ÇEVRE KORUMA, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PDF

ÇEVRE KORUMA, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 4 DOÇ.DR. FATMA TUĞÇE ŞENBERBER DUMANLI [email protected] 2  ERGONOMİ Masa ve bilgisayar başında uzun süre çalışanlarda gün sonunda boyun, omuz, el bileği, sırt bölgesinde ağrı, hareket kısıtlılığı ve...

ÇEVRE KORUMA, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 4 DOÇ.DR. FATMA TUĞÇE ŞENBERBER DUMANLI [email protected] 2  ERGONOMİ Masa ve bilgisayar başında uzun süre çalışanlarda gün sonunda boyun, omuz, el bileği, sırt bölgesinde ağrı, hareket kısıtlılığı ve uyuşma gibi yakınmalar sıktır. İş başarısını ve yaşam kalitesini de düşüren bu durum bazı temel ergonomik önlemler ile engellenebilir. 3 ERGONOMİ NEDİR? İnsan anatomik özelliklerini, antropometrik ölçülerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önüne alarak; iş yeri yerleşimi ve ortam değişkenlerinin etkisi ile oluşan, organik ve psikolojik reaksiyonlara göre, insan-makine-ortam uyuşumunun temel kuramlarını araştıran bir disiplindir. 4 İnsan-makine-ortam İlişkilerinde Ergonomik Yaklaşım İSG İNSAN MAKİNE 5 ERGONOMİK BİR TASARIMDAN NE BEKLERİZ? 6  Kaza ve yaralanmaları önlemek, Yorgunluğu ve insan vücudunun aşırı ERGONOMİNİN kullanımını, işe devamsızlığı, zaman kaybını, kaza ve rahatsızlıklara bağlı AMACI tazminatları en alt düzeye indirmek, Verimliliği, kaliteyi, güvenliği, konforu ve üretkenliği en üst düzeye çıkarmaktır. 7  ERGONOMİ Antropometri Nedir? 8  Antropometri Nedir? Antropometri, insan vücudunun uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, ve çevre boyutları ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Antropometri, eldiven, maske, kask vb. kişisel koruyucular ile elbise, mobilya, makine, tezgah, el aletlerinin ve ekipmanlarının düzenlenmesinde; kullanıcıların fiziksel ölçülerine uygun hale getirmek için gerekli olan verileri sağlar. 9 ERGONOMİ Antropometri Nedir? Antropometri bilimsel manada, insan vücut ölçüleri ve vücut hareketleri ile bu hareketlerin frekans ve sınırları gibi vücut özelliklerini inceleyen bir disiplindir. “Vücut ölçüleri bilimi” olarak da adlandırılan antropometri, çalışma (veya dinlenme) yeri tasarımının temelini oluşturmaktadır. Genel bir yaklaşım açısıyla antropometri, insanlara yardım ve hizmet etmesi için düşünülmüş bütün eşya ve araç tasarımının ayrılmaz bir parçasıdır. Antropometrik veriler insan mühendisliğinde, diğer ismiyle ergonomide, başta iş alanları olmak üzere tüm alet, mobilya ve giysilerin fiziksel ölçülerini belirlemede kullanılır. Böylece alet veya ürünün ölçüleri ile onu kullanan insanın ölçüleri birbirine uyumlu hale getirilerek “görev insana uygun hale getirilir” 10  ERGONOMİ Antropometri Nedir? Ancak, antropometrik veriler, vücut ölçüleri ve oranları değişik topluluk ve ırklarda büyük ölçüde farklılıklar gösterir. ABD`li bir üretici malını orta ve güney Amerika`da veya güneydoğu Asya`da satmak istiyorsa, ürün boyutlarının dünyadaki en küçük ölçülere sahip Meksika`lı veya Vietnam`lı kullanıcılara uygun olmasına dikkat etmelidir. Bir araştırmada, toplumların sahip oldukları antropometrik özelliklerin ürün tasarımdaki önemi şu şekilde açıklanmıştır: Bir alet, ABD`li erkek nüfusun %90`ına uygun tasarlanmışsa, bu alet kabaca %90 oranında Alman`a, %80 oranında Fransız`a, %65 oranında İtalyan`a, %45 oranında Japon`a, %25 oranında Tayland`lıya ve %10 oranında Vietnamlı`ya uygundur. Zaten, bir ürünün toplumdaki insanların tümüne uygun olacak boyutlarda üretilmesi pratik olmadığı gibi çok da pahalıdır. Bu sebeple ürünler kullanıcıların (büyük) bir bölümüne uygun olacak şekilde (kütlesel olarak) üretilmektedir. 