AP 3rd Quarter Reviewer PDF

AP 3rd quarter reviewer Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon - humina ang imperyong rome at lumabas ang bagong kapanghariyan, Kahariang Germanic. Germanic – pagbabago sa konsepto ng pamahalaan Lipunang Aleman – maliit na pamayanang ginagabayan lamang ng hindi nakasulat na batas at tradisyon. Pag...

AP 3rd quarter reviewer Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon - humina ang imperyong rome at lumabas ang bagong kapanghariyan, Kahariang Germanic. Germanic – pagbabago sa konsepto ng pamahalaan Lipunang Aleman – maliit na pamayanang ginagabayan lamang ng hindi nakasulat na batas at tradisyon. Paglitaw ng Kaharian ng mga Frank - Frank ang Gaul (France) - kabilang ng sa pangkat Germanic - sumakop ng kanulrang imperyo ng rome noon ika-15 siglo. Clovis - Dinastiyang Merovingian. - 496 CE, mandirigma laban sa mga Alemmani, isa pang kahariang Aleman. - natakot si Clovs na matatalo sila, naghanap sya ng gabay kay Hesukristo - 3,000 mandirigma ay napabinyag sa kristiyanismo. - 511 CE napagsama na ni Clovis ang mga Frank sa iisang kaharian. - namatay si Clovis. - kauna-unahng Kristiyanong hari ng mga Frank. Pamumuno ni Charles Martel. Charles Martel - bilang mayor, sya ay higit nagging makapangyarihan kaysa sa isang hari. -tinalo niya ang mga mananalakay na Muslim mula sa Spain sa Labanan sa Tours. - nanalo ang mga Muslim sa labanang sa Tours. (Kanlurang Europe ay maaaring bahagi ng Imperyong Muslim. - noon namatay si Charles Martel, ipinamana niya ang kapangyarihan sa anak si Pepin the short. Pepin the short -tinalo nya ang Lombard na sumakop sa gitnang Italy. -“king by grace of god” - pagsimula ang Dinastiyang Carolingian, aristokratang pamilyang Frankish. - namuno kanlurang Europa 750 – 887 CE -namatay noon 768 CE at pinamana ang kaharian sa dalawang anak, sina Carloman at Charles. -namatay si Carloman noon 771, pinamunuan ni Charles - kilalang si Charles “Charlemagne” o “Charles the Great” Pamumuno ni Charlemagne Charlemagne - nasaklaw ng imperyo ang kabuong France, Germany, Austria, Italy, at hilagang Spain. - pinalaganap ang kristiyanismo at kauna-unahang pagkakataon. - upang matiyak ang katuparan ng kaniyang kautusan, nagtalaga si Charlemage ng mga missi dominici sa mga lalawigan. Missi dominici – mga kintawan at inspector sa mga lalawigan ng imperyo na gumaganap sa naglan ng kapangyarihan ng hari - pinaayos niya ang mga paaralan sa palasyo at nagpaggawa ng maraming lugar. - nagpadala rin siya ng mga isoklar sa Aix-la-Chapelle. - 800 CE, Charlemange ay nagtungo sa Rome at winakasan ang pag-aalsa ng isang pangkat laban sa papa. -sa pasasalamat, kinorohan ni Papa Leo III bilang Emperador ng Rome sa mismong araw ng Pasko. “Banal ng Imperyong Rome” – Sinisimbolo nito ang karapatan ng papa sa isang pinunong Kristiyano - namatay noon 814 CE, kinorohan ang kanyang anak Louis the Pious bilang emperador. Louis the Pious - isang relihiyoso ngunit mahinang pinuno - namatay at binigay ang kanyang kaharian sa tatlong anak sina Lothair, Charles the Bald, at Louis the German. Lothair, Charles the Bald at Louis the German - nag-agawan nila sa pagkontrol ng imperyo. Ito ay nauwi sa pglada sa Treaty of Verdunt Noong 843 CE -Charles the Bald – bahagi ng imperyo ng France - Louis the German – bahagi nya ang rehiyon na Germany. - Lothair – bahagi ng gitnang