Filipino sa Iba't ibang Disiplina PDF

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A MODULE 1 development, shall be afforded the citizen, subject to such limitations as may be provided by law. “Ang wikang sinasalita n...

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A MODULE 1 development, shall be afforded the citizen, subject to such limitations as may be provided by law. “Ang wikang sinasalita ng buong sambayanan ay tiyak na mapagpalaya.” KAPASIYAHAN BLG. 8-2, S. 2024 (Komisyon sa Wikang Filipino, 1991) “Kung mayroong wikang magbibigkis sa gitna ng (1) FSL tungo sa Ingklusibong Pambansang hidwaan, mawawakasan ang sigalot sa dalawang Kaunlaran panig na hindi nagkakaunawaan.” (2) Sistematiko at maka-Agham na Pananaliksik tungo sa Pambansang Kaunlaran “Kung may mga publikasyon o babasahin na (3) Paggamit ng Indigenous Knowledge System mababasa ng mga batang nasa laylayan ng lipunan, and Practices (IKSP) sa Scientific Research makalalaya sila sa iliterasiya.” (4) Katutubong Wika sa Pagpapaunlad ng Edukasyong Pambansa “Kung ang nasyon ay gagamit ng wikang Filipino sa (5) Paglaban sa Misinformation (Fact Checking) pakikipagtransaksiyon sa pamahalaan, lalong mararamdaman ng mamamayan ang serbisyong VIRGILIO ENRIQUEZ (1986) pambayan na sa kanila ay inilalaan, gaya ng winika ni “Ang Kaisipang Pilipino sa Sikolohiyang Malaya at Sen. Lito Lapid (2022): “Sadyang napakahalaga po sa Mapagpalaya” ating bansa na lubos na naiintindihan ng ating mga kababayan ang lahat ng mga dokumento at sulatin ng Ang ‘kaisipang Pilipino’ ay tumutukoy samakatwid sa ating gobyerno. Kung madali pong maintindihan ang katauhan, ugali, at diwang Pilipino. Hindi ko na ating mga batas ay mas ma-eengganyo po ang ating aangkinin pa ang pagtatalo sa pagitan ng mentalismo mga kababayan na hindi lamang sumunod sa batas, at behabyorismo sa Kanluraning sikolohiya sapagkat kundi makilahok po sa mga usapan patungkol sa mga sa gamit ko ng salitang ‘kaisipan’ ay tinatanggap ko na pambansa at pampublikong mga isyu.” ang pagkilos ng tao ay nakaugnay sa kaniyang diwa, ugali, at kaisipan. “Kung wikang FIlipino ang magiging midyum sa propesyonalisasyon at paggawa, mapuputol ang “Nagsasaliksik ang tao dahil may ninanais siyang tanikala ng kahirapan sa bansa na itinadhana ng pagbabago. Pagbabago para sa kapuwa tao at sa Saligang Batas ng Pilipinas (1987).” kaniyang daigdig. Kung tutuusin, ang pangwakas na tungkulin ng saliksik ay karunungan.” - Virgilio Almario ARTICLE II, SECTION 24 The State recognizes the vital role of communication 1.1 Pagpili ng Batis ng Impormasyon at and information in nation-building. Lunsaran sa Pagbuo ng Proposal Article III, Section 7 Proseso ng Pananaliksik The right of the people to information on matters of 1. Pagpapaunlad ng paksa ng pananaliksik public concern shall be recognized. Access to official 2. Pagdidisenyo ng pananaliksik records, and to documents, and papers pertaining to 3. Pangangalap ng datos official acts, transactions, or decisions, as well as to 4. Pagsusuri ng datos government research data used as basis for policy 5. Pagbabahagi ng pananaliksik FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A “Knowledge is of two kinds; We know a subject Mga Batis ng Impormasyon ourselves Or we know where we can get Information upon it.” - Samuel Johnson Ang batis ng impormasyon ay ang pinanggagalinang ng mga katunayan na kailangan para makagawa ng 1. Pagpapaunlad ng paksa ng pananaliksik mga pahayag na may kaalaman hinggil sa isyu, - pamimili at paglilimita ng paksa; pagbuo ng penomenon o panlipunang reyalidad. tanong ng pananaliksik; pagbuo ng mga haypotesis; pagbabasa ng mga kaugnay na 1. Primarya literatura at pag - aaral 2. Sekondarya 3. Elektroniko 2. Pagdidisenyo ng pananaliksik PRIMARYA - pamimili ng disenyo at pamamaraan ng Orihinal na pahayag, obserbasyon at teksto na pananaliksik; pagbuo ng paradigm, direktang nagmula sa isang indibidwal, grupo, o konseptwal, at teoretikal na balangkas; institusyon na nakaranas, nakaobserba o pagpapalano ng mga proseso ng pananaliksik; nakapagsiyasat ng isang paksa o phenomenon. at pagtukoy sa populasyon ng pananaliksik o materyales na pagmumulas ng datos Halimbawa: - pagtatanong-tanong 3. Pangangangalap ng datos - pakikipagkwentuhan - pagbuo ng kasangkapan na gagamitin sa - panayam pangangalap ng datos at aktwal na paggamit - pormal, impormal o semi-estruktura nito; pagkuha ng datos mula sa mga kalahok - umpukan ng pananaliksik; pagsasaayo ng mga datos - pagbabahay-bahay para sa presentasyon - awtobiyograpiya, talaarawan - sulat sa koreo o email 4. Pagsusuri ng datos - tesis / disertasyon - presentasyon ng datos; pagsusuri at - sarbey interpretasyon ng datos; paggmit ng mga - artikulo sa jornal paraang statistikal sa interpretasyon ng datos - balita sa dyaryo, radyo o tv sa kwantitatibong pananaliksik at pagbuo ng - rekord ng tanggapan ng gobyerno mga tema o kategorya sa kwalitatibong - orihinal na dokumento kagaya ng sertipiko ng pananaliksik; pagbuo ng lagom, kongklusyon at kasal o testament mga rekomendasyon - talumpati sa pananalita - larawan at iba pang biswal na grapika 5. Pagbabahagi ng pananaliksik - online na sarbey o harapan - pamimili ng journal kung saan ilalathala ang - artipak gaya ng bakas o labi ng satign buhay pananaliksik; rebisyon ng format at nilalaman - nakarekord na audio o video, blog sa internet batay sa rebyu ng journal; presentasyon sa - website ng mga pampubliko at pribadong mga kumperensiya o iba pang paraan ng ahensya pagbabahagi - likhang sining tulad ng pelikula, musika, painting o music video FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A SEKONDARYA - Have you looked at a variety of sources before Pahayag ng interpretasyon, opinion at kritisismo mula choosing this one? sa mga indibidwal o grupo o institusyon