Hukukun Temelleri 3-3 2023-2024 PDF

BÖLÜM 3 KAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUKUN KAPSAMI 29.11.24 22:38 1  MALİ HUKUK 29.11.24 22:38 2  MALİ HUKUK Mali hukuk, kamusal gelir...

BÖLÜM 3 KAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUKUN KAPSAMI 29.11.24 22:38 1  MALİ HUKUK 29.11.24 22:38 2  MALİ HUKUK Mali hukuk, kamusal gelir elde etme ve bunları harcama işlerini düzenleyen kurallar bütününe denir. Mali hukuk, kamu gelirleri, kamu giderleri ve kamu borçlarından oluşur. Kamu gelirleri, devletin ve diğer kamu kuruluşlarının gelir sağlamak için elde ettikleri ekonomik değerlerden oluşur. Kamu giderleri, kamu hizmetlerinin ifası için kamu kuruluşlarının bütçelerinden yapmaları gereken harcamaları ifade eder. Kamu borçları ise, devletin vergi gelirleri dışında, geçici nitelikteki gelir kaynağını belirtir. 29.11.24 22:38 3  MALİ HUKUK Devletin üstlenmiş olduğu kamu hizmetlerini yerine getirirken yapacağı harcamaları karşılamak amacıyla gelir elde etmesi gerekmektedir. Devlet gelirlerinin en önemli kaynağı ise vergilerdir. Vergi, kamu giderlerini karşılamak amacıyla devletin, tek taraflı ve egemenliğinin sonuçlarından biri olan vergilendirme yetkisine dayanarak kişilerin gelir, gider ve malları üzerinden aldığı ekonomik değerlerdir. 29.11.24 22:38 4  MALİ HUKUK Gelir üzerinden alınan vergiler; kurumlar vergisi ve gelir vergisidir Harcamalar (gider) üzerinden alınan vergiler; KDV, ÖTV, BSMV, Özel İletişim Vergisi Malları üzerinden alınan vergiler; Veraset ve İntikal Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi, Emlak Vergisi gibi 29.11.24 22:38 5  MALİ HUKUK Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, malî gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. (Ay. m. 73) Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. (Ay. m. 73) Bu hükümler vergide genellik ve adalet ilkeleri ile kanunilik ilkelerinin geçerli olduğunu göstermektedir. 29.11.24 22:38 6  MALİ HUKUK Vergilemede genellik ilkesi, herkesin kamu giderlerinin karşılanması için vergi ödemesini; Vergilemede adalet ilkesi, verginin mali güce göre adaletli ve dengeli dağıtılmasını; Vergilemede kanunilik ilkesi ise, vergi ve benzeri mali yükümlülüklerin yalnızca kanunla konulabileceğini, dolayısıyla kanunsuz vergi alınamayacağını ifade eder. 29.11.24 22:38 7  SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 29.11.24 22:38 8  SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU Kişilerin sosyal güvenliklerini sağlayan kuralların yer aldığı hukuk dalıdır. Sosyal güvenlik kişilerin, hastalık, kaza, doğum, işsizlik gibi ekonomik ve sosyal desteğe ihtiyaç duyabilecekleri hallerde devlet kurumlarından yardım almaları, desteklenmeleri anlamına gelir. Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar. (Ay. m. 60) 29.11.24 22:38 9  ÇEVRE HUKUKU 29.11.24 22:38 10  ÇEVRE HUKUKU Kişilerin doğal ve yapay çevresinin korunması, geliştirilmesi, kişilerin anayasada düzenlenmiş olan ‘‘sağlıklı bir çevrede yaşama’’ haklarının hukuksal alanda ifadesini bulması ve korunması için çeşitli düzenlemeler içeren hukuk dalıdır. Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. (Ay. m. 56/1-2) 29.11.24 22:38 11  DEVLETLER GENEL HUKUKU 29.11.24 22:38 12  DEVLETLER GENEL HUKUKU Devletler hukuku devletlerarasındaki ilişkileri düzenler. İç hukuk kişilerin birbiriyle veya kişilerin devletle ilişkilerini düzenlediği halde devletler hukuku, devletlerin birbiriyle, devletlerin uluslararası örgütlerle ve uluslararası örgütlerin birbiriyle olan ilişkilerini düzenlemektedir. Devletlerarası ilişkilerde eşitlik ilkesi geçerlidir. Devletler hukukunun asli kaynakları, uluslararası andlaşmalar, uluslararası örf ve adetler, hukukun genel ilkelerinden; yardımcı kaynakları ise mahkeme kararları ve doktrinden oluşmaktadır. 29.11.24 22:38 13  DEVLETLER GENEL HUKUKU Devletler doğrudan doğruya hukuki işlemlerde bulunamazlar; bu işlemleri temsilcileri aracılığıyla gerçekleştirirler. Kural olarak bütün devletlerin öteki devletlerde bir elçisi ve yeterli sayıda konsolosu bulunur. Elçiler bulundukları ülkede kendi devletini temsil ederler. Konsoloslar ise, görev yaptıkları ülkede yaşayan kendi vatandaşlarının ekonomik, ticari, idari ve benzeri sorunlarıyla ilgili olarak onlara yardım ederler. 29.11.24 22:38 14  İCRA ve İFLAS HUKUKU 29.11.24 22:38 15  İCRA ve İFLAS HUKUKU 1. İcra Hukuku 2. İflas Hukuku olarak iki bölüme ayrılır. İcra Hukuku; özel hukuk alanında ortaya çıkan ihtilaflarda hukuk mahkemelerince verilen hükümlerin gerektiğinde devlet eliyle zorla yerine getirilmesine ilişkin usul ile, gerektiğinde mahkeme hükmüne ihtiyaç olmaksızın yapılacak takiplere ilişkin usulü düzenleyen hukuk dalıdır. 29.11.24 22:38 16  İCRA ve İFLAS HUKUKU İflas Hukuku; iflasa tabi kişiler hakkında uygulanan özel bir cebri icra yoluna ilişkin usulleri düzenler. İflasa tabi kişi hakkında talep üzerine karar Ticaret Mahkemeleri tarafından verilir. İflasına karar verilen borçlunun (müflis) haczi mümkün tüm malları haczedilerek iflas masasını oluşturur. 29.11.24 22:38 17  YARGILAMA HUKUKLARI (Muhakeme Hukuku, Usul Hukuku) 29.11.24 22:38 18  YARGILAMA HUKUKU Yargı, Devletin yasama ve yürütme dışındaki temel fonksiyonudur. Yargılama, hukuk kurallarının bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından belirli usullerle hukuki uyuşmazlıklara (somut olaylara) uygulanmasıdır. Hukuki uyuşmazlıkların hangi yargı yerinde görüleceği yargı rejimine bağlıdır. Kara Avrupası Hukuk Sisteminde yargı ayrılığı ilkesi geçerlidir. Bir hukuki uyuşmazlık niteliğine göre, anayasa, adli, idari yargı yerlerinden biri kapsamında karara bağlanır. 29.11.24 22:38 19  ANAYASA YARGILAMASI Anayasa yargısı, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasalar normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde yer alan ve kanunlardan daha zor değiştirilebilen metinlerdir. Anayasaların, kanunların üstünde yer almasına “anayasanın üstünlüğü” ilkesi denilmektedir. 29.11.24 22:38 20  ANAYASA YARGILAMASI Kanunlar, Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasaya uygunluk açısından denetlenir ve gerekirse iptal edilir. Ayrıca Anayasa Mahkemesinin yüce divan sıfatıyla yaptığı yargılama faaliyeti vardır. 2010 yılında yapılan referandumda kabul edilen anayasa değişikliği ile getirilen ‘‘bireysel başvuru hakkı’’ hukuk sistemimize giren yeni bir hak arama yoludur. 29.11.24 22:38 21  İDARİ YARGILAMA İdari kuruluşların eylemleri ve işlemleri ile idari sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların giderilmesinde hangi usul ve esasların uygulanacağı bu hukuk dalının kapsamındadır. İdarenin kamu hizmetlerini yerine getirirken aldığı kararlar ya da yaptığı eylemler nedeniyle hakkı ihlal edilenlerin idareye karşı açtığı davalara idari dava denmektedir. 