teritoryo mula sa North Sea hanggang hilagang Italy kasama ang titulong emperador. - hindi maayos ang pamumuno ni Louis the Pious - ang teritoryo ni Lothair ay nahati sa pagitan nina Charles at Louis. - makalipas ng limampumg taon, sapilitang tinangal ng mga maharlikang Frankish ang mga Haring Carolingian - sinimulan ang sistemang paghahalal. Pananalakay sa Kanlurang Europa. - pagkatapos alisin ang kapangyarihan ng Frankish, lumitaw ang mga haring Carolingian. -Viking ay na nagmula sa Scandinavana, ay nanalanta sa hilagang Europa na Denamrk, Norway at Sweden sa kasalukuyan. - Magyar nagmula sa silangan na Hungary, mabilis na sumalakay patawid sa kapatagan at Ilog Danube. At nasakop ang kanlurang Europa noong 800 CE. - Muslim ay nagmula sa Hilagang Africa na nanalakay sa daang Italy at Spain. - lahat na bangit ay nagging sanhi ng malawakang pakakagulo at pagurusa sa Kanlurang Europa. Paglakas ng Simbahang Katoliko - humina ng uli ng pamahalaan political sa rome. - binigkis ng Simbahan sa ispiritwal at tiwal ng kristiyanismo ang mga mamayaman -Batas Canon o Batas ng Simbahang Katoliko – lahat ng mga Kristiyano kasama ang hari at mga basalayo o nagmay- ari ng mga lupain nasakupan ng kapangyarihan ng hari. - ang batas na ito may kinalaman sa pag-aasawa at iba pa tungkol sa Gawain rehiliyon - ang simbahan ay tinatag na korte upang husagahan ang mga naakusahang sumuway sa batas canon. - ekskomunikasyon – ginagamit ng papa ang parusang ekskomunikasyon upang mapanghawakan ang kapangyarihan ng mga hari. - pinaniniwalaang hindi makarating sa langit ang kaluluwa ng isang ekskomulgado sa araw ng kamatayan nito. - interdict – eto ang parusahang ng mga sakramento at iba pang relihiyosong ritwal ay hindi maaring ganapin at tanggapin sa teritoryo ng hari. Pamumunuan ng Simbahan - Simbahan ay nakaorganisa nang naaayon sa antas tungkulin at kapangyarihan ng bawat kaparian. - Papacy o kapapahan – Tanggapin ng Papa kasama ag Kabuuang katungkulang kailangang gampanan ng isang Papa bilang pinuno ng Vatican, ang Papal State. - balangkas ng mga patakaran ng Simbahan na kung tawagin ay Papal Bull - Papal Bull – liham o pahayag na nagmumula sa Papa ng Simbahang Katoliko. - ilalin ng Simbahan kasama ang arsobispo, Obispo, at pari ay nasa ilalim ng pamumuno ng papa. - arsobispo - ay may sariling dayoses, siya ay may awtoridad sa ibang dayoses at Obispo sa kaniyang lalawigan. - Obispo – nangangasiwa ng isang dayoses na binybyo ng ilang parokya, siya ang nagkakaloob ng sakramentong kumpil at ordinasyon, nagtatalaga at nag-aalis ng pari sa simbahan. - nangangasiwa sa mga pari na umookupa sa pinakmababang antas ng kaparian. Curia – kinikilalang korte ng kapapahan. Ito ay binubuo ng mga opisyal na nagsisilbing tagapayo ng papa. Cardinal – pinakamahalagang miyembro ng curia. Sila tagapayo ng papa sa mga legal at ispiritwal na bagay. Monasteryo – samahang relihiyoso. Monghe – mga kalalakihang rehiyoso Madre – mga kababaihan, nanirahan naman sa mga kumbento. Ang Banal na Imperyong Romano. Otto I - “Otto the Great” - kinoronahan bilang hari ng Germany. - maayos na nakipag-alyansa sa simbahan - ngunit maganap ito, unti-unti naman niyang pinangibabawan ang simbahan - sinakop nya ang Italy katulad ni Charlemagne. - kinorohan ni Otto the Great si Papa Jogn XII, bilang emperador ng Banal na Imperyong Romano. - kaniyang anak ay si Otto II