naunang aralin) at Inaasahang Pagganap (para sa mga huling aralin sa bawat kabanata). Binubuo ito ng mga makatotohanang gawaing maghahanda sa mga mag-aaral sa totoong buhay. Ang mga role o papel na gagampanan ng mga mag-aaral ay kahawig ng mga papel sa tunay na buhay. Dito maisasagawa ang transfer o pagsasalin ng natutuhan sa isang makatotohanang paraan. ix  8. Rubric—May rubric na nakalaan para magabayan ang mga mag-aaral sa mga pamantayan sa pagsasagawa ng Inaasahang Pagganap. Ito rin ang gagabay sa guro para sa angkop na pagmamarka sa mga gawain. Matatagpuan na sa bagong edisyon na ito ng Teachers Wraparound Edition ang ilang komponent tulad ng Buoin Natin at Magagawa Natin na mula sa batayang aklat noong mga nakaraang edisyon. Makikita ang mga ito sa bahaging Stage 3 at naka- highlight bilang gabay sa pagtuturo ng mga guro. Ang patnubay sa pagtuturo ay pinagbuhusan ng mahabang panahon ng paghahanda. Pinagsikapan ng mga manunulat na hindi lang basta bumuo ng pangkalahatang gabay kundi ng isang mabisang plano para sa bawat aralin kung saan nakahanay ang mga gawain para sa bawat araw o sesyon ng pagtuturo. Sa pamamagitan nito, inaasahang msatutulungan maging ang mga bagong guro o yaong mga gurong hindi nag-major ng Araling Panlipunan upang maisagawa nang matagumpay ang bawat aralin. Ang estilo ay masasabing “teacher friendly,” nagtataglay ng lahat ng kakailanganin ng guro upang makapagturo nang mabisa: layunin o tunguhin, mga kagamitan, mga makabagong pamamaraan, pagpapahalaga, malikhaing gawain, at mga sagot sa mga pagsasanay. Para sa lubos na pagkatutong hindi lamang nakatuon sa produkto kundi maging sa proseso, isinusulong ng Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino ang mga gawaing student- centered at makalilinang ng mapanuring pag-iisip at mahusay na pagpapasiya. Matatagpuan sa mga huling pahina ng aklat na ito ang mga paraan ng pagsasagawa sa iba’t ibang estratehiyang nakasentro sa mga mag-aaral. Inaasahang magagamit ito ng guro upang lalong maging kawili-wili ang pagkatuto ng Araling Panlipunan. Sa pamamagitan ng epektibong pagtuturo, mahusay na kagamitan/aklat, at mabibisang estratehiya, makahuhubog tayo ng mga mamamayang magiging sandigan ng bayan sa kinabukasan. Kaisa ang Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino sa pagtugon sa hamong ito. Mabuhay ka, Gurong Pilipino! x Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5 Pamantayan sa Programa Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, (Core Learning Area Standards) pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasiya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan, at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa, at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig Pamantayan sa Bawat Baitang/Antas Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at (Grade Level Standards) mga sinaunang lipunan hanggang sa mga malalaking pagbabagong pang-ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-19 na siglo, gamit ang batayang konsepto katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago, ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makatao, at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa Saklaw at Daloy ng Kurikulum Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng ika- 20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagbabago, pag-unlad, at pagpapatuloy Markahan Unang Markahan Pamagat ng Kabanata Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino Bilang ng Sesyon: 37 Curriculum Map  PAMANTAYANG PANGNILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGGANAP Ang mag-aaral ay... Ang mag-aaral ay... ☞ naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at kaalaman sa kasanayang ☞ naipamamalas ang pagmamalaki sa nabuong kabihasnan pangheograpiya, ang mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino ng mga sinaunang Pilipino gamit ang kaalaman at upang mapahalagahan ang konteksto ng lipunan/pamayanan ng mga kasanayang pangheograpikal at mahahalagang konteksto sinaunang Pilipino, at ang kanilang ambag sa pagbuo ng kasaysayan ng ng kasaysayan ng lipunan at bansa kabilang ang mga Pilipinas teorya ng pinagmulan at pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas at ng lahing Pilipino Mahahalagang Tanong Pamantayan sa Pagtatasa at mga Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga Pagkatuto Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa Overarching MT1: Bakit mahalagang malaman ang pinagmulan ng lahing Pilipino? MP1: Mauunawaan ng mga mag-aaral na ang kaalaman tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino ay makatutulong upang higit na mapahalagahan, maipagmalaki, at maging higit na matibay ang pagkakakilanlang Pilipino. Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa Aralin 1 Topical 1. Natutukoy ang mga Preassessment ☞ Pagpapahalaga MT1: Bakit mahalagang bansa, mga karagatan, 1. Pagtukoy sa mga bansa o karagatan sa sa mga bagay/ Ang matukoy ang kinalalagyan at mga dagat na Simulan Natin tao na nagbibigay- Kinalalagyan o lokasyon ng Pilipinas sa nakapalibot sa Pilipinas direksiyon sa buhay ☞ Natutukoy ang mga bansa, mga ng Pilipinas sa mundo? (AP5PLP-la-1) karagatan, at mga dagat na Mundo 2. Natutukoy ang tiyak na MP1: Mauunawaan ng mga nakapalibot sa Pilipinas mag-aaral na ang lokasyon detalye (AP5PLP-la-1) ng bansa sa mundo ay 3. Natutukoy ang lokasyon Formative Assessment may malaking kaugnayan ng Pilipinas at iba pang sa magandang klima at tiyak na lugar sa mapa 2. Pagsagot sa sumusunod na tanong/ panahong mayroon ang 4. Nakikilala ang mga pagsasanay (Pag-usapan Natin/ Pilipinas na nararapat guhit pangkaisipan Gawin Mo/Subukin Mo Muna/ nating malaman at Sagutin Natin) 5. Nasusuri kung ang mga maunawaan upang kaisipan ay tama o mali ☞ Natutukoy ang lokasyon ng maiangkop ang ating Pilipinas at iba pang tiyak na lugar 6. Natutukoy ang pamumuhay at maisagawa sa mapa kinalalagyan ng ang mga nararapat na ☞ Natutukoy ang tiyak na detalye Pilipinas at iba pang paghahanda para sa mga bansang nakatala sa ☞ Nakikilala ang mga guhit ito. talahanayan sa mundo pangkaisipan gamit ang mapa batay ☞ Nasusuri kung ang mga