na hindi - Would you be comfortable using this source for direktang nakaranas, nakaobserba, nakasaliksik ng a research paper? isang paksa o penomeno Authority (The source of information) Masasabing ito ay muling pagpapahayag - Who is the author/publisher/source/sponsor? (restatement) ng primaryang datos - Are the author’s credentials or organizational affiliations given? Halimbawa: - What are the author’s credentials or - teksbuk organizational affiliations given? - rebyu ng kaugnay na pag-aaral - What are the author’s qualifications to write on - kritisismo ng literari the topic? - biyograpiya - Is there contact information, such as a - artikulo sa dyaryo gaya ng editoryal, sulat sa publisher or e-mail address? patnugot - Does the URL reveal anything about the author - ensayklopidya o tesoro or source? - diksyonaryo - manwal o gabay na aklat Accuracy (The reliability, truthfulness, and correctness - sanaysay of the content) - komentaryo - Where does the information come from? - sabi-sabi - Is the information supported by evidence? - sipi mula sa orihinal na hayag o teksto - Has the information been reviewed or refereed? - abstrak - Can you verify any of the information in another - mga kagamitan sa pagtuturo gamit ang source? powerpoint - Does the language or tone seem biased and free of emotion? EVALUATING MY SOURCES WITH CRAAP Purpose (The reason the information exists) - What is the purpose of the information? Currency (The timeliness of the information) - Do the authors/sponsors make their intentions - When was the information published or posted? or purpose clear? - Has the information been revised or updated? - Is the information fact? Opinion? Propaganda? - Is the information current or out-of-date for - Does the point of view appear objective and your topic? impartial? - Are the links functional? - Are there political, ideological, cultural, religious, Relevance (The importance of the information for your institutional, or personal biases? needs) - Does the information relate to your topic or PAGTATAYA NG MGA IMPORMASYON answer your question? - Who is the intended audience? Ang kritikal na pagtataya ng impormasyon ay - Is the information at an appropriate level? napakahalaga sa proseso ng pananaliksik: FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A upang matukoy kung ang impormasyon ay - Kadalasang sinusulat ng mga angkop sa layunin ng paggamit nito mamamahayag o freelance hindi lahat ng impormasyon nababasa lalo na writers. sa internet ay mapagkakatiwalaan o totoo ang mga nakalimbag o maging ang mga PAMANTAYAN SA PAGTATAYA NG MGA elektronikong sanggunain ay nag- iiba-iba IMPORMASYONG NAKALAP ayon sa awtoriti ng sumulat, kawastuhan, pagiging obhektibo, panahon, at saklaw NAPAPANAHON (BAGO): Pagiging bago ng Dapat tandaan: impormasyon at umaakma sa panahon. 1. Alamin kung anong uri ng sanggunian ang - Kailan sinulat ANG impormasyon, inilathala o kailangan: ipinost? a. Iskolarli - Ang impormasyon ba ay nirebisa o - orihinal na pananaliksik na ina-update? nailathala sa mga journal at - Ang paksa ba ay nangangailangan ng akademikong aklat kasalukuyang impormasyon o maari ring - Sinulat ng mga kwalipikadong gumamit ng mga sangguniang matagal na? mananaliksik. - Maari pa rin bang maakses ang mga link na - Dumaan sa proseso bago ang ginamit? publikasyon (kadalasan ay KAHALAGAHAN: Kahalagahan ng impormasyon sa journal) iyong pangangailangan. - Madalas na mayroong - Ang impormasyon ba ay may kaugnayan sa “peer-review” (blind review” ng iyong paksa o sumasagot ba ito sa iyong eksperto sa disiplina) tanong? - Ekstensibong sangguniang - Sino ang inaasahang awdyens/babasa ng makikita sa huling bahagi ng iyong pananaliskik? teksto. - Angkop ba sa iyong antas ang impormasyong - Madalas ito ay sinulat para sa iyong nakalap? (hindi ba pang-elementarya o ispesipikong awdyens. kaya ay masyadong mataas para sa iyong - Mayaman sa jargon o antas? terminolohiyang ekslusibo sa - Naghanap ka ba ng iba’t ibang sanggunian isang tiyak na disiplina. bago mo piliin/gamitin ang nasabing b. Popular sanggunian? - Sinulat para sa mas maraming - Komportable ka bang banggitin ang awdyens. sanggunian sa iyong pananaliksik? - Nirebyu ng mga publication editor AWTORITI: Ang pinanggalingan ng impormasyon - Bihirang magkaroon ng - Sino ang awtor/pablisyer/pinagmulan? listahan ng sanggunian - Ano-ano ang kwalipikasyon (credential) o - Makikita sa mga website at kinasasapiang organisasyon ng awtor? blog, magasin - Ang awtor ba ay kwalipikadong sulatin ang paksa? FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A - Mayroon bang impormasyon kung saan Translation is a process by which a spoken or maaaring makontak ang awtor? written utterance takes place in one language - Ang uri ba ng pinagkuhanang impormasyon ay which is intended and presumed to convey the nagbibigay ng impormasyon ukol awtor o same meaning as previously existing utterance sanggunin? Hal:.com (commercial),.edu in another language (education),.gov (government),.org (organization),.net (network)? PROSESO NG PAGSASALIN KAWASTUHAN: Pagiging mapagkakatiwalaan, pagiging totoo, at katumpakan ng nilalaman. - Saan nanggaling ang impormasyon? - Gumamit ba ng sapat na ebidensya ang impormasyong nakalap? - Ang impormasyon ba ay nirebyu o tinaya? - Mabeberipika mo ba ang impormasyon sa iba pang sanggunian o mula sa personal mong TUNGKULIN NG TAGASALIN kaalaman? 1. Kadalubhasaan sa dalawang wikang - Ang tono ng wikang ginamit ba ay walang kasangkot sa pagsasalin pagkiling at walang emosyong 2. Paghanap ng tumpak na anyo ng wika upang nangingibabaw? maihayag muli sa TL - May mga pagkakamali ba sa ispeling, 3. Sapat na kaalaman sa paksa o nilalaman ng grammar, o kaya ay sa pagkakatayp? tekstong isinasalin 4. Sapat na kaalaman sa disiplina o larangang LAYUNIN/PAGIGING OBHEKTIBO: Ang layunin kung bakit isinasalin mayroong impormasyon. 