at Otto II ang korona ng pagka-emperador. - Banal na Imperyo ng Romano ay binuo ng maliit na kahariang Germanic, kadalasay nag-aalitan sa isa’t isa. - emperador ay kinilalang tagapagtanggol ng papa. - kaharian noon ay nabuo noong panahong ito ay pinamunuan ng mga haring Kristiyano. - konseptong Kristiyanong Emperador sa kanluran at kalayaan ng kanluran at simbahang Katoliko Kristiyanong Emperador sa Constantinople. -pagsimulang linya ng emperador ng Banal na Imperyong Romano nagtagal higit walong siglo. Alitan sa Pagitan ng Emperador at Papa - di nagging kasiya-siya sa simbahan ang sistemang pagkontrol ng hari tulad ni Otto. - tinanggihan ng papa ang prosesong lay investiture. - lay investiture – ang hari ang nagtatalaga ng mga opisyal ng simbahan Gregory VII at si Henry IV - obispong intinalaga ni Henry IV at ipagbawal ang lay investiture. - bagay neto ay ikinagalit ni Henry IV - Henry IV - emperador ng Germany. - ginawaran ni Gregory VII si Henry IV ng parusang ekskomunikasyon dahil si Henry IV ay nagtawag ng obispong Aleman at hinimok itong paalisin si Gregory VII -ipinatawad ni Gregory VII si Henry IV noon maligtas ang kaniyang trono. - Enero 1077 dinayo ni Henry IV si Gregory VII sa Canossa Italy kung saan bisita ang papa. Concordat of Worms - Hindi tinapos ng pagpapatawad ni Gregory VII kay Henry IV dahul sa kontroobersiya tungkol sa lay investiture. - nagkaroon ng pagpupulong ang mga kinatawan ng simbahan at emperador ng german city of worms. - tinawag eto ng Concrordrat of Worms. Concrodrat of Worms – nagsaayos at nagtapos sa kontrobersiyang lay investiture sa pagitan ni Papa Calixyus at emperador ng Banal na Imperyo ng Rome (Henry IV) - binigyan ng karapatan ang hari na ang pagtatalagang ito ay maari niyang i-veto o pawalang bisa. - Fredrick I – matinding labanang ay naganap nya sa pagitan, at mga kasama nya ay Italyano kasama na ang Simbahan Pagkakagulo sa Kanlurang Europa Fredrick I - kilalang “Frederick Barbarossa” - unang haring tumawag sa teritoryong German na Holy Roman Empire. - katunayan ay binybo ng magkakahiwalay na teritoryong piyudal Teritoryong piyudal – mga lupaing inuupahan ng mga kasama o magsasaka na pag-aari ng mga maharlika na nangako ng katapatan sa hari. -malakas ang kanyang personalidad kasanayan sa pakikipaglaban. - paulit-ulit na sinalakay ni Frederick ang Italy. - Italyano kasama ang Simbahan ay nakipaglaban sa kaniyang puwersa sa Laban sa Legnano Italy. - natalo ng mga Italyano ang mga German - Frederick ay nakipag-ayos sa papa at bumalik sa Germany. - namatay si Fredrick noon 1190 at dumating ang estadong German ay nagkawatak-watak na hanggang dumating and panahon ng paglulunsad ng krusada Paglulunsad ng mga Krusada Krusada –Banal na pakikipaglaban ng mga Kristiyano upang bumwai ang Banal sa Lupain sa mga Muslim. - “labanan o kilusan” sa pagitan ng mga Kristiyamo at Muslim. - Palestine – mahabang panahon nang nasa kamay ng mga Muslim. - dahil sa pangambang, baka salakayin ng mga turko ang Constantinople. - humingi ang mga turko ng tulong ang emperador Papa Urban II ng Simbahang Romano Katoliko. - taga-Byzantine ay mga Kristiyanong Orthodox. -Nanawagan si Papa Urban II sa lahat ng Krsityano sa Europa - hinamon ang mga itigil muna ang labanan at mag-isa laban sa isang Banal. Layunin ng Krusada - naging sagot sa layunin ng papa na mapag-isa ang buong Kristiyano na