EHBO Samengevat PDF

**VAG: vaardigheden acute geneeskunde** ***E-learning 2PAG*** **[Inleiding in de EHBO]** Protocol DRS. cABCDE, aangepaste versie ATLS-protocol (advanced trauma life support) **[DRS staat voor]** **D -- danger** - Beoordelen van gevaar, zorgen voor veilige situatie **R -- response** - Con...

**VAG: vaardigheden acute geneeskunde** ***E-learning 2PAG*** **[Inleiding in de EHBO]** Protocol DRS. cABCDE, aangepaste versie ATLS-protocol (advanced trauma life support) **[DRS staat voor]** **D -- danger** - Beoordelen van gevaar, zorgen voor veilige situatie **R -- response** - Controleer of slachtoffer reageert: wat is er gebeurt, welke klachten? **S -- shout for help** - Haal iemand die kan helpen **[cABCDE staat voor]** **c -- catastrofaal bloedverlies** - Stelpen levensbedreigend bloedverlies **A -- airway (+C-spine)** - Zorg voor vrije ademweg. Indien er verdenking bestaat op nekwervelletsel immobiliseren! **B -- breathing** - Controleer ademhaling en herken stoornissen luchtwegen **C -- circulation** - Controleer circulatie en herken stoornissen bloedsomloop **D -- disability** - Uitgebreide controle neurologische stoornissen, en ontdekken van stoornissen die aanleiding geven tot neurologische problemen **E -- exposure** - Voorkom onderkoeling, anamnese en lichamelijk onderzoek, laatste check en behandeling kleine letsels **Treat first what kills first!** **Do not further harm** **[Vijf basisregels EHBO]** 1. Let op gevaar a. Eerst jezelf, omstanders en slachtoffer 2. Ga na wat er is gebeurd en wat het slachtoffer mankeert b. Hoe en waarom? Inschatting op basis van slachtoffer 3. Stel slachtoffer gerust en zorg voor beschutting c. Rustige uitstraling, praat met slachtoffer. Bescherming tegen weer en behoud privacy 4. Zorg voor deskundige hulp d. Schakel professionele hulp in: huisarts, 112 of naar SEH 5. Help slachtoffer op plek van ongeluk e. Gevaar? Verplaats!! Anders laten liggen **[DRS verder uitgewerkt]** - **Onderdeel danger (D)** Beoordelen van eventueel gevaar Belangrijk om te: kijken (direct zichtbaar gevaar), ruiken (schadelijke gassen en stoffen) en luisteren (vreemde geluiden). - Ook slachtoffer kan gevaar zijn: besmettelijke ziekte of agressie, vermijd bloed! **Wat te doen bij gevaarlijke situatie?** 1. Slachtoffer verwijderen uit gevaarlijke situatie 2. Hulpverlener kan gevaar afwenden en situatie beëindigen zonder eigen gevaar a. Wanneer risico op gevaar: schakel *politie* in Volgorde opletten gevaar: jezelf, omstanders (geen ruzie maken wanneer ongehoorzaam) en dan slachtoffer **Professionele hulp afwegen aan de hand van** 1. Sprake van ongeval (trauma) of is het slachtoffer onwel geworden? 2. Hoeveel slachtoffers? 3. Welke krachten? 4. Sprake van hoog energetisch trauma (HET)? Bij hoofdletsel in combinatie met bloedverdunners, meteen naar SEH **HET: hoogenergetisch trauma**: grote energieoverdracht op slachtoffer/voertuig 1. Val van 2-3x hoger dan lichaamslengte SO 2. Aanrijding voetganger met snelheid \> 10km/h 3. Aanrijding in voertuig met snelheid \> 35 km/h, 4. Ster aan binnenkant voorruit en vrijgekomen airbags Verschil HET en **LET** **(laagenergetisch trauma)**: inwerkende kracht HET hoger, meer schade - **Onderdeel response (R)** Testen van reactie slachtoffer - Indien geen reactie, lichtjes schudden -- houd beide schouders vast - Ook mooi moment om voor te stellen en naam te vragen SO **Bewusteloos slachtoffer? Altijd AED halen!** - **Onderdeel shout for help (S)** Tijdig hulp inschakelen, eerst omstander - Zorg voor veilige omgeving, assistentie bij eerstehulpverlening en halen van verbandkist of AED **Voorrang op andere delen van protocol** Aantal aandoeningen vereisen snelle ingrijp -- hebben voorrang op ABCDE, NIET DRS **[cABCDE]** - **Onderdeel catastrofaal bloedverlies (c)** Circulatie direct bedreigd: te weinig bloed in circulatie zorgt voor lage bloeddruk, vitale organen krijgen onvoldoende zuurstof - **Arteriële bloedingen**: pulserend karakter - **Veneuze bloedingen**: niet-pulserend karakter **Levensbedreigende bloedverlies kenmerken** - Pulserende bloedingen -- arteriën zijn geraakt! - Kleding doorweekt met bloed -- veel en snel bloedverlies - Verminderd bewustzijn van slachtoffer **Allereerst**, waar bevindt zich de bloeding? - De extremiteiten -- armen en benen - De overgangsgebieden naar de romp -- hals, schouders en liezen - (penetrerende) verwondingen van thorax en abdomen -- meestal *inwendig* bloedverlies **[4 methoden om bloedingen te stoppen]** 1. **Directe druk** a. Beide handen loodrecht naar beneden. Gebruik van textiel mogelijk en bedekking van wond. Meest effectief wanneer slachtoffer op stevige ondergrond ligt. Verminder **NIET** de druk om wond te inspecteren 2. **Tourniquet** b. Knelverband om extremiteit: stopt bloedsoorstroming door ledemaat. Kan veilig 2u blijven -- maar nooit schade van knelband boven risico overlijden. Wanneer goed aangelegd, pijnlijk. **NOOIT** improviseren met riem. Kan nog een tweede toevoegen. **NOOIT** verwijderen buiten ziekenhuis. 3. **Wound packing** c. Open wond opstoppen met verbandgaas of stuk textiel. Eén hand continue druk op wond, met andere hand textiel inwond duwen -- begin bij plek actieve bloeding. Leg reserve erop en druk met beide handen 4. **Afdrukken drukpunt** **Uitwendig bloedverlies aan extremiteiten** - Eerst DRS, daarna; - Compressie van wond door directe druk OF tourniquet - Leg slachtoffer op de grond (preventie flauwte en shock) - Vind bloedingplaats, open of verwijder kleding rondomwon - 112 bellen **Uitwendig bloedverlies aan hals, schouders of liezen** - Eerst DRS, daarna; - Compressie van wond door directe druk EN wound packing - Leg slachtoffer op grond (preventie flauwte en shock) - Vind bloedingsplaats, open of verwijder kleding rondom wond - 112 bellen - **Onderdeel airway (A)** Het vrijhouden (**luchtwegobstructies**) of vrijmaken (**Heimlich-manoeuvre**) van luchtwegen en immobiliseren van cervicale wervelkolom bij mogelijke schade **Bedreiging van luchtwegen** **Luchtwegen**: begin bij ingang mond en neus tot aan alveoli - Vrije luchtweg absolute voorwaarde voor gaswisseling in alveoli **Asfyxie**: situatie waarbij normale ademhaling niet kan plaatsvinden -- zuurstofsaturatie van hemoglobine ernstig onvoldoende - Na 1 minuut: bewusteloos - Na 4 minuten: irreversibele schade in hersenen **Oorzaken van asfyxie** - Bewusteloosheid (tong zakt naar achter in de keel) - Corpus alienum (letterlijk: \'vreemd lichaam) - Inhalatietrauma (van vuur/rook) - Allergische reactie **(=anafylaxie)** - Slijm of bloed in de luchtwegen - Aangezichtsletsel of kaakfractuur - Letsels van hals en larynx **[Volledige of gedeeltelijke luchtwegobstructie?]