AP 3rd Quarter Reviewer (Tagalog) PDF

**AP 3^rd^ quarter reviewer** **Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon** \- humina ang imperyong rome at lumabas ang bagong kapanghariyan, Kahariang Germanic. **Germanic** -- pagbabago sa konsepto ng pamahalaan **Lipunang Aleman** -- maliit na pamayanang ginagabayan lamang ng hindi nakasulat na ba...

**AP 3^rd^ quarter reviewer** **Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon** \- humina ang imperyong rome at lumabas ang bagong kapanghariyan, Kahariang Germanic. **Germanic** -- pagbabago sa konsepto ng pamahalaan **Lipunang Aleman** -- maliit na pamayanang ginagabayan lamang ng hindi nakasulat na batas at tradisyon. **Paglitaw ng Kaharian ng mga Frank** \- Frank ang Gaul (France) \- kabilang ng sa pangkat Germanic \- sumakop ng kanulrang imperyo ng rome noon ika-15 siglo. Clovis \- Dinastiyang Merovingian. \- 496 CE, mandirigma laban sa mga Alemmani, isa pang kahariang Aleman. \- natakot si Clovs na matatalo sila, naghanap sya ng gabay kay Hesukristo \- 3,000 mandirigma ay napabinyag sa kristiyanismo. \- 511 CE napagsama na ni Clovis ang mga Frank sa iisang kaharian. \- namatay si Clovis. \- kauna-unahng Kristiyanong hari ng mga Frank. **Pamumuno ni Charles Martel.** Charles Martel \- bilang mayor, sya ay higit nagging makapangyarihan kaysa sa isang hari. -tinalo niya ang mga mananalakay na Muslim mula sa Spain sa Labanan sa Tours. \- nanalo ang mga Muslim sa labanang sa Tours. (Kanlurang Europe ay maaaring bahagi ng Imperyong Muslim. \- noon namatay si Charles Martel, ipinamana niya ang kapangyarihan sa anak si **Pepin the short.** Pepin the short -tinalo nya ang Lombard na sumakop sa gitnang Italy. -"king by grace of god" \- pagsimula ang Dinastiyang Carolingian, aristokratang pamilyang Frankish. \- namuno kanlurang Europa 750 -- 887 CE -namatay noon 768 CE at pinamana ang kaharian sa dalawang anak, sina Carloman at Charles. -namatay si Carloman noon 771, pinamunuan ni Charles \- kilalang si Charles "Charlemagne" o "Charles the Great" **Pamumuno ni Charlemagne** Charlemagne \- nasaklaw ng imperyo ang kabuong France, Germany, Austria, Italy, at hilagang Spain. \- pinalaganap ang kristiyanismo at kauna-unahang pagkakataon. \- upang matiyak ang katuparan ng kaniyang kautusan, nagtalaga si Charlemage ng mga missi dominici sa mga lalawigan. **Missi dominici** -- mga kintawan at inspector sa mga lalawigan ng imperyo na gumaganap sa naglan ng kapangyarihan ng hari \- pinaayos niya ang mga paaralan sa palasyo at nagpaggawa ng maraming lugar. \- nagpadala rin siya ng mga isoklar sa Aix-la-Chapelle. \- 800 CE, Charlemange ay nagtungo sa Rome at winakasan ang pag-aalsa ng isang pangkat laban sa papa. -sa pasasalamat, kinorohan ni Papa Leo III bilang Emperador ng Rome sa mismong araw ng Pasko. **"Banal ng Imperyong Rome"** -- Sinisimbolo nito ang karapatan ng papa sa isang pinunong Kristiyano \- namatay noon 814 CE, kinorohan ang kanyang anak Louis the Pious bilang emperador. Louis the Pious \- isang relihiyoso ngunit mahinang pinuno \- namatay at binigay ang kanyang kaharian sa tatlong anak sina Lothair, Charles the Bald, at Louis the German. Lothair, Charles the Bald at Louis the German \- nag-agawan nila sa pagkontrol ng imperyo. Ito ay nauwi sa pglada sa Treaty of Verdunt Noong 843 CE -Charles the Bald -- bahagi ng imperyo ng France \- Louis the German -- bahagi nya ang rehiyon na Germany. \- Lothair -- bahagi ng gitnang teritoryo mula sa North Sea hanggang hilagang Italy kasama ang titulong emperador. \- hindi maayos ang pamumuno ni Louis the Pious \- ang teritoryo ni Lothair ay nahati sa pagitan nina Charles at Louis. \- makalipas ng limampumg taon, sapilitang tinangal ng mga maharlikang Frankish ang mga Haring Carolingian \- sinimulan ang sistemang paghahalal. **Pananalakay sa Kanlurang Europa.