kaisipan sa “absolute location” ay tama o mali nito (longitude at latitude) (AP5PLP-la-1) Curriculum Map  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 7. Natutukoy ang ☞ Natutukoy ang kinalalagyan ng relatibong lokasyon Pilipinas at iba pang bansang (relative location) nakatala sa talahanayan sa ng Pilipinas batay mundo gamit ang mapa batay sa mga bansang na sa “absolute location” nito nakapaligid dito gamit (longhitud at latitud) ang mga pangunahin (AP5PLP-Ia-1) at pangalawang ☞ Natutukoy ang relatibong direksiyon lokasyon (relative location) ng (AP5PLP-la-1) Pilipinas batay sa mga bansang 8. Naiuugnay ang kaisipan nakapaligid dito gamit ang mga sa karanasan sa buhay pangunahin at pangalawang 9. Nailalarawan ang direksiyon lokasyon ng Pilipinas sa (AP5PLP-la-1) mapa (AP5PLP-Ia-1) 3. Pag-uugnay sa Magagawa Natin ☞ Naiuugnay ang kaisipan sa karanasan sa buhay 4. Pagguhit sa Palawakin Natin ☞ Nailalarawan ang lokasyon ng Pilipinas sa mapa (AP5PLP-Ia-1) Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa Aralin 2 Topical 1. Nakasusulat ng mga Preassessment ☞ Pagpapahalaga sa ideya o kaisipan gamit mga uri ng klima at MT1: Paano makikilala ang 1. Paggawa ng word network sa Simulan Ang Pilipinas ang graphic organizer panahon ng bansa isang bansang tropikal? Natin Bilang na word network ayon sa lokasyon Anong mga katangian ☞ Nakasusulat ng mga ideya o Bansang mayroon ang Pilipinas 2. Natutukoy ang nito kaisipan gamit ang graphic Tropikal upang matawag na hinihinging detalye (AP5PLP-lb-c-2) organization na word network bansang tropikal? 3. Natutukoy ang mga salik na may kinalaman Formative Assessment MP1: Mauunawaan ng mga sa pagbabago ng 2. Pagsagot sa mga tanong (Pag-usapan mag-aaral na makikilala panahon at klima Natin/Subukin Mo Muna/Sagutin ang isang bansang tropikal ng bansa tulad ng Natin) sa pamamagitan ng temperatura, dami ☞ Natutukoy ang hinihinging detalye pagtukoy sa lokasyon nito ng ulan, pag-ihip ng sa mundo. Ito ay angkop ☞ Natutukoy ang mga salik na hangin, at humidity na angkop upang tirahan may kinalaman sa pagbabago (AP5PLP-lb-c-2) ng iba’t ibang uri ng ng panahon at klima ng bansa 4. Nasusuri ang mga tulad ng temperatura, dami hayop kung kaya naman pahayag batay sa ng ulan, pag-ihip ng hangin, masasabing mayaman ang natalakay at humidity (AP5PLP-lb-c-2) bansang Pilipinas. 5. Natutukoy ang uri ☞ Nasusuri ang mga pahayag ng klimang mayroon batay sa natalakay ang bansa batay sa ☞ Natutukoy ang uri ng klimang lokasyon nito mayroon ang bansa batay sa lokasyon nito Curriculum Map  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 6. naipaliliwanag ang ☞ Naipaliliwanag ang pagkakaiba ng pagkakaiba ng panahon at klima sa iba’t ibang panahon at klima sa bahagi ng mundo (AP5PLP-lb-c-2) iba’t ibang bahagi ng 3. Pag-ugnay gamit ang balloon graphic mundo (AP5PLP-lb-c-2) organizer sa Magagawa Natin 7. naiuugnay ang uri ng ☞ Naiuugnay ang uri ng klima at klima at panahon ng panahon ayon sa lokasyon nito sa bansa ayon sa lokasyon mundo (AP5PLP-lb-c-2) nito sa mundo (AP5PLP-lb-c-2) 4. Paggawa ng poster sa Palawakin 8. nailalarawan ang klima Natin ng Pilipinas bilang ☞ Nailalarawan ang klima ng isang bansang tropikal Pilipinas bilang isang bansang ayon sa lokasyon nito tropikal ayon sa lokasyon nito sa sa Mundo Mundo (AP5PLP-lb-c-2) (AP5PLP-lb-c-2) Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa Aralin 3 Topical 1. Nasasagot ang mga Preassessment ☞ Nabibigyang- tanong gamit ang tri- halaga ang MT1: Ano ang pinagmulan 1. Pagsagot sa mga tanong sa Simulan Ang question approach kasaysayan ng Pilipinas at lahing Natin Pinagmulan ng Pilipino? Bakit mahalagang 2. Nasusuri kung tama o ng bansa sa ☞ Nasasagot ang mga tanong gamit Pilipinas at ng malaman ang mga bagay mali ang mga pahayag pamamagitan ng ang tri-question approach Lahing Pilipino na ito? 3. Nasusuri ang pagbuo ng sariling mga teoryang Formative Assessment paninindigan sa MP1: Mahalagang maunawaan nagpapaliwanag ng 2. Pagsagot sa sumusunod na tanong/ kapani-paniwalang ng mga mag-aaral na pinagmulan ng lahing pagsasanay (Subukin Mo Muna/Pag- teorya ng may iba’t ibang teorya at Pilipino usapan Natin/Sagutin Natin) pinagmulan ng pananaw ang pinagmulan 4. Nakikilala ang lahing Pilipino ng Pilipinas at lahing ☞ Nasusuri kung tama o mali ang mahahalagang tala batay sa mga Pilipino na mahalagang mga pahayag tungkol sa pinagmulan ebidensiya malaman ng bawat ☞ Nasusuri ang mga teoryang ng lahing Pilipino (AP5PLP-le-5) mamamayang Pilipino nagpapaliwanag ng pinag- upang maging matibay ang 5. Natutukoy at mulan ng lahing Pilipino sariling pagkakakilanlan. naipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas ☞ Nakikilala ang mahahalagang tala bilang bansang tungkol sa pinagmulan ng lahing arkipelago Pilipino (AP5PLP-lc-3) ☞ Natutukoy at naipaliliwanag ang 6. Natatalakay ang teorya katangian ng Pilipinas bilang ng pandarayuhan ng bansang arkipelago (AP5PLP-lc-3) tao mula sa rehiyong ☞ Natatalakay ang teorya ng panda- Austronesyano rayuhan ng tao mula sa rehiyong (AP5PLP-le-5) Austronesyano (AP5PLP-le-5) Curriculum Map  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 7. Natatalakay ang iba ☞ Natatalakay ang iba pang teorya pang teorya tungkol tungkol sa pinagmulan ng mga sa pinagmulan ng mga unang tao sa Pilipinas unang tao sa Pilipinas (AP5PLP-le-5) (AP5PLP-le-5) ☞ Naipaliliwanag ang teorya sa 8. Naipaliliwanag ang pagkakabuo ng kapuluan at teorya sa pagkakabuo pinagmulan ng Pilipinas batay ng kapuluan at sa Teoryang Bulkanismo at pinagmulan ng Continental Shelf (AP5PLP-ld-4) Pilipinas batay sa mga 3. Pagsagot ng tri-question sa Teoryang Bulkanismo Magagawa Natin at Continental Shelf (AP5PLP-ld-4) ☞ Nakabubuo ng pansariling 9. Nakabubuo ng paninindigan sa kapani- pansariling paninindigan paniwalang teorya ng pinagmulan sa pinakakapani- ng lahing Pilipino batay sa mga paniwalang teorya ng ebidensiya (AP5PLP-Ie-5) pinagmulan ng lahing 4. Pagsulat ng sanaysay sa Palawakin Pilipino batay sa mga Natin ebidensiya ☞ Nakasusulat ng maikling sanaysay (AP5PLP-le-5) (1–3 talata) ukol sa teoryang 10. Nakasusulat ng natutuhan (AP5PLP-le-5) maikling sanaysay (1–3 