** - **Volledige luchtobstructie**: géén ademhaling mogelijk, SO niet in staat om te hoesten of spreken. Erg in paniek, roodpaars en vervolgens blauw (cyanotisch gelaat). Bewusteloos als obstructie blijft. - **Gedeeltelijke luchtwegobstructie**: SO in paniek en grijpt naar keel. Praten en hoesten mogelijk (ligt aan obstructie). Voelt benauwd, grote moeite met ademen. Bijgeluiden hoorbaar (gierend geluid bij inademing (stridor)), rochelen of borrelingen van vloeistof of snurkend geluid. Bewusteloos SO heeft snurkend ademhaling. **[Let op bij specifieke oorzaken van obstructies]** - **Inhalatietrauma** Brandwonden of roet rondom neus en mond en zwelling die snel ontstaat - **Aangezichtsletsel** Bloed in de mond of bloed dat via neusholte in mond en keel loopt Afwijkende stand van kaak en tanden of zwelling van kaak - **Anafylactische reactie** Benauwdheid, onrust en stridor Vaak ook tekenen van shock of zwelling van gelaat **[Wat te doen in specifieke situaties?]** - **Bewusteloos slachtoffer** Chin-lift of jaw-thrust Indien géén verdenking wervelletsel: stabiele zijligging - **Anafylaxie** Gebruik EpiPen - **Aangezichtsletsel** Halfzittende houding voorover: voorkomt bloed terugstroming - **Inhalatietrauma** Halfzittende houding, wacht op ambulance - **Corpus alienum** Heimlich manoeuvre - **Heimlich** **Alléén bij volledige luchtwegobstructie** - Kans dat voorwerp verder naar beneden schiet bij gedeeltelijke luchtwegobstructie **[Hoe voer je Heimlich manoeuvre uit?]** Geef 5 rugslagen en 5 buikstoten en daarna 112 bellen Indien voorwerp zichtbaar in de mond, rustig eruit lepelen - NIET blind lepelen of herhaaldelijk lepelen (one-shot!) Is het SO bewusteloos geraakt én haalt hij geen ademhaling? Bel 112 en start reanimatie! - **Onderdeel c-spine (A)** Cervicale wervelkolom (CWK / C-spine) - Grote mobiliteit zorgt voor meer kans op letsel **Symptomen van een volledige dwarslaesie** - Pijn in rug / nek - Dof gevoel / gevoelloosheid in armen of benen - Verlamming - Incontinentie - Priapisme (blijvende erectie) - Neurogene shock **Gedeeltelijke dwarslaesie** - Dof gevoel - Tintelingen in nek / rug / armen / benen - Kunnen pijn ervaren Sprake van HET → stabiliseer de nek - Twijfel? Bij pijn of tintelingen in nek/rug alsnog stabiliseren - **Onderdeel breathing (B)** Controle van ademhaling **Controleer het volgende** - Frequentie (volwassenen: 12-16x pm) - Diepte van ademhaling - Is de ademhaling adequaat (zuurstofvoorziening)? - Uiterlijke beweging borstkas - Bijgeluiden *Zowel langzame als snelle ademhaling kunnen alarmeren* - **Astma bronchiale** Chronische ontsteking van luchtwegen **Astma-aanval**: plotselinge benauwdheid door factoren buitenaf (allergie voor inhalatieallergenen of verhoogde gevoeligheid voor prikkels - Contractie bronchiale gladde spierweefsel, zwelling en slijmsecretie **Welke klachten passen bij astma-aanval?** - Hoesten - Strak gevoel om de borst - Benauwd gevoel - Kortademigheid - Expiratoire piepende rhonchi (piepend geluid bij uitademing) -- obstructie in lagere luchtwegen **Wat te doen bij een astma-aanval?** 1. Geruststellen van patiënt 2. Knellende kleding rond hals losmaken 3. Slachtoffer laten zitten in prettige houding 4. Laat slachtoffer zijn medicatie nemen, of help hem hierbij (werken snel) a. Professionele hulp nodig wanneer medicatie niet helpt, nog nooit eerder ervaren of bewusteloos slachtoffer **LET OP: mogelijkheid van verlate allergische reactie (2-6u na prikkel)** - **Status astmaticus** **Status astmaticus**: ernstige astma-aanval -- **levensbedreigend** - Reageert niet op luchtwegverwijders (**salbutamol**) - Vanwege te weinig medicatie of te veel blootstelling **Kenmerken van status astmaticus** - Expiratoire stilte (géén ademhaling hoorbaar) - SO kan geen volzinnen spreken - SO is angstig - Sterke toenamekortademigheid - Uiteindelijk ademhalingsfrequentie omlaag, LIJKT beter te gaan: gaat slechter! - Optreden pneumothorax **DIRECT MEDISCHE HULP!** - **Hyperventilatie** **Hyperventileren**: wanneer men sneller ademhaalt dan normaal - Gasuitwisseling intensiever dan normaal Bij gezonde mensen, zuurstofgehalte bijna altijd 100% - OOK bij hyperventileren - Maar afgifte van CO~2~ neemt toe! pH wordt lager, patiënt laten ademen in hand werkt niet (praktijk) **Kenmerken hyperventilatie** - **Dyspnoe** (=benauwdheid) -- gevoel van stikken - Stekende pijn op borst - Tintelingen en jeuk rondom mond / handen / vingers - Handspasme (main d'accoucher) -- verkramping vingers en duim - Hartkloppingen - Toegenomen hartfrequentie - Duizeligheid Wanneer slachtoffer bewusteloos raakt, net zoals *syncope* handelen **Wat te doen?** - Kalmeer SO - Probeer oorzaak paniek weg te nemen - Adem met patiënt mee - **Pneumothorax** **Pneumothorax**: er komt lucht tussen de twee longvliezen, klaplong **[Onderscheid tussen traumatische en niet-traumatische pneumothorax]** **Traumatische pneumothorax** - De longvliezen worden door een scherp voorwerp doorboord - Complicatie van medische ingreep Verbinding tussen thoraxholte en buitenlucht zorgt voor negatieve druk in thorax \> lucht van buiten naar binnen gezogen - Herkenbaar aan zuigend geluid bij ademen - Kan zorgen voor **spanningspneumothorax** **Niet-traumatische pneumothorax** - Vanuit binnen ontstaan, geen duidelijke oorzaak (=idiopatische pneumothorax) - **Idiopathisch**: aandoening of ziekte zonder aanwijsbare oorzaak - Meestal schade aan binnenste vlies **Kenmerken pneumothorax** - Acute benauwdheid (=**dyspnoe**), vooral bij volledige pneumothorax - Plotselinge, stekende pijn in thorax - Pijn in schouder - Wanneer long is geraakt, helderrood, schuimend bloed vrijdag - Zuigende borstwond **Wat doe je -- niet-traumatische pneumothorax?