** \- pagkatapos alisin ang kapangyarihan ng Frankish, lumitaw ang mga haring Carolingian. -Viking ay na nagmula sa Scandinavana, ay nanalanta sa hilagang Europa na Denamrk, Norway at Sweden sa kasalukuyan. \- Magyar nagmula sa silangan na Hungary, mabilis na sumalakay patawid sa kapatagan at Ilog Danube. At nasakop ang kanlurang Europa noong 800 CE. \- Muslim ay nagmula sa Hilagang Africa na nanalakay sa daang Italy at Spain. \- lahat na bangit ay nagging sanhi ng malawakang pakakagulo at pagurusa sa Kanlurang Europa. **Paglakas ng Simbahang Katoliko** \- humina ng uli ng pamahalaan political sa rome. \- binigkis ng Simbahan sa ispiritwal at tiwal ng kristiyanismo ang mga mamayaman -**Batas Canon** o Batas ng Simbahang Katoliko -- lahat ng mga Kristiyano kasama ang hari at mga basalayo o nagmay-ari ng mga lupain nasakupan ng kapangyarihan ng hari. \- ang batas na ito may kinalaman sa pag-aasawa at iba pa tungkol sa Gawain rehiliyon \- ang simbahan ay tinatag na korte upang husagahan ang mga naakusahang sumuway sa batas canon. \- ekskomunikasyon -- ginagamit ng papa ang parusang ekskomunikasyon upang mapanghawakan ang kapangyarihan ng mga hari. \- pinaniniwalaang hindi makarating sa langit ang kaluluwa ng isang ekskomulgado sa araw ng kamatayan nito. \- interdict -- eto ang parusahang ng mga sakramento at iba pang relihiyosong ritwal ay hindi maaring ganapin at tanggapin sa teritoryo ng hari. **Pamumunuan ng Simbahan** \- Simbahan ay nakaorganisa nang naaayon sa antas tungkulin at kapangyarihan ng bawat kaparian. \- Papacy o kapapahan -- Tanggapin ng Papa kasama ag Kabuuang katungkulang kailangang gampanan ng isang Papa bilang pinuno ng Vatican, ang Papal State. \- balangkas ng mga patakaran ng Simbahan na kung tawagin ay Papal Bull \- Papal Bull -- liham o pahayag na nagmumula sa Papa ng Simbahang Katoliko. \- ilalin ng Simbahan kasama ang arsobispo, Obispo, at pari ay nasa ilalim ng pamumuno ng papa. \- arsobispo - ay may sariling dayoses, siya ay may awtoridad sa ibang dayoses at Obispo sa kaniyang lalawigan. \- Obispo -- nangangasiwa ng isang dayoses na binybyo ng ilang parokya, siya ang nagkakaloob ng sakramentong kumpil at ordinasyon, nagtatalaga at nag-aalis ng pari sa simbahan. \- nangangasiwa sa mga pari na umookupa sa pinakmababang antas ng kaparian. Curia -- kinikilalang korte ng kapapahan. Ito ay binubuo ng mga opisyal na nagsisilbing tagapayo ng papa. Cardinal -- pinakamahalagang miyembro ng curia. Sila tagapayo ng papa sa mga legal at ispiritwal na bagay. Monasteryo -- samahang relihiyoso. Monghe -- mga kalalakihang rehiyoso Madre -- mga kababaihan, nanirahan naman sa mga kumbento. **Ang Banal na Imperyong Romano.** Otto I \- "Otto the Great" \- kinoronahan bilang hari ng Germany. \- maayos na nakipag-alyansa sa simbahan \- ngunit maganap ito, unti-unti naman niyang pinangibabawan ang simbahan \- sinakop nya ang Italy katulad ni Charlemagne. \- kinorohan ni Otto the Great si Papa Jogn XII, bilang emperador ng Banal na Imperyong Romano. \- kaniyang anak ay si Otto II at Otto II ang korona ng pagka-emperador. \- Banal na Imperyo ng Romano ay binuo ng maliit na kahariang Germanic, kadalasay nag-aalitan sa isa't isa. \- emperador ay kinilalang tagapagtanggol ng papa. \- kaharian noon ay nabuo noong panahong ito ay pinamunuan ng mga haring Kristiyano. \- konseptong Kristiyanong Emperador sa kanluran at kalayaan ng kanluran at simbahang Katoliko Kristiyanong Emperador sa Constantinople. -pagsimulang linya ng emperador ng Banal