11 ERGONOMİ Antropometri Nedir? 12 Çalışma alanında kol dairesi uygulaması 13  Çalışma alanının iyi düzenlenmiş olması, Klavye, fare,yazı ve okuma alanı, dirsekler vücuda bitişik, eller açılmış durumda iken, dirseği masadan kaldırmadan çizilen yayın içinde olmalıdır (Kol dairesi). 14 Antropometri Örnekleri 15 Antropometri Örnekleri 16 ERGONOMİK ÖNLEMLER Çalışma alanının iyi düzenlenmiş olması, Masa ve sandalyelerin kişiye özel ayarlarının yapılması, Monitör, klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, 17 ERGONOMİK ÖNLEMLER Aydınlatmanın sağlanması ve uygun ışık kaynağının seçilmesi, Oturma ve ayakta durma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması. 18 ERGONOMİK ÖNLEMLER Ofis egzersizleri Bel ağrılarına karşı koruyucu ergonomi ilkeleri 19 ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Ofis ortamındaki havanın kuruması nedeniyle oluşan çok kuru hava. Sonuç: Akciğer rahatsızlıkları, bronşit, soğuk algınlığı ve nezlenin artması, göz ve deri hastalıkları, göz kuruluğu, deri döküntüleri, alerjik duyarlılığın artması. 20  ERGONOMİ İşyerinde olması gereken havanın ısı ve nem oranı Hava ısısı: Hafif fiziksel iş:18.3 °c, Büro işleri: 19.4 °c-22.8°c , Ağır endüstriyel iş: 12.8°C-15.6°C), Nem oranı %70 olmalı, Oda her gün mutlaka havalandırılmalı. 21  ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Bilgisayar karşısında geçirilen sürenin uzun olması. Sonuç: Bilgisayar monitörlerinden yayılan negatif yüklü partiküller, insan bedeninde ve gözlerde negatif elektrik yükü oluşturarak havadaki pozitif yüklü toz parçacıklarını çekip gözlerde konjonktivite neden olur. 22 ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Çalışma alanının önünde ışık kaynağı (pencere, lamba, yansıtıcı vs.) oluşu. Sonuç: Ekran kullanıma uygun olsa bile çalışma alanı yanlış aydınlatıldığı için, kamaşma ve göz rahatsızlıkları, baş ağrısı. 23 ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Ekranın (monitörün) yerinin yanlış olması, çalışan kişinin bakış açısında ya da arkasında pencere olması nedeniyle oluşan yansıma. Sonuç: Ciddi zihinsel ve algısal yüklenme ve göz yorgunluğu. 24  ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Ekran kalitesinde düşüklük, bozuk renkler, titreme ve yansıma. Sonuç: Gözlerde oluşan aşırı yüklenme, varolan göz rahatsızlıklarının (Miyop, astigmat gibi) derecesinin artması, konsantrasyonda güçlük. 25  ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, ❖Işığın karşıdan, yani bilgisayarın üzerinden gelmemesi sağlanmalıdır. ❖Monitörün tepe noktası göz seviyenizden daha aşağıda olmalıdır. 26  ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, ❖Ekran üzerine düşen yansımaları önlemek için monitörün eğim açısı değiştirilmelidir. 