Albert Camus's The Plague PDF

1 ÀËÁÅÐ ÊÀÌÉÓ ÒÀÓÍ (ôðàíñûçúàäàí ÷åâèðÿíè Ù. Ãîúà)  2 ÀËÁÅÐ ÊÀÌÉÓ Àëáåð Êàìéó 1913-úö èëäÿ ßëúÿçàèðäÿ àíàäàí îëóá. Àòàñû ñàäÿ áèð êÿíäëè èäè, 1914-úö èëäÿ ìöùàðèáÿäÿ ùÿëàê îëóá âÿ Êàìéó äåìÿê îëàð êè,...

1 ÀËÁÅÐ ÊÀÌÉÓ ÒÀÓÍ (ôðàíñûçúàäàí ÷åâèðÿíè Ù. Ãîúà)  2 ÀËÁÅÐ ÊÀÌÉÓ Àëáåð Êàìéó 1913-úö èëäÿ ßëúÿçàèðäÿ àíàäàí îëóá. Àòàñû ñàäÿ áèð êÿíäëè èäè, 1914-úö èëäÿ ìöùàðèáÿäÿ ùÿëàê îëóá âÿ Êàìéó äåìÿê îëàð êè, äöíéàéà ýþç à÷àíäàí êàñûáëûã âÿ ðÿçàëÿò ýþðöá. Î ÿââÿëúÿ ëèòñåéäÿ îõóéóá. ñîíðà èñÿ êàñûá âÿ áàúàðûãëû ýÿíúëÿðÿ àéðûëìûø òÿãàöä ùåñàáûíà ßëúÿçàèðäÿ óíèâåðñèòåò áèòèðèá. Òÿùñèëäÿí ñîíðà ïóë ãàçàíìàã ö÷öí ýåúÿ-ýöíäöç èøëÿéèá âÿ ýÿíú éàøëàðûíäàí âÿðÿì õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëóá. Òåàòð ñÿíÿòèíÿ áþéöê ìàðàã ýþñòÿðÿí Êàìéó áèð òåàòð ãðóïó éàðàäûð âÿ ìöõòÿëèô òàìàøàëàðäà þçö äÿ àêòéîðëóã åäèð. 25 éàøûíäàí Êàìéó æóðíàëèñòëèê ôÿàëèééÿòèíÿ áàøëàéûá. ßââÿë ßëúÿçàèðäÿ ñîíðà èñÿ Ïàðèñäÿ ãÿçåò âÿ æóðíàëëàðëà ÿìÿêëàøëûã åäèá. Èêèíúè äöíéà ìöùàðèáÿñè áàøëàäûãäà î Ìöãàâèìÿò ùÿðÿêàòûíà ãîøóëóá. Àëáåð Êàìéóéÿ éàçû÷û øþùðÿòè ýÿòèðÿí îíóí èêè èëê ðîìàíû 1942-úè èëäÿ éàçûëìûø “Éàä âÿ 1947-úè èëäÿ íÿøð îëóíìóø “Òàóí ðîìàíû îëóá. “Òàóí ðîìàíû äà Ôðàíñàíûí ôàøèñòëÿð òÿðÿôèíäÿí èøüàë îëóíäóüó äþâðäÿ âÿ áó èøüàëûí òÿ’ñèðè àëòûíäà éàçûëûá. ßñÿðäÿ èíñàí ôÿäàêàðëûüû, áàøãàëàðûíû þëöìäÿí ãóðòàðìàã íàìèíÿ þç ùÿéàòûíû ùÿäÿ àëòûíäà ãîéàí èíñàíëàðûí ôÿäàêàðëûüû èëÿ åéíè áÿëàéà ëàãåéäëèêëÿ áàõàíëàðûí õóäïÿñÿíäëèéè öç-öçÿ ãîéóëóá. Òàóí õÿñòÿëèéè éàéûëìûø, õàðèúè àëÿìëÿ ÿëàãÿëÿðè êÿñèëìèø áèð øÿùÿðäÿ ìöõòÿëèô òÿáÿãÿ íöìàéÿíäÿëÿðèíèí è÷ öçö, ìÿ’íÿâèééàòû à÷ûëûð. Ìöùàðèáÿ èëëÿðèíäÿ âÿ ìöùàðèáÿäÿí ñîíðàêû èëê èëëÿðäÿ Êàìéó áèð ñûðà äðàì ÿñÿðëÿðè (“Êàëèãóëà – 1944, “Àíëàøûëìàçëûã – 1944, “Äöçýöíëÿð – 1950), ùåêàéÿ âÿ ìÿãàëÿëÿð äÿ éàçûá. “Êàëèãóëà ïéåñèíäÿ ãÿäèì èìïåðàòîðóí ãÿääàðëûã âÿ øûëòàãëûãëàðû, îíó ÿùàòÿ åäÿíëÿðèí ìöòèëèê âÿ èêèöçëöëöéö áþéöê éàçû÷û ìÿùàðÿòè âÿ ñÿðò èôàäÿëÿðëÿ òÿñâèð îëóíóá. Àëáåð Êàìéó þç ôÿëñÿôè ôèêèðëÿðèíè áèð ñûðà ðîìàí âÿ åññåëÿðèíäÿ áèðóçÿ âåðèá. Îíóí “Ó÷óðóìà åíèø ðîìàíû (1956) ôÿëñÿôè ðîìàíëàðûíûí ñîíóíúóñóäóð. “Ñèçèô ÿôñàíÿñè âÿ “Öñéàí÷û àäàì åññåëÿðèíäÿ éàçû÷û ùÿéàòäàêû óéüóíñóçëóãëàðäàí âÿ èíñàíûí öñéàí åùòèéàúûíäàí áÿùñ åäèð. Þç äþâðöíÿ, äþâðöíöí òàðèõèíÿ ãàðøû öñéàí åùòèéàúûíäàí áÿùñ åäèð. Þç äþâðöíÿ, äþâðöíöí òàðèõèíÿ ãàðøû öñéàíêàð êèìè ÷ûõûø åäÿí Êàìéó èíãèëàáëàð âÿ ìöùàðèáÿëÿð àðàñûíäà ôÿðã ãîéìóð, èíñàí ãûðüûíûíà ñÿáÿá îëàí ùÿð òàðèõè ùàäèñÿíè ÿäàëÿòñèç âÿ çîðàêû àäëàíäûðûð. Ýÿíú éàøëàðûíäàí êàñûáëûüûí âÿ ñÿôàëÿòèí íÿ îëäóüóíó äóéìóø Àëáåð Êàìéó êàñûá êöòëÿéÿ âÿ äöíéà çÿùìÿòêåøëÿðèíÿ ðÿüáÿòèíè ýèçëÿìÿéèá. Ëàêèí áó ùèññëÿð îíó èíãèëàá÷û-éàçû÷û ñÿâèééÿñèíÿ ÷àòäûðìàéûá âÿ þçöíöí äåäèéè êèìè Êàìéó àçàäëûüûí íÿ îëäóüóíó Ìàðêñûí ÿñÿðëÿðèíäÿí äåéèë ñÿôàëÿòèí þçöíäÿí þéðÿíèá. 1957-úè èëäÿ Êàìéó Íîáåë ìöêàôàòûíà ëàéèã ýþðöëöá. Ö÷ èë ñîíðà, 1960-úû èëäÿ èñÿ ìÿøùóð éàçû÷û àâòîìîáèë ãÿçàñûíäà ùÿëàê îëóá. Ù. ÃÎÚÀ Êèòàáäà ñþéëÿíèëÿí ãÿðèáÿ ÿùâàëàòëàð 194...-úû èëäÿ Îðàí øÿùÿðèíäÿ áàø âåðèá. ßñëèíäÿ ÿùâàëàòëàð àäèëèêäÿí ÷ûõàðûëûá âÿ éåðëÿðè äÿéèøäèðèëèá. Èëê áàõûìäà Îðàí äîüðóäàí äà àäè áèð øÿùÿð, ßëúÿçàèðèí äÿíèç ñàùèëèíäÿ éåðëÿøÿí ôðàíñûç ÿéàëÿòèäèð. ßââÿëúÿäÿí å’òèðàô åòìÿëèéèê êè, øÿùÿðèí þçö éàðàøûãñûçäûð. Ýþðêÿìè ñàêèò ýþðöíñÿ äÿ, îíó áàøãà òèúàðÿò øÿùÿðëÿðèíäÿí ôÿðãëÿíäèðÿí úÿùÿòëÿðè ñåçÿ áèëìÿê ö÷öí õåéëè âàõò ëàçûìäûð. Ìÿñÿëÿí, ýþéÿð÷èíè, àüàúû, áàüû îëìàéàí, ãàíàä ÷ûðïûíòûñû, éàðïàã õûøûëòûñû åøèäèëìÿéÿí áèð øÿùÿðè, þç ñèôÿòè áèëèíìÿéÿí áèð éåðè íåúÿ òÿñâèð åòìÿê îëàð? Áóðàäà ôÿñèëëÿðèí äÿéèøìÿñèíè àíúàã ñÿìàäàí áèëìÿê îëóð. Áàùàðûí ýÿëèøè äÿ àíúàã ùàâàíûí ÿòðèíäÿí âÿ òàúèðëÿðèí ÿéàëÿòäÿí ýÿòèðèá ñàòäûãëàðû ýöë äÿñòÿëÿðèíäÿí äóéóëóð. Éàéäà èñòèíèí ýöúöíäÿí äàì þðòöéö ÷îõ ãûçìûø åâëÿð îä òóòóá éàíûð, äèâàðëàð áîç êöëëÿ þðòöëöð. Ãàïû-ïÿíúÿðÿíè áàüëàéûá, åâäÿ ýèçëÿíìÿëè îëóðñàí. Ïàéûçäà èñÿ ëåéñàíäàí ñîíðà ùÿð éàí ïàë÷ûã îëóð. Àíúàã ãûø ýÿëÿíäÿ õîø ýöíëÿð áàøëàéûð. Ùÿð ùàíñû áèð øÿùÿðèí ùÿéàòû èëÿ ìàðàãëàíàíäà ýÿðÿê îðàäà àäàìëàðûí íåúÿ èøëÿìÿñèíè, íåúÿ ñåâìÿñèíè âÿ íåúÿ þëìÿñèíè þéðÿíÿñÿí. Áèçèì áàëàúà øÿùÿðäÿ èñÿ áóíëàðûí ùàìûñû åëÿ èãëèìèí þçö êèìè ãàðûøûã âÿ úàíñûõûúûäûð. Éÿ’íè, áóðàäà àäàì äàðûõûð âÿ áó äàðûõìàéà àäÿò åòìÿéÿ ÷àëûøûð. Áèçèì øÿùÿð úàìààòû ÷îõ èøëÿéèð, þçö äÿ âàðëàíìàã ö÷öí èøëÿéèð. ßñàñÿí òèúàðÿòëÿ ìàðàãëàíûð, þçëÿðèíèí äåäèêëÿðè êèìè, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë èøýöçàðëûãëà ìÿøüóë îëóðëàð. àììà êè÷èê ÿéëÿíúÿëÿðè äÿ éàääàí ÷ûõàðìûð, àðâàäáàçëûã åäèð, êèíîéà ýåäèð, äÿíèçäÿ ÷èìèðëÿð. Áåëÿ ÿéëÿíúÿëÿðè, òÿáèè îëàðàã, øÿíáÿ-áàçàð ýöíëÿðèíÿ ñàõëàéûð, ùÿôòÿíèí ãàëàí ýöíëÿðèíè èñÿ ïóë ãàçàíìàüà ÷àëûøûðëàð. Àõøàìëàð èøäÿí ÷ûõàíäà âÿ’äÿëÿøèá êàôåëÿðäÿ ýþðöøöð, áóëâàðäà  3 ýÿçèøèð, éàõóä äà þç åéâàíëàðûíäà îòóðóðëàð. Úàâàíëàðûí ÿéëÿíúÿëÿðè ÷ûëüûí âÿ ãûñà îëóð, éàøëûëàð èñÿ áèð éåðÿ òîïëàøûð, ÷îõëó ïóë ãîéóá, êàðò îéíàéûðëàð. Ôèêèðëÿøìÿê îëàð êè, áó úÿùÿòëÿð àíúàã áèçèì øÿùÿðëèëÿðÿ àèä äåéèë, åëÿ áöòöí ìöàñèðëÿðèìèç áåëÿ éàøàéûðëàð. äîüðóäóð, àäàìëàðûí áöòöí ýöíöíö, èøäÿí ñîíðàêû âàõòûíû êàôå âÿ ãóìàðõàíàëàðäà ïóë õÿðúëÿìÿê, áîøáîüàçëûã åòìÿéÿ ñÿðô åòìÿëÿðè àäè ùàëäûð. Àììà åëÿ øÿùÿðëÿð âÿ þëêÿëÿð äÿ âàð êè, îðàíûí úàìààòû ùÿðäÿí áàøãà èøëÿð ùàãäà äà ôèêèðëÿøèðëÿð. ßñëèíäÿ, áó âÿçèééÿò äÿ ùå÷ íÿéè äÿéèøìèð. Àììà áèð ùàëäà êè, ôèêèðëÿøèðëÿð, äåìÿëè, íÿéèíñÿ õåéðèíÿ ôèêèðëÿøèðëÿð. Îðàí èñÿ, ÿêñèíÿ, ôèêèðëÿøìÿéÿí áèð øÿùÿðäèð, éÿ’íè ÿñë ìöàñèð øÿùÿðäèð. Áèçèì øÿùÿðäÿ àäàìëàðûí íåúÿ ñåâèøìÿëÿðèíè äÿãèã òÿñâèð åòìÿéèí ÿùÿìèééÿòè éîõäóð. Êèøèëÿðëÿ ãàäûíëàð éà ìÿùÿááÿòÿ ãóðøàíûð, àç âàõòäà áèðè-áèðèíè öçöá, ÿëäÿí ñàëûð, éà äà ãîøàëàøûð, áèðýÿ þìöð ñöðìÿéÿ áàøëàéûðëàð. Îðòà âÿçèééÿò èñÿ, äåìÿê îëàð êè, éîõäóð. Åëÿ áó äà õöñóñè áèð úÿùÿòäèð. Îðàíäà äà, áàøãà éåðëÿðäÿ îëäóüó êèìè, âàõò âÿ ôèêèð ÷àòûøìàçëûüû öçöíäÿí àäàìëàð þç ìÿùÿááÿòëÿðèíäÿí õÿáÿðñèç îëóðëàð. Áèçèì