na Imperyong Romano nagtagal higit walong siglo. **Alitan sa Pagitan ng Emperador at Papa** \- di nagging kasiya-siya sa simbahan ang sistemang pagkontrol ng hari tulad ni Otto. \- tinanggihan ng papa ang prosesong lay investiture. \- lay investiture -- ang hari ang nagtatalaga ng mga opisyal ng simbahan Gregory VII at si Henry IV \- obispong intinalaga ni Henry IV at ipagbawal ang lay investiture. \- bagay neto ay ikinagalit ni Henry IV \- Henry IV - emperador ng Germany. \- ginawaran ni Gregory VII si Henry IV ng parusang ekskomunikasyon dahil si Henry IV ay nagtawag ng obispong Aleman at hinimok itong paalisin si Gregory VII -ipinatawad ni Gregory VII si Henry IV noon maligtas ang kaniyang trono. \- Enero 1077 dinayo ni Henry IV si Gregory VII sa Canossa Italy kung saan bisita ang papa. **Concordat of Worms** \- Hindi tinapos ng pagpapatawad ni Gregory VII kay Henry IV dahul sa kontroobersiya tungkol sa lay investiture. \- nagkaroon ng pagpupulong ang mga kinatawan ng simbahan at emperador ng german city of worms. \- tinawag eto ng Concrordrat of Worms. Concrodrat of Worms -- nagsaayos at nagtapos sa kontrobersiyang lay investiture sa pagitan ni Papa Calixyus at emperador ng Banal na Imperyo ng Rome (Henry IV) \- binigyan ng karapatan ang hari na ang pagtatalagang ito ay maari niyang i-veto o pawalang bisa. \- Fredrick I -- matinding labanang ay naganap nya sa pagitan, at mga kasama nya ay Italyano kasama na ang Simbahan **Pagkakagulo sa Kanlurang Europa** Fredrick I \- kilalang "Frederick Barbarossa" \- unang haring tumawag sa teritoryong German na Holy Roman Empire. \- katunayan ay binybo ng magkakahiwalay na teritoryong piyudal Teritoryong piyudal -- mga lupaing inuupahan ng mga kasama o magsasaka na pag-aari ng mga maharlika na nangako ng katapatan sa hari. -malakas ang kanyang personalidad kasanayan sa pakikipaglaban. \- paulit-ulit na sinalakay ni Frederick ang Italy. \- Italyano kasama ang Simbahan ay nakipaglaban sa kaniyang puwersa sa Laban sa Legnano Italy. \- natalo ng mga Italyano ang mga German \- Frederick ay nakipag-ayos sa papa at bumalik sa Germany. \- namatay si Fredrick noon 1190 at dumating ang estadong German ay nagkawatak-watak na hanggang dumating and panahon ng paglulunsad ng krusada **Paglulunsad ng mga Krusada** **Krusada** --Banal na pakikipaglaban ng mga Kristiyano upang bumwai ang Banal sa Lupain sa mga Muslim. \- "labanan o kilusan" sa pagitan ng mga Kristiyamo at Muslim. \- Palestine -- mahabang panahon nang nasa kamay ng mga Muslim. \- dahil sa pangambang, baka salakayin ng mga turko ang Constantinople. \- humingi ang mga turko ng tulong ang emperador Papa Urban II ng Simbahang Romano Katoliko. \- taga-Byzantine ay mga Kristiyanong Orthodox. -Nanawagan si Papa Urban II sa lahat ng Krsityano sa Europa \- hinamon ang mga itigil muna ang labanan at mag-isa laban sa isang Banal. **Layunin ng Krusada** \- naging sagot sa layunin ng papa na mapag-isa ang buong Kristiyano na nahati sa SIlangan at Kanlurang sangay. \- nakita ang mga pari na ang krusada na isang pagkakataon upang matigil ang labanan ng mga kabalyero na nagiging sanhi ng kaguluhan sa kanluran. \- sumunod na krusada naman nagging daan para sa mga kabalyero na makahanap ng mga lupain para sakanilang pamumunuan. \- sa mga negosyante, krusada ay isang oportunidad upang kumita -pinaarkila rin nila ang kanilang mga barko sa malaking halaga. Upang maitwaid ang mga hukbo sa Mediterranean Sea. **Ang Mahahalagang Krusadang Naganap (apat 4 at krusada ng mga bata)** \- Unang Krusada \- panukala ni papa Urban II, tinanggap ng mg Kristiyanong Europeo ng may pagppahalaga sa kanilang pananampalataya, at suporta sa kanilang