talata) ukol sa teoryang natutuhan (AP5PLP-le-5) Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa Aralin 4 Topical 1. Nakapagbabahagi Preassessment ☞ Pagpapahalaga MT1: Anong uri ng lipunan ng impormasyon 1. Pagpuno sa graphic organizer sa sa papel ng batas Lipunan at at kabuhayan mayroon tungkol sa barangay na Simulan Natin sa kaayusang Kabuhayan ang mga ninuno? Bakit kinabibilangan panlipunan ☞ Nakapagbabahagi ng mga ng Sinaunang mahalagang malaman 2. Nasusuri kung ang (AP5PLP-lf-6) impormasyon tungkol sa barangay Pilipino ang mga ito sa pagbuo ng pahayag ay tumutukoy na kinabibilangan sinaunang kabihasnan? sa pamahalaang Barangay o Sultanato Formative Assessment MP1: Mahalagang maunawaan ng mga mag-aaral na 3. Natutukoy ang 2. Pagsagot sa sumusunod na tanong/ ang uri ng lipunan at mahahalagang detalye pagsasanay (Pag-usapan Natin/ kabuhayan ng ating mga tungkol sa lipunan ng Subukin Mo Muna/Sagutin Natin) ninuno ay payak at ito mga sinaunang Pilipino ☞ nasusuri kung ang mga pahayag ay nakasalig sa uri ng 4. Nasusuri ang kawastuhan ay tumutukoy sa pamahalaang kalikasan, tradisyon, at ng mga pahayag Barangay o Sultanato pagpapahalaga ng ating 5. Natutukoy ang ☞ natutukoy ang mahahalagang mga ninuno. Mahalagang detalye tungkol sa detalye tungkol sa lipunan ng mga maunawaan ito upang higit uri ng lipunan at sinaunang Pilipino nating mapahalagahan ang kabuhayan ng mga ☞ nasusuri ang kawastuhan ng mga ating mga pinagmulan. sinaunang Pilipino sa pahayag iba’t ibang bahagi ng ☞ natutukoy ang detalye tungkol sa bansa (AP5PLP-lf-6 at uri ng lipunan at kabuhayan ng AP5PLP-lg-7) mga sinaunang Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng bansa (AP5PLP-lf-6 at AP5PLP-lg-7) Curriculum Map  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 6. Nasusuri ang ☞ Nasusuri ang kabuhayan sa kabuhayan sa sinaunang panahon kaugnay sa sinaunang panahon kapaligiran, ang mga kagamitan kaugnay sa kapaligiran, sa iba’t ibang kabuhayan, at ang ang mga kagamitan sa mga produktong pangkalakalan iba’t ibang kabuhayan, (AP5PLP-lg-7) at ang mga produktong ☞ Nasusuri ang mga pahayag pangkalakalan tungkol sa lipunan at kabuhayan (AP5PLP-lg-7) ng sinaunang Pilipino 7. Nasusuri ang mga (AP5PLP-lf-6 at AP5PLP-lg-7) pahayag tungkol sa ☞ Natatalakay ang sinaunang uri lipunan at kabuhayan ng lipunan at naipaliliwanag ang ng sinaunang Pilipino ugnayan ng mga tao noon sa (AP5PLP-lf-6 at iba’t ibang antas na bumubuo ng AP5PLP-lg-7) sinaunang lipunan 8. Natatalakay ang (AP5PLP-lf-6) sinaunang uri ng lipunan at 3. Pagbuo ng kongklusyon sa Magagawa naipaliliwanag ang Natin ugnayan ng mga tao ☞ Natatalakay ang papel ng batas sa noon sa iba’t ibang kaayusang panlipunan antas na bumubuo    (AP5PLP-If-6) ng sinaunang lipunan (AP5PLP-lf-6) Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 9. Natatalakay ang papel 4. Paggawa ng interes sa Palawakin ng batas sa kaayusang Natin panlipunan (AP5PLP-lf-6) ☞ Naipagmamalaki ang lipunan at 10. Naipagmamalaki ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino lipunan at kabuhayan (AP5PLP-lf-6) ng sinaunang Pilipino (AP5PLP-lf-6) Curriculum Map  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa Aralin 5 Topical 1. Nasusuri ang mga Preassessment ☞ Pagpapahalaga sa MT1: Paano nakaapekto ang larawan 1. Pagsuri ng larawan sa Simulan Natin mga paniniwala, Mga sinaunang kabihasnan sa 2. Nasusulat sa tradisyon, at ☞ Nasusuri ang mga larawan Paniniwala, pagkakabuo ng lipunan at patlang kung kagawiang Tradisyon, at pananampalatayang Formative Assessment panlipunan ng pagkakakilanlang Pilipino? Kagawiang Animismo o Islam ang 2. Pagsagot sa sumusunod na tanong/ sinaunang Pilipino MP1: Mahalagang maunawaan Panlipunan tinutukoy pagsasanay (Pag-usapan Natin/ sa pamamagitan ng ng mga mag-aaral na ng Sinaunang Subukin Mo Muna/ Sagutin Natin) pagbibigay ng mga malaki ang epekto ng 3. Nasusuri ang mga Pilipino paraan kung paano sinaunang kabihasnan pahayag kung ang mga ☞ Nasusulat sa patlang kung isasabuhay ang sapagkat ito ang naging ito ay may kaugnayan pananampalatayang Paganismo o mga ito dahilan upang higit na sa tradisyon ng mga Islam ang tinutukoy maging matatag at matibay sinaunang Pilipino ☞ Nasusuri ang mga pahayag kung ang pagkakakilanlang 4. Nasusuri ang ang mga ito ay may kaugnayan Pilipino at pagkakaisa ng kawastuhan ng mga sa tradisyon ng mga sinaunang mga Pilipino. pahayag Pilipino 5. Nabubuong analohiya ☞ Nasusuri ang kawastuhan na mga tungkol sa tradisyon, pahayag pananampalataya, at ☞ Nakabubuo ng analohiya tungkol kagawiang panlipunan sa tradisyon, pananampalataya, ng mga Pilipino noon at kagawiang panlipunan ng mga 6. Natatalakay ang Pilipino noon paglaganap ng relihiyong Islam sa ibang bahagi ng bansa (AP5PLP-li-10) Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Mahahalagang Tanong Pamantayan Pagtatasa Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga sa Pagkatuto at mga Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 7. Naipaliliwanag ang mga ☞ Natatalakay ang paglagaganap ng sinaunang paniniwala relihiyong Islam sa ibang bahagi at tradisyon at ang ng bansa (AP5PLP-li-10) impluwensiya nito sa ☞ Naipaliliwanag ang mga pang-araw-araw na sinaunang paniniwala at tradisyon buhay (AP5PLP-lg-8) at ang impluwensiya nito sa pang- 8. Nasusuri ang araw-araw na buhay pagkakapareho (AP5PLP-lg-8) at pagkakaiba ng ☞ Nasusuri ang pagkakapareho kagawiang panlipunan at pagkakaiba ng kagawiang ng sinaunang Pilipino panlipunan ng sinaunang Pilipino sa kasalukuyan (AP5PLP-li-11) sa kasalukuyan (AP5PLP-li-11) ☞ Naihahambing ang mga paniniwala/pananampalataya 9. Naihahambing ang noon at ngayon upang mga paniniwala/ maipaliwanag ang mga nagbago pananampalataya at nagpapatuloy hanggang sa noon at ngayon kasalukuyan (AP5PLP-lh-9) upang maipaliwanag ang mga nagbago at nagpapatuloy hanggang sa kasalukuyan (AP5PLP-lh-9) Curriculum Map  Mahahalagang Tanong Pamantayan sa Pagtatasa at mga Paksa at Mahahalagang Pagpapahalaga Pagkatuto Estratehiya sa Pagtatasa Pag-unawa 10. Nakapagbibigay ng 3. Pagbibigay ng tugon sa Magagawa paraan kung paano Natin isasabuhay ang ☞ Nakapagbibigay ng paraan kung paniniwala, tradisyon, paano