nahati sa SIlangan at Kanlurang sangay. - nakita ang mga pari na ang krusada na isang pagkakataon upang matigil ang labanan ng mga kabalyero na nagiging sanhi ng kaguluhan sa kanluran. - sumunod na krusada naman nagging daan para sa mga kabalyero na makahanap ng mga lupain para sakanilang pamumunuan. - sa mga negosyante, krusada ay isang oportunidad upang kumita -pinaarkila rin nila ang kanilang mga barko sa malaking halaga. Upang maitwaid ang mga hukbo sa Mediterranean Sea. Ang Mahahalagang Krusadang Naganap (apat 4 at krusada ng mga bata) - Unang Krusada - panukala ni papa Urban II, tinanggap ng mg Kristiyanong Europeo ng may pagppahalaga sa kanilang pananampalataya, at suporta sa kanilang krusada. - nagbabaga ang damdamin sa lyuning mabawi ang Banal na Lupain. - mga krusador ay hindi handa sa pakikipaglaban. - marami ang walang alam sa heograpiya, klima at kultura sa Banal na Lupain. - wala rin silang sapat kaparaanan sa gagawing pagbawi sa Jerusalem. - marami na mga lumahok sa krusada ang namatay. - napabuti naman sa pakikipaglaban ang mga kabalyero at maharlika. - Matapos ang 50 taon, sinimulan naming bawiin ito muli ng mga Muslim. - Ikawalang Krusada - sinimulan noon 1147 - pagkamatay ng maraming kasama sa krusada. - Ikatlong Krusada - kaagad naganap matapos mabawi ng mga Muslim ang Jerusalem noon 189. -Haring Aleman ay namatay at Haring Pranses ay bumalik sa France. - Krusada ay pinamumuan ni Haring Richard ng England. - naging katunggali ni Haring Richard si Saladin. Saladin o Salah al-Din Yusuf ibn Ayyub. – Kilala si Saladin bilang Sultan ng Egypt at Syria. Nakilalang higit na marangal at mahabagin kaysa mga kabalyerong Europeo noon panahon ng krusada. Bawiin niya ang Jerusalem sa mga krisiyano ipinag-utos niya sa kaniyang hukbo na huwag galawin ang mga kristiyanong sibilyan. - Richard at Saladin ay naglabanan at nag-aregluhan. Kaniyang pakikihamok nabwai ni Richard ang ilang bayan at naprotekahan ang mga Kristiyano sa lupain. - Ikaapat Krusada - sinimulan noon 1201 - pinamunuan ng mga kabalyerong Pranses na dumating sa Venice. - para simulan ang pakikipagsapalarang bawiin ang Jerusalem. - sa pagkakataong ito, sila pinondohan ng mga taga-Ventia, kapalit ng pananakop sa lungsod ng Zara - kasunduang ito sinang-ayunan ng mga kabalyero hanggang sa pati na ang Constantinople. - ang lungsod na dati’y tinakot ng mga Muslim ay dinambong ng mga Kristiyano. - Krusada ng mga Bata - Naganap sa pamamagitan ng dalawang kilusan - Pangkat nagmula sa france, pinamunuan ng 12 taong gulang na si Stephen. - 30,000 kabataang may edad 18 pababa. Naglakbay, dala ang paniniwalang ipagkakaloob Sa kanilang doyps ang Jerusalem. - marami kabataan ay namatay dahilan sa gutom - iba ay nalunod sa karagatan at ibinenta ng mga muslim. - Germany tinipon ni Nicholas ng cologne ang 20,000 kabataan at may edad na at naglakbay patungong Rome. - marami din namatay sa pangkat na ito dala ng napakalamig na klina sa Alps - 2,000 nakaligtas sa kamatayan naman nakarating sa Rome ay sinabihan ng papa na bumalik na sa Germany. Sanhi ng Pagkabigo ng Krusada - marami pang krusada ang naganap, walang isa man ditto nagtagumpay. - krusador – kinailangang maglakbay ng napakalayo papunta sa Banal na Lupain. - marami pa uli namatay bago marating ang pakay na lupain saan ang Muslim. - walang kahandaan ang krusador at kasanayang makipaglaban