College 2 (1) PDF

Giotto en de wedergeboorte van de kunsten Machtelt Brüggen Israëls Calvarie van Claus Sluter. Nieuwe aanwinst van het Rijksmuseum. Hoe krijgt iets vorm en wat betekend het? Klein paneeltje van Simone Martini, heeft de kruizen met Maria Magdalena onderaan het kruis geïnspireerd. Sluter heeft dit w...

Giotto en de wedergeboorte van de kunsten Machtelt Brüggen Israëls Calvarie van Claus Sluter. Nieuwe aanwinst van het Rijksmuseum. Hoe krijgt iets vorm en wat betekend het? Klein paneeltje van Simone Martini, heeft de kruizen met Maria Magdalena onderaan het kruis geïnspireerd. Sluter heeft dit waarschijnlijk ook van Martini. Leeuwtjes met welpen. Leeuwen welpjes kwamen dood ter Wereld en na drie dagen werden ze tot leven geblazen. Veel van wat er gebeurd in de Noordelijke landen komt uit Italië. Giotto di Bondone (ca. 1267 - 1337) Giotto is op het moment dat we zijn werk zien rond de 20. Zijn verhaal is geschreven door Vasari. Giotto is de zoon van een schaapherder. Hij hoedt de schapen van zijn vader, verveelt zich en heeft een stukje kool uit een vuurtje waarmee hij zijn schaapjes natekent. Een edele man te paard, Cimabue, ziet hem tekenen, rent het huis van zijn vader in, vraagt aan de vader of hij mee mag naar Florence om bij hem in de leer te gaan. Natuurgetrouwheid, Giotto kon heel goed het schaap natekenen. Twee schapen getekend. Eerste een soort oerschaap, we herkennen het allemaal. Nu na naar het plaatje van een schaap te hebben gekeken nog een keer een schaap tekenen. De tweede keer is het schaap meer natuurgetrouw. Gombrich: elke weergave van de realiteit is beïnvloed door het idee/traditie waarin de kunstenaar is opgegroeid en waarmee hij naar de werkelijkheid kijkt. Giotto schildert de schaapjes ontzettend natuurgetrouw. Niet realistisch, natuurgetrouw. Hoe komt dat? 1. Stijl Inzicht in de ontwikkeling van de stijl van de Italiaanse kunst van de dertiende en veertiende eeuw 2. Iconografie Begrip van de opzet van een veertiende-eeuws decoratieprogramma Wedergeboorte - oorzaken Aandacht voor de natuur en de mens 1. Naar het leven werken. Hoe kon hij dat? Observatie. 2. Bedelordes. Franciscus van Assisi. Herken je doordat hij een pij aan heeft met een koord met drie knopen er omheen. Hij hield van dieren. Hij predikt tot de vogels. Hij had oog voor de natuur. Hij had heel Italie rondgereisd. Hij overlijdt in geur van heiligheid. Zijn stad, Assisi, wil pelgrimage. Ze bouwen de kerk San Francesco, en ze metselen hem in. Tot de 19e eeuw niet zichtbaar, en daarom willen mensen hem zo graag verbeelden. Dus 1 omdat hij veel met dieren heeft en 2 omdat hij niet in het echt te zien was. Assisi is het Berlijn en New York van de 13e eeuw. Giotto heeft hier ook geschilderd. Ook bijv kerstmis, verhaal wordt verteld. 3. Narratief realisme. Ze vertellen verhalen op een manier waardoor mensen worden geëngageerd. Het zorgt voor andere kunst. Mensen moeten het begrijpen. Geografisch bewustzijn Het gevoel van snappen waar je bent. Internationale oriëntatie. In het voorhof van de San Franciscus is gekeken naar de poorten van een moskee. De benedenkerk is Romaans. De bovenkerk is Gotisch (spitsbogen). Men was bekend met de verschillende stijlen. Deze internationale oriëntatie heeft ook invloed op de schilderkunst. De hoge ramen geven onder ruimte aan grote frescos. Dat gaat nog niet altijd goed. De Kruisiging van Cimabue laat zien hoe dat nog niet helemaal goed ging. Alles wat zwart is moest eigenlijk wit zijn. Historisch bewustzijn 1. Goede meesters (wedijver). Wat verandert er en hoe kan dat? Er wordt gebroken met een stijl en een techniek ontwikkeld. Kijken we naar de Kruisiging dan is het nog heel erg lineair. Giotto doet dat anders. Je ziet ontwikkeling, mensen willen dat op het moment ook nastreven. Cimabue kijkt naar de Byzantijnse stijl maar hij gaat er in verder. Er is een bepaald profiel, meer modelé. Kleding is meer gemodelleerd. De Engelen staan overtuigend naast de troon. Wat Giotto vervolgens doet gaat wel weer veel meer stappen verder. De kleuren van het gewaad gaan van licht naar donker. Er is een illusie van diepte door de Engelen die er voor zitten. Er is ook een soort dakje waardoor er een ruimte gecreëerd wordt waarin Maria zit. Ook zien we interactie tussen de Engelen en Maria. De lichamen zijn veel duidelijker uitgebeeld. We zien de boezem, ze heeft gewicht. Kleur en licht, er is contrast en daardoor krijgen we het gevoel van ruimte. Doordat je er in kan is er ook een grotere empathie. 