5. Pagsasaalang-alang sa tagabasa - Ano ang layunin ng nakalap na impormasyon? 6. May kamalayan sa nagaganap na pagbabago - Naging malinaw ba ang intensyon o layunin ng sa wikang ginagamit awtor? - Ang impormasyon bang iyong nakalap ay Paano nga ba ang makukuha ang tama at katotohanan, opinyon o isang propaganda? angkop na salin? Ang pananaw ba ng awtor ay obhektibo? 1. Suriin kung ang pangungusap na ito ay Malaya - Mayroon bang pagkiling na politikal, o Pormula ideyolohikal, kultural, panrelihiyon o personal? Pormula - hindi nagbabago ang anyo Halimbawa: How do you do? PAGSASALIN Salin: Kamusta ka? paglilipat ng isang teksto sa pinakamalapit na Malaya - paiba-iba ng anyo diwa mula sa panimulaang wika papunta sa Halimbawa: Rizal started writing poems tunguhang wika (TL) at an early age Ito ang paglipat sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na katumbas na diwa at estilong nasa wikang isinasalin FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A Salin: - layunin ng paggamit ng direktang sipi: 1.1 Bata pa lamang ay nagsimula na si a) makapaghatid ng impormasyon Rizal sa pagsusulat ng mga tula. b) mapatunayan ang puntong inilalahad 1.2 Si Rizal ay bata pa nang simulan ang sa pamamagitan ng paggamit ng pagsusulat ng mga tula. salitang nagmula sa awtoridad c) mapasimulan ang diskusyon sa 1.3 Sinimulan ni Rizal ang pagsusulat ng pamamagitan ng paglalahad ng mga mga tula nang siya’y bata pa. kaisipang nakakatulad o naiiba sa 2. Huwag ipagwalang-bahala ang maraming siniping impormasyon kahulugan ng salita, mag-ingay kung may B. Sinopsis madadagdag na salita o parirala dahil - pinagsasama-sama ang mga pangunahing maaaring makapekto sa kahulugan ng salita. ideya ng isa o maraming manunulat gamit ang 3. Suriin kung ang pangungusap ay idyomatiko o sarilign pangungusap kawikaan - katulad din ng pormula na diwa - mas maigsi ito sa orihinal at naglalaman ng ang isinasalin at hindi salita. kabuuang kaisipan ng pinagkunanng material 4. Ang salin ay dapat pinakamalapit sa diwa, - gumawa ng sinopsis kapag: isipan o damdaming taglay ng orihinal. 1) nais magbigay ng bakgrawnd at 5. Kunin ang pinakamalapit na kahulugan ng pananaw hinggil sa paksa salita o parirala kung ang diwa ay maisasalin 2) nais maglarawan ng pangkahalatang nang literal. Carry on one’s shoulder - pasanin kaalaman mula sa maraming 6. Isama ang pandiwa, pang-uri, pang-abay at sanggunian ukol sa paksa pangngalan sa pagsasalin bagaman 3) nais matukoy ang pangunahing ideya maaaring mapalipat ng posisyon o kinalagyan ng pinagbatayang teksto sa pangungusap. 7. Sundin ang kinaugaliang paraan ng C. Parapreys (hawig) pagpapahayag sa wikang pinagsasalinan. - Ayon kay Sternglass (1991), ang parapreys ay 8. Maging konsistent sa pagtutumbas ng salita o pagsasabing muli ng impormasyong naitala isang salin lamang ang gamitin sa bawat ng mananaliksik mula sa pinaggalingang salitang tinatapatan sanggunian na gamit sa kanyang sariling 9. Gamitin ang mga ekspresyong / pangungusap terminolohiyang dayuhan kung walang - Punto sa puntong pagbubuod ng ideya ng katumbas sa TL. ibang tao na ipinahayag niya sa sariling 10. Tiyaking ang salin ay may natural na “tunog” o pangungusap “daloy” o istilo ng wikang pinagsasalinan. - - Ayon kay Spatt, ginagamit ang parapreys estruktura ng pangungusap sa FIL upang bigyan ang mambabasa ng tama at komprehensibong ideyang mababasa sa URI NG TALA / DOKYUMENTASYON pinagmulang sanggunian A. Direktang sipi - Ang anyo ng hawig ay higit na mahaba kaysa - pagtatala ng mahahalagang pangungusap o sa orihinal dahil sa paggamit ng sariling pahayag mula sa mga sangguniang pananalitang makapagpapaliwanag ng pinagkuhanan ng datos kaisipang nakapaloob sa teksto FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A D. Presi (Precis) - Wala itong mga elaborasyon, halimbawa, o - maikling pagbubuod o paglalagom ng ilustrasyon. mahahalagang ideya ng isang mahabang teksto HAWIG - binibigyang diin ang mahahalagang detalye - “Ibang paraan ng pagpapahayag” - layuning maipahayag ang pinakamahalagang - Ang hawig ay inilalahad sa isang bagong anyo detalye para malaman ng mambabasa ang o estilo. pangunahing nilalaman ng akda - Isa itong paraan upang hindi laging sumisipi. - pinaiikli ang orihinal na isinulat nang may - Ipinahahayag sa sariling pangungusap ang kaunting pagbabago mga pangunahing ideya ngunit nagkakaiba sa - kailangang mapanatili ang pagkakaayos at pinipiling pahayag at hindi dapat lumilihis sa pagkakasunod-sunod ng orihinal pangunahing punto ng may-akda. - eksaktong replika sa mas maikling pahayag na - Mas detalyado at dinamiko kaysa sa orihinal. kadalasan ay ⅕ ng orihinal Hindi basta-basta ang pagsasalin. Bukod sa malawak - iwasang komopya ng bahagi ng pangungusap na kaalamang pangwika, ito ay nangangailangan ng sa orihinal matamang pamamaraan ng pagpili ng dulog. Tinukoy sa aklat ni De Leon at Abuan (2021) ang apat na antas “Translation is the paradigm, the exemplar of all sa pagsasalin: writing. It is translation that demonstrates most vividly the yearning for transformation that underlies every Antas Tekstwal act involving speech, that supremely human gift.