** Vervoer SO in halfzittende houding naar SEH - Bij ernstige benauwdheid of insufficiënte ademhaling meteen 112 bellen voor ambulance Wanneer bewusteloos: leg in stabiele zijligging **OP AANGEDANE ZIJDE** - Gezonde long genoeg ruimte om te ontplooien **Wat doe je -- traumatische pneumothorax?** Vaak zuigende borstwond aanwezig, moet behandeld worden om géén spanningspneumothorax te ontstaan - Plak de zuigende borstwond AF - **LAAT DE VOORWERPEN ZITTEN!!!** - Bel 112 Bij bewust SO: in halfzittende houding (achterover leunend) Bij onbewust SO: zijligging op aangedane zijde (mits daar geen voorwerp zit) - In combinatie met mogelijke wervelletsel? Geen zijligging maar chinlift of jawthrust **Hoe plak je zuigwond af?** Doel: lucht moet wél uit borstholte, maar niet erin 1. Leg steriel gaasje over wond, plak bovenzijde en zijkanten af met leukoplast 2. Plak dakpansgewijs het gaasje af met leukoplast 3. Laat onderzijde open **Wat is een spanningspneumothorax?** Lucht komt borstwond binnen, maar kan er niet uit, hierdoor verhoogde druk in borstholte \> venen rondom hart (vena cava) dichtgedrukt \> veneuze return belemmerd (=**obstructieve shock**) **Kenmerken spanningspneumothorax** - Klachten pneumothorax - Opgezette halsvenen (bloed stagneert voor obstructie) - Aangedane thoraxhelft staat omhoog, beweegt niet mee bij ademen - SO heeft obstructieve shock - Mogelijk verplaatsing trachea (midline shift) **Wat doe je?** - Zelfde als bij pneumothorax - Met spoed ambulance bellen wanneer levensbedreigend - Blijf vitale functies observeren - **Fladderthorax** Een losliggend sternum door ribfracturen, thoraxwand instabiel - Gebroken ribben blijven in neutrale stand, rest beweegt mee - Rest van ribben duwen gebroken ribben naar **buiten** \> paradoxale ademhaling **Wat te zien?** - Dyspnoe als gevolg van pijn bij ademhaling en verminderde AMV (ademminuutvolume) - SO zichtbaar pijn bij ademen, ademhaling oppervlakkig houden - **Tachypneu** (=snelle ademhaling) (in het begin, compensatie voor verminderde AMV) - Respiratoire insufficiëntie (wanneer situatie langer is, door vermoeidheid) **Wat te doen?** - Wees behoed op inwendige bloedingen - Laat SO in halfzittende houding (niet bij shock of vermoeden wervelletsel) - Druk iets op gebroken ribben voor minder beweging, minder pijn - DOE SO NIET MEER PIJN! - Wanneer op zijligging, gezonde zijde weer boven - **Onderdeel circulation (C)** Circulatie is de bloedsomloop: hart, arteriën en venen - **Bleeding control** Levensbedreigend bloedverlies is bij kleine c, vóór airway **Niet-direct levensbedreigend bloedverlies** - Meer tijd voor handelen - Gewoonlijk veneuze bloedingen **Belangrijkste plekken bloedverlies -- 5 B's** 1. Borst 2. Buik 3. Bekken 4. Benen 5. Buitenkant **Wat doe je -- uitwendige bloeding?** 1. DRS cAB 2. Druk met vlakke hand stevig op wond (=**kurkmethode)** 3. Breng aangedane lichaamsdeel omhoog boven niveau hart 4. Leg SO op de grond (preventie shock / flauwte) 5. Zoek juiste **drukpunt** op a. Gelegen tussen hart en wond b. Moet boven een harde ondergrond lopen (bot) c. Arterie moet op een bereikbare plaats liggen 6. Bel 112 7. Leg wonddrukverband aan wond 8. Ga verder met ABCDE **Wat doe je -- inwendige bloeding?** - DRS cAB - Stel verdenking inwendige bloeding vast - 112 bellen - Leg SO op grond - Inwendige bloeding kan NIET ter plekke gestopt worden - **Beoordelen van circulatie** Hoe beoordeel je de circulatie? - Voel aan de pols (a. radialis, patiënt bewust ; a. carotis (hals), patiënt onbewust) - Snelheid waarmee hart klopt - Kracht/vulling van pols - Bepaal de capillaire refill - 5 sec druk op nagelbed - Laat los - Binnen 2 á 3 sec terug roze, anders vertraging capillair refill - LET OP: koude vingers kunnen het vertragen, anders op sternum of voorhoofd bepalen - Beoordeel huid van SO - Huidskleur, temperatuur en vochtigheid (niet bleek, koud of klam) - Ongevalsmechanisme aanleiding tot bedreigde circulatie? - **Shock** **Shock**: ernstig ziektebeeld; de organen krijgen onvoldoende bloed en onvoldoende zuurstof **[Vier typen shock]** 1. Hypovolemische shock 2. Cardiogene shock 3. Obstructieve shock 4. Distributieve shock - **Hypovolemische shock** Absoluut volume tekort - Bloed of andere vloeistoffen - Bloeddruk daalt, doorbloeding vitale organen ook - VB: bloedverlies, vochtverlies (braken, diarree, brandwonden) - **Cardiogene shock** Hart kan bloed niet meer rondpompen - Vitale organen niet doorbloed en te weinig zuurstof - VB: myocardinfarct - **Obstructieve shock** Obstructie in vitaal punt bloedsomloop - Bloed kan niet verder, zorgt voor geen doorbloeding en onvoldoende zuurstof - VB: obstructie in grote lichaamsader door spanningspneumothorax **LET OP: obstructie klein bloedvat leidt niet tot generaliseerde shock!** - **Distributieve shock** De verdeling van bloed is verkeerd, voldoende vocht maar slechte verdeling - Perifere vaten gaan open, vocht lekt weg uit circulatie - **Anafylactische shock;** heftige allergische reactie \> vrijgekomen stoffen laten perifere bloedvaten open \> bloed naar huid, weg vitale organen \> bloeddruk daalt, hartslag versnelt - **Neurogene shock;** volledige dwarslaesie ruggenmerg \> samenknijping bloedvaten niet meer geregeld \> onder laesie bloedvaten open \> bloed blijft staan (=**blood pooling**) \> doorbloeding vitale organen neemt af **[Samenvatting shocks]** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Hypovolemische shock** |   | | | | | | Een absoluut tekort aan volume | +===================================+===================================+ | ** ** |   | | | | | **Cardiogene shock** | Genoeg volume, maar het wordt | | | niet (voldoende) rondgepompt | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | ** ** |   | | | | | **Obstructieve shock** | Genoeg volume, maar het kan niet | | | verspreid worden door een | | | \'obstructie\' | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Di,jkhkjh** | Genoeg volume, maar het bevindt | | | zicht op de verkeerde plaats in | | **Distributieve shock** | het lichaam. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **Wat te zien -- schock?** Te meten bij C - Pols: snel (\>100/min) en week (door ondervulling) - Capillair refill: vertraagd (\>3 sec) - **BIJ DISTRIBUTIEVE SHOCK NIET!!** - Huidskleur is bleek, koud en klam - **BIJ DISRIBUTIEVE SHOCK NIET!! HOOPT JUIST BLOED IN HUID** **[Soorten shock samengevat]** +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **Cardiogene | ** ** | ** ** | ** ** | | shock** | | | | | | **Obstructieve | **Hypovolemisch | **Distributieve | | | shock** | e | shock** | | | | shock** | | +=================+=================+=================+=================+ | Pijn op de | Veroorzaakt | Inwendige / | Sepsis | | borst | door | uitwendige | | | | longembolie, | bloeding | Dwarslaesie | | Myocardinfarct/ | harttamponade, | | | | Hartfalen | spanningspneumo | Brandwonden | Heftige | | | thorax. | | allergieën (iv | | | | Braken / | antibiotica, | | | | diarree | insectenbeet) | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Opgezette |   | | | | halsvenen, | | | | | dyspneu door |   | | | | longoedeem | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Koude, klamme, | Rode, warme, | | | | bleke huid | droge huid | | | | | | | | | Vertraagde | Capillaire | | | | capillaire | refill normaal | | | | refill | | | | | | | | | | Zweten en | | | | | rillen | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | De pols is | | | | | versneld (\> | | | | | 100/min) en | | | | | voelt zwak | | | | | (\'week\') | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Het slachtoffer | | | | | heeft een | | | | | oppervlakkige | | | | | en snelle | | | | | ademhaling | | | | | | | | | | Het slachtoffer | | | | | voelt zich | | | | | ziek, is | | | | | misselijk en | | | | | braakt soms | | | | | | | | | | Het slachtoffer | | | | | is angstig, | | | | | onrustig en | | | | | verward, vaak | | | | | is het | | | | | bewustzijn | | | | | veranderd | | | | | (geagiteerd, | | | | | verward, | | | | | verminderd, | | | | | coma) | | | | | | | | | | Slachtoffers | | | | | hebben vaak | | | | | (hevig) dorst | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ **Wat te doen -- shock?** - Probeer oorzaak shock weg te nemen - Stelpen ernstige bloeding, afplakken borstwond om spanningspneumothorax te voorkomen +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **Cardiogene | **Obstructieve | **Hypovolemisch | **Distributieve | | shock** | shock** | e | shock** | | | | shock** | | +=================+=================+=================+=================+ | Start zo nodig | Plak exogene | Stelp ernstige | Gebruik epi-pen | | met reanimeren | thoraxwond | uitwendige | | | | dakpansgewijs | bloedingen | | | | af | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Bel 112 | | | | | | | | | | Bewaak vitale | | | | | functies | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Leg de benen | Leg de benen | | | | van het | van het | | | | slachtoffer | slachtoffer | | | | **NIET** omhoog | omhoog | | | | | | | | | | **(NIET BIJ | | | | | BEKKEN- OF | | | | | BEENFRACTUUR, | | | | | WERVELLETSEL EN | | | | | DWARSLAESIE)** | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ **LET OP:** mensen met shock hebben vaak dorst -- **NOOIT DRINKEN GEVEN**! - Spijsvertering wordt geactiveerd \> nog minder bloed naar vitale organen. Bevochtig de lippen **Wat is een EpiPen?** Auto-injector gevuld met adrenaline -- vaak bij ernstige allergie. Adrenaline zorgt voor vernauwing vaten, anafylactische shock verwijdt ze. Snel werkbaar, maar ook snel uitgewerkt. Bel 112! Tweede mogelijk voor bloeddruk goed houden. - **Myocardinfarct & angina pectoris** **Myocardinfarct** (=**hartinfarct**): wanneer deel van hart geen zuurstof krijgt en afsterft **Angina pectoris**: kransslagader is vernauwd, bij extra zuurstof vraag, niet mogelijk - Stop met inspannen **Wat zie je -- myocardinfarct & angina pectoris?** AP is reversibel, MCI niet. **Kenmerken** - Hevige, drukkende pijn achter borstbeen - Kan uitstralen naar armen, onderkaak, schouderbladen of bovenbuik - Misselijkheid, braken, hevige transpiratie en doodsangst - Huid klam, bleek of grauw - Bij MCI vaker heftigere klachten, AP klachten verdwijnen na inspanning weg **LET OP: cardiale klachten minder uitgesproken bij vrouwen, ouderen en diabetes patiënten.** **Wat doe je -- myocardinfarct & angina pectoris?** - Maak afweging: MCI of AP? - AP als pijn ontstaan is bij inspanning (wanneer bekend, **isordil** tabletten of **nitroglycerinespray**, onder tong) - Laat inspanning staken - Vraag naar klachten \> Activiteit tijdens ontstaan, hoe lang? Eerder gehad? Ja, medicatie? - Wanneer ja medicatie, laat deze innemen! - Verdenking MCI? Bel 112, zsm naar voor dotterbehandeling - AP niet weg na medicatie? Handel net als MCI **BIJ TWIJFEL, GA VAN HET UITERSTE UIT!!!** **[Is pijn op de borst altijd het hart?]