sa Palestine. - di naging maayos na naglaban-laban pa sa isa’t isa. - ang krusada ay nagwakas na ang Banal na Lupain ay nasa kamay ng mga Muslim Mga Epekto ng Krusada - binago nito ang Europa - kalakalan sa pagitan ng Europa at Asya ay lumawak. -ginawang pagdayo ng mga Europeo sa Banal na Lupain. - nakilala nila ang mga produktong tulad ng mais, bigas, apricot, at telang koton. - nagbago ang politika sa Europa - mga hari na higit na naging makapangyarihan dahil sa pagkamatay ng maraming maharlika at kabalyero. - sinakop ng iba’t ibang haring ang mga lupaing naiwan na walang mailnaw na may-ari. - lumawak ang impluwensiya ng hari kapalit kapinsalaan ng kapangyarihan ng papa. - mamahala sa krusada ngunit ang lahat ng ito ay kinontrol ng mga hari at maharlika. - krusada nagkaroon ng pangmatagalang epekto sa ugnayan ng mga tao. - dahil sa n mga kristiyanong katoliko sa hudyo. - tensiyon sa pagitan ng mga kristiyano sa byzantine at kanluran ay tumindi lalo matapos salakayin ng mga krusada ang Constantinople. - pinakamatinding pagbabago – relasyon sa pagitan ng Kristiyano at Muslim. - lulama ang relayson sa pagitan ng mga kristiyano at hudyo. - hinarap ng mga huydo ang maraming pag-uusig sa Europa. Buhay sa Europa Noong mga Unang Gitnang Panahon - hindi naprotekahan ng mga hari ang kanilang kaharian. - pinangalagaan ng mga maharlika ang kanilang lupain - sanhi ng pagsisimula ng piyudalismo. Piyudalismo - Sistema ng pangako at pagkakaloob ng lupain ng namagitan sa relayson ng maharlika (nobles) at basalyo. - para protektahan ang maharlika, kinilala nila ang mga kabalyero bilang pinakamagaling na mandirigma. - hindi kayang bumili ng mga kabalyero ng kakailanganin nilang armas at kabayo, pinagkalooban ng mga maharlika ng fief or kapirasong lupa. - kabalyero naman na tumanggap ng lupa mula sa isang panginoon, tinawag na vassal o basalyo. - kabalyero katulong din siya ng panginoon sa pamamahala ng lupain. Kabalyero – mga mandirigma nakikipaglaban ng nakasakay sa kabayo. Basalyo – isang taong pinagkalooban ng kapirasong lupain ng hari kapalit ng pagkakaloob nito ng serbisyo at katapatan sa taong nagkaloob sa kaniya ng lupa Fief – kapirasong lupaing ipinagkakaloob ng lord sa isang kabalyero kapalit ng kaniyang serbisyo sa panahon ng pakikipaglaban at iba pa. Tungkulin ng panginoon at basalyo sa isa’t isa. - mahalaga ang pagiging makatarugan ng panginoon sa basalyo. - maaring wakasan ng basalyo pagkatapos relasyon ito. - basalyomagkaloob ng buwis sa kaniyang paninoon o salapi. Lipunang Piyudal - Reyna at hari – nagmamay-ari ng kabuoang lupain - pinakamakapangyarihang panginoon – mamayang nagmay-ari ng lupain kasama ang Obispo - kabalyero – basalyo ng mga panginoon - pesante (peasant) – pinakamababang antas, nangangalaga sa lupain ng mga basalyo. Manoryalismo - sistemang manor/manoryalismo – pang-ekonomiya noon gitang panahon. - karapatan at obligasyon sa pagitan ng panginoon at mga alipin. - ang pesante at alipin ay pinagkakalooban ng panginoon. - pesante at alipin ay nagbubungkal sa lupain, nag-aalaga ng mga hayop, at iba para manatili ang manor. - may timgli;omg ,agla;ppn mg pagtatrabahong ilang araw sa loob ng isang linggo. - manor ay malayang nakapag-iisa. - kastilyo – pabahay na tirahan ng mga panginoon. Buhay sa Manor - Kontrolado ng panginoon ang lahat ng bagay sa lupain. - kasambahay at naninirahan sa