2. Oudheid. Er is een idee van ontwikkeling van de meester naar de leerling. Men wilt beter worden dan de meester. Dat heeft te maken met een historisch bewustzijn. Teruggrijpen over de middeleeuwen. Geboorte van Christus komt uit de Arenakapel voor Enrico Scrovegni in Padua. Vertelt het hele verhaal van Maria. Giotto die al wat ouder is. Hij werkt in Grisaille. Hij verwijst naar de kunst. Kijk, ik kan beeldhouwen met schilderkunst. Hij kijkt naar sculptuur. Is ook niet gek, in de kapel staat een beeld van Giovanni Pisano, Madonna met kind. Lijkt Gotisch. De beeldhouwers keken dus ook naar Frankrijk. Camposanto, we zien sarcofagen. Door de sarcofagen in Pisa werden mensen geconfronteerd met de oudheid. Beeldhouwers haalden hier hun voorbeelden vandaan en werden op die manier beïnvloed door de antieken. Hij gaat verder waar zijn vader gestopt is. Hij combineert de Franse Gotische stijl en de stijl uit de oudheid. Er zit gewicht en beweging in. Het is speels. Het heeft net wat meer dan het werk van zijn vader, dat is eerder gewoon goed gelukt. Tijd waar we het nu over hebben is een soort Proto-renaissance. Eerste tijdperk. Tweede tijdperk is Sluter etc. Derde tijdperk zijn Rafael, Michelangelo etc. 1. Aandacht voor mens en natuur 2. Narratief realisme (roos, doornen want er zit ook een slechte kant aan het verhaal) 3. Geografische gewaarwording (heiligenschrijn, we zien de schaal voor Rasulid Sultan al- Mu’ayyad Da’ud) 4. Historisch bewustzijn, leerling en meester willen elkaar overtreffen. En Oudheid. Iconografie Florence, de stad waar Giotto mee naar toe werd genomen. We zien de kathedraal en de Palazzo della Signoria in Florence. Naast de kathedraal staat de Doopkapel, San Giovanni. Johannes de Doper. De deuren zijn belangrijk, bronzen deuren zijn ontzettend lastig te maken. Allemaal Johannes scenes. Zijn hele leven in de scenes boven, onder zien we deugden die de stad moeten inspireren. Gemaakt door Andrea Pisano. De scene waar Jezus wordt gedoopt wordt uitgelicht. Siena. Op dezelfde manier als in Florence wordt het imago van de stad bepaald door de kathedraal. Er was een gigantisch ambitieus project, wedijver, maar door de pest was er geen manmacht meer om het project af te maken. In de kathedraal stond de Maestà van Duccio. Dit werd als een symbool van stadstrots over het plein gedragen, van het schilders atelier naar de kathedraal. Heeft Maria als schutsheilige, dat is eigenlijk nog beter dan Johannes de Doper. Simone Martini schildert de Annunciatie. We zien een gotische lijn. Op de mens gericht. Palazzo Pubblico, op dezelfde manier als Palazzo della Signora. Er worden paardenraces gehouden. Alles vanwege Maria. Het plein is in 9en gedeeld. Afgeleid van de heren 9. Ze staan voor een groot gedeelte van de stadsbevolking. In de grote raadszaal lieten de 9 zich raden door 300 mensen uit de stad. Op de kop van de zaal zien we een enorme Maria door Simone Martini. Een heel hof van heiligen en engelen er omheen. Vier figuren knielen met twee engelen er voor die iets aanbieden. Iemand wijst ook naar een inscriptie, het is een erg literair fresco. Het zijn stads heiligen. De inscriptie is een antwoord van Maria. We lezen over lelies, Maria want wit en maagd, en rozen, doelt op de passie. In de landstaal, niet meer in het Latijn. De zaal waar de heren 9 zich terug konden trekken. Mensen konden van buten naar binnen komen om hun maken voor te leggen aan de heren. 