øÿùÿðèí ÿí ìàðàãëû úÿùÿòè áóäóð êè, áóðàäà þëöì äÿ ÷ÿòèíëèêëÿ áàøà ýÿëèð. ßñëèíäÿ, áó ÷ÿòèíëèéè íàðàùàòëûã àäëàíäûðìàã äàùà äöçýöí îëàðäû. Õÿñòÿëèéè ùå÷ êèì õîøëàìûð âÿ ùàìû õÿñòÿëèêäÿí ãîðõóð. Àììà åëÿ øÿùÿðëÿð âÿ åëÿ þëêÿëÿð âàð êè, îðàäà õÿñòÿëÿðÿ õöñóñè ãàéüû ýþñòÿðèðëÿð. Áåëÿ éåðäÿ ðàùàòúà þëìÿê äÿ îëàð. Õÿñòÿéÿ ãàéüû âÿ îíóí þçöíÿ êþìÿê àðàìàñû òÿáèè áèð ùàëäûð. Îðàíäà èñÿ èñÿ èãëèìèí òÿ’ñèðèíÿ, èøýöçàðëûüà, ìÿíçÿðÿíèí éàðàøûãñûçëûüûíà, àõøàìûí òåç äöøìÿñèíÿ âÿ ÿéëÿíúÿëÿðèí éîðóúóëóüóíà äþçÿ áèëìÿê ö÷öí ñàüëàì úàí ýÿðÿêäèð. Áóðàäà õÿñòÿ äöøÿí òÿê-òÿíùà ãàëûð. Õÿñòÿ èñòèäÿí îä òóòóá-éàíàí äèâàðëàð àðõàñûíäà òÿê úàí âåðäèéè âàõò øÿùÿð ÿùàëèñè òåëåôîíëàðëà äàíûøûð, éàõóä êàôåäÿ îòóðóá, èøýöçàðëûãäàí, ìöãàâèëÿëÿðäÿí, ãÿáçëÿðäÿí, õöñóñè ùåñàáëàðäàí ñþùáÿò à÷ûðëàð. Áåëÿ ãóðó, úàíñûõûúû áèð éåðäÿ úàí âåðÿí ùÿð êÿñ þëöìöí íåúÿ ÿçèééÿòëè âÿ íàðàùàò îëäóüóíó äàùà àéäûí äóéóð. Ñàäàëàäûüûì úÿùÿòëÿð áÿëêÿ äÿ øÿùÿðèìèç ùàããûíäà ìöÿééÿí òÿñÿââöð éàðàäà áèëèá. Ýåíèø òÿñÿââöð éàðàòìàüà åùòèéàú äà éîõäóð. ßñàñ ìÿãñÿä øÿùÿðèí éþíäÿìñèç ýþðêÿìèíè âÿ ÿùàëèíèí éþíäÿìñèç ùÿéàòûíû íÿçÿðÿ ÷àðïäûðìàã èäè. Àäàì êè, áèð ùÿéàò òÿðçèíÿ àäÿò åëÿäè, ýöçÿðàíû äà éöíýöëëÿøèð. Áèð ùàëäà êè, áèçèì øÿùÿðèìèç àäÿòëÿðÿ ðÿüáÿòëÿ éàíàøûð, äåìÿëè, àäÿò åäèá, éàøàìàã îëàð. Àììà øöáùÿ éîõäóð êè, áåëÿ ùÿéàò ÷îõ äà ýþçÿë îëìóð. Áèçäÿ, ùå÷ îëìàñà, òþð-òþêöíòöëöê éîõäóð. ßùàëèìèç èñÿ öðÿéèà÷ûã, ýöëÿðöç âÿ ôÿàë îëäóüóíà ýþðÿ, áóðà ýÿëÿí ñÿééàùëàðûí ùàãëû ðÿüáÿòèíè ãàçàíûð. Ýþçÿëëèéè, éàøûëëûüû, ùå÷ ãÿëáè äÿ îëìàéàí áó øÿùÿðÿ àäàì ÿââÿë-àõûð àäÿò åäèð âÿ áóðàäà èëèøèá ãàëûð. Îíó äà äåìÿê ëàçûìäûð êè, áó øÿùÿð ìÿíçÿðÿëè áèð ýóøÿäÿ, éàðàøûãëû òÿïÿëÿðèí ÿùàòÿ åòäèéè áîø áèð äöçÿíäÿ, ýþçÿë äÿíèç ìÿíçÿðÿñè éàõûíëûüûíäà òèêèëèá. Àäàì òÿÿññöô åäèð êè, øÿùÿð àðõàñû äÿíèçÿ òèêèëèá, äÿíèç ýþðöíìöð, îíó ýþðìÿê ö÷öí èñÿ ýÿðÿê äÿíèç êÿíàðûíà ýÿëÿñÿí. Äÿíèç êÿíàðûíà ýÿëÿíäÿ ìÿíçÿðÿ äÿéèøèð. Áó èëèí éàçûíäà áàø âåðÿí ÿùâàëàòëàðû, äàùà ñîíðà øÿùÿðè áöðöéÿúÿê âÿ áèçèì íÿãë åäÿúÿéèìèç áÿäáÿõòëèêëÿðè ùå÷ êÿñ àüëûíà äà ýÿòèðìÿçäè. áó ÿùâàëàòëàð áÿ’çèëÿðèíÿ òÿáèè, áÿ’çèëÿðèíÿ èñÿ àüëàñûüìàç ýþðöíÿúÿê. Àììà ÿùâàëàòëàðûí øÿðù÷èñè ýÿðÿê áåëÿ ôèêèðëÿðÿ ÿùÿìèééÿò âåðìÿñèí. Îíóí áîðúó áóäóð êè, “ÿùâàëàò áåëÿ îëóá äåéÿ ñþçÿ áàøëàñûí. ×öíêè ÿùâàëàòûí íåúÿ áàøëàäûüûíû äà áèëèð, áó ÿùâàëàòûí áöòöí áèð õàëãû âÿëâÿëÿéÿ ñàëäûüûíû äà, ìèíëÿðëÿ øàùèäèí îíóí ñþçëÿðèíÿ ðÿüáÿò áÿñëÿéÿúÿéèíè äÿ. Áó ÿùâàëàòû äàíûøàí àäàìûí êèìëèéè ëàçûìû âàõòäà áèëèíÿúÿê. Îíóí áåëÿ áèð ÿùâàëàòäà èøòèðàêû äà øÿðòèäèð. ßýÿð òÿñàäöô îíó ÿùâàëàòûí èøòèðàê÷ûëàðû èëÿ ýþðöøÿ ÷àüûðìàñàéäû, øàùèäëÿðèí äàíûøûãëàðûíû éàçûá ýþòöðìÿñÿéäè âÿ þçö áèð íþâ áó ÿùâàëàòà ãàðûøìàñàéäû, áåëÿ áèð ùåêàéÿòÿ áàøëàìàçäû. Åëÿ òàðèõ÷èëÿð äÿ ÿñÿðëÿðèíè áó úöð éàçûðëàð. Äîüðóäóð, òàðèõ÷èëÿð, ùÿòòà ùÿâÿñêàð òàðèõ÷èëÿð äÿ ñÿíÿäëÿðÿ ÿñàñëàíûðëàð. Áó ÿùâàëàòû éàçàí àäàìûí äà þç ñÿíÿäëÿðè âàð: ÿââÿëà, þç øàùèäëèéè, ñîíðà áàøãàëàðûíûí øàùèäëèéè, ÿùâàëàòûí áöòöí èøòèðàê÷ûëàðûíûí ñþùáÿòëÿðèíè þçö äèíëÿéèá, éàçìàëû îëóá âÿ íÿùàéÿò, ÿëäÿ åäÿ áèëäèéè éàçûëû ñÿíÿäëÿð. Èíäè î ùÿìÿí ñÿíÿäëÿðäÿí ìöâàôèã âàõòäà èñòÿäèéè êèìè èñòèôàäÿ åòìÿê èñòÿéèð. Î, ùÿì äÿ èñòÿéèð êè... Éîõ, äåéÿñÿí, ýèðèø ñþçö óçóí ÷ÿêäè. ßùâàëàòûí þçöíö äàíûøìàüà áàøëàìàã ëàçûìäûð. Èëê ýöíëÿðèí òÿñâèðèíÿ èñÿ ëàï àç âàõò ëàçûìäûð. *** Àïðåëèí 16-äà ñÿùÿð ùÿêèì Áåðíàð Ðéþ îòàüûíäàí ÷ûõàíäà ãàïûíûí àüçûíäà áèð ñè÷îâóë þëöñö ýþðäö. Î, ÷ÿêèíìÿäÿí àéàüû èëÿ ñè÷îâóëó êÿíàðà èòÿëÿéèá, ïèëëÿêÿíëÿ àøàüû åíäè. Àììà êö÷ÿéÿ ÷ûõàíäà ãàïûñû àüçûíäà ñè÷îâóë ýþðìÿñè îíó òÿÿúúöáëÿíäèðäè âÿ î, åâ íÿçàðÿò÷èñèíè õÿáÿðäàð åòìÿê ö÷öí ýåðè äþíäö. íÿçàðÿò÷è ãîúà Ìèøåëèí òÿÿúúöáëÿíìÿñèíäÿí äóéóëóðäó êè,  4 áóðàäà íÿ èñÿ áèð óéüóíñóçëóã âàð. Ãàïûñû àüçûíäà ñè÷îâóë þëöñö ýþðìÿñè îíó àíúàã òÿÿúúöáëÿíäèðìèø, åâ íÿçàðÿò÷èñèíè èñÿ äÿùøÿòÿ ýÿòèðìèøäè. Íÿçàðÿò÷èíèí ôèêðè äÿãèã èäè: åâäÿ ñè÷îâóë éîõäóð, âÿññÿëàì. Ùÿêèì îíó èíàíäûðäû êè, èêèíúè ìÿðòÿáÿäÿ ñè÷îâóë þëöñö ýþðöá. Íÿçàðòÿ÷è éåíÿ ñþçöíäÿí äþíìÿäè. Åâäÿ ñè÷îâóë éîõäóð, éÿãèí ùÿìÿí ñè÷îâóëó ÷þëäÿí ýÿòèðèáëÿð. Áèð ñþçëÿ, êèì èñÿ çàðàôàò åäèá. Åëÿ ùÿìèí àõøàì Áåðíàð Ðéå åâèí äÿùëèçèíäÿ äóðóá, ãàïûñûíûí à÷àðûíû úèáèíäÿí ÷ûõàðäûüû âàõò èðè áèð ñè÷îâóë ýþðäö. Ùåéâàí äÿùëèçèí ãàðàíëûã êöíúöíäÿí ÷ûõûá, ñÿíäÿëÿéÿ-ñÿíäÿëÿéÿ îíà òÿðÿô èðÿëèëÿäè. Ñîíðà äàéàíäû, ìöâàçèíÿòèíè äöçÿëòìÿê èñòÿäè, éåíÿ èðÿëèëÿäè, ñîíðà äàéàíûá, éåðèíäÿ ôûðëàíäû, àñòàúà úèéèëäÿéèá, éåðÿ éûõûëäû âÿ áóðóí äÿëèêëÿðèíäÿí ãàí à÷ûëäû. Ùÿêèì áèð àç îíà òàìàøà åäèá, éóõàðû, þç ìÿíçèëèíÿ ãàëõäû. Î, ñè÷îâóëóí þçö ùàããûíäà ôèêèðëÿøìèðäè. Ùåéâàíûí áóðíóíäàí ãàí ôûøãûðìàñû ôèêðèíè ãàðûøäûðìûøäû. Ùÿêèìèí àðâàäû áèð èë èäè êè, õÿñòÿëÿíìèøäè. Åðòÿñè ýöí îíó äàüà, ìöàëèúÿ åâèíÿ éîëà ñàëìàëû èäè. È÷ÿðè ýèðÿíäÿ ýþðäö êè, àðâàäû îíóí òàïøûðûüûíà ÿìÿë åäÿðÿê ÷àðïàéûäà óçàíûá. áåëÿ èñòèðàùÿòäÿí ñîíðà ñàáàùêû éîëóí éîðüóíëóüó îíó ÷îõ öçìÿçäè. Àðâàäû îíó ýþðÿí êèìè ýöëöìñÿäè âÿ áó òÿáÿññöìö èëÿ “Þçöìö ÷îõ éàõøû ùèññ åäèðÿì äåìÿê èñòÿéèðäè. Ùÿêèì ìàñàöñòö ëàìïàíûí èøûüûíäà àðâàäûíûí îíà òÿðÿô ÷åâðèëìèø ñèôÿòèíÿ áàõûðäû. Îòóç éàøà ÷àòñà äà, õÿñòÿëÿíñÿ äÿ, ýÿíúëèê òÿðàâÿòè ùÿëÿ öçöíäÿí ÷ÿêèëìÿìèøäè. Áÿëêÿ äÿ õîø òÿáÿññöìö îíó áåëÿ ýÿíú ýþñòÿðèðäè. Ùÿêèì äåäè: –Áàúàðñàí, áèð àç éóõóëà. Øÿôãÿò áàúûñû ñààò îí áèðäÿ ýÿëÿúÿê, ìÿí äÿ ñèçè ñààò îí èêè ãàòàðû èëÿ éîëà ñàëàðàì. Ùÿêèì àðâàäûíûí àçàúûã òÿðëÿìèø àëíûíäàí þïäö. Î, ãàïûäàí ÷ûõàíà ãÿäÿð àðâàäûíûí çÿðèô äîäàãëàðûíûí òÿáÿññöìö ÷ÿêèëìÿäè. Åðòÿñè ýöí, àïðåëèí 17-è, ñÿùÿð ñààò ñÿêêèçäÿ åâ õèäìÿò÷èñè ùÿêèìèí éîëóíó êÿñèá, øèêàéÿòëÿíäè êè, êèì èñÿ éåíÿ øèò çàðàôàò åäèá, ýèðÿúÿéÿ ö÷ ñè÷îâóë þëöñö àòûá. Þçö äÿ ñè÷îâóëëàð àë ãàíûí è÷èíäÿäèð âÿ éÿãèí êè, îíëàðû èðè äèøëè òÿëÿ èëÿ òóòóáëàð. Åâ õèäìÿò÷èñè þëö ñè÷îâóëëàðû áèð ìöääÿò ÿëèíäÿ ñàëëàéûá, ãàïû àüçûíäà äóðìóøäó êè, áÿëêÿ ãîíøóëàðäàí áèðè ýöëöá, þç çàðàôàòûíû áèð íþâ å’òèðàô åäÿ. Àììà ùå÷ êèìäÿí øöáùÿëÿíÿ áèëìÿìèøäè. Õèäìÿò÷è úÿíàá Ìèøåë äåéèíèðäè: –Åéáè éîõäóð, ÿââÿë-àõûð ÿëèìÿ êå÷ÿúÿêëÿð. ßùâàëàòà ìàðàüû àðòìûø Ðéþ áóýöíêö èøèíÿ ÿí êàñûá ìÿùÿëëÿëÿðäÿí áàøëàìàüû ãÿðàðà àëäû. Áåëÿ ìÿùÿëëÿëÿðäÿ ùÿéÿòëÿðèí çèáèëè äàùà ýåú äàøûíûð, äöç, òîçëó êö÷ÿëÿðèí ñÿêèëÿðè áîéó çèáèë éåøèêëÿðè ýöí ãàëõàíà ãÿäÿð äîëó ãàëûð. Êå÷äèéè êö÷ÿëÿðäÿí áèðèíäÿ ùÿêèì òÿðÿâÿç òóëëàíòûëàðû, ÷èðêëè ÿñêèëÿð, öçÿðèíÿ àòûëìûø îí èêèéÿ éàõûí ñè÷îâóë þëöñö ýþðäö. Áàø ÷ÿêäèéè áèðèíúè õÿñòÿ ÷àðïàéûñûíäà óçàíìûøäû. Ìÿíçèëèí éåýàíÿ îòàüû ùÿì éåìÿê îòàüû, ùÿì äÿ éàòàã îòàüû ñàéûëûðäû. Õÿñòÿ öç-ýþçö ãûðûøëû, ñÿðò áàõûøëû ãîúà áèð èñïàí èäè. Ãàðøûñûíäàêû þðòöéöí öñòöíäÿ áèð úöò õûðäà íîõóä êöïÿñè âàðäû. Ùÿêèì è÷ÿðè ýèðÿíäÿ äèðñÿêëÿíèá, éåðèíäÿ îòóðìóø õÿñòÿ ñèíÿýèðëèêäÿí íÿôÿñèíè éöíýöëëÿøäèðìÿê ö÷öí éåíèäÿí þç éåðèíÿ óçàíìàã èñòÿäè. Àðâàäû îíóí åùòèéàúû ö÷öí ãàá ýÿòèðäè. Ùÿêèì èéíÿ âóðàíäà ãîúà äèëëÿíäè: –Ùÿ, äîêòîð, ñè÷îâóëëàð ÷ûõìàüà áàøëàéûáëàð, ýþðìöñöçìö? –Åëÿäèð, ãîíøóëàð äà ö÷ ñè÷îâóë þëöñö òàïûá, –äåéÿ àðâàäû ÿëàâÿ åëÿäè. Ãîúà ÿëëÿðèíè îâóøäóðà-îâóøäóðà äåäè: –Ùÿ, éàìàí ÷ûõûðëàð, èíäè çèáèë ãàáëàðûíûí ùàìûñûíäà ñè÷îâóë þëöñö âàð, àúûíäàí ãûðûëûðëàð! Ðéþ ùèññ åëÿäè êè, áó ìÿùÿëëÿäÿ ùàìû ñè÷îâóëëàðäàí äàíûøûð. Î, õÿñòÿëÿðèíÿ áàø ÷ÿêèá, åâÿ ãàéûòäû. Åâ íÿçàðÿò÷èñè úÿíàá Ìèøåë ãàïûäà îíà äåäè: –Éóõàðûéà, ñèçÿ òåëåãðàì ýÿòèðèáëÿð. Ùÿêèì íÿçàðÿò÷èäÿí éåíÿ ñè÷îâóë ýþðöá-ýþðìÿäèéèíè ñîðóøäó. –Äàùà éîõäóð! –äåéÿ êèøè úàâàá âåðäè. – Áèëèðñèíèçìè, ùÿêèì, ìÿí ëàï òÿëÿ äÿ ãóðìóøàì. Áó ÿúëàôëàð äàùà úÿñàðÿò åëÿìèðëÿð. Òåëåãðàìäà ùÿêèìèí àíàñûíûí åðòÿñè ýöí ýÿëÿúÿéè õÿáÿð âåðèëèðäè. Õÿñòÿ àðâàäû ýåäÿúÿéèíÿ ýþðÿ àíàñû îíóí åâ èøëÿðèíÿ êþìÿê åòìÿéÿ ýÿëèðäè. Ùÿêèì åâÿ ýèðÿíäÿ ýþðäö êè, øÿôãÿò áàúûñû ýÿëèá. Àðâàäû èñÿ àðòûã àéàã öñòÿ èäè, ïàëòàðûíû ýåéìèø, öçöíÿ êèðøàí ÷ÿêìèøäè. Ùÿêèì ýöëöìñÿäè6 –×îõ éàõøû, ùÿð øåé éàõøûäûð.  5 Áèð àç ñîíðà îíëàð âàüçàëà ÷àòäûëàð. Ùÿêèì àðâàäûíû ÷àðïàéûëû êóïåéÿ ýÿòèðäè. Àðâàäû êóïåíè íÿçÿðäÿí êå÷èðäè: –Áó êóïå éÿãèí ÷îõ áàùàäûð, åëÿìè? –Áåëÿ ëàçûìäûð, –äåéÿ ÿðè úàâàá âåðäè. –Áó ñè÷îâóë ÿùâàëàòû íÿäèð, äàíûøûðëàð? –Áèëìèðÿì. Ãÿðèáÿ ÿùâàëàòäûð, àììà êå÷èá ýåäÿúÿê. Ñîíðà î àðâàäûíäàí öçðõàùëûã åëÿäè êè, îíà éàõøû ãóëëóã åëÿìÿéèá, ëàçûìû ãàéüû ýþñòÿðÿ áèëìÿéèá. Àðâàäû èñÿ áàøûíû áóëàéûð, îíóí íàùàã áåëÿ äàíûøëûüûíû áèëäèðìÿê èñòÿéèðäè. Ùÿêèì àõûðäà äåäè: –Ñÿí ãàéûäàíäà ùÿð øåé éàõøû îëàúàã. Áèç éåíè ùÿéàòà áàøëàéàúàéûã. –Ùÿ, åëÿäèð, –äåéÿ àðâàäû ñåâèíúÿê úàâàá âåðäè, –áèç éåíè ùÿéàòà áàøëàéàúàéûã. Áèð àç ñîíðà èñÿ àðâàäû àðõàñûíû îíà ÷åâèðèá, ïÿíúÿðÿäÿí ÷þëÿ áàõûðäû. Ñÿêèäÿ àäàìëàð òÿëÿñèð, áèðè-áèðèíÿ òîõóíóðäóëàð. Ëîêîìîòèâèí ôûøûëòûñû åøèäèëèðäè. Ùÿêèì àðâàäûíû ñÿñëÿäè âÿ äþíÿíäÿ ýþðäö êè, ýþçëÿðè éàøëûäûð. Î ìöëàéèì ñÿñëÿ: –Áåëÿ îëìàç, –äåäè. Ýþç éàøëàðû àðõàñûíäàí ñûõûíòûëû áèð òÿáÿññöì ñåçèëäè. Àðâàä êþêñöíö þòöðäö: –×ûõ ýåò, ùÿð øåé éàõøû îëàúàã. Ùÿêèì àðâàäûíû ñèíÿñèíÿ ñûõäû. Éåðÿ åíÿíäÿí ñîíðà èñÿ ïÿíúÿðÿ àðõàñûíäàí àíúàã îíóí òÿáÿññöìöíö ýþðÿ áèëèðäè. –Þçöíäÿí ìóüàéàò îë, õàùèø åäèðÿì, –äåéÿ ùÿêèì äèëëÿíäè. Àðâàäû îíóí äåäèéèíè åøèäÿ áèëìÿäè. Âàüçàëäàí ÷ûõàðêÿí ñÿêèäÿ Ðéþ, áàëàúà îüëóíóí ÿëèíäÿí òóòóá, ùàðàñà òÿëÿñÿí ìöñòÿíòèã Îðòîí èëÿ öçëÿøäè. Ùÿêèì îíóí ùàðà áåëÿ ñÿôÿð åòäèéèíè ñîðóøäó. Ãàðàøûí, óúàáîé Îðòîí ùÿì éöêñÿê úÿìèééÿò àäàìûíà, ùÿì äÿ ìöãÿââàéà îõøàéàí áèð êèøè èäè. Î ìöëàéèì ñÿñëÿ âÿ ãûñàúà úàâàá âåðäè: –Âàëèäåéíëÿðèìëÿ äîñòëóã ýþðöøöíäÿí ãàéûäàí çþâúÿì Îðòîí õàíûìû ãàðøûëàìàüà ýÿëìèøèê. Ëîêîìîòèâ ôèò ÷àëäû. –Ñè÷îâóëëàð... –äåéÿ ìöñòÿíòèã ñþçÿ áàøëàäû. Ùÿêèì ãàòàðà òÿðÿô ýåòìÿê èñòÿäè, ñîíðà ýåðè ãàéûäûá äåäè: –Ùÿ, áèëèðÿì, åëÿ áèð øåé äåéèë. Åëÿ ùÿìÿí àíäàúà âàüçàë õèäìÿò÷èñèíèí áèð ãóòó ñè÷îâóë þëöñö àïàðäûüûíû äà íÿçÿðäÿí ãà÷ûðìàìûøäû. Ùÿìÿí ýöí ýöíîðòàäàí ñîíðà ãÿáóë âàõòû ùÿêèìèí îòàüûíà áèð úàâàí îüëàí ýÿëäè. Ùÿêèìÿ áèëäèðìèøäèëÿð êè, î æóðíàëèñòäèð âÿ ñÿùÿð äÿ ýÿëèá, îíó ñîðóøóáìóø. Îüëàíûí àäû Ðåéìîí Ðàìáåð èäè. Ãûñàáîé, åíëèêöðÿê áèð àäàìäû, úèääè ñèôÿòè, òÿìèç, àüûëëû áàõûøëàðû âàðäû. Ðàìáåð èäìàí÷û êèìè ýåéèíìèøäè âÿ äàâðàíûøûíäà ñÿðáÿñò èäè. Î áèðáàøà ìÿãñÿäÿ êå÷äè. Áèëäèðäè êè, Ïàðèñèí ìÿøùóð ãÿçåòëÿðèíäÿí áèðèíèí ñèôàðèøè èëÿ ÿðÿáëÿðèí ùÿéàò øÿðàèòè âÿ ñàíèòàðèéà âÿçèééÿòè áàðÿäÿ ìÿãàëÿ ö÷öí òÿäãèãàò àïàðûð. Ùÿêèì ñàíèòàðèéà âÿçèééÿòèíèí éàõøû îëìàäûüûíû áèëäèðäè. àììà î, ñþùáÿòÿ ýèðèøìÿìèøäÿí áèëìÿê èñòÿéèðäè êè, æóðíàëèñò ùÿãèãÿòè îëäóüó êèìè éàçà áèëÿúÿêìè? –ßëáÿòòÿ, –äåéÿ æóðíàëèñò úàâàá âåðäè. –Ìÿí ñîðóøóðàì êè, ñèç ÿñàñëû, ýåíèø áèð òÿíãèäëÿ ÷ûõûø åäÿ áèëÿðñèíèçìè? –Ýåíèø éàçàúàüûìà èíàíìûðàì. Ýöìàí åäèðÿì êè, ýåíèø áèð òÿíãèä ö÷öí ÿñàñ éîõäóð. Ðéþ ñàêèòúÿ áèëäèðäè êè, äîüðóäàí äà ýåíèø òÿíãèä ö÷öí ÿñàñ éîõäóð, Ðàìáåð áèëäèêëÿðèíè ÷ÿêèíìÿäÿí éàçà áèëÿð éà éîõ? –Ìÿí àíúàã à÷ûã ñþùáÿòëÿðè ãÿëÿìÿ àëûðàì. Ñèçäÿí àëäûüûì ìÿ’ëóìàòû áàøãà ìÿ’ëóìàòëàðäàí öñòöí òóòìàéàúàüàì. –Ñîíðà æóðíàëèñò ýöëöìñÿéÿðÿê ÿëàâÿ åòäè: –À÷ûã ñþùáÿò Ñÿí-æöñò äèëè èëÿ äàíûøìàã äåìÿêäèð. Ðéþ ñÿñèíè ãàëäûðìàäàí äåäè êè, áó áàðÿäÿ áèð øåé áèëìèð, àììà îíóí äèëè éàøàäûüû àëÿìäÿí áåçèêìèø, åéíè çàìàíäà ÿòðàôäàêûëàðûí çþâãöíÿ óéóøìóø, ùàãñûçëûüà âÿ áèýàíÿëèéÿ ãàðøû òÿêáàøûíà ÷ûõûø åäÿí áèð àäàìûí äèëèäèð. Ðàìáåð áîéíóíó ãûñûá, ùÿêèìÿ áàõûðäû. Íÿùàéÿò, î àéàüà ãàëõäû: –Çÿííèìúÿ ñèçè àíëàéà áèëäèì. Ùÿêèì îíó ãàïûéà òÿðÿô þòöðäö: –Ìÿñÿëÿéÿ áåëÿ ìöíàñèáÿòèíèçÿ ýþðÿ ñàü îëóí. Ðàìáåð åëÿ áèë äàðûõûðäû: –Áÿëè, –äåäè, –ìÿí áàøà äöøöðÿì, âàõòûíûçû àëäûüûìà ýþðÿ ìÿíè áàüûøëàéûí.  