29.11.24 22:38 22  İDARİ YARGILAMA İdari yargıdaki ilk derece mahkemeleri “İdare Mahkemeleri” ve “Vergi Mahkemeleridir.” ayrıca bazı davalarda da Danıştay ilk derece mahkemesi olarak görev yapmaktadır. Bölge İdare Mahkemesi ve Danıştay ise üst mahkeme olarak görev yapmaktadır. İdare ve Vergi mahkemeleri tarafların iddia ve savunmalarıyla bağlı değildir. Mahkeme önüne gelen davayla ilgili her türlü araştırmayı kendiliğinden yapmaktadır. 29.11.24 22:38 23  İDARİ YARGILAMA İdarenin yaptığı hukuka aykırı bir işlemi ile karşılaşan kişi, idarenin yaptığı işlemin iptali için “İptal Davası” açabilir. Ayrıca şartları varsa yürütmenin durdurulması da talep edilebilir. İdarenin eylem veya işleminden zarar gören kişi ise uğradığı zararın tazmin edilmesini isteyebilir. Bu davaya da “Tam Yargı Davası” denmektedir. 29.11.24 22:38 24  ASKERİ YARGILAMA 16 Nisan 2017 Referandumu sonucunda yapılan Anayasa değişikliği ile 145. maddedeki Askeri yargı, 156. maddedeki Askeri Yargıtay, 157. maddedeki Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ile ilgili düzenlemeler Anayasadan kaldırılmış ve hemen yürürlüğe girmiştir. 29.11.24 22:38 25  ASKERİ YARGILAMA Disiplin mahkemeleri dışında askerî mahkemeler kurulamaz. Ancak savaş halinde, asker kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askerî mahkemeler kurulabilir. (m. 142/2) Askeri disiplin suçlarının yargılanması bu yargının kapsamına girer. Askeri disiplin suçlarında Disiplin Mahkemeleri görevlidir. Disiplin mahkemelerinin kararları kesindir. 29.11.24 22:38 26  ADLİ YARGILAMA Anayasa yargılaması ve idari yargılama dışında kalan yargısal faaliyetler adli yargılamanın kapsamına girer. Adli yargı, özel hukuk alanındaki uyuşmazlıklar ile ceza hukuku alanındaki uyuşmazlıkları çözümlemeyi konu alır. Bu nedenle de, 1.Hukuk yargılaması, 2.Ceza yargılaması Olarak ikiye ayrılır. 29.11.24 22:38 27  ADLİ YARGILAMA Adli yargılama adliye mahkemeleri tarafından yerine getirilir. Hukuk mahkemelerinin yargılama usulü (Medeni Yargılama Hukuku) Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre yürütülür. Ceza yargılaması ise Ceza Muhakemesi Kanununa göre yürütülür. 29.11.24 22:38 28  MEDENİ YARGILAMA HUKUKU Özel hukuk alanında ortaya çıkan bir uyuşmazlığın hangi mahkeme tarafından, hangi usuller çerçevesinde çözümleneceğini ve karara bağlanacağını gösteren hukuk dalıdır. Hukuki uyuşmazlığın hangi mahkemenin görev ve yetki alanına girdiği, davanın nasıl açılacağı, hangi delillerin nasıl ileri sürüleceği, davanın nasıl sonuçlandırılacağı bu hukuka göre belirlenir. 29.11.24 22:38 29  MEDENİ YARGILAMA HUKUKU Hukuk yargılamasında hakim, tarafların sunduğu deliller dışında uyuşmazlıkla ilgili olguları kendiliğinden araştıramaz. Hakim tarafların isteğiyle bağlıdır. Kanunda bu durum 26. maddede “Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir.” şeklinde ifade edilmiştir. 29.11.24 22:38 30  CEZA YARGILAMA HUKUKU Yasalarla suç olarak belirtilen eylemleri yapanların kovuşturulmasına, delillerin değerlendirilmesine ve sanıkların cezalandırılmasına yönelik yargılamanın nasıl yapılacağına ilişkin usulleri gösteren hukuk dalıdır. Ceza yargısındaki mahkemeler; Asliye Ceza Mahkemeleri Ağır Ceza Mahkemeleri Bölge Adliye Mahkemeleri ve Yargıtay’dır. 29.11.24 22:38 31  CEZA YARGILAMA HUKUKU Ceza yargılamasında mahkemeler delil serbestisi ilkesi gereği delil toplama ve değerlendirme yetkisine sahiptir. Hukuk yargılamasının aksine hakim tarafların talepleri ile bağlı değildir. Ceza Mahkemelerindeki duruşmalarda savcı da bulunur. 