krusada. \- nagbabaga ang damdamin sa lyuning mabawi ang Banal na Lupain. \- mga krusador ay hindi handa sa pakikipaglaban. \- marami ang walang alam sa heograpiya, klima at kultura sa Banal na Lupain. \- wala rin silang sapat kaparaanan sa gagawing pagbawi sa Jerusalem. \- marami na mga lumahok sa krusada ang namatay. \- napabuti naman sa pakikipaglaban ang mga kabalyero at maharlika. \- Matapos ang 50 taon, sinimulan naming bawiin ito muli ng mga Muslim. \- Ikawalang Krusada \- sinimulan noon 1147 \- pagkamatay ng maraming kasama sa krusada. \- Ikatlong Krusada \- kaagad naganap matapos mabawi ng mga Muslim ang Jerusalem noon 189. -Haring Aleman ay namatay at Haring Pranses ay bumalik sa France. \- Krusada ay pinamumuan ni Haring Richard ng England. \- naging katunggali ni Haring Richard si Saladin. **Saladin** o Salah al-Din Yusuf ibn Ayyub. -- Kilala si Saladin bilang Sultan ng Egypt at Syria. Nakilalang higit na marangal at mahabagin kaysa mga kabalyerong Europeo noon panahon ng krusada. Bawiin niya \- Ikaapat Krusada \- sinimulan noon 1201 \- pinamunuan ng mga kabalyerong Pranses na dumating sa Venice. \- para simulan ang pakikipagsapalarang bawiin ang Jerusalem. \- sa pagkakataong ito, sila pinondohan ng mga taga-Ventia, kapalit ng pananakop sa lungsod ng Zara \- kasunduang ito sinang-ayunan ng mga kabalyero hanggang sa pati na ang Constantinople. \- ang lungsod na dati'y tinakot ng mga Muslim ay dinambong ng mga Kristiyano. \- Krusada ng mga Bata \- Naganap sa pamamagitan ng dalawang kilusan \- Pangkat nagmula sa france, pinamunuan ng 12 taong gulang na si Stephen. \- 30,000 kabataang may edad 18 pababa. Naglakbay, dala ang paniniwalang ipagkakaloob Sa kanilang doyps ang Jerusalem. \- marami kabataan ay namatay dahilan sa gutom \- iba ay nalunod sa karagatan at ibinenta ng mga muslim. \- Germany tinipon ni Nicholas ng cologne ang 20,000 kabataan at may edad na at naglakbay patungong Rome. \- marami din namatay sa pangkat na ito dala ng napakalamig na klina sa Alps \- 2,000 nakaligtas sa kamatayan naman nakarating sa Rome ay sinabihan ng papa na bumalik na sa Germany. **Sanhi ng Pagkabigo ng Krusada** \- marami pang krusada ang naganap, walang isa man ditto nagtagumpay. \- krusador -- kinailangang maglakbay ng napakalayo papunta sa Banal na Lupain. \- marami pa uli namatay bago marating ang pakay na lupain saan ang Muslim. \- walang kahandaan ang krusador at kasanayang makipaglaban sa Palestine. \- di naging maayos na naglaban-laban pa sa isa't isa. \- ang krusada ay nagwakas na ang Banal na Lupain ay nasa kamay ng mga Muslim **Mga Epekto ng Krusada** \- binago nito ang Europa \- kalakalan sa pagitan ng Europa at Asya ay lumawak. -ginawang pagdayo ng mga Europeo sa Banal na Lupain. \- nakilala nila ang mga produktong tulad ng mais, bigas, apricot, at telang koton. \- nagbago ang politika sa Europa \- mga hari na higit na naging makapangyarihan dahil sa pagkamatay ng maraming maharlika at kabalyero. \- sinakop ng iba't ibang haring ang mga lupaing naiwan na walang mailnaw na may-ari. \- lumawak ang impluwensiya ng hari kapalit kapinsalaan ng kapangyarihan ng papa. \- mamahala sa krusada ngunit ang lahat ng ito ay kinontrol ng mga hari at maharlika. \- krusada nagkaroon ng pangmatagalang epekto sa ugnayan ng mga tao. \- dahil sa n mga kristiyanong katoliko sa hudyo. \- tensiyon sa pagitan ng mga kristiyano sa byzantine at kanluran ay tumindi lalo matapos salakayin ng mga krusada ang Constantinople. \- pinakamatinding pagbabago -- relasyon sa pagitan ng Kristiyano at Muslim. \- lulama ang relayson sa pagitan ng mga kristiyano at hudyo. \- hinarap ng mga huydo ang maraming pag-uusig sa Europa.