6 Ùÿêèì îíóí ÿëèíè ñûõûá äåäè êè, èíäè øÿùÿðäÿêè ñè÷îâóë ãûðüûíû ùàãäà áèð ìÿãàëÿ éàçûëñà, ìàðàãëû àëûíàðäû. Ðàìáåð úîøüóí ñÿñëÿ äåäè: –Ùÿ, áó ìÿñÿëÿ ìÿíè äÿ ìàðàãëàíäûðûð. Ñààò áåøäÿ ùÿêèì õÿñòÿëÿðÿ áàø ÷ÿêìÿê ö÷öí ÷ûõàíäà ïèëëÿêÿíäÿ îðòà éàøëû, àüûð ýþâäÿëè, éàñòûñèôÿò, ïûðïûçãàøëû áèð êèøè èëÿ ðàñòëàøäû. Ùÿêèì ùÿìèí êèøèíè ÿââÿëëÿð, åâèí àõûðûíúû ìÿðòÿáÿñèíäÿ éàøàéàí èñïàí ðÿããàñëàðûí ìÿíçèëèíäÿ ýþðìöøäö. Æàí Òàðó ïèëëÿêÿíäÿ, àéàüû àëòûíäà ÷àáàëàéûá úàí âåðÿí áèð ñè÷îâóëà áàõà-áàõà ñèãàðåò òöñòöëÿäèðäè. Î, áàøûíû ãàëäûðûá, ñàêèò íÿçÿðëÿðëÿ ùÿêèìÿ áàõäû, ñàëàìëàøäû. Ñîíðà äà áèëäèðäè êè, ñè÷îâóëëàðûí ÷îõàëìàñû âÿ áó âÿçèééÿòè ãÿðèáÿ ùàëäûð. Ùÿêèì úàâàá âåðäè: –Ùÿ, åëÿäèð. àììà àäàì ëàï áåçèêèð. –Áèð éàíäàí åëÿäèð, ùÿêèì, àäàìû áåçäèðèð. ×öíêè, èíäèéÿ ãÿäÿð áåëÿ øåé ýþðìÿìèøèê. Àììà áó âÿçèééÿò õîøóìà ýÿëèð, ùÿð ùàëäà õåéðÿäèð. Òàðó ÿëèíè áàøûíà ÷ÿêèá, ñà÷ûíû ýåðèéÿ äàðàäû, ñöñòëÿøìèø ñè÷îâóëà áèð äÿ áàõûá, ýöëöìñÿéÿ- ýöëöìñÿéÿ äåäè: –Ùÿêèì, ùÿð ùàëäà áó åâ õèäìÿò÷èñèíèí èøèäèð. Åëÿ êö÷ÿéÿ ÷ûõàíäàúà ùÿêèì åâèí ãàðøûñûíäà äóðìóø åâ õèäìÿò÷èñèíè ýþðäö. Î, ãàïûíûí ýèðÿúÿéèíÿ ñþéêÿíìèøäè. Àäÿòÿí ÷ûëüûí ýþðöíÿí ñèôÿòèíäÿ éîðüóíëóã äóéóëóðäó. Ðéþ îíà è÷ÿðèäÿ ýþðäöéö ñè÷îâóë ùàãäà äàíûøàíäà ãîúà Ìèøåë: –Ùÿ, –äåäè, –áèëèðÿì. Èíäè ñè÷îâóë þëöëÿðèíè èêè-èêè, ö÷-ö÷ òàïûðàì. Áàøãà áèíàëàðäà äà âÿçèééÿò áåëÿäèð. Ãîúà éîðüóí âÿ ãàéüûëû èäè. Êþíöëñöç-êþíöëñöç áîéíóíó ãàøûéûðäû. Ðéþ îíóí ÿùâàëûíû ñîðóøäó. Àéäûí ìÿñÿëÿäèð êè, ãîúà âÿçèééÿòèíäÿí øèêàéÿòëÿíÿ áèëìÿçäè. Àììà íÿ èñÿ áèð íàðàùàòëûüû âàðäû. Þçö äåéèðäè êè, ñîí ýöíëÿð áèð àç äöøýöíëÿøèá. Ñè÷îâóë ÿùâàëàòû îíóí ÿùâàëûíû êîðëàéûá, îíëàð éîõà ÷ûõàíäàí ñîíðà èøëÿð ãàéäàñûíà äöøÿúÿê. Àììà åðòÿñè ýöí ñÿùÿð, àïðåëèí 18-äÿ, ùÿêèì àíàñûíû âàüçàëäàí ýÿòèðìÿê ö÷öí àøàüû äöøÿíäÿ ýþðäö êè, õèäìÿò÷è Ìèøåëèí ÿùâàëû áèð àç äà êîðëàíûá: çèðçÿìèäÿí äàìà ãÿäÿð ãàëõàí ïèëëÿêÿíèí öñòöíäÿ áèð éûüûí ñè÷îâóë þëöñö âàðäû. Ãîíøó åâëÿðèí çèáèë ãàáûëàðû äà ñè÷îâóë úÿñÿäëÿðè èëÿ äîëó èäè. Ùÿêèìèí àíàñû ñè÷îâóëëàð ùàããûíäà ñþùáÿòè åøèäÿíäÿ ùå÷ òÿÿúúöáëÿíìÿäè: –Áåëÿ èøëÿð îëàí øåéäèð, –äåäè. Ùÿêèìèí àíàñû àüñà÷, ãàðàýþç, ìöëàéèì áàõûøëû áèð ãàäûíäû. Î, îüëóíà öç òóòäó: –Ñÿíè ýþðÿíäÿ ñåâèíèðÿì, Áåðíàð. Ùå÷ áó ñè÷îâóë ÿùâàëàòû äà ñåâèíúèìÿ õÿëÿë ýÿòèðÿ áèëìÿç. Ùÿêèì èñÿ þç-þçöíÿ ôèêèðëÿøäè êè, äîüðóäàí äà àíàñû éàíûíäà îëàíäà ùÿð èø îíà àñàí ýþðöíöð. Àììà î, ñàíèòàðèéà èäàðÿñèíÿ çÿíý åòäè. Èäàðÿíèí ìöäèðè èëÿ òàíûø èäè. Ìöäèðäÿí ñîðóøäó êè, ùÿéÿòëÿðÿ, êö÷ÿëÿðÿ ñÿïÿëÿíìèø ñè÷îâóë úÿñÿäëÿðè ùàãäà åøèäèáìè? Ìöäèð Ìåðñéå úàâàá âåðäè êè, åëÿ îíóí þç èäàðÿñèíèí éàíûíäàí ÿëëèéÿ éàõûí ñè÷îâóë þëöñö òàïûáëàð. Áó ìÿñÿëÿíèí íÿ äÿðÿúÿäÿ úèääè îëäóüóíó ùå÷ î þçö äÿ áèëìèð. Ðéþ áèð ñþç äåéÿ áèëìÿçäè, ôèêèðëÿøèðäè êè, ñàíèòàðèéà èäàðÿñè áèð èø ýþðìÿëèäèð. Ìåðñéå úàâàá âåðäè: –Ùÿ, åëÿäèð, ýþñòÿðèø îëñà, éàõøûäûð. ßýÿð ìÿñëÿùÿò ýþðöðñÿíñÿ, ìÿí ÷àëûøûá ðÿùáÿðëèêäÿí ðÿñìè ýþñòÿðèø àëàðàì. –Ìÿí ìÿñëÿùÿò ýþðöðÿì, –äåéÿ Ðéþ ñþùáÿòè êÿñäè. Õèäìÿò÷è ãàäûí îíà äàíûøìûøäû êè, ÿðèíèí èøëÿäèéè èðè áèð çàâîääàí éöçëÿðëÿ ñè÷îâóë þëöñö éûüûáëàð. Òÿõìèíÿí åëÿ ùÿìÿí âàõòäàí øÿùÿð úàìààòûíûí íèýàðàí÷ûëûüû áàøëàìûøäû. ×öíêè, àïðåëèí 18-äÿí áàøëàéàðàã çàâîäëàðäàí, áþéöê àíáàðëàðäàí éöçëÿðëÿ ñè÷îâóë þëöñö òàïûëûðäû. Áÿ’çÿí óçóí-óçàäû úàí âåðÿí ñè÷îâóëëàðû âóðóá þëäöðìÿëè îëóðäóëàð. ßòðàô ìÿùÿëëÿëÿðäÿí òóòìóø øÿùÿðèí ìÿðêÿçèíÿ ãÿäÿð ùÿêèì ùÿð éåðäÿ, çèáèë ãàáëàðûíà äîëäóðóëìóø, éàõóä êåøêàë áîéó äöçöëìöø ñè÷îâóë úÿñÿäëÿðè ýþðöðäö. Ùÿìÿí ýöíäÿí àõøàì ãÿçåòëÿðè äÿ èøÿ ãàðûøäû. Éàçûðäûëàð êè, áÿëÿäèééÿ èäàðÿñè òÿ’úèëè þë÷ö ýþòöðìÿê ôèêðèíÿ ýÿëèá éà éîõ, ÿùàëèíè áó áÿëàäàí ãóðòàðìàã ö÷öí áèð òÿäáèð òþêÿúÿêìè? Áÿëÿäèééÿ èäàðÿñè èñÿ ùÿëÿ íÿ þë÷ö ýþòöðìöø, íÿ äÿ òÿäáèð òþêìöøäö, àììà èäàðÿ ùåé’ÿòèíèí éûüûíúàüûíû ÷àüûðìàãëà èøÿ áàøëàäû. Ñàíèòàðèéà èäàðÿñèíÿ ýþñòÿðèø âåðèëäè êè, þëö ñè÷îâóëëàðû ùÿð ñÿùÿð ñöáù ÷àüû òîïëàñûíëàð. Áöòöí ñè÷îâóëëàð òîïëàíäûãäàí ñîíðà îíëàðû èêè éöê ìàøûíûíà éûüûá, çèáèëéàíäûðìà çàâîäóíà àïàðñûíëàð âÿ éàíäûðñûíëàð.  7 Ñîíðàêû ýöíëÿðäÿ âÿçèééÿò äàùà äà àüûðëàøäû. Þëö ýÿìèðèúèëÿðèí ñàéû àðòûðäû. Ùÿð ñÿùÿð äàùà ÷îõ úÿñÿä òîïëàíûðäû. äþðäöíúö ýöíäÿí ñîíðà ñè÷îâóëëàð äÿñòÿ èëÿ à÷ûã ùàâàäà þëìÿéÿ ÷ûõûðäûëàð. Îíëàð êàíàëèçàñèéà áîðóëàðûíäàí, çèðçÿìèëÿðäÿí ÷ûõûá, óçóí úÿðýÿ èëÿ ñÿíäÿëÿéÿ-ñÿíäÿëÿéÿ èøûãëû éåðÿ òîïëàíûð, éåðëÿðèíäÿ ôûðëàíûð, àäàìëàðûí àðàñûíäàúà éûõûëûá þëöðäöëÿð. Ýåúÿëÿð ùÿéÿòëÿðäÿ, êè÷èê êö÷ÿëÿðäÿ úàí âåðÿí ñè÷îâóëëàðûí èíèëòèñè åøèäèëèðäè. ñÿùÿð èñÿ áàüëàðäà, êåøêàë ãûðàüûíäà òîïëàíìûø úÿñÿäëÿð òàïûëûðäû. Ùàìûñûíûí áóðíóíóí óúó ãàíëû èäè, áÿ’çèëÿðè øèøìèø âÿ èéëÿíìèø, áÿ’çèëÿðè èñÿ ãàõàúëàøñà äà, áûü òöêëÿðè ùÿëÿ éàïûõìàìûøäû. Øÿùÿðèí è÷èíäÿ, åâëÿðèí ýèðÿúÿéèíäÿ, ùÿéÿòëÿðäÿ êè÷èê äÿñòÿëÿðëÿ òîïëàíìûø úÿñÿäëÿð òàïûëûðäû. Áÿ’çÿí èíçèáàòè áèíàëàðûí çàëëàðûíäà, ìÿêòÿá ùÿéÿòèíäÿ, êàôåëÿðèí äþøÿìÿñèíäÿ äÿ òÿê-òÿê úÿñÿäëÿðÿ ðàñò ýÿëèðäèëÿð. ßùàëè îíëàðû øÿùÿðèí ÿí ìÿðêÿçè éåðëÿðèíäÿ ýþðöá, ãîðõóéà äöøöðäö. Àðì ìåéäàíûíäà, áóëâàðäà, Ôðîí-äþ Ìåð ýÿçèíòè ñàùÿñèíäÿ äÿ ñè÷îâóë þëöñöíÿ ðàñò ýÿëèðäèëÿð. Ñÿùÿð òåçäÿí ùÿð éàí úÿñÿäëÿðäÿí òÿìèçëÿíñÿ äÿ, ýöí ÿðçèíäÿ éàâàø-éàâàø øÿùÿð ñè÷îâóë þëöñö èëÿ äîëóðäó. Ýåúÿ âàõòû ýÿçèíÿíëÿð áÿ’çÿí òÿçÿ þëìöø áèð ñè÷îâóëóí éóìøàã úÿñÿäèíè òàïäàëàéûá, äèêñèíèðäèëÿð. Åëÿ áèë åâëÿðèìèçèí ñàíúûëäûüû áó òîðïàã þç åéèáëÿðèíè áèðóçÿ âåðèð, ùÿìèøÿ îíó è÷ÿðèäÿí ãàçûìûø êèôèð úàíëûëàðû ÷þëÿ ÷ûõàðûá, àëÿìÿ ýþñòÿðèðäè. Ùÿìèøÿ ñàêèò ùÿéàò ñöðìöø, èíäè, áèð íå÷ÿ ýöí ÿðçèíäÿ ÷àõíàøìàéà äöøìöø êè÷èê øÿùÿðèìèçèí âÿçèééÿòèíè òÿñÿââöð åäèí. Åëÿ áèë ùÿìèøÿ ñîéóããàíëû îëìóø ñàüëàì áèð àäàì áèðäÿí-áèðÿ úîøóá- ãàéíàìàüà áàøëàìûøäû. Èø î éåðÿ ýÿëèá ÷àòäû êè, Ðàíñäîã àýåíòëèéè (õÿáÿðëÿð, ñÿíÿäëÿð, ùÿð úöð ìÿñÿëÿ áàðÿäÿ ìÿ’ëóìàò âåðÿí áöðî) þçöíöí ðàäèî õÿáÿðëÿðèíäÿ ìÿ’ëóìàò âåðäè êè, òÿêúÿ àïðåë àéûíûí 25-äÿ àëòû ìèí èêè éöç îòóç áèð ñè÷îâóë þëöñö òîïëàíûá âÿ éàíäûðûëûá. Øÿùÿðèí âÿçèééÿòè ùàããûíäà àéäûí òÿñÿââöð âåðÿí áó ðÿãÿì ÿùàëèíèí ùÿéÿúàíûíû áèð àç äà àðòûðäû. Èíäèéÿ ãÿäÿð øèêàéÿòëÿíèðäèëÿð êè, øÿùÿðäÿ èéðÿíú áèð ùàäèñÿ áàø âåðèð. Èíäè èñÿ àíëàéûðäûëàð êè, íÿ ýÿëÿúÿéè, íÿ äÿ ìÿíøÿè ìÿ’ëóì îëàí áó áó ãåéðè-àäè ÿùâàëàòäà íÿ èñÿ ùÿäÿëÿéèúè áèð úÿùÿò äÿ âàð. Òÿêúÿ ñèíÿýèðëèéÿ òóòóëìóø ãîúà èñïàí, ÿëëÿðèíè îâóøäóðà-îâóøäóðà, ñåâèíúÿê áèð ñÿñëÿ åëÿ ùåé äåéèðäè: “Ùÿ, ÷ûõûðëàð, ñè÷îâóëëàð ÷ûõûðëàð. Àïðåëèí 28-äÿ Ðàíñäîã ìÿ’ëóìàò âåðäè êè, òÿõìèíÿí ñÿêêèç ìèí ñè÷îâóë þëöñö éûüûëûá. ×àøüûíëûã øÿùÿðè áöðöäö. úàìààò úèääè òÿäáèð ýþðöëìÿñèíè òÿëÿá åäèð, ðÿùáÿðëèéè