isasabuhay ang paniniwala, at kagawiang tradisyon, at kagawiang panlipunan ng panlipunan ng sinaunang Pilipino sinaunang Pilipino 4. Paggawa ng dokumentaryo sa 11. Naipamamalas ang Palawakin Natin pagmamalaki sa ☞ Naipamamalas ang pagmamalaki nabuong kabihasnan sa nabuong kabihasnan ng ng mga sinaunang mga sinaunang Pilipino gamit Pilipino gamit ang kaalaman at kasanayang ang kaalaman pangheograpikal at mahahalagang at kasanayang konteksto ng kasaysayan ng pangheograpikal lipunan at bansa kabilang ang mga teorya ng pinagmulan at mahahalagang at pagkabuo ng kapuluan ng konteksto ng Pilipinas at ng lahing Pilipino kasaysayan ng lipunan (Pamantayan sa Pagganap) at bansa kabilang ang mga teorya Summative Assessment ng pinagmulan at 1. Pangkalahatang Lagumang Pagsusulit pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas at ng lahing Pilipino (Pamantayan sa Pagganap) Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 5  Kabanata I Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino Stage 1 Malayang magagamit ng mga mag-aaral ang mga natutuhan sa pag-aaral ng pinagmulan ng lahing Pilipino upang sa darating na panahon ay maging kabahagi sa pagpapahalaga, pagmamalaki, at matibay na pagkakakilanlang Pilipino. SAKLAW AT DALOY NG KURIKULUM Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng ika-20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagbabago, pag-unlad, at pagpapatuloy PAMANTAYAN SA PAGKATUTO Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa mga malalaking pagbabagong pang- ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-19 na siglo, gamit ang batayang konsepto katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago, ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makatao, at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa at kaalaman sa kasanayang pangheograpiya, ang mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino upang mapahalagahan ang konteksto ng lipunan/pamayanan ng mga sinaunang Pilipino, at ang kanilang ambag sa pagbuo ng kasaysayan ng Pilipinas PAMANTAYANG PAGGANAP Naipamamalas ang pagmamalaki sa nabuong kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino gamit ang kaalaman at kasanayang pangheograpikal at mahahalagang konteksto ng kasaysayan ng lipunan at bansa kabilang ang mga teorya ng pinagmulan at pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas at ng lahing Pilipino Mauunawaan ng mga mag-aaral na... Overarching Ang kaalaman tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino ay makatutulong upang higit na mapahalagahan, maipagmalaki, at maging higit na matibay ang pagkakakilanlang Pilipino. Topical 1. Ang lokasyon ng bansa sa mundo ay may malaking kaugnayan sa magandang klima at panahong mayroon ang Pilipinas na nararapat nating malaman at maunawaan upang maiangkop ang ating pamumuhay at maisagawa ang mga nararapat na paghahanda para sa mga ito. 2. Makikilala ang isang bansang tropikal sa pamamagitan ng pagtukoy sa lokasyon nito sa mundo. Ito ay angkop na angkop upang tirahan ng iba’t ibang uri ng hayop kung kaya naman masasabing mayaman ang bansang Pilipinas. 3. May iba’t ibang teorya at pananaw ang pinagmulan ng Pilipinas at lahing Pilipino na mahalagang malaman ng bawat mamamayang Pilipino upang maging matibay ang sariling pagkakakilanlan. 4. Ang uri ng lipunan at kabuhayan ng ating mga ninuno ay payak at ito ay nakasalig sa uri ng kalikasan, tradisyon, at pagpapahalaga ng ating mga ninuno. Mahalagang maunawaan ito upang higit nating mapahalagahan ang ating mga pinagmulan. 5. Malaki ang naging epekto ng sinaunang kabihasnan sapagkat ito ang naging dahilan upang higit na maging matatag at matibay ang pagkakakilanlang Pilipino at pagkakaisa ng mga Pilipino. Overarching Bakit mahalagang malaman ang pinagmulan ng lahing Pilipino? Topical 1. Bakit mahalagang matukoy ang kinalalagyan o lokasyon ng Pilipinas sa mundo? Paano nakaaapekto ang lokasyon ng bansa sa paghubog ng kasaysayan nito? 2. Paano makikilala ang isang bansang tropikal? Anong katangian mayroon ang Pilipinas upang matawag na bansang tropikal? 3. Ano ang pinagmulan ng Pilipinas at lahing Pilipino? Bakit mahalagang malaman ang mga bagay na ito? 4. Anong uri ng lipunan at kabuhayan mayroon ang mga sinaunang Pilipino? Bakit mahalagang malaman ang mga ito sa pagbuo ng sinaunang kabihasnan? 5. Paano nakaapekto ang sinaunang kabihasnan sa pagkakabuo ng lipunan at pagkakakilanlang Pilipino? Aralin 1 Ang Lokasyon ng Pilipinas sa Mundo ➥ natutukoy ang mga bansa, mga karagatan, at mga dagat na nakapalibot sa Pilipinas (AP5PLP-la-1) ➥ natutukoy ang lokasyon ng Pilipinas at iba pang tiyak na lugar sa mapa ➥ natutukoy ang tiyak na detalye ➥ nakikilala ang mga guhit pangkaisipan ➥ nasusuri kung ang mga kaisipan ay tama o mali ➥ natutukoy ang kinalalagyan ng Pilipinas at iba pang bansang nakatala sa talahanayan sa mundo gamit ang mapa batay sa “absolute location” nito (longitude at latitude) (AP5PLP-la-1) ➥ natutukoy ang relatibong lokasyon (relative location) ng Pilipinas batay sa mga bansang nakapaligid dito gamit ang mga pangunahin at pangalawang direksiyon (AP5PLP-la-1) ➥ naiuugnay ang kaisipan sa karanasan sa buhay ➥ nailalarawan ang lokasyon ng Pilipinas sa mapa (AP5PLP-Ia-1) ➥ naipaliliwanag ang kaugnayan ng lokasyon sa paghubog ng kasaysayan Aralin 2 Ang Pilipinas Bilang Bansang Tropikal ➥ nakasusulat ng mga ideya o kaisipan gamit ang graphic organizer na word network ➥ natutukoy ang hinihinging detalye ➥ natutukoy ang mga salik na may kinalaman sa pagbabago ng panahon at klima ng bansa tulad ng temperatura, dami ng ulan, pag-ihip ng hangin, at humidity (AP5PLP-lb-c-2) ➥ nasusuri ang mga pahayag batay sa natalakay ➥ natutukoy ang uri ng klimang mayroon ang bansa batay sa lokasyon nito ➥ naipaliliwanag ang pagkakaiba ng panahon at klima sa iba’t ibang bahagi ng mundo (AP5PLP-lb-c-2) ➥ naiuugnay ang uri ng klima at panahon ng bansa ayon sa lokasyon nito sa mundo (AP5PLP-lb-c-2) ➥ nailalarawan ang klima ng Pilipinas bilang isang bansang tropikal ayon sa lokasyon nito sa mundo (AP5PLP-lb-c-2) Aralin 3 Ang Pinagmulan ng Pilipinas at ng Lahing Pilipino ➥ nasasagot ang mga tanong gamit