Malaki at mahiwagang kastilyo o bahay. - mahirap ang buhay ng mga magsasaka at alipin sa manor. (nang babayad ng buwis sa lahat) - magsasaka at alipin kay kailangan din magbayad sa tithe o buwis tithe – ikasampung bahagi ng kita ng pesante na kinakailangang ibahagi sa simbahan. - kabataang maari magtrabaho sa loob ng manor. - kaagad inilalantad sa trabahong bukirin. - dahil ditp hindi nakaaabot sa ganap na edad o maturity. - dahilan ay pagkakasakit at malnutrisyon. - karaniwang ng haba buhay ito inaabot ng lamang hanggang edad 35. - hindi sila nagkakaroon ng pakikipag-ugnayan - limitado lamang ang permisong makalabas sila sa manor. Kababaihan - kaunti ang karapatan - kailangang kaiagayang antas sa lipunan - dapat kagustuhan ng kanilan ama o asawa. - pesante kababaihan ay nagtatrabaho upang masuportahan ang pamilya. - tungkilin pamahalaan ang manor sakaling nasa pakikipaglaban ang panginoon. - sa pag daloy ng panahaon, ito ay bunga ng naganap na rebolusyong komersiyal. Epekto at Kontribusyon ng Mahahalagang Pangyayari sa Europa Pagpapalaganap ng Pandaigdigang Kamalayan. Rebolusyon Komersiyal Rebolusyong Komersiyal - paglawak ng kalakalan at negosyo sa Europa - mabagal ang prosesyo ngunit nagkaroon ng mahalaga na epekto. - makabagong paraan ng pagnenegosyo - kinakailagan ng madaming trabahador -sila ay karamihan pesante at alipin nag tratrabahon at hindi bumalik sa manor. Nagkaloob na sa kanila ng sahod (pesante at alipin) Paglago ng Suplay ng Pagkain - ang magsasaka ay naninibago sa teknolohiya - gumait ng mabigat na araro at kulyar ng kabayo. - nagbigay ng oportunidad sa mga pesante na magpasasaka. three-field system – nagkaloob din ng maraming suplay ng pagkain, nakasuporta ito ng maraming tao. -hindi naglaon at humina ang sistemang piyudalismo - ikinahina ng sistemang manoryalismo. Pagtatatag ng Sistemang Guild - samahan ng mga indibidwal na may magkatulad na trabaho o negosyo Merchant guild -unang guild, pwede din tawaagin “samahan ng mga negosyante.” - pagkontrol ng mga produktong ikinakalakal. - matiyak ang mataas na presyo nito. - nagkakaloob ng serguridad sa kalakalan upang mabawasan ang pagkalungi. Craft guild - pangawalang guild, pwede tawagin “samahan ng may kasanayang aristano. -gumagawa ng alak, mananahi at iba pa. - ang mga kababaihan sa samahang tulad ng paghahabi ng tela, at iba pa. Guild - pamantayan sa kalidad ng trabaho, pasahod, at kalagayang may kinalaman sa pagtatrabaho. - artistano o skilled workers – gumagawa na ng mga produktong gawa sa kamay. - trade fair – mamimili sa lahat ng bayan sa lungsod. - mga samahang guild ay naging makapangyarihan sa ekonomiya ng gitnang panahon - impluwensiya sa pamahalaan gayundin sa mga bayan at lungsod. Pag-unlad ng Pagbabangko - pagpapalipat-lipat ng puewstong samilihan. - negsoyante ng malaking pera o pautang - letters of credit – pagitan ng mga negosyante upang maiwasan ang pagdadala ng malaking halaga. - maraming hudyo sa Europa - sa una naging mahirap para sa kristiyano dahil pinagbabawal ng simbahan ito. - kinailangan nilang magbayad ng buwis pamahalaan. - yumaman at lumakas ang mga hari dahil dito. Pag-usbong ng mga bayan at lungsod - ang karamihan sa mga baying ito ay nalitnang tabing daan at baybayin ng mga ruang pangkalakalan. - pagbago ng mga lungsod, produkto, politika at sistema sa pamahalaan - nagbigay ng populasyon sa Europa.