29.11.24 22:38 32  ÖZEL HUKUK ALT DALLARI 29.11.24 22:38 33  MEDENİ HUKUK 29.11.24 22:38 34  MEDENİ HUKUK Medeni hukuk özel hukukun en geniş dalı olup, toplum halinde yaşayan insanların şahsi hallerini, aile ilişkilerini, malvarlıklarının ölümlerinden sonraki akıbetini, eşyalar üzerindeki sahiplik ve egemenlik ilişkilerini düzenleyen en önemli özel hukuk dalıdır. 29.11.24 22:38 35  MEDENİ HUKUK Medeni Hukuk; Başlangıç Hükümleri (m, 1-7) yanında 1.Şahsın Hukuku, 2.Aile Hukuku 3.Miras Hukuku 4.Eşya Hukuku Olmak üzere dört alt başlığa ayrılmaktadır. 29.11.24 22:38 36  Şahsın (Kişiler) Hukuku Hukuki anlamda kişi, hak sahibi olabilen ve borç yüklenebilen varlık demektir. Hukukta kişiler, gerçek ve tüzel kişiler olmak üzere ikiye ayrılır. Kişiler hukuku, kişiliğin başlamasını, korunmasını, sona ermesini, kişi türlerini, kişi hallerini, kişilerin ehliyetlerini, hısımlarla ilişkileri, belirli bir yer ile olan ilişkilerini düzenler. 29.11.24 22:38 37  Aile Hukuku Kişinin dar ve geniş anlamda aile odaklı ilişkilerini kapsar. Evlilik hukuku, hısımlık ve vesayet olmak üzere üç kısımdır. Nişanlanma, evlenme, boşanma, evlilik içi ve dışında doğan çocukların durumu, velayet gibi hususlar açıklanmaktadır. 29.11.24 22:38 38  Miras Hukuku Bir gerçek kişinin ölümü halinde malvarlığının geleceğini düzenler. Ölen kişinin malvarlığı, kimlere ve nasıl paylaştırılacak, mirasçılar kim, mirastan mahrumiyet, mirasın reddi gibi hususlar miras hukukunda düzenlenmiştir. 29.11.24 22:38 39  Eşya Hukuku Menkul ve gayrimenkul eşya üzerindeki mülkiyet haklarının kazanılmasına, kullanılmasına, devrine, kaybedilmesine, irtifak hakları, rehin hakları, gayrimenkul mükellefiyeti gibi haklara, tapu siciline ilişkin bilgilere ve şerh, kayıt, beyan, terkin gibi işlemlere, zilyetliğe ilişkin hükümlere yer verilmektedir. 29.11.24 22:38 40  BORÇLAR HUKUKU 29.11.24 22:38 41  BORÇLAR HUKUKU Kişiler arasındaki borç-alacak ilişkilerini konu alan hukuk dalıdır. Borçların türlerine, kaynaklarına, alacağın ve borcun devrine, borçların ödenmesine, ödenmemesine, yenilenmesine, sona ermesine ilişkin düzenlemeler bu hukukun konusudur. Kanuna göre; 1.Sözleşmeler, 2.Haksız fiiller 3.Sebepsiz zenginleşme Borçların kaynaklarıdır. 29.11.24 22:38 42  TİCARET HUKUKU 29.11.24 22:38 43  TİCARET HUKUKU Borç alacak ilişkilerinin ticari nitelik taşıyanlarını düzenleyen hukuk kurallarından oluşur. Ticaret Kanunu da Borçlar Kanunu gibi Medeni Hukukun ayrılmaz bir parçasıdır. Ticaret Hukuku; 1.Ticari İşletme Hukuku, 2.Şirketler Hukuku 3.Kıymetli Evrak Hukuku 4.Deniz Ticareti Hukuku 5.Sigorta Hukuku Olmak üzere beş alt bölüme ayrılır. 29.11.24 22:38 44  DEVLETLER ÖZEL (HUSUSİ) HUKUKU 29.11.24 22:38 45  DEVLETLER ÖZEL HUKUKU İçinde yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerinde hangi devletin hukukunun uygulanacağını düzenler. Bir hukuki olay ya da ilişkinin taraflarının farklı ülke vatandaşı olmaları, uyuşmazlık konusu eşyanın yabancı ülkede bulunması, uyuşmazlık konusu olayın yabancı ülkede meydana gelmesi gibi durumlar yabancılık unsurunu oluşturur. 29.11.24 22:38 46  KARMA HUKUK ALT DALLARI 29.11.24 22:38 47  KARMA HUKUK ALT DALLARI 1. İş Hukuku 2. Fikri Hukuk 3. Bankacılık Hukuku 4. Toprak Hukuku 29.11.24 22:38 48