27 Hatalı telefon kullanımında boyna binen yük 28  ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, ❖20 dk aralarla gözler ekrandan ayırıp uzakta bir noktaya odaklanmalı, 10–15 sn. gözler kapatılıp dinlendirilmelidir. ❖Sık sık göz kırpma işlemi yapılmalıdır. ❖Monitörün temiz tutulmasına özen gösterilmelidir. 29  ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, ❖Ekranda çok küçük karakterler kullanılmamalıdır. ❖Ekran kontrastı gözü yormayacak şekilde ayarlanmalıdır. ❖Monitörden gelen kimi zararlı ışınları önlemek için ekran filtresi kullanımalıdır. 30 ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, Klavye ekrandan ayrı ve hareketli olmalıdır. Klavye tuşları çok yumuşak ve çok sert olmamalıdır. 31 ERGONOMİK ÖNLEMLER ❖Doğru bir el-fare yerleşimi için klavye ve fare aynı yükseklikte olmalıdır. ❖Fare klavyenin yanında olmalıdır. ❖Bilek düz bir çizgide tutulmalıdır. ❖Klavyenin önünde yeterli boşluk olmalıdır. 32 ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, 33  ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kullanımı sırasında, Fare kullanırken bileği sağa ya da sola doğru bükmemeye dikkat etmelidir. El ve avuç içinin yukarı ve aşağı doğru döndürme hareketi fazla yapılmamalıdır. 34  ERGONOMİK ÖNLEMLER Çalışma alanının iyi düzenlenmiş olması, ❖Sinir-Tendon Hasarına neden olduğu için kolların masa yüzeyinden aşağıda kalması ve buna bağlı olarak bileklerin sürekli masa kenarına dayalı tutulmaması gereklidir. 35  ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Dinamik ve insan anatomisine uygun ortopedik, sağlıklı oturma olanağının olmaması. Sonuç: Kronikleşen sırt, boyun, bel rahatsızlıkları, kramplar, kas ağrıları ve gerilmeleri 36  ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; ❖Ayaklar düz olarak yere temas etmeli,diz 90 derece açılı olmalı, sandalyede beli destekleyen parça olmalı, sırt dik, omuzlar rahat, dirsekler 90 derece açılı ve bilekler nötral pozisyonda tutulmalıdır. 37 37  ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; ❖Çalışanın masa altında ayaklarını uzatabileceği ve vücut hareketini kolayca değiştirebileceği alan olmalıdır. ❖Eğer ayaklar yere temas etmiyorsa, ayaklara ek bir destek yerleştirilmelidir. 38  ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; ❖Sandalye ileri geri gidebilmeli, 360 derece dönebilmeli, yüksekliği ayarlanabilmeli, bel eğimini desteklemeli, sırt desteği ayarlanabilmeli, oturma yüzeyi yandan kalçalara baskı yapmamalıdır. ❖Oturma alanı hava alıp verebilen bir kumaş ile kaplanmalıdır. 39  ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; ❖Baş nötral pozisyonda tutulmalıdır. ❖Kişi tüm alanlara rahatlıkla ulaşabilmeli ve bu sırada vücudu eğilip bükülmemelidir. ❖Oturma postürü sürekli değiştirilmelidir. 40 ERGONOMİ 41 OFİS EGZERSİZLERİ Boyun egzersizlerini yaparken, boynun düzgün tutulması önemlidir. Bu nedenle, önce nötral pozisyon oluşturulur: Baş, boyun düz hale gelene kadar arkaya çekilir. Bu arada yüz tam karşıya bakar. Egzersizler bu pozisyon korunarak yapılır. 42  43 Başınızı sırayla sağa ve sola doğru yavaşça çevirip, 8 sn bekleyin. OFİS Kulaklarınızı her iki omuz bölgesine yavaşça yaklaştırarak, 8 sn bekleyin. EGZERSİZLERİ Çenenizi öne doğru yaklaştırarak boyun arkasındaki kasları germeye çalışın. 