“ Ang batayang lebel ng pagsasalin na tinatawag ding - Harry Matthews American Novelist, 1930 literal na pagsasalin ng teksto. BUOD (Summary) Antas Represensyal Ang lebel ng objek at pangyayari, tunay at guni guni, - Pinaikling bersyon ng teksto kung saan ang nagsasalin ay bumubuo ng larawang - Pinipili ang pinakamahalagang ideya at mahalaga sa pag-unawa, at saka isinusunod ang sumusuportang detalye o datos proseso ng reproduksyon. Ang lebel na ito ay nauukol - Tinutukoy agad sa buod ang pangunahing sa malalimang pag-unawa sa teksto bago simulan ideya o punto kaugnay sa paksa ang pagsasalin. - Hindi inuulit ang mga salita ng may akda; bagkus ay gumagamit ng sariling pananalita Antas Kohesyon - Inihahalili sa mga salita ng may akda ang mas Ito ang panlahat at gramatikal na pagtutuon sa kawing pangkalahatang termino ng mga kaisipan, himig ng damdamin (positibo o negatibo) at iba pang mga pagpapalagay. Ang lebel PRESI na ito ang naglalantad ng kabuuang larawan kung - Pinaikli saan iniaakma ang lebel ng wika at tinitingnan ang iba - Ito ang buod ng buod. pang aspeto ng pagsasalin, tulad ng layunin ng - Higit itong maikli kaysa sa buod at halos ang orihinal, istilo, at iba pa. pinakatesis ng buong akda ang inilalahad. - Ito ang pinaikling buod ng mahahalagang Antas Natural punto, pahayag, ideya, o impormasyon. Iniaangkop ng nagsasalin ang salin sa tiyak na pagkakataon upang maginnatural ang dating nito. FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A Sinisikap na iakma ng nagsasalin ang kanyang salin sa 4. Bigyang halaga ang uri ng mga salita sa istilo ng kasalukuyang panahon pati na ang pagpili ng Filipino na angkop gamitin sa pagsasalin. mga angkop na salita. 5. Ang mga daglat, akronim, at pormulang unibersal na ang gamit ay hindi isinasalin. 6. Maaaring gamitin ang alinman sa mga LARANGAN NG PAGSASALIN katumbas na salita ng tekstong isinasalin. 7. Kailangan ang pagtitipid ng mga salita. 1. Intalingual 8. Nagiging tiyak lamang ang kahulugan ng isang 2. Interlingual salita kapag ito’y nagiging bahagi ng parirala o 3. Intersemiotic o Transmutation pangungusap. 9. Isa-alang-alang ang kaisahan ng mga KAHUSAYAN NG TAGAPAGSALIN mag-kakaugnay na salitang hiram sa Ingles. 10. Mahalaga ang diksyunaryo sa pagsasalingwika ngunit huwag paalipin dito. ETIENNE DOLET (1509 - 46) SALIKSIKIN ANG MGA PAMANTAYAN NG PANANALIKSIK AYON KAY ETIENNE DOLET Nabitay dahil sa maling pagsasalin diumano ng isa sa mga diyalogo ni Plato, ang Axiochus. Sa tekstong Griyego, sinasabi na walang nalalabi kapag namatay ang tao. Sa salin ni Dolet, ganap na walang nalalabi kapag namatay ang tao na parang ipinahihiwatig na walang inmortalidad. Ibinahagi rin nina De Leon at Abuan (2021) sa kanilang akda ang mga simulain ng pagsasalin: 1. Bawat wika ay kaugnay ng kultura ng mga taong gumagamit nito. 2. Bawat wika ay natatangi, subalit hindi dapat ilipat ang katangiang ito sa pagsasalinan ng wika. 3. Ang isang mabuting salin ay dapat katanggap-tanggap sa mga gagamit nito. FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A MODULE 2 BATIS NG IMPORMASYON "Ang mabisàng paggamit sa wika ay dapat madagdagan ng pagkakatuto o literasi sa ibáng A. PANG-UNAWANG LITERAL disiplina upang makapagsagawa ng ibá’t ibáng uri ng - pinakamababang antas ng pagbasa pananaliksik." - Joseph T. Salazar - ang impormasyon sa bahaging ito ang kalimitang pinakakabisa ng ilang guro sa mga FILIPINO BILANG LARANGAN AT FILIPINO SA mag-aaral upang matiyak na sila ay nagbasa ng itinakdang teksto IBA’T IBANG LARANGAN - nagsisilbing pundasyon ng mga kaalamang kinnakailangan sa pagsusuri ng akda MAKAHULUGANG PAGBASA Ang pagbabasa ay proseso ng pang-unawa sa B. BANTAYANG KONTEKSTUWAL mga nakalimbag na simbolo o koda ng isang - tinutukoy ang disiplinang kinabibilangan ng partikular a wika. teksto, katangian ng may-akda at ang Ito’y proseso ng simpleng pagtingin sa mga panahon kung kailan ito isinulat nakasulat na titik at salita at pagtukoy sa - maaari ring gamitin ang konsepto ng kabuluhan o kahalagahan ng mga mensaheng schema—paggamit ng nakaimbak na nakasulat. kaalaman Isang komplikadong proseso ang pagbasa - tinutukoy din dito kung ang mambabasa ay sapagkat maraming kasanayang nalilinang at may kamalayan sa mga nangyayari sa kailangang malinang upang magign epektibo kapaligiran o lipunan noong mga panahong ito isinulat ang teksto Ang epektibong mambabasa ay nagkakaroon - tinitingnan at kinikilatis din sa puntong ito kung ng: anong uri ng manunulat ang sumulat ng akda - pagkakataon na madagdagan ang (background) kaalaman sa iba’t ibang paksa - malinang ang kakayahan sa II. PAGSUSURI mapanuring pag-iisip sa - Kinikilatis ang mga ideyang nakapaloob sa pamamagitan ng pagsasanay sa teksto kasama ang batayang kontekstwal nito pagkilatis ng mga ideyang inilalahad - Kung ang akda ay isang kwento, tinutukoy sa ng iba’t ibang manunulat bahaging ito kung may simbolo bang ginamit - Kung ito ay sanaysay, artikulo o pananaliksik na MGA HAKBANG TUNGO SA EPEKTIBONG PAGBASA NG papel ay sinusuring mabuti ang katibayang MGA TEKSTO SA IBA’T IBANG DISIPLINA ginamit ng manunulat III. APLIKASYON O REPLEKSYON - Iniuugnay ng mambabasa ang kanyang sarili - Nakapaloob din dito ang kanyang personal na pagtingin, pagkaintindi, pagtataya, reaksyon at repleksyon FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A - Pagsanib ng mga kaisipang nabasa at ng mga - Binibigyang-diin dito ang mga kaparaanang karanasan upang magdulot ng bagong agham at mahigpit sa mga pamantayan ng pananaw at pagkaunawa mga ebidensya sa pag-aaral ng - Malaman ang kahalagahan ng nilalaman ng sangkatauhan binabasa sa karanasan ng bumabasa - Sa pagtalakay ng mga paksa sa ilalim ng disiplinang ito, maaaring gumamit ng mga IV. SINTESIS kaparaanang nabibilang (quantitative) at - Dito masusubok ang kakayahan ng pangkatangian (qualitative). mambabasa na tapatan o mas higitan pa ang - Pag-aaral ng tao at ang pag-uugnay ng tao sa akdang kanyang binasa. ibang pangkat na may ibang kultura - Kagaya rin ito ng pagbuod ngunit bukod sa pagpapaikli ng teksto, ang pagbuo ng sintesis KATANGIAN NG MGA TEKSTO SA AGHAM PANLIPUNAN ay kinapapalooban ng pagbibigay ng - non fiksyon/ faktwal perspektiba at pagtingin ng manunulat batay - tiyak at iisa ang bokabularyong ginagamit sa kanyang pag-unawa - teknikal ang terminolohiyang ginamit - may glosaryo - ang himig at tono ay pormal at may pagkiling KATANGIAN NG TEKSTONG AKADEMIK sa bahaging pinatutunayan/may