** +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Myocardinfarct** | **Angina Pectoris** | **Hyperventilatie** | +=======================+=======================+=======================+ | In rust | Na inspanning, zware | Moeilijk aanwijsbare | | | maaltijd, bij kou, na | oorzaak. Meestal | | | emotie | spanning/sociale druk | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Drukkende pijn achter | Stekende pijn op de | | | het sternum, soms | thorax, tintelingen | | | uitstralend naar | in vingers en rond de | | | kaak,  armen, tussen | mond, verkrampte | | | schouderbladen of | vingers | | | bovenbuik | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Houdt niet op na 15 | Houdt snel (binnen 15 | Houdt snel op na | | minuten | minuten) op na staken | staken uitlokkende | | Isordil/Nitrospray is | uitlokkende factor | factor | | niet of niet geheel | | | | effectief | Isordil/Nitrospray is | | | | effectief | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Paniek, angst, onrust | | | | | | | | Benauwdheid, | | | | misselijkheid, braken | | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ - **Onderdeel disability (D)** Stoornissen in het bewustzijn, twee typen 1. Traumatische letsels, D1 2. Niet-traumatische letsels, D2 **Traumatische letsels, D1** - Licht traumatisch schedelhersenletsel (LTSHL) - Ernstig traumatisch schedelhersenletsel (ETSHL) - Schedelbasisfractuur - Epidurale bloeding - Subdurale bloeding - **ALLEEN UITGEVRAAGD WANNEER ONGEVALSMECHANISME HIER AANLEIDING TOEGEEFT -- auto-ongeluk** **Niet-traumatische letsels, D2** - Licht traumatisch schedelhersenletsel (LTSHL) - Ernstig traumatisch schedelhersenletsel (ETSHL) - Schedelbasisfractuur - Epidurale bloeding - Subdurale bloeding - **VRAAG JE ALTIJD UIT, KAN IN ALLE OMSTANDIGHEDEN** - **Bewusteloosheid** **Bewustzijn**: toestand waarin men het besef heeft van diverse prikkels uit de omgeving en daarmee doelgericht interactie kan aangaan. Wel twee typen: 1. **Inhoud van bewustzijn**: waarnemingen, gevoelens en gedachten 2. **Activering van het bewustzijn**: mate van aandacht voor omgeving **Bewusteloosheid**: dusdanige daling van bewustzijn dat er bij toedienen van prikkels: d. Ogen geopend worden e. Geen verbale reactie is f. Geen opdrachten worden uitgevoerd - **Syncope** **Syncope**: kortdurend bewustzijnsverlies als gevolg van ploseling optredende toegenomen bloedtoevoer naar hersenen - Flauwvallen, black-out, flauwte of collaps **Baroreflex**: hartslag stijgt, perifere vaatweerstand neemt toe \> bloeddruk stijgt en bloedvoorziening hersenen (cerebrale perfusie) in stand **[Verminderde cerebrale perfusie gevolgd door syncope kan door..]** 1. **Orthostatische hypotensie**: aanval na overeind te komen a. VB: **hypofolomie** (= tekort aan zout), ernstige bloedarmoede, medicatie of falen autonoom zenuwstelsel (ouderen) 2. **Vasovagale collaps**: na heftige pijn of emoties. b. Reactie op externe prikkel zorgt voor perifere vasodilatie \> hartfrequentie en contractiliteit omlaag \> **hypotensie** (=lage bloeddruk) \> hersenen slecht doorbloed 3. **Cardiale syncope:** oorzaak bij hart. c. **Contacteer arts! Persoon valt plots neer en ziet niet aankomen!** **Wat zie je -- syncope?** Dreigende syncope kenmerken - Gevoel van slapte, licht in het hoofd, duizelig - Geeuwen - Transpireren - Wit wegtrekken Daadwerkelijke syncope kenmerken - Oppervlakkige langzame ademhaling - Wegdraaien met de ogen - Niet-symmetrische trekkingen van armen en benen - Reageert WEL op schudden **Wat doe je -- syncope?** *Doel van handelen* 1. Stimuleren cerebrale perfusie voor voorkomen of verhelpen syncope 2. Zoeken en eventueel weghalen oorzaak - **Voorkomen** Voorkomen door SO in stoel laten zitten met hoofd tussen knieën, plaats hand tegen achterhoofd SO. Laat SO tegen weerstand naar achter gaan \> spierspanning zorgt voor verhoogde bloedflow naar hersenen Staand SO kan benen kruisen en bovenste beenspieren aanspannen - **Na syncope** Leg SO plat op grond neer en houd de benen omhoog \> bloedstroom naar hersenen bevorderen. Wanneer SO bij is, 10min laten liggen - **GCS & AVPU-score** Glasgow Coma Scale (EMV-score): meter voor bewustzijnsdaling **E-score: actief openen van de ogen** 1: Op geen enkele prikkel een reactie 2: Op pijnlijke prikkels openen van de ogen 3: Reactie bij aanspreken 4: Spontaan   **M-score: beste motore reactie van de armen** 1: Geen reactie 2: Op pijnlijke prikkels extensie 3: Op pijnlijke prikkels abnormale flexie 4: Op pijnlijke prikkels een terugtrekreactie 5: Lokaliseert pijnlijke prikkels 6: Kan opdrachten uitvoeren   **V-score: beste verbale reactie** 1: Geen geluid 2: Onverstaanbare klanken 3: inadequate woorden 4: Verwarde taal 5: Georiënteerde taal - **Tel scores bij elkaar op. Wanneer score gelijk of kleiner is dan 8 = comateus** - **AVPU-score** Korte en snelle methode om bewustzijn aan te geven **A: alert** -- het slachtoffer is alert en kijkt uit zichzelf de hulpverlener aan **V: verbal** -- het slachtoffer reageert op aanspreken **P: pain** -- het slachtoffer reageert op pijn prikkels **U: unresponsive** -- het slachtoffer reageert niet op pijnprikkels - **D1 disability** Alleen uitvragen wanneer ongevalsmechanismen er tot leidt **ALTIJD uitvragen wanneer** 1. Een kracht heeft ingewerkt op hoofd of nek 2. HET is van sprake 3. Aanwijzingen voor hoofd-hersenletsel ***Géén sprake van? D1 overslaan en naar D2!*** - **Traumatisch hersenletsel** **Primaire letsel**: door klap **Secundaire schade**: door hersenoedeem, epilepsie, hypoxie, hypotensie of epi-/subdurale schade - EHBO'er kan **GEEN** onderscheid maken tussen licht, matig of ernstig **Wat zie je?** - Mogelijk bewusteloos slachtoffer - Inprentingsstoornissen - Posttraumatische amnesie: blijft vragen wat er is gebeurd, ook wanneer uitgelegd - Retrograde amnesie: SO weet niet wat vóór ongeluk is gebeurd **Wat doe je?** - Ga ongevalsmechanisme na: leidt dit tot hoofd-/hersenletsel? - Is het SO bewusteloos geweest en hoe lang? - Posttraumatische of retrograde amnesie? - Alarmsymptomen? Verdenking hersenletsel? Bel 112! Daarna verder met disability 2 **Stel vragen**: oriëntatie pijlen locatie, tijd en persoon: 1. Wat is er gebeurd? 