ang tri-question approach tungkol sa pinagmulan ng Pilipinas at ang unang taong naninirahan dito ➥ nasusuri kung tama o mali ang mga pahayag ➥ nasusuri ang mga teoryang nagpapaliwanag ng pinagmulan ng lahing Pilipino ➥ nakikilala ang mahahalagang tala tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino ➥ natutukoy at naipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang bansang arkipelago ➥ natatalakay ang teorya ng pandarayuhan ng tao mula sa rehiyong Austronesyano (AP5PLP-le-5) ➥ natatalakay ang pinagmulan ng unang pangkat ng tao sa Pilipinas batay sa: a. Mga Siyentipikong Teorya, b. Mito, c. Relihiyon ➥ naipaliliwanag ang pinagmulan ng Pilipinas batay sa: a. Siyentipikong Teorya, b. Mito, c. Relihiyon ➥ nakabubuo ng pansariling paninindigan sa pinakakapani-paniwalang paliwanag ng pinagmulan ng lahing Pilipino batay sa mga ebidensiya (AP5PLP-le-5) ➥ nakasusulat ng maikling sanaysay (1–3 talata) ukol sa teoryang natutuhan (AP5PLP-le-5) Aralin 4 Lipunan at Kabuhayan ng Sinaunang Pilipino ➥ nakapagbabahagi ng impormasyon tungkol sa barangay na kinabibilangan ➥ nasusuri kung ang pahayag ay tumutukoy sa pamahalaang Barangay o Sultanato ➥ natutukoy ang mahahalagang detalye tungkol sa lipunan ng mga sinaunang Pilipino ➥ nasusuri ang kawastuhan ng mga pahayag tungkol sa pang-ekonomiyang pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng pre-kolonyal ➥ natutukoy ang detalye tungkol sa uri ng lipunan at pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng bansa (AP5PLP-lf-6 at AP5PLP-lg-7) ➥ nasusuri ang pang-ekonomiyang pamumuhay sa sinaunang panahon kaugnay sa kapaligiran, ang mga kagamitan sa iba’t ibang kabuhayan, at ang mga produktong pangkalakalan (AP5PLP-lg-7) ➥ nasusuri ang lipunan at pamumuhay ng sinaunang Pilipino (AP5PLP-If-6) ➥ natatalakay ang sinaunang uri ng lipunan at naipaliliwanag ang ugnayan ng mga tao noon sa iba’t ibang antas na bumubuo ng sinaunang lipunan (AP5PLP-lf-6) ➥ natatalakay ang papel ng batas sa kaayusang panlipunan (AP5PLP-lf-6) ➥ naipagmamalaki ang lipunan at kabuhayan ng sinaunang Pilipino (AP5PLP-lf-6) Aralin 5 Mga Paniniwala, Tradisyon, at Kagawiang Panli­punan ng Sinaunang Pilipino ➥ nasusuri ang mga larawan ➥ nasusulat sa patlang kung pananampalatayang Paganismo o Islam ang tinutukoy ➥ nasusuri ang mga pahayag kung ang mga ito ay may kaugnayan sa tradisyon ng mga sinaunang Pilipino ➥ nasusuri ang kawastuhan ng mga pahayag ➥ nakabubuo ng analohiya tungkol sa tradisyon, pananampalataya, at kagawiang panlipunan ng mga Pilipino noon ➥ natatalakay ang paglaganap ng relihiyong Islam sa ibang bahagi ng bansa (AP5PLP-li-10) ➥ naipaliliwanag ang mga sinaunang paniniwala at tradisyon at ang impluwensiya nito sa pang-araw-araw na buhay (AP5PLP-lg-8) ➥ nasusuri ang pagkakapareho at pagkakaiba ng sosyo-kultural na pamumuhay ng sinaunang Pilipino sa kasalukuyan (AP5PLP-li-11) ➥ naihahambing ang mga paniniwala/pananampalataya noon at ngayon upang maipaliwanag ang mga nagbago at nagpapatuloy hanggang sa kasalukuyan (AP5PLP-lh-9) ➥ nakapagbibigay ng paraan kung paano isasabuhay ang paniniwala, tradisyon, at kagawiang panlipunan ng sinaunang Pilipino ➥ naipamamalas ang pagmamalaki sa nabuong kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino gamit ang kaalaman at kasanayang pangheograpikal at mahahalagang konteksto ng kasaysayan ng lipunan at bansa kabilang ang mga teorya ng pinagmulan at pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas at ng lahing Pilipino (Pamantayan sa Pagganap) Stage 2 Naipamamalas ang pagmamalaki sa nabuong kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino gamit ang kaalaman at kasanayang pangheograpikal at mahahalagang konteksto ng kasaysayan ng lipunan at bansa kabilang ang mga teorya ng pinagmulan at pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas at ng lahing Pilipino (Pamantayan sa Pagganap) Ngayong alam mo na ang mga bagay na dapat mong matutuhan tungkol sa heograpiya ng bansa at tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino ay handa ka nang gawin ang panghuling gawain para sa kabanatang ito. Basahing mabuti at pag-aralan ang GRASPS sa ibaba. ➥ Goal: Makabuo ng isang dokumentaryo sa anyo ng isang presentation app/tool na naglalaman ng mga talang bunga ng pananaliksik o masusing pag-aaral at mga aktuwal na pangyayari o datos tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino. ➥ Role: Ikaw kasama ang iyong kapangkat ay kabilang sa mga mag-aaral na may adbokasiya o layuning mabigyang-halaga at maipagmalaki ang heograpiya ng kapuluan ng Pilipinas at pinagmulan ng lahing Pilipino. ➥ Audience: Mga mamamayang Pilipino partikular ang mga mag-aaral sa kasalukuyang nangangailangan ng impormasyon tungkol sa paksang ito. ➥ Situation: Bilang bahagi ng inyong pag-aaral ng lahat ng aralin ng kabanatang ito ay mahalagang maipamalas mo at ng iyong kamag-aaral ang pagpapahalaga at pagmamalaki sa heograpiya ng bansa at pinagmulan ng lahing Pilipino. ➥ Performance: Bumuo ng isang dokumentaryo sa anyo ng isang presentation app/tool na ilalagay (upload) ninyo sa anumang social media account gaya ng Facebook o sa Youtube. Paalala: Hintayin ang pagwawasto at sasabihin ng guro kung kailan o dapat na bang i-upload ang inyong ginawa. ➥ Standards: Ang gagawin ay dapat na makasunod sa pamantayan sa ibaba. Nakagawa ng detalyadong dokumentaryo sa anyo ng isang presentation app/tool nang higit pa sa inaasahan tungkol Napakahusay sa heograpiya ng bansa at pinagmulan ng lahing Pilipinong (5) makatutulong upang makapagbigay-impormasyon at maipakita ang pagmamalaki tungkol dito at nailagay ito sa isang social media account, halimbawa ay Youtube ayon sa paggabay ng guro. Nakagawa ng detalyadong dokumentaryo sa anyo ng isang presentation app/tool tungkol sa heograpiya ng bansa Mahusay at pinagmulan ng lahing Pilipinong makatutulong upang (4) makapagbigay-impormasyon at maipakita ang pagmamalaki tungkol dito at nailagay ito sa isang social media account, halimbawa ay Youtube, ayon sa paggabay ng guro.  