sapat na ebidensya - Tinatawag na tekstong akademik ang mga - ang figyur ng ginagamit ay eksakto at hindi babasahing ginagamit sa pag-aaral ng iba’t tinantya o tinaya ibang disiplina tulad ng Agham Panlipunan, - bunga ng pag-aaral at pananaliksik ang Agham, Teknolohiya at Matematika at resulta Humanidades - ang paraan ng pagpapahayag: - Tekstong naglalaman ng mga impormasyong nagpapaliwanag at nangangatwiran magagamit ng mambabasa sa pagtuklas ng - Sosyolohiya, Negosyo, Ekonomiks, Arkeolohiya, maraming antas ng karunungang makukuha Antropolohiya, Sikolohiya, Edukasyon, mula sa kanyang pag-aaral Abogasya, Kasaysayan - Malapit sa naghahangad ng kaalaman - Hawak ng lahat ng tumutuklas ng kaalaman sa B. HUMANIDADES paaralan - mga araling pantao ang tawag sa mga - Humuhubog sa puso ng tao disiplinang pang- akademiko na nakapokus sa - Hinuhubog ng teksto na maging konkreto at mga pag-aaral ng kondisyong pantao. batay sa katotohanan ang pag-aanalisa sa - Ginagamitan ng malawakang pagsusuri (kritik), bagay pagpuna (analitik) at pagbabakasakali - Iskolarli (espekulatibo) - Itinuturing ang disiplinang ito bilang “pag-aaral A. AGHAM PANLIPUNAN hinggil sa sangkatauhan” o “likas na pagkatao - Tumutukoy sa isang pangkat ng disiplinang ng tao” o ang “pag-aaral ng pagiging tao.” pang-akademiko na nakapokus sa pag-aaral - Nakasentro sa damdamin, paniniwala, ng iba’t ibang aspekto ng mundo kaisipang basal FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A KATANGIAN NG MGA TEKSTO SA HUMANIDADES - Nasa anyong fiksyon at di fiksyon - Bunga ng malikhain at mayamang imahinasyon at guniguni - Maikling kwento, drama at nobela, tula,awit at pelikula (fiksyonal) - Talambuhay, sanaysay, ulat (non-fiksyon) - Dayalektal, idyomatiko, patayutay, at makaluma ang pananalita - Salita at imahinasyon ang ginagamit at hindi grap o tsart - Panitikan, Pilosopiya, Relihiyon, Sining, Musika, Arkitektura, Pagpipinta, Wika C. LIKAS NA AGHAM / AGHAM PISIKAL - Itinuturing din itong likas na agham. - Ito ay ang pag-aaral sa pisikal na aspekto ng daigdig at sansinukob. - Tinatangka nitong ipaliwanag ang mga gawa ng mundo sa pamamagitan ng mga natural na proseso sa halip na nakasalalay sa relihiyon. - Higit nitong sinusunod ang mga pamaraang makaagham salungat sa mga pilosopiyang pangkalikasan o sa agham panlipunan KATANGIAN NG MGA TEKSTO SA LIKAS NA AGHAM - faktwal o di-piksyon ang kaisipan - kadalasang naglalarawan, nagpapaliwanag o nangangatwiran - ang mga terminolohiya ay kombensyonal, makabago at napapanahon (teknikal) - gumagamit ng mga grap, tsart at larawan - gumagamit ng glosaryo ng mga termino - may sanggunian ng awtor - Matematika, Pisika, Biyolohiya, Agrikultura, Heolohiya, Inhenyeriya, Astronomiya FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A MODULE 3 4. Manghamon sa katotohanan o pagiging makatwiran ng isang tanggap o pinapalagay "Maraming kahulugan at aplikasyon ang pananaliksik na totoo o makatotohanang ideya at hindi ito limitado sa mga antiseptikong laboratoryo 5. Magpatunay na makatotohanan o valid ang na gumagawa ng lunas sa ibá’t ibáng sakít." isang ideya, interpretasyon, paniniwala, - Joseph T. Salazar palagay o pahayag 6. Magbigay ng historikal na perspektiba para sa Uri ng Pananaliksik batay sa Pakay: isang senaryo Pag-usisa vs. Pakinabang Uri ng Pananaliksik Batay sa Proseso Pangunahing Pananaliksik (Basic Research) Umiikot sa mausisang pagtatanong ng mga Deskriptib mananaliksik tungkol sa posibleng idyea, penomenon - pananaliksik na nakatutok sa apgpapakita ng na mahirap ipaliwanag, suliraning nararanasan sa pangyyari o nangyari lipunan, pagkatao at kalikasan at iba pang maaring - inuusisa ang pinagmulan o kasaysayan ng masagot o kaya ay mauunawaan lamang kapag isang bagay o penomenon sa pamamagitan natapos ang pananaliksik. ng masusi at mabusising pangangalap ng datos o impormasyon Halimbawa ng tanong: - inilalarawan nang buo ang kwento o a. Ano ang "black hole" Paano nito maipaliliwanag penomenon ayon sa pananaw at karanasan ang simula ng kalawakan? ng impormante b. Bakit iba ang ang ugali ng mga kabataan noon at ngayon? Eksploratori - nagtatangkang usisain ang nangyayaring Praktikal na Pananaliksik (Applied Research) penomenon Umikot sa hangaring matugunan o masolusyonan ang - nakikilahok ang mananaliksik upang sa isang praktikal na suliranin sa lipunan. Isinasagawa direktang karanasan ay maunawaana ng dahil sa direkta nitong kapakinabangan,. paksa ng pananaliksik Halimbawa ng tanong: - ang deskripti na pananaliksik ay maaring a. Ano-ano ang mga hakbang upang matugunan magbigay daan sa eksploratoring pananaliksik ang mga suliranin ng lipunan ukol sa o vice versa pandemya? Eksplanatori - layuning ipaliwanag ang sanhi at bunga o mga Layunin ng Pananaliksik baryabol na sangkot sa pagsusuri ng penomenon 1. Tumuklas ng bagong datos o impormasyon - hindi lamang simpleng paglalahad ng datos 2. Magbigay ng bagong interpretasyon sa kundi pagpapaliwanag o pagsusuri sa lumang ideya penomenong pinag-aralan 3. Maglinaw sa isang pinagtatalunang isyu FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A Eksperimental Transdisiplinari - ginagamit ng mga mananaliksik upang - kapag tatahakin o pag-aaralan ng kontrolin o manipulahin ang isa o maraming mananaliksik ang paksa na kabilang sa baryabol at maipaliwanag ang kahihinatnan, larangang hindi niya gamay o espesyalisasyon sanhi-bunga o penomenon batay sa mga salik - sabay niyang tutuklasin ang larangan at ang o baryabol na nakalatag sa disenyo ng kaniyang paksang pinag-aaralan pananaliksik Cross- Disciplinary Evaluative - pagbuo ng pananaliksik sa isang larangan - ginagawa upang matukoy kung ang isang mula sa perspektiba ng mananaliksik na pananaliksik, proyekto, programa o polisiya ay dalubhasa sa ibang larangan naging matagumpay sa pagsasakatuparan - layuning