2. In welk jaar leven we? 3. Waar bevinden we ons nu? 4. Wat is uw naam? Weet u wie dat is (bekende)? a. **Indien incorrect: mogelijk hersenletsel** **Alarmsymptomen -- bij één al 112 bellen** - Pupilafwijking, anisocotorie (=verschillende groottes pupil) - Battle-sign (=paars achter oren) - Brilhematoom (=paars rondom oog) - Liquor of bloed uit neus of oren - Wisselend bewustzijn - Uitvalsverschijnselen (=moeite met spreken, motoriek of sensibiliteit) **[Twee typen traumatische hersenbloedingen]** 1. **Epidurale bloeding:** vaak in combinatie met schedelbasisfractuur a. Op harde hersenvlies, slagader geraakt. SO kort buiten bewust, daarna lucide interval (=lijkt beter) b. Anisocorie c. Verlamming 2. **Subdurale bloeding**: bloeding onder dura (venen), traag karakter, kan pas dagen later uitkomen d. Bijna nooit spontaan, alleen bij ouderen = niet-traumatisch **Verplaatsing van hersenweefsel mogelijk, bij volgende symptomen:** - Wisselend bewustzijn - Cognitieve veranderingen - Anisocorie - Misselijkheid / braken - **GELIJK 112 BELLEN** Uitleg opbouw hersenvliezen Afbeelding met tekst, diagram, schermopname Automatisch gegenereerde beschrijving **Epiduraal (rondom dura)** -- ligging arteriën **Subduraal (onder dura**) -- ligging venen - **Schedelbasisfractuur** Schedel moeilijk te breken, wanneer gebroken = HET **Kenmerken schedelbasisfractuur:** - Brilhematoom - Battle-sign - Bloed / liquor uit neus of oren - Aangezichtsverlamming door beschadiging van aangezichtszenuw - Misselijkheid, braken en bewusteloosheid - **METEEN 112 BELLEN, SO stil liggen en vitale functies checken** - Bloed/liquor niet steriel afdekken, zelf stolsels ontstaan - **D2 disability** Wordt **ALTIJD** gevraagd - **CVA** **Cerebrovasculaire accidenten**: beroerten, plotselingen verstoringen hersenbloeding 1. **Herseninfarcten**: niet-bloedige CVA 2. **Hersenbloedingen**: bloedige CVA a. Geen onderscheid te maken - **TIA** **Transient ischaemic attack**: als symptomen CVA binnen 24u zijn verdwenen -- tijdelijk zuurstoftekort - BV: sterke bloeddrukdaling, medicatie, tijdelijke afsluiting embolus (=bloedprop) - **SAB** **Subarachnoïdale bloeding**: niet in hersenweefsel, onder spinnenwebhersenvlies - Plek met grote slagaders, veel snellere symptomen! **Wat zie je -- CVA/TIA?** - Halfzijdige verlamming gezicht - Armen / benen niet normaal beweegbaar - Drop-attacks -- plotseling val, zonder bewustzijnsverlies - Niet meer begrijpen wat wordt gezegd, verwarde spraak **Be F (=face) A (=arms) S (=speech) T (=time)** **F**: vraag SO tanden te laten zien -- let op scheve mond, hangende oogleden **A**: vraag beide armen naar voren te strekken tegelijk, handpalmen omhoog, ogen sluiten en armen omhoog houden -- let op vallende arm en ogen die mogelijk openen - **WANNEER SO OP GROND OF WERVELLETSEL, ARMS OVERSLAAN** **S**: let op verandering spraak **T**: hoe lang blijven symptomen? **Wat is SAB?** **Subarchnoïdale bloeding** = bloeding slagaders - Hevige pijn in seconden - Voelt een knapje in hoofd - Kan braken en misselijk zijn - Stilstaan ademhaling of circulatie mogelijk - Vooral bij 40-60 +-----------------------------------+-----------------------------------+ | ***Overzichtstabel symptomen | | | CVA*** | | +===================================+===================================+ | **Herseninfarct, intercerebrale | **SAB** | | bloeding TIA** | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - Halfzijdige verlamming | - Plotseling zeer ernstige | | | hoofdpijn | | - Verlamming arm/been | | | | - Misselijk + braken | | - Niet meer kunnen spreken | | | | - Bewusteloosheid | | - Niet begrijpen wat gezegd | | | wordt | - Ademhalings circulatie | | | stilstand | +-----------------------------------+-----------------------------------+ - **Epilepsie** Insult/convulsie/epileptische aanval: plotselinge, kortdurende functiestoornis hersenen - **Partiële aanval**: één hersengebied - Begint in gelaat of extremiteiten - **Gegeneraliseerde aanval**: uitbreiding over gehele cortex - Begint met plotselinge verkramping armen en benen, daarna symmetrische, regelmatige spierschokken - Bloederig schuim door op tong of wang bijten - **REAGEREN NIET OP PRIKKELS** - Urine kan lopen - Aanval stopt na 2 á 3min, daarna nog 15min bewusteloos - Na aanval vaak verward (=**postictale verwardheid**) **Status epilepticus**: komt niet bij bewustzijn, blijft in epileptische toestand \> coma **Wat doe je -- epileptische aanval?** - Stopt vanzelf - Haal gevaarlijke voorwerpen uit de weg - **STOP NIKS IN MOND OM TONGBEET TEGEN TE GAAN** - Check vitale functies, meestal ***na*** insult - Eerste keer epilepsie? Raadpleeg arts **Status epilepticus is METEEN professionele hulp inschakelen** - Aanval na 5 á 10min nog niet klaar? 112!! - **Diabetes mellitus** Glucoseconcentratie is hoog vanwege tekort aan insuline **Wat zie je?** **Hyperglycaemie**: te hoge glucoseconcentratie **Hypoglycaemie**: te lage glucoseconcentratie - Als EHBO'er sneller met hypo   **Hyperglycaemie**  **Hypoglycaemie** --------------------------------------- -------------------------------------  Ontstaat geleidelijk (dagen/weken)  Ontstaat acuut (minuut/uren)  Droge warme huid  Bleke, klamme huid  Erge dorst, veel plassen  Hongerig  Slaperig en moe  Verward, onrustig, ongecoördineerd  Misselijkheid en braken  Trillerig en zwak  Weke pols  Snelle krachtige pols Adem ruikt naar aceton (keto-acidose)   **Wat doe je -- diabetes?** - Vraag of patiënt bekend is met diabetes, en gebruikt hij insuline? **Hyperglycemie** - Laat bloedsuiker meten - Laat insuline toedienen -- **NOOIT ZELF INSULINE TOEDIENEN** - Niet bekend met DM? Naar huisarts sturen! Wanneer comateus, net zoals bewusteloos slachtoffer behandelen **Hypoglycemie** - Laat SO snelle en langzame suiker nemen: glas cola + boterham met jam - Indien geen verbetering, overleg met huisarts - **Onderdeel gegeneraliseerde thermische letsels** Oververhitting en onderkoeling Hypothalamus reguleert lichaamstemperatuur **Verwarmen**: metabolisme, inspanning spieren en opname warmte uit omgeving **Afkoelen**: via huid, zweten versnelt afkoeling door verdamping **[Warmteletsels]** +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | **Hittekramp** | **Warmte-uitputting** | **Hitteberoerte** | | | | | | | *(temperatuur tot | *(temperatuur boven | | | 40⁰C)* | 40⁰C)* | +=======================+=======================+=======================+ | Zweten | Zweten | **GEEN ZWEET** | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Dorst | Vermoeidheid | Verwardheid | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | Spierkramp | Hoofdpijn | Bewustzijnsverlies | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | | Misselijkheid | Tachycardie (=snel | | | | hartritme) | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | | | Tachypneu (=snel | | | | ademen) | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | | | Epileptische insulten | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ **[Wat doe je -- warmteletsels?]** **Hittekramp** **Warmte-uitputting** **Hitteberoerte** ------------------------------------ -------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------ Haal het slachtoffer uit de hitte. Verwijder warme kleding. Laat het slachtoffer drinken. Laat het slachtoffer alleen drinken indien het slachtoffer dit zelf kan. Laat het slachtoffer **niet** drinken i.v.m. verslikkingsgevaar. Actief koelen (cold packs of natte doeken in de liezen en oksels) 112 bellen indien toestand niet verbetert **Direct** 112 waarschuwen **[Koudeletsels ]** **Temperatuur \>*35⁰C*** **Temperatuur 32-*35⁰C*** **Temperatuur \ - **Onderdeel exposure (E)** Is alles aan bod gekomen? Heb ik niks gemist? **[SAMPLE]** **S: symptoms** - Heeft het SO nog andere klachten? Voor kleine letsels **A: allergies** - Vraag SO om allergieën. Aard van letsel en overdacht hulp **M: medication** - Vraag SO om medicatie. Voornamelijk bloedverdunners **P: past illness** - Andere aandoeningen? Epilepsie, hart- en vaatziekten of suikerziekten? **L: last meal** - Wat was laatste maaltijd en hoe laat? Gebruik drank of drugs? **E: environment** - Let op omgeving, aanwijzing aard letsel? Beschut SO en deken voorhypothermie. - **[Onderdeel lokale thermische letsels]** **Drie categorieën** 1. Brandwonden 2. Elektriciteitsletsels 3. Bevriezingen - **Brandwonden** Rechtstreekse weefselschade van huid door inwerking warmte, wrijving, chemische stoffen of elektriciteit **Ernst bepaald door** 1. Duur verbranding 2. Diepte verbranding 3. Oppervlak verbranding **Belangrijke punten prognose** - Locatie - Leeftijd SO - Optreden complicaties (**contravorming** en shock door vochtverlies) **[Wat zie je -- brandwonden?]** +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | **1e graads** | **2e graads** | **3e graads** | | | | | | | | | **Oppervlakkig | | | | | (2a)          | | | | | Diep (2b)** | | | +=================+=================+=================+=================+ | Rode huid | Rode huid | Rode huid | Dieprood / | | | | | zwart / witte | | | | | huid | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Pijn | Pijn | Pijn | Necrose en | | | | | verkoling | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Zwelling | Zwelling | Zwelling | Verstoorde | | | | | sensibiliteit | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | Blaarvorming | Blaarvorming | Afwezige | | | | | capillary | | | | | refill | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | | Normale | Verstoorde | | | | capillary | capillary | | | | refill | refill | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ - **Als EHBO géén capillary refill bij 2^e^ graads** **Oppervlakbepaling** Afbeelding met tekening, schets, Lijnillustraties, wit Automatisch gegenereerde beschrijvingof, oppervlak van open, gestrekte hand = 1% **Wat doe je -- brandwonden?** - Doorloop DRS. cABCDE - Verwijder hete voorwerp of doof vlammen (water, deken of SO rollen) - Verwijder brandende, smeulende kleding niet - Start direct met koelen (min 10min) - Doorloop tijdens het koelen ABCDE - Stuur eventueel naar professionele hulp **Wanneer naar ziekenhuis?** - Derdegraadsverbrandingen - \1% van lichaamsoppervlak verbrand (m.u.v. zonverbranding) - Diepe verbrandingen door elektriciteit - Chemische verbranding - Brandwonden over functionele gebieden: handen, gewrichten, gelaat etc - Luchtwegverbranding - Circulaire verbranding op hals, thorax of ledematen - Brandwonden kinderen en bejaarden **BRANDWONDEN NIET AFDEKKEN** **PRIK BLANDBLAREN NOOIT DOOR, EN GEBRUIK GEEN ZALF** **LET OP:** mogelijke inademing rook \ luchtwegen mogelijk verbrand \> bel 112 Trek kleding uit bij heet water - **Chemische brandwonden** Laat kleding wél aan, spoel 30min met kraanwater. Daarna handelen zoals rest. - **Onderdeel bevriezing** Wanneer huidtemperatuur \< 4 celsius, kristalvorming van intra- en extracellulair water Pijnloos, pas weer gevoel bij opwarmen **Wat zie je?** **Letsel**  **Symptoom**  1e Koude witte huid, pijn  2e Blaarvorming, pijn  3e Witte of necrotische huid, gevoelloos **Letsel** **Symptomen** ------------- --------------------------------------- 1^e^ graads Koude, witte huid + pijn 2^e^ graads Blaarvorming + pijn 3^e^ graads Witte of necrotische huid + géén pijn **Wat doe je -- bevriezing?** 1. Verwijder natte kleding 2. Trek droge, warme kleding aan 3. Warm huid op met warmbad 38 celsius, of bevroren lichaamsdeel onder oksel EHBO **WRIJF NOOIT WARM!** Huidvaten gaan open, weefsel koelt nog meer af + kapotwrijven - **Onderdeel elektriciteitsletsel** Droge huid = hoge weerstand doordringen stroomsterkte, natte huid = minder weerstand **Factoren die bepalend zijn ernst** 1. Type stroom 2. Stroomsterkte 3. Duur 4. Locatie 5. Weg die stroom aflegt in lichaam **Wat zie je -- elektriciteitsletsel?** Letsel door elektriciteit **niet** zichtbaar aan buitenzijde SO - **Ventrikelfibrilleren** Wisselstroom. Stroom in lichaam ontregelt elektrische activiteit in het hart = ventrikelfibrilleren. **AED nodig.** - **Ademhalingsstilstand** Hoge voltages \>1000V. Ademhalingscentrum in hersenstam gedysreguleerd - **Spierkramp** Door stroom samentrekkingen spier, bron niet losgelaten. Botbreuken of ademhaling vermoeilijken. - **Brandwonden** Energie vrij bij elektriciteitsletsel omgezet in warmte. Leidt tot brandwonder. Altijd één intredende wond en één uittredende wond. **Wat doe je -- elektriciteitsletsel?** 1. Let op eigen veiligheid? 2. SO alleen lostrekken wanneer EHBO'er op rubber staat (niet-geleidend) 3. Hoogspanning? **BLIJF 10 METER AF EN BEL 112** 4. Circulatiestilstand? BLS-protocol - **Onderdeel bewegingsapparatuur** **Bewegingsapparatuur**: botten, spieren, pezen + gewrichten - Alleen wanneer SO aangeeft of ongevalsmechanismen tot verdenking leidt - **Gewrichtsletsels** **Distorsies**: verstuikingen, gewrichtskapsel overrekt (inversietrauma enkel vaak) In ernstig geval **hemathros** (bloed in gewrichtsholte door scheur) **Luxaties**: ontwrichtingen, locatie tussen twee gewrichtsoppervlakten verbroken Luxatie schouder vaak (uit de kom) **[Wat zie je?]