Nakagawa ng dokumentaryo sa anyo ng isang presentation app/ Katamtaman tool sa heograpiya ng bansa at pinagmulan ng lahing Pilipinong makatutulong upang makapagbigay-impormasyon at maipakita (3) ang pagmamalaki tungkol dito at nailagay ito sa isang social media account halimbawa ay Youtube, ayon sa paggabay ng guro. Nakagawa ng dokumentaryo sa anyo ng isang presentation Di gaanong app/tool tungkol sa heograpiya ng bansa at pinagmulan ng maayos lahing Pilipino ngunit hindi ito detalyado at bahagya lamang makatutulong upang makapagbigay-impormasyon at maipakita (2) ang pagmamalaki tungkol dito at nailagay ito sa isang social media account, halimbawa ay Youtube, ayon sa paggabay ng guro. Sadyang di Hindi nakagawa ng dokumentaryo ng bansa at sa pinagmulan maayos ng lahing Pilipino kaya’t mahirap makita ang kaalaman at (1) pagmamalaki tungkol dito. Summative Assessment Lagumang Pagsusulit para sa Kabanata A.  B. Iba pang Inaasahang Pagganap at mini tasks para sa bawat araling makikita sa Palawakin Natin bilang paghahanda sa paggawa ng mga Inaasahang Pagganap C. Iba pang Pagpapatunay (Other Evidences) ➥ Mga gawain sa Sagutin Natin ➥ Mga gawain sa Magagawa Natin Mga Kagamitan ➥ Larawan o video batay sa link na hinihingi sa bawat aralin ➥ Mga sipi ng awit na makikita sa bawat aralin ➥ Internet (maaaring mapagkunan ng larawan at video) ➥ Manila paper/cartolina ➥ Show-me board ➥ Call bell ➥ Whiteboard marker ➥ Mapa ng Pilipinas ➥ Mapa ng Mundo  Talasalitaan Aralin 1 globo—maliit na modelo o replika ng mundo kontinente—malalaking tipak ng mga lupain ng Asya, Aprika, Hilagang Amerika, Timog Amerika, Antarktika, Europa, at Australia latitud—ang distansiya sa pagitan ng dalawang parallel lokasyong kontinental—lokasyon ng isang lugar na lubos o ganap na napaliligiran ng lupain lokasyong maritime—lokasyon ng isang lugar na matutukoy sa pamamagitan ng nakapaligid na katawan ng tubig longhitud—distansiya sa pagitan ng dalawang meridian mapa—isang representasyong grapikal ng lahat ng bahagi o bahagi ng mundo sa isang patag na ibabaw meridian—ito ang mga linya ng longhitud oblate spheroid—may hugis espero kung saan lapad ang tuktok at ilalim parallel—ito ang mga linya ng latitud relatibong lokasyon—pagtukoy sa lokasyon ng isang lugar sa pamamagitan ng mga hanggahang lupain o mga katubigang nakapaligid dito Aralin 2 aksis—likhang-isip na linya o guhit sa Mundo na tumatagos mula sa Polong Hilaga hanggang Polong Timog kung saan umiikot ang Mundo bagyo—malakas na hanging may bilis na hindi bababa sa 30 kilometro bawat oras counterclockwise—pag-ikot na kabaligtaran sa pagkilos ng mga kamay ng relo o sa direksiyong kanluran-pasilangan equinox—pantay o magkasinghaba ang araw at gabi halumigmig—salik ng klimang tumutukoy sa dami ng tubig sa atmospera klima—karaniwang kondisyon ng atmospera sa isang lugar o rehiyon sa matagal na panahon maalinsangan—mainit na pakiramdam ng katawan dahil sa panahon monsoon—pana-panahong pag-ihip o pagbabago ng direksiyon ng hangin sa pagitan ng hilaga at timog emisperyo orbit—daang tinatahak ng Mundo kasama ang iba pang planeta sa pag-ikot ng mga ito sa araw panahon—kondisyon ng hangin o ng atmospera sa pangkalahatan, sa isang maikling panahon, at sa isang partikular na lugar solar radiation—radyasyon o sinag mula sa araw summer solstice—nararanasan ang pinakamahabang araw at ang pinakamaikling gabi sa hilagang emisperyo temperatura—elemento ng klimang tumutukoy sa digri ng init o lamig ng atmospera na sinusukat ng isang termometrong may eskalang numerikal winter solstice—nararanasan ang pinakamaikling araw at pinakamahabang gabi sa hilagang emisperyo Aralin 3 antropologo—taong dalubhasa sa pag-aaral tungkol sa pinagmulan, pag-unlad, at mga pagkakaiba- iba ng kaunlaran at paniniwala ng sangkatauhan arkeolohiya—sistematikong pag-aaral ng sinaunang búhay at kultura heologo—taong dalubhasa sa pag-aaral ng agham ng mundo, kasama ang mga komposisyon, estruktura, at pinagmulan ng mga bato Homo sapiens—species ng primate na may dalawang paa na may kakayahang mag-isip, gumamit ng wika, at lumikha at gumamit ng mga kasangkapan kapuluan—isang uri ng kalupaang binubuo ng mga pulo; tinatawag ding arkipelago lava—kumukulo o tunaw na bagay na dumadaloy mula sa bulkan magma—lusaw na mga batong gaya ng ibinubuga ng mga bulkan na kapag lumamig ay nagiging matigas Pacific Ring of Fire—lugar sa Karagatang Pasipiko kung saan matatagpuan ang maraming bilang ng mga bulkan teorya—isang palagay o sistema ng mga ideyang nagpapaliwanag sa isang bagay Aralin 4 batas—alituntunin o pamantayang kinikilala at sinusunod sa isang komunidad na ipinatutupad ng mga namumuno rito kabihasnan—isang lugar o lipunang may mga taong naninirahan at may sariling paniniwala, kultura, at kaugalian relikya—isang bagay na luma o mula pa noong unang panahon na hindi nasira o nawala tagahukom—kapangyarihan ng pinunòng maglitis o humatol sa sinumang nasasakupang lumabag o nagkasala sa batas tagapagbatas—kapangyarihan ng pinunòng gumawa o lumikha ng batas tagapagpatupad—kapangyarihan ng pinunòng ipatupad o ipagawa sa mga mamamayan ang mga nagawang batas teritoryo—lawak ng lupang pag-aari ng isang pamahalaan o mamamayan Aralin 5 batalan—dugtong na estruktura sa likod ng bahay, gawa sa kawayan na kalimitang ginagamit na paliguan, labahan, at hugasan dote—ari-arian o salaping karaniwang ibinibigay ng lalaki sa pamilya ng kanyang pakakasalan kagawiang panlipunan—ang mga kilos o gawaing naging bahagi ng kanilang pang-araw-araw na pamumuhay paganismo—mga paniniwala at gawi ng mga pagano o ang kanilang relihiyon at pagsamba pamahiin—paniniwala o pagkukuro na hindi nakabatay sa katwiran o kaalaman paniniwala—kaugaliang kalimitang nakabatay sa relihiyong pinaniniwalaan Tarsila—talaan ng mga angkang pinagmulan ng mga pamilyang Muslim tradisyon—matagal nang kaugaliang naging bahagi na ng buhay ng mga tao sa isang lugar na hindi nakasulat sa batas Stage 3 Unang Sesyon A. Pagtuklas ➥ Gamit ang estratehiyang Synectic ay pahulaan sa mga mag-aaral ang pangkalahatang pamagat ng araling ito (Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino). ➥ Sa estratehiyang Synectic, maglagay ng mga larawan at kahon ng mga titik na kokompleto sa pamagat ng akda. lpakita ito sa mga mag-aaral at saka pahulaan ang kaisipang nakapaloob dito. ➥ Bigyan ng isang minuto ang mga mag-aaral na mag-isip ng sagot at hayaan silang isulat ang kanilang sagot sa show-me board. ➥ Sabay-sabay gawin ang pagwawasto sa sagot ng mga mag-aaral. Patayuin ang mag-aaral na hawak ang show-me board upang maging patas para sa lahat ng pangkat. ➥ Bigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na ipaliwanag muna ang kanilang sagot bago ibigay ang wastong sagot. B. Paglinang ➥ Kapag nahulaan na ng mag-aaral ang pamagat ay isulat ito sa pisara at sabihin sa kanilang ito ang magiging sentro ng talakayan ng lahat ng aralin para sa markahang ito. ➥ ltanong sa mga mag-aaral ang kanilang nalalaman tungkol sa katangiang pisikal ng bansang Pilipinas partikular ang mga bagay na natalakay nila noong sila ay nasa ikaapat na baitang pa lamang gamit ang estratehiyang Numbered Heads Together. ➥ lpakilala o sabihin ang pangkalahatang paksa sa kabanatang tatalakayin (Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino). ➥ Gamit ang KWLS chart ay alamin ang prior knowledge o dating kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa paksang tatalakayin para sa kabanata. Narito ang chart na susundan. lpasagot ito sa mga mag-aaral at ipabahagi ang kanilang sagot sa kanilang mga kapangkat. ➥ Una munang ipasagot ang dalawang unang hanay: Know at What. Know What Learned So What Mga nalalaman ko na Mga bagay na gusto kong tungkol sa pinagmulan ng malaman tungkol sa lahing Pilipino pinagmulan ng lahing Pilipino ➥ lpabahagi sa katabi ang naisulat na sagot ng mga mag-aaral at saka tumawag ng ilan sa klase upang magbahagi ng kanilang sagot. Sabihin sa mga mag-aaral na iyong babalikan ang chart na kanilang nabuo sa huling bahagi ng pag-aaral ng kabanatang ito. ➥ Maaaring kolektahin ang kuwaderno o ang KWLS chart na nabuo ng mga mag­-aaral. ➥ lsulat sa pisara ang mahahalagang konsepto o kaalamang naibahagi ng mga mag-aaral tungkol sa kanilang nabuong chart. ➥ lsunod na ipakita o isulat sa pisara ang mahalagang tanong para sa kabanatang ito. Bigyang- pagkakataon ang mga mag-aaral na sagutin ito: Bakit kailangang malaman ang pinagmulan ng lahing Pilipino?  ➥ lpasulat sa mga mag-aaral ang kanilang sagot sa ilalim ng KWLS chart at bigyan sila ng pagkakataong magbahagi sa kanilang katabi. Tanggapin ang lahat ng sagot ng mga mag-aaral para sa gawaing ito. ➥ Sabihing sa kabuoang pag-aaral ng mga aralin ay inyong tutuklasin ang sagot sa mahalagang tanong na ito hanggang sa matapos ninyong talakayin ang aralin. C. Paglalagom ➥ Lagumin ang unang araw sa pamamagitan ng pagbuo ng buod sa mga bagay na alam na ng mga mag-aaral tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino. Ikalawang Sesyon A. Pagbabalik-aral ➥ Ipabuklat ang aklat sa pahina 1. Sa pagkakataong ito, pabigyang-pansin sa mga mag-aaral ang larawan at islogang matatagpuan dito. ➥ Bigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na ipabahagi sa kanilang katabi ang ugnayan o kaisipang kanilang nakuha mula sa larawan at islogan. ➥ Gamitin sa gawaing ito ang estratehiyang Stand Up, Pair Up, Hand Up. (Bigyan ng pagkakataon na mag-usap ang magkapareha.) ➥ Tumawag ng ilang magkapareha at iproseso ang sagot ng mga mag-aaral. B. Paglinang ➥ Banggiting muli ang kabuoang pamagat ng kabanatang ito. lugnay rito at ipaliwanag ang lnaasahang Pagganap (matatagpuan sa Stage 2), ang mga kriterya kung paano ito tatasahin (matatagpuan din sa Stage 2) upang mabigyan ng kaalaman ang mag-aaral sa inaasahang gawaing kailangan nilang maisagawa sa huling bahagi ng kabanatang ito. ➥ Sabihing upang higit ninyong makita ang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa kabanatang ito ay kailangan nilang sumagot ng isang pretest o diagnostic test. Susi sa Pagwawasto ➥ Narito ang diagnostic test o pretest na ibibigay sa mga mag-aaral. (Maaari itong i-reproduce para sa 1–4. Hilaga, Silangan, lahat ng mag-aaral.) Kanluran, Timog 5. mamamayan Panuto: Ibigay ang hinihingi sa bawat bilang. 6. PAGASA 1–4. Ang apat na pangunahing direksiyon 5. Ang tawag sa taong naninirahan sa isang bansa 7. batay sa rehiyong 6. Ang ahensiyang nagbibigay-babala sa pagdating ng kinabibilangan ng bata bagyo 8. Philippine eagle 7. Ang aking lalawigan/lungsod na kinabibilangan ay 9. likas na yaman nasa rehiyong ito 10. panahon 8. Ang pinakamalaking agila sa buong mundo at ang 11. bundok pambansang ibon ng bansa 12. bansa 9. Ang mga puno, halaman, hayop, at mineral ay ilan 13. pamahalaan sa mga halimbawa nito 10. Ang pansamantalang kalagayan ng atmospera sa 14. talon isang Iugar 15. 17 11. Ang tawag sa pinakamataas na anyong-lupa 16. tropikal 12. Binubuo ng mga taong naninirahan sa isang Iugar 17. Asya na may iisang wika, tradisyon, kaugalian, at kasay- 18. klima sayan 19. soberaniya 20. kartograpo  13. lnstitusyong kumikilos upang maisakatuparan ang adhikain ng bansa 14. Isang anyong-tubig na dumadaloy mula sa mataas na dalisdis 15. Kasalukuyang kabuoang bilang ng rehiyon sa Pilipinas 16. Katawagan sa klima ng Pilipinas dahil ito ay matatagpuan sa mababang latitud 17. Kontinenteng kabilang ang Pilipinas 18. Pangmatagalang kalagayan ng panahon sa isang lugar 19. Tawag sa kapangyarihan ng isang estado o bansang pasunurin ang mga tao o mga nasa- sakupan nito 20. Tawag sa taong gumagawa ng mapa lwasto ang pagtatasa at saka gamitin ang estratehiyang Stand-up and Be Counted upang malaman ang resulta ng pagsusulit. (Sa paggamit ng estratehiyang Stand-up and Be Counted ay patayuin ang mga mag-aaral na nakakuha ng iskor na sasabihin ng guro at hayaan silang bilangin ang kanilang sarili.) lpatabi sa mga mag-aaral ang kanilang pretest o maaari din namang kolektahin ito upang mapag-aralan ng guro ang mga bagay na dapat pang bigyang-diin sa pagtalakay para sa kabanatang ito. C. Paglalagom Lagumin ang unang dalawang araw ng sesyong natapos upang maipakilala ang kabuoang paksang tatalakayin sa araling ito sa pamamagitan ng pagsasabing, “Ngayong may ideya na kayo sa kabuoang aralin para sa kabanatang ito ay sisimulan na nating talakayin sa susunod na mga araw ang ating unang aralin.” m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m  Ikatlong Sesyon 1 A. Panimula at Pagganyak ➥ Isagawa ang