magbahagi ng kaalaman mula sa nito isang disiplina patungo sa isa pang disiplina - nakasalalay sa resulta ng ganitong pananaliksik kung itutuloy pa o hindi na ang isang programa Uri ng Pananaliksik batay sa Saklaw na Larangan Uri ng Pananaliksik at Etika Disiplinari sa Pananaliksik - nakatuon sa isang larangan batay sa espesyalisasyon ng mananaliksik Kahulugan ng Pananaliksik Multidisiplinari Ang pananaliksik ay isang lohikal at sistematikong - kapag higit sa isang mananaliksik ang paghahanap ng bago at makabuluhang impormasyon kabilang sa pananaliksik hinggil sa isang tiyak na paksa. - ang mga mananaliksik ay mula sa Good (1963) magkakaibang larangan at nakatuon para Isang maingat, kritikal, disiplinadong inquiry sa pag-aralan ang isang paksa pamamagitan ng iba’t ibang teknik at paraan batay sa kalikasan at kalagayan ng natukoy na suliranin tungo Interdisiplinari sa klaripikasyon at/o resolusyon nito - ang isang mananaliksik ay may bakgrawnd sa dalawa o higit pang larangan Aquino (1974) - inter/multidisiplinari kung ang mga kalahok na Isang sistematikong paghahanap sa mga mananaliksik ay may pagsasanay sa dalawa o mahahalagang impormasyon hinggil sa isang tiyak na higit pang larangan paksa o suliranin - integrasyon ng kaalaman at metodo mula sa Manuel at Medel (1976) iba-ibang disiplina gamit ang pagsisintesis Isang proseso ng pangangalap ng datos o impormasyon upang malutas ang isang partikular na suliranin sa isang siyentipikong pamamaraan FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A Parel (1966) Applied (Praktikal) Isang sistematikong pag-aaral o imbestigasyon ng - nagbibigay solusyon sa problema sa isang bagay sa layuning masagot ang mga pamamagitan ng mga tiyak at tanggap na katanungan ng isang mananaliksik teorya - ang mga pananaliksik na eksperimental, case E. Trece at J.W. Trece (1973) study at interdisiplinari ay mga applied na uri Isang pagtatangka upang makakuha ng mga solusyon ng pananaliksik sa mga suliranin Paglalagom ng kahulugan: Uri ng Pananaliksik ayon sa Pamamaraan Ayon kina Calderon at Gonzales (1993) na sinipi nina Bernales, Pascual at Ravina (2016): Kwalitatibong Pananaliksik “Formulated in a more comprehensive form, - pananaliksik na eksploratori research may be defined as a purposive, - ginagamit upang maunawaan ang mga systematic and scientific process of gathering, dahilan, opinyon at motibasyon ng isang tao o analyzing, classifying, organizing, presenting pangkat and interpreting data for the solution of a - naglalahad ng kaisipan hinggil sa isang problem, for prediction, for invention, for the suliranin o kaya nakalilinang ng mga ideya o discovery of truth, or for the expansion or hipotesis para sa isang potensyal na verification of existing knowledge, all for the kwantitatibong pananaliksik preservation and improvement of the quality of - ang pamamaraan sa isang kwalitatibong human life” (p.229) pananaliksik ay iba-iba at maaring gumamit Uri ng Pananaliksik ng hindi binalangkas o bahagyang nakabalangkas na mga teknik Basic / Fundamental/ (Teoretikal) - ginagamit upang magkaroon ng mas malalim - imbestigasyon ng pangunahing prinsipol at na pag-unawa sa kilos at gawi ng tao, sa dahilan ng kagananap ng isang partikular na kanilang karanasan, atityud, layunin at pangyayari, proseso o penomenon motibasyon sa pamamagitan ng obserbasyon - tinatawag ding teoretikal na pananaliksik at interpretasyon upang matukoy kung paano - hindi ito agarang nagbibigay ng solusyon sa mag-isip at ano ang nararamdaman ng tao problema kundi ang pokus niyo ay - anyo ng pananaliksik kung saan ang imbestigasyon at pag-aaral sa kasalukuyang mananaliksik ay higit na nagbibigay ng penomenon pagpapahalaga sa pananaw ng partisipant - pokus nito ang sistematik at mas malalim na - ang paggalugad sa karanasan ng partisipant ang pag-unawa sa isang problema at ay tinatawag na penomenolohikal na dulog bumubuo ng konklusyon kaugnay ng (phenomenological approach) natuklasan - case study, grounded theory, ethnography, - ang kalalabasan ng basic na pananaliksik ang historical at phenomenology: ang mga uri ng nagiging pundasyon sa pagbuo ng applied na pananaliksik na kwantitatibo pananaliksik - ang analisis ng datos sa isang kwalitatibong pananaliksik ay maaring content analysis, grounded theory (Glaser & Strauss, 1967), FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A thematic analysis (Braun & Clarke, 2006) or - ang mga datos na makokolekta ay mahahati discourse analysis (McLeod,2019) sa kategorya o ranggo, o maaring masukat sa - sa isang kwalitatibong pananaliksik, pamamagitan ng yunit ng sukat ibinababad niya ang sarili sa natural na - gumagamit ng mga grap at talahayanan ng kapaligiran mga datos upang mas madaling maanalisa - interaktibo ang pananaliksik na ito sapagkat ang resulta hinahayaan ang partisipant na magsalita at - ginagamitan ng estadistika upang maibuod magbigay ng perspektiba sa pamamagitan ng ang datos, maglarawan ng pattern, ugnayan at salita at kilos relasyon - nababago ang disenyo ng pag-aaral sa - layunin ng pananaliksik na ito na maging pagsasagawa ng pananaliksik obhektibo - ang teorya ay lumalabas sa proseso ng - ang disenyo ng pag-aaral ay naitakda na pananaliksik at nabubuo mula sa datos na bago pa simulan ang pag-aaral makokolekta - ginawa ang pananaliksik upang tayain ang teorya—tanggapin o hindi Kwantitatibong Pananaliksik - ginagamit upang matukoy ang problema sa KWALITATIBO KWANTITATIBO pamamagitan ng mga numerikal na datos o datos na maaring mailipat sa isang Kahulugan Metodo ng Ginagamit upang magagamit na estadistika pagtatanong na makakalap ng - ginagamit ito upang maipahayag sa nadedebelop ang numerikal na pamamagitan ng numerikal na datos ang mga pag-unawa sa datos at tao at agham katotohanan atityud, opinyon, kilos at iba pang mga panlipunan, gamit ang