ýöíàùëàíäûðûðäû. Äÿíèç ñàùèëèíäÿêè åâëÿðäÿ éàøàéàíëàðûí áÿ’çèëÿðè èñÿ, ÷ÿêèëèá, äÿíèçäÿ éàøàìàã èñòÿäèêëÿðèíè ñþéëÿéèðäèëÿð. Àììà åðòÿñè ýöí ìÿ’ëóìàò àýåíòëèéè õÿáÿð âåðäè êè, âÿçèééÿò ãÿôèëäÿí äÿéèøèá, ñàíèòàðèéà èäàðÿñè ýöí ÿðçèíäÿ õåéëè àç úÿñÿä òîïëàéûá. Øÿùÿð ðàùàò íÿôÿñ àëäû. Àììà åëÿ ùÿìÿí ýöí ýöíîðòà ÷àüû Ðéþ ìàøûíûíû åâèí ãàðøûñûíäà ñàõëàéàíäà ýþðäö êè, åâ õèäìÿò÷èñè èðÿëèêè òèíäÿí ÷ûõûá, àüûð àääûìëàðëà ýÿëèð. Êèøèíèí áàøû ñàëëàã, ãîëëàðû âÿ ãû÷ëàðû àðàëû, àääûìëàðû íèçàìñûç èäè. Ãîúà õèäìÿò÷è, áèð êåøèøèí ãîëóíà ýèðìèøäè, ùÿêèì êåøèøè äÿ òàíûéûðäû. Áó àäàì êåøèø Ïàíåëó èäè, ÷îõ ãàáèëèééÿòëè âÿ ìöáàðèç áèð äèí õàäèìè êèìè ùþðìÿò ãàçàíìûøäû. Äèíÿ áèýàíÿ îëàíëàð äà îíà ðÿüáÿò áÿñëÿéèðäèëÿð. Ùÿêèì äàéàíûá, îíëàðû ýþçëÿäè. Ãîúà Ìèøåëèí ýþçëÿðè ïàðûëòûëû, íÿôÿñè õûøûëòûëû èäè. Êèøè þçöíö ïèñ ùèññ åëÿéèá, ùàâàäà ýÿçèíìÿéÿ ÷ûõûáìûø. Àììà áîéíóíóí, ãîëòóãàëòû âÿçèëÿðèíèí âÿ íàçèê éåðèíèí äþçöëìÿç àüðûñûíäàí ýåðè ãàéûòìàëû îëóá âÿ ãàéûäà áèëìÿê ö÷öí êåøèø Ïàíåëóäàí êþìÿê èñòÿéèá. –Âÿçèëÿðèì øèøèá, –äåéÿ ãîúà äèëëÿíäè. –Éÿãèí íÿ âàõòñà ýöúÿ äöøìöøÿì. Ùÿêèì ÿëèíè ìàøûíûí ãàïûñûíäàí óçàäûá, Ìèøåëèí îíà òÿðÿô ÿéèëìèø áîéíóíó éîõëàäû. Áàðìàãëàðû àüàú äöéöíöíÿ îõøàéàí áèð øèøÿ òîõóíäó. –Ýåäèí, éàòûí éåðèíèçäÿ, ãûçäûðìàíûçû þë÷öí, ýöíîðòàäàí ñîíðà ñèçÿ áàø ÷ÿêÿðÿì. Åâ õèäìÿò÷èñè ýåäÿíäÿí ñîíðà Ðéþ êåøèø Ïàíåëóäàí ñè÷îâóëóí ÿùâàëàòû áàðÿäÿ íÿ ôèêèðëÿøäèéèíè ñîðóøäó. –Ùÿ! Çÿííèìúÿ åïèäåìèéàäûð, –äåéÿ êåøèø úàâàá âåðäè âÿ ýèðäÿ åéíÿêëÿðè àðõàñûíäà ýþçëÿðè ýöëäö. Íàùàðäàí ñîíðà Ðéþ àðâàäûíûí ñàüëàìëûã åâèíäÿí ýþíäÿðäèéè òåëåãðàìû éåíèäÿí îõóéóðäó êè, òåëåôîí çÿíý ÷àëäû. Çÿíý åäÿí îíóí êå÷ìèø õÿñòÿëÿðèíäÿí áèðè, áÿëÿäèééÿ èäàðÿñèíèí èø÷èñè èäè. Áó êèøè óçóí ìöääÿò öðÿê äàìàðûíûí ñûõûëìàñûíäàí ÿçàá ÷ÿêìèøäè âÿ êàñûá îëäóüóíà Ðéþ îíó ïóëñóç ìöàëèúÿ åëÿìèøäè. Î äåéèðäè: –Áÿëè, éàõøû êè, éàäûíûçäà ãàëìûøàì. Èíäè ñþùáÿò áàøãà àäàì ùàããûíäàäûð. Òåç áóðà ýÿëèí, ãîíøóìà íÿ èñÿ îëóá. Êèøè òþâøöéÿ-òþâøöéÿ äàíûøûðäû. Ðéþíöí éàäûíà åâ õèäìÿò÷èñè äöøäö, ôèêèðëÿøäè êè, ñîíðà îíà äà áàø ÷ÿêÿð. Áèð íå÷ÿ äÿãèãÿ ñîíðà î ìÿðêÿçäÿí êÿíàðäà, Ôåäùåðá êö÷ÿñèíäÿêè àë÷àã áèð åâèí ãàïûñûíäàí êå÷äè. Òÿçÿ ðÿíýëÿíìèø âÿ èé âåðÿí ïèëëÿêÿíèí éàðûñûíäà îíó ãàðøûëàìàüà  8 äöøÿí áÿëÿäèééÿ õèäìÿò÷èñè Æîçåô Ãðàíëà ýþðöøäö. Ãðàí òÿõìèíÿí ÿëëè éàøëû, ñàðûáûü, óúàáîé, äîíãàáåë, àðûã áèð êèøè èäè. Î Ðéþíöí ãàðøûñûíà ÷ûõäû: –Èíäè âÿçèééÿò éàõøûäûð, áèð àç ÿââÿë åëÿ áèëèðäèì êè, úàí âåðèð. Î, àüçûíû éàéëûãëà þðòìöøäö. Áèíàíûí èêèíúè âÿ àõûðûíúû ìÿðòÿáÿñèíäÿ ñîë òÿðÿôäÿéè ãàïûíûí öñòöíÿ ãûðìûçû òÿáàøèðëÿ éàçûëìûøäû: “Áóéóðóí è÷ÿðè, ìÿí þçöìö àñìûøàì. Îíëàð è÷ÿðè ýèðäèëÿð. Éûõûëìûø áèð ñòóëóí öñòöíäÿí êÿíäèð ñàëëàíûðäû. Ìàñà îòàüûí êöíúöíÿ ÷ÿêèëìèøäè. êÿíäèð ùàâàäà éåëëÿíèðäè. –Îíó êÿíäèðäÿí âàõòûíäà ãóðòàðìûøàì, –Ãðàí ñàäÿ äèëëÿ äàíûøñà äà, äèðÿíÿ-äèðÿíÿ ñþçöíÿ äàâàì åëÿäè. –Ãàïûäàí ÷ûõàíäà ñÿñ åøèòäèì. Ñîíðà ãàïûíûí öñòöíäÿ áó éàçûíû îõóéàíäà, áèëìèðÿì íåúÿ èçàù åëÿéèì, ÿââÿë ôèêèðëÿøäèì êè, çàðàôàòëà éàçûëûá. Ñîíðà èñÿ ãÿðèáÿ, äåìÿê îëàð êè, ãåéðè-àäè áèð èíèëòè åøèòäèì. –Î, áàøûíû ãàøûéà-ãàøûéà äåäè: – Çÿííèìúÿ, áîüàçû êÿíäèðÿ êå÷èðèá, ñàëëàíìàã ÿçàáëû èøäèð. Ìÿ’ëóì ìÿñÿëÿäèð êè, áåëÿ àíäà ÷þëäÿ äàéàíûá ýþçëÿìÿê îëìàçäû âÿ ìÿí è÷ÿðè òÿëÿñäèì. Îíëàð áàøãà áèð ãàïûíû èòÿëÿéèá, ãîíøó îòàüà êå÷äèëÿð. Îòàüûí þçö èøûãëû, äþøÿíÿúÿéè èñÿ êàñûá èäè. Ãûñàáîé, ýîíáóë áèð êèøè äÿìèð ÷àðïàéûäà óçàíìûøäû. Î äÿðèíäÿí íÿôÿñ àëà-àëà ãûçàðìûø ýþçëÿðèíè è÷ÿðè ýèðÿíëÿðÿ çèëëÿäè. Ùÿêèì äàéàíäû. Îíà åëÿ ýÿëäè êè, êèøèíèí õûðûëòûñû àðà âåðÿíäÿ îòàãäà ñè÷îâóëóí úèâèëòèñè åøèäèëèð. îòàüûí êöíúëÿðèíÿ äèããÿòëÿ áàõàíäàí ñîíðà Ðéþ õÿñòÿéÿ òÿðÿô ýÿëäè. Êèøè íÿ ÷îõ ùöíäöðäÿí éûõûëìûø, íÿ äÿ àüûð çÿäÿ àëìûøäû, áîüàç äàìàðëàðû êÿíäèðÿ òàá ýÿòèðìèøäè. Àììà ùÿð ùàëäà áèð àç áîüóëìà ãàëìûøäû. Êàðäèîãðàììà ÷ûõàðìàã ëàçûì èäè. Ùÿêèì êàíôîðà èéíÿñèíè âóðóá, äåäè êè, áèð íå÷ÿ ýöíÿ ùÿð øåé ãàéäàñûíà äöøÿúÿê. –Ñàü îëóí, ùÿêèì. –Êèøè õûðûëòûëû ñÿñëÿ òÿøÿêêöð åëÿäè. Ðéþ Ãðàíäàí ïîëèñ èäàðÿñèíÿ õÿáÿð âåðèá-âåðìÿäèéèíè ñîðóøàíäà Ãðàí ÷àøüûí-÷àøüûí úàâàá âåðäè: –Éîõ, äåìÿìèøÿì, éîõ... Ìÿí ôèêèðëÿøäèì êè, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë... –Äöç ôèêèðëÿøìèñèíèç. –Ðéþ îíóí ñþçöíö êÿñäè. –Ìÿí þçöì õÿáÿð âåðÿðÿì. Áó âàõò õÿñòÿ ùÿðÿêÿòÿ ýÿëäè, äèðñÿêëÿíèá îòóðäó, å’òèðàç åäèá áèëäèðäè êè, õÿáÿð âåðìÿéèíÿ äÿéìÿç. –Ñàêèò îëóí. –Ðéþ îíó àðõàéûíëàøäûðìàã èñòÿäè. –Áóðàäà åëÿ áèð øåé éîõäóð. Ìÿñÿëÿ áóíäàäûð êè, ìÿí õÿáÿð âåðìÿéÿ áîðúëóéàì. –Àù!–äåéèá, õÿñòÿ éåðèíÿ óçàíäû. Ñîíðà ãûñà ùû÷ãûðûãëàðëà àüëàìàüà áàøëàäû. Áàéàãäàí êÿíàðäà äóðóá, áûüûíû äèäèøäèðÿí Ãðàí ÷àðïàéûéà éàíàøäû: –Éàõøû, úÿíàá Êîòàð. Áàøà äöøìÿê ëàçûìäûð êè, ùÿêèì áó èøäÿ ìÿñ’óëèééÿò äàøûéûð. Ìÿñÿëÿí, åëÿ áèðäÿí àüëûíûçà ýÿëäè êè, òÿçÿäÿí áåëÿ åäÿñèíèç... Êîòòàð ýþç éàøû òþêÿ-òþêÿ äåäè êè, äàùà áåëÿ èø ýþðìÿéÿúÿê, áó äà áèð àüûëñûçëûã èäè, èíäè èñÿ èñòÿéè áóäóð: îíäàí ÿë ÷ÿêñèíëÿð. Ðéþ îíà äÿðìàí éàçäû âÿ ñîíðà äåäè: –Éàõøû, ðàçûëàøäûã. Õÿáÿð âåðìÿðÿì, èêè-ö÷ ýöíäÿí ñîíðà ñèçÿ áàø ÷ÿêÿðÿì. Áèð äÿ áåëÿ ñÿôåùëèê åòìÿéèí. Ïèëëÿêÿíè äöøÿíäÿ ùÿêèì Ãðàíà äåäè êè, î ïîëèñÿ õÿáÿð âåðÿúÿê, àììà ðÿèñäÿí õàùèø åäÿúÿê êè, èñòèíòàã ö÷öí èêè ýöí ñîíðà ýÿëñèí. Ñîíðà ÿëàâÿ åòäè: –Áó ýåúÿ îíó íÿçàðÿòäÿ ñàõëàìàã ëàçûìäûð. Àèëÿñè âàðìû? –Àèëÿñèíè òàíûìûðàì. Àììà ìÿí þçöì îíà êåøèê ÷ÿêÿðÿì. –Ñîíðà î ÷èéèíëÿðèíè ÷ÿêäè: –Äöçöíÿ ãàëñà, ùå÷ äåéÿ áèëìÿðÿì êè, îíóí þçöíö òàíûéûðàì. Àììà ýÿðÿê äàð àéàãäà áèðè- áèðèìèçÿ êþìÿê åäÿê. Ùÿéÿòÿ äöøÿíäÿ Ðéþ êöíú-áóúàüà íÿçÿð ñàëàíäàí ñîíðà Ãðàíäàí ñîðóøäó êè, ìÿùÿëëÿäÿ ñè÷îâóëëàð òàìàì éîõà ÷ûõûáìû? Áÿëÿäèééÿ õèäìÿò÷èñè äÿãèã áèð øåé áèëìèðäè. Äîüðóäóð, îíà áó ìÿñÿëÿ áàðÿäÿ äàíûøìûøäûëàð, àììà î, ìÿùÿëëÿ ñþùáÿòëÿðèíÿ ìÿùÿë ãîéìóðäó. –Ìÿíèì áàøãà ãàéüûëàðûì âàð, –äåäè. Ðéþ îíóí ÿëèíè ñûõäû. Ùÿêèì àðâàäûíà ìÿêòóá éàçìàçäàí ÿââÿë åâ õèäìÿò÷èñèíÿ áàø ÷ÿêìÿéÿ òÿëÿñèðäè. Àõøàì ãÿçåòëÿðèíè ñàòàíëàð ãûøãûðûøûðäûëàð êè, ñè÷îâóë áàñãûíû äàéàíûá. Ðéþ åâ õèäìÿò÷èñèíèí åâèíÿ ýèðÿíäÿ ýþðäö êè, êèøè áèð ÿëè èëÿ ãàðíûíû, î áèðè ÿëè èëÿ áîéíóíó òóòàðàã, ÷àðïàéûäàí àøàüû ñàëëàíûá, ýöú âåðÿ-âåðÿ éåðäÿêè ëÿéÿíÿ ãûðìûçû áèð ìàéå ãóñóð. Õåéëè ãóñàíäàí ñîíðà õèäìÿò÷è òÿíýíÿôÿñ, áèðòÿùÿð äèêÿëèá, éåðèíäÿ óçàíäû. Ãûçäûðìàñû îòóç äîããóç éàðûì èäè, áÿäÿíèíäÿêè øèøëÿð õåéëè áþéöìöøäö, áþéðöíäÿêè èêè ãàðà ëÿêÿ ýåòäèêúÿ àðòûðäû. Êèøè äàõèëè àüðûëàðäàí øèêàéÿòëÿíèðäè: –È÷èì éàíûð, áó çèáèë ìÿíè éàíäûðûð.  