8 sn bekleyin. OFİS EGZERSİZLERİ Omuzlarınızı kulaklarınıza doğru kaldırın, 3 sn. bekleyin.Ardından dairesel hareketlerle öne ve arkaya 5 kez çevirmeye çalışın. Dirseğinizi arkadan elinizle kavrayarak, ters yöne doğru germeye çalışın. Ardından karşı omuza doğru gerilme hissedinceye kadar önden yaklaştırıp, 8 sn bekleyin. 44  45 Parmaklarınızı içi içe geçirerek, el ayası karşıya bakacak şekilde dirsekler kırılmadan esneme yapın. 8 sn bekleyin. OFİS Elleriniz aynı pozisyonda ve başınızın EGZERSİZLERİ arkasında iken, dirseklerinizi arkaya doğru uzaklaştırarak 8 sn bekleyin. OFİS EGZERSİZLERİ El ayanız yukarıda olacak şekilde, sırayla sağa- sola eğilerek 8 sn bekleyin. Ellerinizi arkada çaprazlayarak, omuzlarınızı geriye doğru yaklaştırıp belinizi çukurlaştırarak 10 sn bekleyin. 46 OFİS EGZERSİZLERİ Ayağınız yere temas halinde iken diziniz ile gövdenizi ters yönlerde gerilme hissedinceye kadar çevirin. Bacağınızı yavaşça yukarı kaldırın. Ayak bileğinizi dairesel hareketlerle çevirin, ardından öne-arkaya doğru germe hareketi yaparak 10 sn bekleyin. 47 OFİS EGZERSİZLERİ Her saat 3-4 dk süreyle germe egzersizlerini uygulayın. Hareketleri karşılıklı olarak her iki yön için birkaç kez tekrarlayın. Egzersizler sırasında gerilme hissi dışında, ağrı ve zorlanma hissetmemelisiniz. 48  ERGONOMİ Bel Gerçekleri Bel ağrısı genellikle tek ani bir hareketten ziyade, tekrarlamalı, zorlamalı ve belin yanlış kullanımına bağlı hareketlerin birikimli etkisi ile oluşur. Bel ağrısı korunma ile çok büyük ölçüde engellenebilir. 49 ERGONOMİ Bel Gerçekleri Ağrılı atakların çok büyük çoğunluğu iyileşir. Ağrı yerleştikçe tedavi zorlaşır. Bel fıtığının oluşumunda etkili olan hareketler dizleri bükmeden öne eğilme, ağırlık kaldırma ve dönmedir. 50  BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER ❖Uzun süre ayakta kalmanız yada oturmanız gerektiğinde, ayağınızın altına tabure yerleştirmeniz omurganızın zorlanmasını engelleyecektir. 51  BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER ❖Herhangi bir ağırlığı taşırken, vücudunuza yakın tutmanız bel bölgesine binen yükü azaltacaktır. ❖Yerden bir ağırlık kaldırmanız gerektiğinde, beliniz yerine kalça ve dizlerinizden eğilmeniz daha sağlıklıdır. 52  BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER ❖Bel ağrısı yaşıyorsanız, yastık kullanmadan sırt üstü pozisyonda ya da çok yüksek yastıkla uyumamanız, ❖Mutlaka dizlerinizin altına yeterli yükseklikte yastık koymanız tavsiye edilmektedir. 53  BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER ❖Resimdeki oturma şekilleri, boyun ve sırt bölgesindeki kaslarda zorlanmaya ve omurgada fıtıklaşma yaratacağından sakıncalıdır. ❖Otururken kalçalardan hafifçe öne eğilmek, yandan bakıldığında boyun ve sırt bölgesinin aynı hizada olması önerilmektedir. 54  ERGONOMİ Korunma ve ergonomi eğitimi ve ergonomik iyileştirmelerin bel ağrısı sıklığı ve maliyetini % 50’ nin üzerinde azalttığı gösterilmiştir. 55 ERGONOMİ Bir çalışma ortamını iyileştirmeyi düşündüğünüz zaman şu kuralı unutmayın: Ortam rahat hissediliyorsa büyük ihtimal rahattır. Ortam konforsuz olarak hissediliyorsa hata kişilerde değildir, mutlaka birşeyler kötü dizayn edilmiştir. 56 TEŞEKKÜRLER