** **Distorsie** - Zwelling + pijn **Luxatie** - Veel pijn - Abnormale stand - Onbeweeglijk gewricht **[Wat doe je?]** **Distorsie** - Gebruik ICE-methode - Breng naar HA **Luxatie** - Creëer steun voor letsel, **NOOIT** reponeren - Beweeg gewricht zo min mogelijk, breng naar SEH - **Onderdeel spier- en peesletsels** **Spierletsels**: krampen, kneuzingen en spier- en peesscheuren Spierscheuren voornamelijk bij overmatig rekken Pezen scheuren af van aanhechtingsplaats - Spieren beter bebloed: sneller herstel + meer bloedverlies **Wat zie je?** **Kneuzingen**: zwelling, bloeduitstorting en pijn **Spierscheur**: plotselinge, hevige pijn **Peesscheur**: plotselinge, hevige pijn maar als knappend gevoel ervaart, meestal ook kuiltje te zien **Wat doe je?** ICE-methode - **Onderdeel botletsels** **Fractuur**: door directe of indirecte traumata op bot door herhaalde belasting **Pathologische** **fractuur**: door onderliggend letsel (botmetastase) **[Twee typen]** 1. **Open fractuur**: bot is te zien 2. **Gesloten fractuur**: bot steekt **NIET** uit **Kenmerken fracturen** - Zwelling - Pijn - Asdrukpijn (pijn als twee botten recht op elkaar worden gedrukt) - Beide botdelen naar elkaar drukken. Erg belastend voor SO, beter niet - Abnormale stand van aangedane lichaamsdeel **Complicaties bij fractuur** 1. Hypovolemische shock (ten gevolge van veel bloedverlies) 2. Infectie (open fractuur) 3. Embolieën (vetdeeltjes uit beenmerg in circulatie) 4. Letsels van omliggende structuren door scherpe randen of botverplaatsing **Wat doe je -- botletsel?** 1. Doorloop DRS. cABCDE 2. Botletsel benen/heupen = bel 112 3. Botletsel elders = naar SEH 4. Stabilisatie: aangedane deel zo min mogelijk bewegen. Laat kleren en schoenen aan. Dekenrol voor been, das of mitella voor arm. 5. Open fractuur: steriel afdekken, gaasje afplakken met leukoplast 6. Blijf behoed op tekenen shock **SPOED INDICATIE** 1. **Doorbloedingsstoornis**: extremiteiten zijn bleek en koud 2. **Zenuwletsel**: tintelingen, dof gevoel of sensibiliteitsverlies - **De ICE-regel** Voor behandeling WEKE delen (pezen, spieren, ligamenten MAAR GEEN BOTLETSEL) **ICE** **ICE**: koel 15min met stromend water of coldpack - Vermindert bloedtoevoer, verzacht pijn + vertraging stofwisseling, minder celschade **I = immobilisatie**: aangedane deel beweegt niet **C = compressie**: druk op aangedane deel met drukverband **E = elevatie**: aangedane deel omhoog - **Onderdeel hulp inschakelen** Vertel gehele situatie op gestructureerde manier door aan medewerkers - Via SBAR **Wanneer draag je over?** Je belt 112 wanneer er sprake is van een acute levensbedreigende situatie, zoals bij: - - - - - -   **Je gaat op eigen gelegenheid naar de SEH indien er sprake is van** - - -   **Je kunt een slachtoffer naar de huisarts sturen als het letsel veilig is om te wachten tot het eerstvolgende spreekuur, zoals bij:** - - - **[SBAR uitgelegd]** **S: situation** - Identificeer jezelf en benoem functie - Hoeveel SO's? Geslacht? Geschatte leeftijd? - Wat is er gebeurd? Ongevalsmechanismen? Aard incident? HET? - Bevindingen vitale functies? - A: ademweg vrij? - B: ademfrequentie? - C: polsfrequentie, bloedingen? - D: afwijkingen neurologisch? - E: omgevingsfactoren? **B: background** - Relevante achtergrond? Bijzonderheden in exposure? Allergie, medicatie, voorgeschiedenis? **A: assessment** - Eigen beoordeling, verdenking probleem - Hoe heb je gehandeld? **R: recommendation** - Wat moet gebeuren? - Meerdere ambulances? - Politie of beveiliging? - Wat moet ambulancepersoneel doen? - **Onderdeel basic life support -- (BLS)** **Circulatiestilstand**: fatale gebeurtenis - Hart geen effectieve output, geen zuurstoftransport - Vaak door hartinfarct \> leidt tot ventrikelfibrilleren **De reanimatie** 1. 30 borst compressies 2. 2 mond-op-mondbeademingen a. Naast SO knielen, knieën tegen bovenarm **Borst compressies** Simulatie van pomping van hart: bloeddruk wordt opgebouwd - Loodrecht op midden sternum (anders breekt onderste punt af) - Gestrekte armen - Indrukken sternum net zolang als het duurt om omhoog te komen - Volwassenen: 5 á 6cm indrukken - Na iedere compressie, géén druk op sternum! - Frequentie: 100x pm **Beademingen** Zorgt voor ventilatie - Lucht om ons heen 21% zuurstof, uitgeademde 16% - EERST LUCHTWEG VRIJ MAKEN MET CHIN-LIFT - 2 beademingen niet langer dan 10 sec - **De AED** **Automatische externe defibrillator:** apparaat, herkent afwijkende hartritmes + stroomschok geven **Gebruik van AED** - Indien mogelijk, laat halen - Indien alleen, alleen halen wanneer in handbereik - Meerdere hulpverleners? Laat iemand reanimatie overnemen, jij brengt AED aan **Uitvoering** 1. Zet AED aan 2. Verwijder kleding van borst 3. Droog de borst en scheer borsthaar 4. Eén elektrode op rechterborst (sleutelbeen, borstbeen en lepel NIET raken) 5. Druk elektrode aan 6. Andere elektrode onder linker oksel 7. Druk elektrode aan 8. AED gaat opzoek naar hartritme 9. ROEP, IEDEREEN LOS! 10. Wanneer knop knippert, nogmaals roepen IEDEREEN LOS! 11. Tel af 12. Druk op knop om shock toe te dienen 13. Begin meteen met reanimeren **Volgorde reanimatie** 1. Let op gevaar 2. Het slachtoffer aanspreken 3. Een omstander bij je roepen om te helpen 4. 112 laten bellen en een AED laten halen 5. De chinlift uitvoeren 6. Ademhaling controleren 7. Reanimatie starten 8. AED gebruiken **Starten met reanimatie** Reanimatiepoging **altijd** wanneer er geen normale ademhaling is, begin snel! **Stoppen met reanimatie** Pas beëindigen wanneer: - Professionele hulpverleners overnemen / aangeven te staken - Het slachtoffer bij bewustzijn komt: zich beweegt, ogen opent en normaal ademt - Je zelf uitgeput bent om voort te zetten - Je een niet-reanimeren verklaring vindt - Handgeschreven of penning - Vind je hem ervoor? **NIET BEGINNEN** - Vind je hem tijdens? Mag reanimatie staken