9 Î ñþçëÿðè òàì äåéÿ áèëìèð, áàø àüðûñûíäàí éàøàðìûø âÿ ýèðäÿëÿøìèø ýþçëÿðèíè ùÿêèìÿ òÿðÿô áèðòÿùÿð ÷åâèðèðäè. Ùÿêèì ñóñóá äóðìóøäó. Åâ õèäìÿò÷èñèíèí àðâàäû îíà éàíàøûá, êÿäÿðëè ñÿñëÿ ñîðóøäó: –Áó íÿ õÿñòÿëèêäèð? –Íÿ èñÿ áèð õÿñòÿëèêäèð. Ùÿëÿ áèð ñþç äåéÿ áèëìÿðÿì. Àõøàìà ãÿäÿð ïÿùðèç ñàõëàäûí âÿ ìÿ’äÿñèíè òÿìèçëÿéèí. ×îõëó ñó âåðèí, è÷ñèí. Åëÿ ÿñëèíäÿ åâ õèäìÿò÷èñè ñóñóçëóãäàí éàíûðäû. Åâÿ ãàéûäàí êèìè Ðéþ øÿùÿðèí ÿí òàíûíìûø ùÿêèìëÿðèíäÿí áèðè Ðèøàðà çÿíý âóðäó. Ùÿìêàðû îíóí ñóàëûíà áåëÿ úàâàá âåðäè: –Éîõ, ìÿí ùÿëÿëèê åëÿ áèð ãåéðè-àäè ùàë ýþðìÿìèøÿì. –Éöêñÿê ùÿðàðÿòëè âÿ äàõèëè éàíüûëàðäàí øèêàéÿòëÿíÿí õÿñòÿíèç éîõäóð? –Ùÿ, âàð, èêè íÿôÿð áÿäÿíëÿðèíäÿêè øèøëÿðèí éàíüûëû àüðûëàðûíäàí øèêàéÿòëÿíèð. –Ãåéðè-àäè ùàëà áÿíçÿéèð? –Ùì... Áèëèðñèíèçìè, àäè ùàë áåëÿäèð êè... Àõøàì öñòö åâ õèäìÿò÷èñè ñàéûãëàéûð, ãûðõ äÿðÿúÿ ãûçäûðìà è÷èíäÿ ñè÷îâóëëàðäàí øèêàéÿòëÿíèðäè. Ðéþ èñòÿäè øèøëÿðäÿí áèðèíè éîõëàñûí. Õÿñòÿ àüðûäàí “Àù, ÿúëàôëàð! äåéÿ áàüûðäû. Øèøëÿð äàùà äà áþéöìöø, áÿðêèìèø, äàìàð-äàìàð îëìóøäóëàð. Õÿñòÿíèí àðâàäû áàøûíû èòèðìèøäè. Ùÿêèì îíà äåäè: –Îíó ýþçäÿí ãîéìàéûí. Âÿçèééÿòè àüûðëàøñà, ìÿíÿ õÿáÿð âåðèí. Åðòÿñè ýöí, àïðåëèí 30-äà, ìàâè, íÿìëè ñÿìàäà èëûã áèð ìåù îéíàéûðäû. Êöëÿê øÿùÿðèí óçàã ÿòðàôëàðûíäàí ýöë-÷è÷ÿê ÿòðè ýÿòèðèðäè. Ñÿùÿð òåçäÿí êö÷ÿäÿí ýÿëÿí ñÿñëÿð äÿ ùÿìèøÿêèíäÿí øÿí âÿ úàíëû èäè. Áèð ùÿôòÿ ÿðçèíäÿ áàøûíà ýÿëìèø àíëàøûëìàç ÿùâàëàòäàí éàõà ãóðòàðìûø áàëàúà øÿùÿðèìèç ö÷öí áó ýöí éåíè áèð ýöí èäè. Àðâàäûíäàí ìÿêòóá àëûá, àðõàéûíëàøìûø ùÿêèì äÿ åâ õèäìÿò÷èñèíèí ìÿíçèëèíÿ äöøÿíäÿ þçöíö ýöìðàù ùèññ åäèðäè. Åëÿ õÿñòÿíèí ãûçäûðìàñû äà ñÿùÿð îòóç ñÿêêèç äÿðÿúÿéÿ åíìèøäè. –Âÿçèééÿò äöçÿëèð, åëÿìè ùÿêèì? –äåéÿ õèäìÿò÷èíèí àðâàäû ñîðóøäó. –Ýþçëÿéÿê, ýþðÿê íÿ îëóð. Àììà ýöíîðòà ÷àüû õÿñòÿíèí ãûçäûðìàñû ãÿôèëäÿí ãûðõ äÿðÿúÿéÿ ãàëõäû, î àðà âåðìÿäÿí ñàéûãëàìàüà âÿ ãóñìàüà áàøëàäû. Øèøëÿðèí àüðûñû äàùà äà àðòìûøäû âÿ åëÿ áèë åâ õèäìÿò÷èñè áîüàçûíû óçàäûá, ìöìêöí ãÿäÿð áàøûíû áÿäíèíäÿí àðàëû ñàõëàìàüà ÷àëûøûðäû. Àðâàäû ÷àðïàéûíûí àéàã òÿðÿôèíäÿ îòóðóá, éîðüàíûí öñòöíäÿí ÿëèíè åùòèéàòëà ÿðèíèí àéàãëàðû öñòöíÿ ãîéìóøäó. Î, ùÿêèìèí öçöíÿ áàõûðäû. Ùÿêèì äåäè: –Ãóëàã àñûí, ýÿðÿê îíó àéðû àéðû éåðäÿ òÿê ñàõëàéàã âÿ ôÿðäè ìöàëèúÿéÿ êå÷ÿê. Èíäè õÿñòÿõàíàéà çÿíý åäÿðÿì, òÿ’úèëè éàðäûì ìàøûíû èëÿ àïàðàðûã. Èêè ñààò ñîíðà òÿ’úèëè éàðäûì ìàøûíûíäà ùÿêèìëÿ àðâàä ÿéèëèá õÿñòÿéÿ áàõûðäûëàð. Õÿñòÿíèí ÿðï áàüëàìûø àüçûíäàí êÿñèê-êÿñèê “Ñè÷îâóëëàð! ñþçö ó÷óðäó. Îíóí áóëàøûã äîäàãëàðû ýþéÿðìèø, ýþç ãàïàãëàðû éóìóëìóøäó, øèøäÿí ñûõûëìûø íÿôÿñè ãûñà âÿ õûðûëòûëû èäè. áÿäÿíè àñìà õÿðÿéèí äèáèíÿ åëÿ úóììóøäó êè, åëÿ áèë õÿðÿê îíóí öñòöíö þðòöá, éîõà ÷ûõàðìàã èñòÿéèð, éàõóä àøàüûäàí, éåðèí äÿðèíëèéèíäÿí ùàíñû áèð ãöââÿñÿ îíó þçöíÿ òÿðÿô äàðòûðäû. Åâ õèäìÿò÷èñè ýþçÿýþðöíìÿç, àüûð áèð éöêöí àëòûíäà áîüóëóðäó. Àðâàäû àüëàéûðäû: –Äåìÿëè, äàùà öìèä éîõäóð, ùÿêèì? Ðéþ áèð àç ñóñóá: –Î þëäö, –äåäè. *** Åâ õèäìÿò÷èñèíèí þëöìö, äåìÿê îëàð êè, ãÿðèáÿ, àíëàøûëìàç áèð äþâðÿ ñîí ãîéäó âÿ éåíè, äàùà ÷ÿòèí áèð äþâð áàøëàäû. Áó éåíè äþâðäÿ òÿÿúúöá âÿ àíëàøûëìàçëûãëàð éàâàø-éàâàø ùÿéÿúàí âÿ âÿ ãîðõóéà ÷åâðèëäè. Øÿùÿðèìèçèí ÿùàëèñè âÿçèééÿòè ýþðöá, àíëàñàëàð äà, ùå÷ àüûëëàðûíà ýÿòèðÿ áèëìèðäèëÿð êè, òàëå áèçèì áàëàúà øÿùÿðìèçè ñè÷îâóëëàðûí ýöíÿãàðøûäà ãûðûëäûüû âÿ åâ õèäìÿò÷èëÿðèíèí ãÿðèáÿ õÿñòÿëèêäÿí þëäöéö áèð ýóøÿéÿ ÷åâèðèá. Áó ìÿñÿëÿäÿ îíëàð ñÿùâ åäèðäèëÿð âÿ ôèêèðëÿðè äÿéèøìÿëè èäè. ßýÿð ÿùâàëàò èíäèéÿ ãÿäÿð îëìóøëàðëà áèòñÿéäè, îíëàð éåíÿ äÿ ÿââÿëêè àäÿò-ÿí’ÿíÿëÿðè èëÿ éàøàìàüà áàøëàéàúàãäûëàð. Èø åëÿ ýÿòèðäè êè, øÿùÿðèí åâ õèäìÿò÷èëÿðè äÿ, âàðëû ñàêèíëÿðè äÿ úÿíàá Ìèøåëèí ýåòäèéè éîëëà ùÿéàòäàí ýåòìÿéÿ áàøëàäûëàð. Åëÿ ùÿìèí âàõòäàí äà ãîðõó âÿ ùÿéÿúàí øÿùÿðè áöðöäö. Òÿçÿ ÿùâàëàòëàðûí ýåíèø òÿñâèðèíÿ áàøëàìàçäàí ÿââÿë ùåêàéÿò÷è ìÿñëÿùÿò áèëèð êè, áèð àç ÿââÿëêè ÿùâàëàòëàð ùàããûíäà áàøãà áèð øàùèäèí ôèêðèíè äÿ áèëÿê. Ñþùáÿòèí ÿââÿëèíäÿ àäûíû ÷ÿêäèéèìèç Æàí Òàðó Îðàí øÿùÿðèíÿ áèð íå÷ÿ ùÿôòÿ ÿââÿë ýÿëìèø âÿ ýÿëäèéè âàõòäàí äà  10 ìÿðêÿçäÿêè èðè ìåùìàíõàíàëàðäàí áèðèíäÿ éàøàéûðäû. Äàâðàíûøûíäàí ùèññ îëóíóðäó êè, þç ýÿëèðè èëÿ ñÿðáÿñò éàøàìàã èìêàíû âàð. Øÿùÿð úàìààòû îíà éàâàø-éàâàø þéðÿíìèøäè, ùå÷ êèìèí àüëûíà ýÿëìÿäè êè, îíóí ùàðàäàí âÿ íÿ ö÷öí ýÿëäèéè èëÿ ìàðàãëàíñûí. Îíà øÿùÿðèí áöòöí èúòèìàè éåðëÿðèíäÿ ðàñò ýÿëìÿê îëàðäû. Ëàï éàçûí ÿââÿëèíäÿí òåç-òåç ÷èìÿðëèéÿ ýåäèð âÿ öçìÿêäÿí ëÿççÿò àëûðäû. Ùÿìèøÿ ýöëöìñÿéÿí áó õåéèðõàù àäàì ùÿð úöð ÿéëÿíúÿéÿ ãîøóëóð, àììà ùå÷ áèðèíÿ àëóäÿ îëìóðäó. Îíóí áèðúÿ àäÿòè áÿëëè èäè: øÿùÿðèìèçäÿ ñàéúà ÷îõ îëàí èñïàí ðÿããàñ âÿ ìóñèãè÷èëÿðèíÿ òåç-òåç áàø ÷ÿêèðäè. Áèð ñþçëÿ, îíóí äà ýöíäÿëèéèíäÿ ùÿìÿí ÷ÿòèí ýöíëÿð áàðÿäÿ àðäûúûë ãåéäëÿð âàðäû. Áó ãåéäëÿðèí äÿ þçöíÿìÿõñóñ úÿùÿòëÿðè âàð âÿ ùèññ îëóíóð êè, ìöÿëëèô ùàäèñÿéÿ úèääè ÿùÿìèééÿò âåðìÿéèá. Èëê áàõûøäà àäàìà åëÿ ýèëèð êè, Òàðó ùàäèñÿëÿðÿ çÿððÿáèíèí òÿðñ öçö, óçàã ýþñòÿðÿí òÿðÿôè èëÿ áàõûá. Ãÿðÿç êè, òàðèõè îëìàéàí áèð ÿùâàëàòûí òàðèõèíè éàçìàüà ÷àëûøûá. Áó úÿùÿòÿ àäàì òÿÿññöôëÿíèð, ùÿì äÿ ôèêèðëÿøèðñÿí êè, ìöÿëëèô ùèññèééàòñûç àäàìäûð. Àììà ãåéä äÿôòÿðèíäÿ ùÿìÿí äþâðÿ àèä åëÿ éàçûëàð âàð êè, ÿùÿìèééÿòñèç ñàéûëñà äà, õûðäà òÿôñèëàòëàðà âÿ ãÿðèáÿëèéèíÿ ýþðÿ ìöÿëëèô ùàããûíäà òÿëÿñèê ôèêèð ñþéëÿìÿéÿ ìàíå îëóð. Æàí Òàðóíóí èëê ãåéäëÿðè Îðàíà ýÿëäèéè âàõòäàí áàøëàéûð. Áó ãåéäëÿðäÿí äóéóëóð êè, î òÿáèÿòÿí éàðàøûãñûç áèð øÿùÿðÿ ýÿëìÿñèíäÿí ãÿðèáÿ áèð ðàçûëûã ùèññè èëÿ äàíûøûð. Øÿùÿð áÿëÿäèééÿ èäàðÿñèíèí áèíàñûíû áÿçÿéÿí èêè òóíú øèðè îëäóüó êèìè òÿñâèð åäèð, øÿùÿðèí