estratehiyang Clock Buddy. Sabihin Ang Kinalalagyan sa mga mag-aaral na simula sa araw na ito ay ng Pilipinas sa Mundo magkakaroon ng kapareha mula sa ibang pangkat Pagpapalalim na gawain ang bawat mag-aaral. Simula na naman ng bagong taong-aralan. Mararanasan mong maging isang cartographer ➥ Magpahanap ng kapareha Alam kong sabik ka nang matutuhan ang at ilalarawan mo ang lokasyon maraming bagay tungkol sa ating bansa—ang sa mga mag-aaral mula ng Pilipinas sa Mundo. Pilipinas. sa ibang pangkat para sa Alam kong sa unang kabanata pa lamang ng aklat na ito ay magiging kapana-panabik Mahalagang Tanong apat na kamay ng orasan. na ang ating talakayan. Malalaman mo ang iba't ibang bagay tungkol sa pinagmulan ng Sasagutin mo rin ang Ipasulat ang kanilang mahalagang tanong na ito: lahing Pilipino. magiging kapareha sa Para sa ating unang aralin, sisimulan na Bakit mahalagang natin kilalanin ang Pilipinas sa pamamagitan matukoy ang kinalalagyan kanilang kuwaderno o o lokasyon ng Pilipinas sa ng pagtalakay sa kinalalagyan nito sa Mundo. kung nais ng guro ay Mundo? maaaring magbigay ng printed material para sa gawaing ito. ➥ Maaaring Paano nakaaapekto ang lokasyon ng bansa sundin ang sa paghubog ng pattern kasaysayan nito? sa ibaba. Ang mga kapareha ng mga mag-aaral sa gawaing ito ay magiging kapareha nila sa isang buong markahan. Simulan Natin Pangalan: Natutukoy ang mga bansa, mga karagatan, at mga dagat na nakapalibot sa Pilipinas (AP5PLP-Ia-1) 12: 2 9: 3: ➥ Magpakita ng mapa ng mundo o globo sa mga mag-aaral. Ipatukoy sa mga mag-aaral kung nasaan ang Pilipinas dito 6: at pagkatapos ay itanong sa mga mag-aaral kung ano-ano ang mga bansang nakapalibot sa Pilipinas gayundin ang mga karagatan at dagat na nakapalibot dito. Iugnay ang tanong na ito sa pamamagitan ng pagsagot sa Simulan Natin sa pahina 3. ➥ Ipabahagi at talakayin ang sagot ng mga mag-aaral sa kanilang 6 o’clock buddy. 2  Pagpapalalim na Gawain Mararanasan mong maging isang cartographer at ilalarawan Balikan mo ang mga bagay na natutuhan mo tungkol sa lokasyon ng mo ang lokasyon ng Pilipinas sa Pilipinas noong nakaraang taon. Isulat mo mundo. ang natatandaan mong mga bansang Mahalagang Tanong nakapaligid sa Pilipinas gayundin ang mga karagatan o dagat na nakapalibot dito. Bakit mahahalagang matukoy Marami ka bang naisulat na bansa sa ang kinalalagyan o lokasyon ng paligid ng Pilipinas? Matutukoy mo rin ba Pilipinas sa Mundo? ang tiyak na lokasyon o kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo? Saang bahagi ng mundo makikita ang Pilipinas? Saang kontinente ito kabílang? Ano-anong mga B. Paglinang anyong-tubig ang nakapalibot dito? Ano- ng Talasalitaan ano ang mga karatig-bansa nito? Ilan at Pagpapakilala lámang ito sa mahahalagang katanungang ng lnaasahan o Layunin masasagot sa araling ito. para sa Aralin Pag-aralan mo na rin ang mga bagong salitang makikita ➥ Basahin at ipaliwanag sa pamamagitan ng pag-scan ng QR code para sa mas madali sa mga mag-aaral ang mong pagkatuto. inaasahan sa kanila sa Talasalitaan araling ito na makikita MUNDO: sa espesyal na QR code TAHANAN NG SANGKATAUHAN at Stage 1 ng Teachers Ang Pilipinas ay isang maliit na bahagi ng Mundo (Earth). Wraparound Edition na ito. Upang higit mo itong maunawaan ay kailangang malaman ➥ I-scan ang QR Code mo muna ang mahahalagang bagay tungkol sa Mundo. Ang Mundo ay bahagi ng solar system. Ito ang na makikita sa pahina pangatlong planeta mula sa Araw (Sun). Ayon sa mga 3 upang makita at siyentipiko, sa ngayon ito ang nag-iisang planetang may matalakay ang mga buhay. Ito ang tahanan ng sangkatauhan. Noong unang bagong salita sa araling Hugis Oblate Spheroid panahon, pinaniniwalaang patag ang Mundo. Ang isang sasakyang pandagat daw na pumalaot sa dagat ay hindi na makababalik dahil ito para sa mas madaling mahuhulog ito sa kabilang dulo ng Mundo. Ngunit dahil sa isang ekspedisyon pagkatuto. ay napatunayang bilog ang Mundo. Ayon kay Sir Isaac Newton, ang eksaktong hugis ng Mundo ay oblate spheroid—mas malapad ito sa may bahaging C. Paglinang ng Aralin gitna at may pagkapatag sa magkabilang dulo. Maihahalintulad ito sa isang ➥ ltanong sa mga mag-aaral dalandan. Ayon sa geodesy o siyensiya ng pag-aaral at pagkuha sa eksaktong kung ano ang kanilang sukat at mga dimensiyon ng Mundo, ang diyametro o sukat nito sa ekwador ay 12,713.6 kilometro at 12,756 kilometro ang diyametro nito sa magkabilang polo. konsepto tungkol sa kinalalagyan ng Pilipinas 3 sa Mundo. ➥ lsulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral at sabihing aalamin ninyo ngayon ang kinalalagyan ➥ Ipabasa ang usapan ng dalawang bata sa pahina ng Pilipinas sa Mundo. 2 upang maipakilala ang aralin at maibigay ang ➥ lpabasa at bahagyang mahalagang tanong na inaasahang masagot ng mga talakayin ang mga mag-aaral. larawang nasa mga ➥ Bigyang-pansin din sa mga mag-aaral ang panghuling pahina 3 hanggang 5 gawaing kinakailangan nilang magawa upang tungkol sa mga katubigan makompleto ang Aralin 1. Ito ang inaasahan sa kanila at mga kontinente sa para sa araling ito gayundin ang mahalagang tanong na Mundo. kailangan nilang masagot. 3  ➥ lpabasa at talakayin ang tala sa pahina 3 hanggang 5 tungkol sa “Mundo: Tahanan ng Sangkatauhan.” ➥ Bigyang-pansin ang Alam Mo Ba? sa pahina 4 tungkol sa Antarktika na nasa Timog Polo at panlimang pinakamalaking kontinente. ➥ Talakayin ang binasa Ang Katubigan at Kalupaang Bahagi ng Mundo sa pamamagitan ng Ang tatlong-kapat ( ) na bahagi ng Mundo ay binubuo ng katubigan. May pagpapasagot sa tanong malalaki at maliliit na anyong-tubig sa Mundo. Ang karagatan ang sa Pag­-usapan Natin pinakamalaking anyong-tubig. Ang mga karagatan sa Mundo ay ang Pasipiko, Atlantiko, Indian, Arctic, at Southern. Ang Karagatang Pasipiko ang sa pahina 5 gamit ang pinakamalawak at pinakamalalim. Ito ay tinatayang may karaniwang lalim na estratehiyang Buzzing. 4,000 metro. Ang apat na karagatan ay magkakarugtong at itinuturing na Narito ang mga tanong: bahagi ng isang malaking karagatan ng Mundo. 1. Ibigay ang katangian Ang isang-kapat ( ) na bahagi ng Mundo ay binubuo naman ng kalupaan. Ang malaking masa ng lupa ay tinatawag na kontinente.