baryabol kung saan ang nakapagbibigay ng layuning matukoy estadistikal, pangkalahatang resulta mula sa mas malaking ang paraan ng lohika at teknik bilang ng populasyon pag-iisip pangmatematika - gumagamit ng mga nasusukat na datos gayundin ang upang makabuo ng katotohanan at nararamdaman makadiskubre ng patern sa pananaliksik ng tao - higit na may balangkas ang metodo ng Kalikasan Holistik Particularistik kwantitatibong pananaliksik - ilan sa metodong ginagamit ay onlayn na Dulog Sabjektiv Objektiv sarbey, sarbey sa papel, mobile na sarbey, Tipo ng Eksploratori Konklusib personal na panayam, longitudinal na Pananaliksik pag-aaral, online polls at sistematik na obserbasyon, eksperimento Pagbibigay Indaktiv Dedaktiv - layunin nitong matukoy ang dahilan at epekto ng Rason ng ugnayan sa pagitan ng dalawang baryabol Sampling Purposive Random gamit ang matematikal, kompyutasyonal at estatistikal na metodo Datos Berbal Nasusukat - tinatawag din itong empirikal na pananaliksik Paraan ng Process-oriented Result-oriented sapagkat ito ay maaring sukatin nang tiyak FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A nito at dapat na tumalima sa kung ano ang Pagtatanong naaayon, nararapat, tama, at Hipotesis Binubuo Sinusubok / mabuti—tinatawag ang pagtalimang ito bilang Sinusuri etika ng pananaliksik - ang etika ang nagbibigkis sa kabuuan ng Elemento ng Salita, Larawan, Numerikal na pananaliksik na kung saan ang bawat bahagi Analisis Mga bagay Datos ay dapat kakitaan ng masinop at tapat na Layunin Alamin at tuklasin Upang tayain ang pagsunod sa etikal na pamantayan ang mga ideya sa dahilan at epekto - hindi batas ang etika; unibersibal itong nagaganap na ng ugnayan ng prinsipyo na gumagabay sa kilos, atityud at proseso mga baryabol damdamin sa kung ano ang tama at wasto, ito Pamamaraan Hindi binalangkas Binalangkas na ang bumubuo sa moralidad ng tao na teknik tulad ng teknik tulad ng - ayon kay Neuman (2000), ang mananaliksik ay panayam at sarbey, mayroong moral at propesyonal na obligasyon pangkatang talatanungan at na maging etikal kahit na hindi malay at batid talakayan obserbasyon ng partisipant ang etikang gumagabay sa Resulta Nakadedebelop Nagmumungkahi kanya ng inisyal na ng planong pag-unawa gawain Etika na Pamantayan sa Pananaliksik Kabatiran at Pagsang-ayon Etika sa Pananaliksik - Pagkakataong makipag-ugnayan ang - Naitala ang pinakaunang gamit ng etika noong mananaliksik sa kanyang mga partisipant ika-14 na siglo ayon sa Merriam Webster (2014) - Pagiging mahinahon sa kabila ng pagiging - Nagmula sa Middle English na ethic mula sa mailap ng partisipant katagang Griyegong ēthikē na galing sa - Alamin ang pagsang-ayon ng partisipant sa salitang ēthiko. Lahat ng salitang ito ay lahat ng partisipasyon na kanilang gagawin tumutukoy sa nakaugaliang pamamaraan ng Proteksyon ng Partisipant pamumuhay at pakikipagkapwa Ang etika ay - Kung nasa yugto ng aktwal na pananaliksik, tumutukoy pamantayan ng pagkilos at nararapat na palaging isipin ang kalagayan at pag-uugaling katanggap-tanggap kung ano kondisyon ng partisipant ang tama at mali (Free Dictionary, 2014) a) sikolohikal na abuso - maging - Sa larangan ng Pilosopiya, ang etika ay sensitibo sa katauhan ng partisipant, itinuturing na sangay ng pag-aaral na iwasan ang pagtatanong ng masasakit nakapokus sa grupo at prinsipyo ng paniniwala na karanasan, makinig at makiramdam kung ano ang mabuti at nararapat sa kanilang sinasabi, maging sensitibo - Sa madaling salita, ang etika ay tumutukoy sa lalo sa usapin ng gender pagiging matuwid, makatarungan, matapat, at b) pisikal na kapahamakan - mapagpahalaga sa kapwa ng isang tao pagkakataong maaaring maaksidente - Ang pananaliksik ay itinuturing na at maging baldado ang isang akademikong gawain at propesyonal na partisipant dahil sa kapabayaan ng gawain naman para sa iba kaya ang proseso mananaliksik; may obligasyon ang FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A mananaliksik na pangalagaan ang Diseminasyon at Publikasyon kalagayan at kaligtasan ng mga - Nararapat malimbag ang pananaliksik upang partisipant maikalat o maipalaganap ang bagong c) asuntong legal - mahalagang kaalaman sa akademya at lipunan malaman na hindi ganap at lubos ang kalayaan at pribilehiyong ibinigay sa Anyo ng Plagyarismo mga mananaliksik Complete Plagiarism - Pinakamalalang anyo ng plagyarismo Praybasi at Konfidensyaliti - Ginagamit ang manuskrito o pag-aaral na - Tungkol sa karapatan ng partisipant sa ginawa ng isang tao at siyang isinusumite kanyang ari-arian at sensitibong impormasyon gamit ang kaniyang pangalan Kasanayan at kaalaman ng mananaliksik at kanyang Source-based plagiarism katuwang - Pagpapadami ng sanggunian kahit hindi - Relasyon ng mga taong may kinalaman sa naman ito ginamit sa pananaliksik lalo na pananaliksik iyong mga aklat na nakit lamang na binanggit sa akda ng iba Pulitikal na Isyu - Kapag ginamit ang sekondaryang sanggunian - Produksyon ng kaalaman ay isang pulitikal na na hindi ginamit ang primaryang sanggunian isyu kung saan kinuha ang datos - Ang isyu ng pulitikal na pananaliksik ay nakatali - Pandaraya sa datos o resulta ng pag-aaral o sa relasyon ng kapangyarihan pagbabago o pagbabawas ng datos upang - Ang relasyon ay makikita sa institusyon kung magkaroon ng maling impresyon saan ang bawat hakbang ng pagsisiyasat o pananaliksik at sinusubaybayan at Direct Plagiarism pinangangalagaan - Direktang pangongopya ng salita sa salita (verbatim) na hindi gumagamit ng panipi o Panlipunang Pakinabang kaya ay binabanggit ang sors at inaangkin na - Produktibo ang pananaliksik kung may kaniya ang mga ideyang nakasulat sa implikasyon sa pagbuo ng polisiya at batas na manuskrito gagabay sa panlipunang administrasyon Self o Auto Plagiarism Pladyarismo - Tinatawag na duplikasyon - Lantarang pagkuha ng impormasyon, ideya