1337 en 1339. We zien een gigantisch trotse signatuur. Ambrogio Lorenzetti. We zien een allegorie van het Goede Bewind. De twee wanden daarnaast laten de effecten van het goede bewind zien, in de stad en op het land. Aan de andere kant zien we een muur in slechte staat, en hier zien we de effecten van wat kwaad bestuur is. Allegorie van het Slechte Bestuur. De slechte kant is normaal gesproken aan de kant voor ons rechts. In de ruimte die we aan het bekijken zijn zien we het juist voor ons links. Dit is hoe het hoort: uitverkorene links, Christus in het midden, Duivel rechts. Heraldisch rechts is dus links. Want dat is de rechterhand van Christus. Waarom is het hier dan anders? Looprichting. Als je binnenkomt heb je het slechte meteen aan je rechterhand. De deur naar de raadszaal moest aan de kant waar het goed zat. Dus daarom hebben ze het omgedraaid. Als het afwijkt van de standaard 123 olympische spelen is er dus altijd een reden. Er staan namen naast de figuren op het werk. Dit omdat dit soort werk zo vernieuwend was dat men er uitleg bij nodig had. Boven de troon zien we Sapienza, wijsheid. Je moet wijsheid liefhebben als je regeert. Zij houdt de weegschaal vast voor Justitia, rechtvaardigheid. Wijsheid inspireert rechtvaardigheid. Er worden twee soorten rechtvaardigheid afgebeeld: commutatief en distributief recht. Commutaties is het verdelen van alles wat er in de maatschappij is. Er wordt iemand geridderd en iemand gekroond, maar het kan ook gelezen worden alsof er iemand onthoofd wordt. Distributief is de handelsgelijkheid. Er wordt een korenmaat gevuld. Je ziet dus dat in dit werk wordt gekeken naar wat er om je heen gebeurd en aan de hand daarvan betekenis wordt gegenereerd. Het touw aan de weegschaal leidt naar Concordia, eendracht. Corda = touw in het Italiaans. Wijsheid en rechtvaardigheid inspireren eendracht. Ze draagt een schaaf, om gelijkheid te bewerkstelligen. Eendracht leidt dus ook tot gelijkheid. Hierna wordt het touw meegegeven aan de mannen in de optocht. Deze eindigt bij de Commune van Siena, gekleed in wit en zwart, de kleuren van Siena. Hij heeft een schild op zijn schoot, de stadszegel van Siena. Op zijn hoofd heeft hij een bontmuts die rechters in die tijd droegen, hij is dus een rechtvaardig man. Wat we hier dus zien gebeuren is dat men om zich heen kijkt om een nieuwe iconografie te ontwikkelen. Een nieuw metafoor voor goed bestuur. Het is niet meer gewoon een getroonde Madonna, maar iets gegrepen uit het leven van de machthebbers van die dag. Om hem heen zien we de deugden. Boven hem hangen de kardinale deugden, geloof, hoop, liefde. Liefde in het rood, hoop met de handen omhoog en geloof met het kruis. We zien gematigdheid met de zandloper, rechtvaardigheid met het zwaard, voorzichtigheid met het verleden, heden en de toekomst, kracht in het zwart. Er zijn ook nog twee figuren extra, vrede in het wit met een olijftak en vrijgevigheid met geld. Daaronder zien we de wolf, het symbool van Siena, met kindjes, als verwijzing naar hoe een kleinzoon van Remus Siena zou hebben gesticht. Hij schildert verder nog de effecten van het goede bewind op de stad. Er wordt gedanst, er is negotie, er wordt les gegeven, handelsgelijkheid en handelsrecht. We zien de stadsmuren en de kathedraal. Ook zien we astrologie, ze zijn geplaatst onder Venus, om te laten zien dat Siena onder een gunstig teken is geboren. Dansende meisjes terwijl dat in die tijd helemaal niet mocht. We zien ook de effecten op het platteland. Veiligheid. Iedereen kan veilig over het platteland. Jongelingen die zich vermaken met de jacht, boer die een varkentje naar de stad brengt. In het tekstje boven staat hoe misdadigers de macht is ontnomen. Aan de andere kant zien we de allegorie van het kwade bestuur. Ze staan onder Mars. We zien een tiran met hoorns, Justitia gekneveld aan zijn voeten met de weegschaal er naast. De tiran drinkt een kelk met bloed. Er is een figuur van bedrog. Al met al, nare figuren. Boven de stadspoort hangt angst. In de stad zien we een trouwende vrouw die wordt ontvoerd, de stad brokkelt af en het land staat in brand. Samengevat, we zien Lorenzetti een aantal dingen doen: - hij kijkt naar de stijl uit deze tijd - Hij ontwerpt een programma genomen uit het Christelijke maar hij zet dat om naar iets wat genomen is uit elke dag met het idee dat het gemeenschappelijke belang groter is dan het eigen belang.