o - Ginagamit muli ang ilang mahahalagang konsepto nang walang pahintulot sa bahagi ng kaniyang nakalathala nang akda na may-akda o nagmamay-ari ng karapatan sa hindi inilalagay ang sanggunian kahit pa likha sariling ideya ito - Kadalasang nangyayari sa pagkopya ng mga sinipi o sulatin na kinaliligtaang kilalanin ang Paraphrasing Plagiarism awtor o kaya’t sinasadyang hindi kilalanin - Pinakakaraniwang anyo ng pladyarismo kung upang angkinin nang buo ang intelektwal na saan nagkakaroon lamang ng kaunting gawa pagbabago sa pangungusap at inaangkin ito bilang sariling ideya FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A Inaccurate Authorship - Mas magandang sumasagot sa tanong na - Maaring mangyari sa dalawang paraan: “Saan”, “Kanino”, “Kailan”, at “Paano” ang 1. Nagbigay ng kontribusyon sa akda gagawing pamagat para sa pananaliksik ngunit hindi kinilala o binanggit ang - Sa tanong na “Paano,” iwasan ang mga pangalan salitang “Isang Pag-aaral”, “Isang Pananaliksik”, 2. Nabanggit ang pangalan sa akda “Isang Pagsusuri”, “Paghahambing na ngunit wala namang kontribusyon Pagsusuri” Mosaic Plagiarism / Patchwork Plagiarism Mahahalagang Tips sa Pagbuo ng Pamagat - Namulot ng iba’t ibang parirala, salita, 1. Ang pamagat ay dapat payak at maigsi (10-12 pangungusap o ideya mula sa iba’t ibang salita) sanggunian at pinagtagni-tagni ang mga ito 2. Piliin ang pasalaysay (declarative) na anyo ng ngunit di kinilala ang sanggunian pamagat Gabay sa Pamimili ng Paksa at Pagbuo ng - Nagbibigay ito ng mayamang Suliranin sa Pananaliksik impormasyon at nagbibigay-diin sa - Sinisimulan ang anumang pananaliksik ng teknikal na aspekto ng pananaliksik pamimili at paglilimita ng paksa 3. Ang pamagat ay dapat na magbigay ng tiyak - Upang makabuo ng paksa, mainam kung na buod ng nilalaman ng pananaliksik at nagbabasa ng mga kaugnay na literatura at matukoy ang pagkakaiba nito sa ibang pag-aaral pananaliksik na may katulad na paksa - Makabubuti na sa unang bahagi pa lamang ng 4. Pariralang naglalarawan ang pamagat at hindi pananaliksik ay nagbabasa na upang pangungusap magkaroon ng sapat na pagkaunawa sa paksa - Nakatutulong ang pagbabasa tungkol sa 5. Iwasan ang paggamit ng jargon o teknikal na paksa upang ang malawak na paksa ay salita sa pamagat mapaliliit ang saklaw at mahanapan ng 6. Higit na mainam ang paggamit ng mga ispesipikong anggulo pandiwang nasa aktibo / tahasang tinig - Nagkakaroon din ng ideya ang mananaliksik 7. Ang pamagat ay naglalaman ng mga susing kung may kahalintulad na ang kaniyang salita na lalamanin ng manuskrito at pananaliksik o walang pang sapat na batayan matutukoy ang uri ng pag-aaral o sanggunian 8. Ilagay ang mahahalagang termino sa unahan Pagdidisenyo at Paggagawa ng Epektibong at huling bahagi ng pamagat Pamagat para sa Pananaliksik 9. Magsimula sa borador (draft) n apamagat at - Sa paggawa at pagdisenyo ng pamagat ng pagkatapos ay magpokus sa pagsulat at saka pananaliksik, dapat ito ay maging malinaw, balikan ang pamagat kapag nabuo na ang madaling maintindihan, tuwiran at maging teksto at makakapagdesisyon na sa pinal na tiyak pamagat - Sa bilang ng mga salita, dapat ay hindi bababa sa sampu ngunit hindi tataas sa dalawampu FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A 10. Siguraduhing kayang ipaliwanag ang pamagat Batayan sa Paglilimita ng ating Paksa sapagkt ang nilalaman ng papel pananaliksik Halimbawang Paksa: Droga -> Epekto ng Droga ay dapat na may kaugnayan sa pamagat Paglilimita ng Panahon – sa paglilimita ng panahon, Hakbang sa Pagbuo ng Pamagat pipili tayo ng taon kung hanggang saan lamang ang 1. Sagutin ang sumusunod na tanong: Tungkol sakop ng ating pag-aaralan. saan ang aking pananaliksik? Anong teknik o Nalimitang Paksa: Epekto ng droga noong pamamaraan ang gagamitin? Sino ang target taong 2017-2018 na pag-aaralan? 2. Gamitin ang sagot sa mga tanong sa Kasarian – Lalaki o Babae ang target na respondente pagtatala ng mga susing salita ng iyong gagawing pag-aaral. 3. Bumuo ng pangungusap gamit ang mga Nalimitang Paksa: Epekto ng droga sa susing salita kalalakihang nagamit nito. 4. Tanggalin ang mga salitang hindi kailangan at paulit-ulit; gumamit ng pang-ugnay sa mga Edad – Edad ng mga gagawan mo ng pag-aaral natirang salita Nalimitang paksa: Epekto ng Droga sa mga 5. Tanggalin ang hindi mahalagang kabataang may edad na 15-18 impormasyon, isulat muli ang pinal na bersyon Uri o Anyo ng pamagat Nalimitang Paksa: Epekto ng Droga sa Paglalahad ng Suliranin kalusugan - Pokus o sentro ng pag-aaral - Paglalarawan ng isang isyu na kailangang Lugar – Saan isasagawa ang pananaliksik bigyang tugon Nalimitang Paksa: Epekto ng Droga sa - Nagbibigay ng konteksto ng pag-aaral na Universty of Example, Manila batayan ng mga katanungang layuning Pangkat o Grupo sagutin ng pag-aaral - Sa paglalahad ng suliranin, kailangang Nalimitang Paksa: Epekto ng Droga sa mga matukoy / mabigyang pansin ang mag-aaral kasalukuyang gap sa pananaliksik Partikular na halimbawa o kaso Paglilimita ng Paksa Nalimitang paksa: Epekto ng Droga sa mga - Paano nga ba natin lilimitahan ang ating paksa estdyanteng nagsisimula pa lamang gumamit at paano tayo makakagawa ng epektibong nito pamagat sa ating pananaliksik? Kombinasyon - para mas maging tiyak o partikular ang - Sa paglilimita ng paksa, maari na tayong ating paksa, maaari pa nating pagsama-samahin ang magkaroon ng tiyak na pamagat kung saan mga batayan dito lamang iikot sa pamagat na ito ang ating gagawing pananaliksik FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA DELOS REYES L3A Halimbawa: 1. Paksa + Pangkat + Lugar + Panahon Epekto ng Droga sa mga mag-aaral ng University of Example, Manila sa taong 2017 - 2018 2. Paksa + Anyo + Pangkat + Lugar + Panahon Epekto ng Droga sa kalusugan ng mga mag-aaral ng UOE, Manila sa taong 2017 - 2018