àüàúñûç, áèíàëàðûí éàðàøûãñûç îëìàñû, øÿùÿðèí ñÿôåù áèð ïëàí öçðÿ òèêèëìÿñè áàðÿäÿ ùÿâÿñëÿ ñþùáÿò à÷ûð. Òàðó òðàìâàéäà âÿ êö÷ÿëÿðäÿ åøèòäèéè ñþùáÿòëÿðè äÿ ùå÷ áèð èçàùàò ÿëàâÿ åòìÿäÿí ãÿëÿìÿ àëìûøäû. Éàëíûç äàùà ñîíððà, Êàìï àäëû áèð íÿôÿð áàðÿäÿ åøèòäèéè ñþùáÿòè ãÿëÿìÿ àëàðêÿí ìöÿëëèô èçàùàò äà âåðèá. Òàðó èêè òðàìâàé íÿçàðÿò÷èñèíèí ñþùáÿòèíè åøèòìèøäè: “–Ñÿí Êàìïû òàíûéûðäûíìû? –Êàìïû? Óúàáîé, ãàðàáûü îüëàí? –Ùÿ, åëÿäèð. Éîëäÿéèøÿí èøëÿéèðäè. –Áÿëè, òàíûéûðäûì. –Ùÿ, êèøè þëöá. –Áàù, íÿ âàõò þëöá? –Ñè÷îâóë ÿùâàëàòûíäàí ñîíðà. –Èøÿ áàõ ùà! Íÿäÿí þëöá àõû? –Áèëìèðÿì, äåéÿñÿí, ãûçäûðìàäàí. Åëÿ þçö äÿ äþçöìëö àäàì äåéèëäè. Ãîëëàðûíûí àëòûíäàí éàðà ÷ûõàðûáìûø. Äþçÿ áèëìÿéèá, þëöá. –Êÿíàðäàí áàõàíäà ñàüëàì àäàìà îõøàéûðäû. –Éîõ, úèéÿðëÿðè çÿèô èäè, þçö äÿ Îðôåîí îðêåñòðèíäÿ ìóñèãè÷è èäè. Þìðö áîéó ýöú âåðèá, òðóáà öôöðÿí àäàìûí úèéÿðè äþçìÿç. –Ùÿ, åëÿäèð, –äåéÿ èêèíúè íÿçàðÿò÷è ñþùáÿòÿ éåêóí âóðäó. Àäàìûí êè, úèéÿðè õÿñòÿ îëäó, ýÿðÿê òðóáà öôöðìÿñèí. Áèð íå÷ÿ ãåéääÿí ñîíðà Òàðó þç-þçöíÿ ñóàë âåðèð êè, íÿ ö÷öí Êàìï ñÿðôÿñèç áèð èøÿ ãîøóëóáþ, Îðôåîí îðêåñòðèíÿ éàçûëìûø âÿ ñÿùùÿòè èìêàí âåðìÿäèéè ùàëäà áàçàð ýöíö íöìàéèøëÿðèíäÿ ìóñèãè÷èëèê åäèðìèø. Áàøãà áèð ÿùâàëàò. Òàðóíóí ïÿíúÿðÿñè èëÿ öçáÿöçäÿêè åéâàí òåç-òåç áàø âåðÿí áó ùàäèñÿ èëÿ îíó ìàðàãëàíäûðûá. Òàðóíóí ïÿíúÿðÿñè éàíäàêû êþíäÿëÿí êö÷ÿéÿ à÷ûëûðìûø âÿ áó êö÷ÿíèí êþëýÿëèêëÿðèíäÿêè ïèøèêëÿð óçàíûá, ìöðýö âóðóðëàðìûø. Ùÿð ýöí íàùàðäàí ñîíðà áöòöí øÿùÿð èñòèíèí òÿ’ñèðèíäÿí ìöðýöëÿäèéè âàõò êö÷ÿíèí î öçöíäÿêè åéâàíà ãûñàáîé, ãîúà áèð êèøè ÷ûõàðìûø. Àü ñà÷ëàðû ñÿëèãÿ èëÿ äàðàíìûø, úèääè ýþðêÿìëè, øàõ ãàìÿòëè, ùÿðá÷èëÿð êèìè éûüúàì ýåéèìëè áó êèøè åéâàíäà äóðóá, “Ìèíå, ìèíå äåéÿ, àñòà âÿ ìöëàéèì ñÿñëÿ ïèøèêëÿðè ÷àüûðûðìûø. Ïèøèêëÿð èñÿ ÿââÿëúÿ éåðëÿðèíäÿí òÿðïÿíìÿäÿí éóõóäàí ñàðàëìûø ýþçëÿðèíè à÷ûá, îíà áàõàðëàðìûø. Êèøè êàüûç âÿðÿãëÿðèíè äîüðàéûð, àøàüûéà ñÿïÿëÿéèð, ïèøèêëÿð ó÷óøàí àü êÿïÿíÿêúèêëÿðëÿ ìàðàãëàíûð, êö÷ÿíèí îðòàñûíà ýÿëèð, ïÿíúÿëÿðèíè éåðÿ äöøÿí êàüûç ãûðûíòûëàðûíà òÿðÿô óçàäûðäûëàð. Åëÿ áó âàõò ãûñàáîé ãîúà ïèøèêëÿðè íèøàí àëûá, àøàüûéà òöïöðöð, ÿýÿð òöïöðúÿéè ïèøèêëÿðèí áèðèíèí öñòöíÿ äöøñÿ, ýöëöðìöø. Íÿùàéÿò, ùèññ îëóíóðäó êè, áó øÿùÿðèí òèúàðÿò÷è òÿáèÿòè, îíóí ýþðêÿìèíèí, èøýöçàðëûã âÿ ÿéëÿíúÿëÿðèíèí äÿ òèúàðÿò ìÿñÿëÿëÿðèíÿ õèäìÿò åòìÿñè Òàðóíó ìàðàãëàíäûðìûøäû. Áó ãÿðèáÿëèê (ýöíäÿëèêäÿ áó âÿçèééÿò “ãÿðèáÿëèê àäëàíäûðûëûá) Òàðóíóí õîøóíà ýÿëìèøäè âÿ î àõòàðäûüûíû òàïìûø àäàì êèìè ùÿéÿúàíà “Àõûð êè! èôàäÿñèíè äÿ èøëÿòìèøäè. Ñÿééàùûí ùÿìÿí äþâðÿ àèä ãåéäëÿðèíèí àíúàã áó éåðèíäÿ ôÿðäè úÿùÿòëÿð äóéóëóð. Áó ãåéäëÿðèí ìÿ’íàñûíû âÿ úèääèëèéèíè äÿ àéûðä åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Ìåùìàíõàíà ùåñàáäàðûíûí îòàãäà ñè÷îâóë þëöñö ýþðÿíäÿí ñîíðà ðÿãÿìëÿðè ñÿùâ ñàëìàñû ùàããûíäà ãåéäèíäÿí ñîíðà Òàðó áàøãà éàçûëàðûíäàí ôÿðãëè, ÷ÿòèí àíëàøûëàí áèð õÿòòëÿ éàçûá: “Ñóàë: âàõòû èòèðìÿìÿê ö÷öí íÿ åäÿñÿí? Úàâàá: âàõòûí ÷îõ  11 îëäóüóíó äóéàñàí. Èìêàíëàð: äèø ùÿêèìèíèí ãÿáóë îòàüûíäà, íàðàùàò áèð ñòóëäà ýöíëÿðëÿ îòóðóá, ýþçëÿéÿñÿí; áàçàð ýöíöíö ýöíîðòàäàí ñîíðà þç åéâàíûíäà êå÷èðÿñÿí; àíëàìàäûüûí äèëäÿ ìöùàçèðÿéÿ ãóëàã àñàñàí, ÿí óçàã âÿ ÿí íàðàùàò äÿìèð éîëó èëÿ ñÿéàùÿòÿ ÷ûõàñàí, þçö äÿ îòóðìàüà éåðèí îëìàéà; òàìàøà áèëåòè ö÷öí ñààòëàðëà íþâáÿéÿ äóðàñàí, àõûðäà äà áèëåò àëà áèëìÿéÿñÿí âÿ è. à. “Áåëÿ öñëóá âÿ ôèêèð ãàðûøûãëûüûíäàí ñîíðà ìöÿëëèô ãÿôèëäÿí øÿùÿðèìèçèí òðàìâàéëàðûíû, îíëàðûí éàðàøûãñûçëûüûíû, ðÿíýëÿðèíèí çþâãñöç âÿ è÷ÿðèëÿðèíèí íàòÿìèç îëìàñûíû òÿñâèð åòìÿéÿ áàøëàéûð âÿ ôèêðèíè “ÿ’ëàäûð ñþçö èëÿ áèòèðäèéèíäÿí áèð øåé àíëàìàã îëìóð. Ñè÷îâóë ÿùâàëàòû ùàããûíäà èñÿ Òàðóíóí ãåéäëÿðè áåëÿäèð: “Áó ýöí öçáÿöçäÿêè ãîúàíûí ÷àøãûí ýþðêÿìè âàð. Ïèøèêëÿð äàùà ýþðöíìöðëÿð. Êö÷ÿëÿðÿ ñÿïÿëÿíìèø ÷îõëó ñè÷îâóë þëöñöíÿ ýþðÿ ïèøèêëÿð éîõà ÷ûõûáëàð. Çÿííèìúÿ, ïèøèêëÿð þëö ñè÷îâóëó éåìèðëÿð. Éàäûìà ýÿëèð êè, ìÿíèì ïèøèêëÿðèì þëö ñè÷îâóëà èêðàùëà áàõûðäûëàð. Éÿãèí ïèøèêëÿð ãà÷ûá, çèðçÿìèëÿðÿ éûüûøûáëàð âÿ ãîúà îíëàðû ýþðìÿäèéèíäÿí ïÿðèøàí èäè. Ñà÷û ùÿìèøÿêè êèìè ñÿëèãÿëè äàðàíìàìûøäû, ãàìÿòè äÿ ÿââÿëêè êèìè øàõ äåéèëäè. Ùèññ îëóíóðäó êè, íèýàðàíäûð. Î åéâàíäà áèð àç äàéàíûá, è÷ÿðè ãàéûòäû. Àììà ãàéûòìàçäàí ÿââÿë áîø êö÷ÿéÿ òöïöðäö äÿ. Áó ýöí òðàìâàéäà ñè÷îâóë þëöñö òàïäûëàð. Òðàìâàé äàéàíäû. Ùå÷ êèì áàø ÷ûõàðà áèëìèðäè êè, ñè÷îâóë òðàìâàéà íåúÿ ýèðèá. Èêè-ö÷ ãàäûí òðàìâàéäàí äöøäö. Ñîíðà ñè÷îâóëó ÷þëÿ àòäûëàð. Òðàìâàé éîëà äöøäö. Ìåùìàíõàíàäà ýåúÿ íþâáÿò÷èñè èøëÿéÿí àáûðëû áèð êèøè ìÿíÿ äåäè êè, áó ñè÷îâóë ÿùâàëàòû íÿ èñÿ áèð áÿëà ýÿòèðÿúÿê. “Áèëèðñèíèçìè, ñè÷îâóëëàð ýÿìèíè òÿðê åäÿíäÿ... Ìÿí äÿ úàâàá âåðäèì êè, ñè÷îâóë âÿ ýÿìè ìÿñÿëÿñè ìÿ’ëóìäóð, àììà áó ÿùâàëàòûí øÿùÿðäÿ áàø âåðìÿñèíèí íÿòèúÿñèíè éîõëàéàí îëìàéûá. Êèøè ôèêðèíäÿí äþíìöðäö. Îíäà ìÿí ñîðóøäóì êè, ìÿñÿëÿí, íåúÿ áÿëà áàø âåðÿ áèëÿð? Î äà áèð øåé áèëìèðäè êè, ÷öíêè ýÿëÿí áÿëàíû ÿââÿëúÿäÿí ýþðìÿê îëìóð. Àììà î áèëäèðäè êè, åëÿ çÿëçÿëÿ äÿ ýþçëÿìÿê îëàð. Ìÿí îíóí ôèêðèíÿ øÿðèê îëàíäà, áÿñ íÿéÿ ýþðÿ ãîðõìàäûüûìû ñîðóøäó. Îíäà ìÿí áåëÿ úàâàá âåðäèì: Ìÿíè àíúàã ìÿ’íÿâè ðàùàòëûã ìàðàãëàíäûðûð. Êèøè ìÿíè éàõøû áàøà äöøäö. Ìåùìàíõàíàíûí ðåñòîðàíûíäà ìàðàãëû áèð àèëÿ ýþðöðÿì. Àèëÿ áàø÷ûñû äèê éàõàëûãëû ãàðà êîñòéóì ýåéìèø óúàáîé, àðûã áèð êèøèäèð. Áàøûíûí îðòàñû äàçäûð, éàíëàðäà èñÿ èêè ÷ÿíýÿ áîç òöêö âàð. Áèð úöò õûðäà âÿ ñÿðò ýþçëÿðè, íàçèê áóðíó âÿ ñàëëàã äîäàãëàðû êèøèíèí òÿ’ëèì-òÿðáèéÿ ýþðìöø éàïàëàã ãóøóíà îõøàäûð. Î ðåñòîðàíûí ãàïûñûíà áèðèíúè ÷àòûð, êÿíàðà ÷ÿêèëèð, ãàðà ñè÷àíà îõøàéàí àðâàäûíû èðÿëè áóðàõûð, ñîíðà äàáàíëàðûíû éåðÿ äþéÿ-äþéÿ þçö è÷ÿðè êå÷èð, äàùà ñîíðà èñÿ òÿ’ëèì àëìûø êö÷öêëÿð êèìè ýåéèíäèðèëìèø áàëàúà áèð îüëàíëà áèð ãûçúûüàç ýÿëèðëÿð. Î ñòîëà ÷àòûð, ýþçëÿéèð êè, ÿââÿë àðâàäû îòóðñóí, ñîíðà þçö îòóðóð âÿ íÿùàéÿò, áàëàúàëàð þç ñòóëëàðûíà ÷þêöðëÿð. Î, àðâàäûíû íÿçàêÿòëÿ àúûëàéûð, âàðèñëÿðèíÿ ñÿðò ñþçëÿðëÿ ìöðàúèÿò åäèðäè: –Íèêîë, ñÿí þçöíö îëäóãúà ïèñ àïàðûðñàí! Ãûçúûüàç àç ãàëûð àüëàñûí. Êèøèéÿ äÿ åëÿ áó ëàçûìäûð. Áó ñÿùÿð îüëàí ñè÷îâóë ÿùâàëàòûíà ýþðÿ ÷îõ ùÿéÿúàíëû èäè âÿ ìàñà àðõàñûíäà íÿ èñÿ äåìÿê èñòÿéèðäè. –Ôèëèï, ñöôðÿ áàøûíäà ñè÷îâóëäàí äàíûøìàçëàð. Áåëÿ ñþçö àüçûíà àëìàüû ñÿíÿ ãàäàüàí åäèðÿì. –Àòàíûç äöç äåéèð, –äåéÿ ãàðà ñè÷àí äèëëÿíäè. Êö÷öêëÿð áóðóíëàðûíû áîøãàáëàðûíà òÿðÿô ÿéäèëÿð, éàïàëàã èñÿ àðâàäûíûí ñþçëÿðèíäÿí ðàçû ãàëäûüûíû áèëäèðìÿê ö÷öí áàøûíû ìÿ’íàëû-ìÿ’íàëû éåëëÿäè. Áåëÿ èáðÿòàìèç ìèñàëà áàõìàéàðàã, øÿùÿðäÿ ñè÷îâóë ÿùâàëàòûíäàí äàíûøàíëàð ÷îõ èäè. Ãÿçåò äÿ èøÿ ãîøóëìóøäó. ßââÿëëÿð ìöõòÿëèô éàçûëàð äÿðú åäÿí éåðëè õÿáÿðëÿð áþëìÿñè èíäè àíúàã áÿëÿäèééÿ èäàðÿñèíè òÿíãèäëÿ ìÿøüóë èäè: áèçèì ðÿÿùáÿðëÿðèí ùå÷ àüëûíà ýÿëèðìè êè, áó ýÿìèðèúèëÿðèí èéëÿíìèø úÿñÿäëÿðè íåúÿ áÿëà ýÿòèðÿ áèëÿð?. Ìåùìàíõàíàíûí äèðåêòîðó äà àíúàã áó ìÿñÿëÿäÿí äàíûøûðäû. Îíóí þçöíäÿí ÷ûõìàüà ùàããû âàðäû. Àäëû-ñàíëû áèð ìåùìàíõàíàíûí ëèôòèíäÿí ñè÷îâóë úÿñÿäè òàïûëìàñû éàõøû ùàë äåéèëäè. Îíó ñàêèòëÿøäèðìÿê ö÷öí äåäèì: –Èíäè åëÿ ùàìû áó âÿçèééÿòäÿäèð. –Åëÿäèð, –äåéÿ î úàâàá âåðäè, –èíäè áèç äÿ îëìóøóã ùàìûíûí òàéû. Åëÿ úàìààòû íàðàùàò åëÿìÿéÿ áàøëàìûø ãÿðèáÿ ãûçäûðìà ùàããûíäà ñþùáÿòè äÿ îíäàí åøèòìèøäèì. Ìåùìàíõàíàäàêû õèäìÿò÷è ãàäûíëàðäàí áèðè äÿ ãûçäûðìàéà òóòóëìóøäó. –Ùÿð ùàëäà éîëóõóúó õÿñòÿëèê äåéèë, –äåéÿ î òÿëÿñèê ÿëàâÿ åëÿìèøäè. Ìÿí äÿ îíà úàâàá âåðäèì êè, ìÿíèì ö÷öí ôÿðãè éîõäóð. Äèðåêòîð äåäè: –Ùÿ! Ýþðöðÿì. Ñèç äÿ åëÿ ìÿíèì êèìè ôàòàëèñòñèíèç. ßñëèíäÿ ìÿí áåëÿ áèð ñþç äåìÿìèøäèì âÿ þçöì äÿ ôàòàëèñò äåéèëÿì. Äèðåêòîðà åëÿ áåëÿúÿ äÿ äåäèì...  12 Åëÿ ùÿìÿí äþâðäÿí áàøëàéàðàã Òàðóíóí ýöíäÿëèéèíäÿ ÿùàëèíè íèýàðàí ãîéìàüà áàøëàìûø ãÿðèáÿ ãûçäûðìà ùàããûíäà ÿòðàôëû ãåéäëÿð âàð. Ñè÷îâóëëàðûí éîõà ÷ûõìàñû èëÿ êö÷ÿéÿ ãàéûòìûø ïèøèêëÿðèí öñòöíÿ ùÿâÿñëÿ òöïöðìÿéÿ áàøëàìûø áàëàúà ãîúà áàðÿäÿ õûðäà ãåéääÿí ñîíðà Òàðó éàçûð êè, øÿùÿðäÿ îíà éàõûí àäàì ãûçäûðìàéà äöøìöø âÿ ÷îõó þëìöøäö. Òàðóíóí ãåéäëÿðè è÷èíäÿ ùÿêèì Ðéþíöí òÿñâèðèíè ëàï ðÿñìè ñÿíÿä êèìè ãÿáóë åòìÿê îëàð. Åëÿ ùåêàéÿò÷èíèí þçö äÿ ùÿìÿí òÿñâèðèí äÿãèã îëäóüóíó òÿñäèãëÿéèð. “Îòóç áåø éàøû îëàð. Îðòàáîéëó, åíëèêöðÿêäèð. Ñèôÿòè àç ãàëà äþðäêöíúäöð. Áàäàìû ýþçëÿðè òóòãóíäóð. Ñèíÿñè èðÿëè ÷ûõûá. Áóðíó äöç âÿ ÿòëèäèð. Ãûñà âóðóëìóø ãàðà ñà÷ëàðû âàð. Äàìàüû ýÿðèëìèø, ÿòëè äîäàãëàðû èñÿ àç ãàëà ùÿìèøÿ ñûõûëìûø îëóð. Äÿðèñèíèí ãûðìûçû, ñà÷ûíûí ãàðà îëìàñû, ùÿìèøÿ òóòãóí ðÿíýëè ïàëòàð ýåéìÿñè îíó Ñèúèëèéà êÿíäëèñèíÿ îõøàäûð âÿ áó ýþðêÿì îíà éàðàøûð. Éåðèøè èòèäèð. Åíèøëè ñÿêèëÿðäÿ äÿ éåðèøèíè äÿéèøìèð. Òåç-òåç éöíýöë ñû÷ðàéûøëàðëà öçáÿöç ñÿêèéÿ êå÷èð. Ìàøûí ñöðÿíäÿ ôèêðè äàüûíûã îëóð, èñòÿäèéè ñÿìòÿ äþíÿíäÿí õåéëè ñîíðà äà äþíìÿ èøûüûíû ñþíäöðìÿéè óíóäóð. Ùÿìèøÿ áàøûà÷ûã ýÿçèð. Áèëèêëè àäàìà îõøàéûð. Òàðóíóí õÿñòÿëèéÿ àèä ýþñòÿðäèéè ðÿãÿìëÿð äîüðó èäè. Ùÿêèì Ðéþ áó ìÿñÿëÿíè éàõøû áèëèðäè. Åâ õèäìÿò÷èñèíèí ìåéèäèíè èçîëéàòîðà ãîéàíäàí ñîíðà Ðèøàðà çÿíý åäèá, îíó ãûçäûðìàëû õÿñòÿëÿð ùàãäà ñîðüó-ñóàëà òóòìóøäó. –Áàø ÷ûõàðà áèëìèðÿì, –äåéÿ Ðèøàð úàâàá âåðìèøäè. Èêè íÿôÿð þëöá, áèðè õÿñòÿëÿíÿíäÿí ãûðõ ñÿêêèç ñààò ñîíðà, î áèðè èñÿ ö÷ ýöí ñîíðà. Èêèíúè õÿñòÿ àõûðûíúû ýöí ñÿùÿð àç ãàëà òàìàì ñàüëàì ýþðöíöðäö. –Áåëÿ òÿçÿ õÿñòÿëÿðèíèç îëàíäà ìÿíÿ õÿáÿð åäèí, –äåéÿ Ðéþ ñþùáÿòè ãóðòàðäû. Î, áàøãà áèð íå÷ÿ ùÿêèìÿ äÿ çÿíý åòäè. Þéðÿíäè êè, áèð íå÷ÿ ýöí ÿðçèíäÿ èéèðìèéÿ éàõûí àäàìäà åéíè ùàë áàø âåðèá âÿ ÷îõó þëöá. Ðéþ Îðàí øÿùÿðè ùÿêèìëÿðè ùÿìêàðëàð òÿøêèëàòû êàòèáè Ðèøàðà òàïøûðäû êè, éåíè õÿñòÿëÿðè èçîëéàòîðà ñàëñûíëàð. –Ìÿí íÿ åäÿ áèëÿðÿì? –Ðèøàð úàâàá âåðäè. –Ýÿðÿê áÿëÿäèééÿ èäàðÿñè áèð þë÷ö ýþòöðñöí. Áèð äÿ, ñèçÿ êèì äåéèá êè, éîëóõìà ãîðõóñó âàð? –Ìÿíÿ ùå÷ íÿ äåéÿí îëìàéûá, àììà áèëèðÿì êè, õÿñòÿëèéèí ÿëàìÿòëÿðè ãîðõóëóäóð. Ðèøàð ôèêèðëÿøèðäè êè, “î ìÿñ’óë àäàì äåéèë. ßëèíäÿí ýÿëÿí î îëàð êè, âÿçèééÿòè ðÿèñèíÿ äàíûøñûí. Åëÿ áåëÿúÿ ñþùáÿòëÿðèí óçàíäûüû âàõò ùàâà äà êîðëàíìûøäû. Åâ õèäìÿò÷èñè þëÿí ýöíöí åðòÿñè ñÿìàíû ãàðà áóëóä àëäû. Ýóð, ãûñà éàüûøëàð éàüäû. Ëåéñàí àðà âåðÿíäÿ èñòè êöëÿê ÿñèðäè. Äÿíèçèí äÿ ìàâè ðÿíýè áóëóäëó ñÿìà àëòûíäà öðÿê áóëàíäûðàí áîç, ýöìöøö ðÿíýÿ ÷åâðèëìèøäè. Áó áàùàðûí ðöòóáÿòëè ýöíëÿðè éàéûí ãûçìàð ýöíëÿðèíäÿí äÿ àüûð êå÷èðäè. Äàüÿòÿéè äöçÿíäÿ òèêèëìèø, äÿíèçè ëàï àç ýþðÿí øÿùÿðäÿ ùàâà áþüàíàã èäè. Óçóí, ñóâàãëû äèâàðëàð, âèòðèíëÿðèíè òîç áàñìûø êö÷ÿëÿð, áóëàøûã ñàðû ðÿíýëè òðàìâàéëàð àðàñûíäà, àäàìà åëÿ ýÿëèðäè êè, ñÿìà áèð çèíäàí þðòöéöäöð. Òÿêúÿ Ðéþíöí ñèíÿýèð ãîúà õÿñòÿñè ùàâàäàí ëÿççÿò àëûð, ñåâèíèðäè. –Ùÿ, ùàâà ãûçûð, –äåéèðäè. –Áåëÿ ùàâà áðîíõëàðà õåéèðäèð. Ùàâà äîüðóäàí äà ãûçûðäû. Àììà áó èñòèëèê äÿ ãûçäûðìà êèìè ãàëõûðäû. Êîòàðûí þçöíö þëäöðìÿê úÿùäè áàðÿäÿ èñòèíòàãäà èøòèðàê åòìÿê ö÷öí ñÿùÿð Ôåäùåðá êö÷ÿñèíÿ ýåäÿíäÿ Ðéþ ôèêèðëÿøèðäè êè, áöòöí øÿùÿð ãûçäûðìà è÷èíäÿäèð. Àììà áó ôèêðè èëÿ þçö äÿ ðàçûëàøà áèëìèðäè. Ýöìàí åäèðäè êè, áåëÿ ôèêèðëÿð éîðüóíëóã âÿ íèýàðàí÷ûëûãäàí éàðàíûð, èìêàí òàïûá ôèêèðëÿðèíè ãàéäàéà ñàëìàëûäûð. Î, åâÿ ÷àòàíäà ïîëèñ êîìèññàðû ùÿëÿ ýÿëìÿìèøäè. Ãðàí ýèðÿúÿêäÿ ýþçëÿéèðäè. Îíëàð ãÿðàðà àëäûëàð êè, Ãðàíûí ìÿíçèëèíäÿ ãàïûíû à÷ûã ãîéóá, ýþçëÿñèíëÿð. Áÿëÿäèééÿ èø÷èñè èêè îòàãëû, ñåéðÿê äþøÿíÿúÿêëè áèð ìÿíçèëäÿ éàøàéûðäû. Ìÿíçèëäÿ ýþçÿ äÿéÿí èêè ÿøéà âàðäû; áèðè öñòöíÿ èêè-ö÷ ëöüÿò éûüûëìûø àü ðÿíýëè êèòàá ðÿôè, î áèðè èñÿ àøàüûñûíäà ýöúëÿ îõóíàí ùÿðôëÿðëÿ “×è÷ÿêëè õèéàáàí éàçûëìûø ãàðà áèð òàáëî èäè. Ãðàíûí äåäèéèíÿ ýþðÿ, Êîòàð ýåúÿíè éàõøû éàòìûøäû. Ñÿùÿð îéàíàíäà èñÿ áàøû áÿðê àüðûéûðìûø âÿ ùàëñûçëûãäàí òÿðïÿíÿ áèëìèðìèø. Ãðàíûí þçö éîðüóí âÿ ÿñÿáè ýþðöíöðäö. Î îòàãäà î áàø-áó áàøà ýÿçèíèð, ùÿðäÿí äàéàíûð, ìàñàíûí öñòöíäÿí ÿë éàçìàñû èëÿ äîëó áèð ãîâëóüó ýàù à÷ûð, ýàù äà áàüëàéûðäû. Î, ùÿêèìÿ äàíûøäû êè, Êîòàðû éàõøû òàíûìûð, àììà ýöìàí åäèð êè, ÷îõ äà êàñûá àäàì äåéèë. Ùÿð ùàëäà ãÿðèáÿ àäàìäûð. Áó ãÿäÿð âàõòäà ïèëëÿêÿíäÿ ñàëàìëàøìàãäàí áàøãà áèð ìöíàñèáÿòëÿðè îëìàéûá. –Îíóíëà àíúàã èêè äÿôÿ ñþùáÿò åëÿìèøÿì. Áèð íå÷ÿ ýöí ÿââÿë åâÿ ýÿòèðäèéèì áèð ãóòó òÿáàøèðè ïèëëÿêÿíäÿ äàüûòäûì. Òÿáàøèðëÿð éàøûë âÿ ãûðìûçû èäè. Åëÿ áó âàõò Êîòàð ÷þëÿ ÷ûõäû âÿ òÿáàøèðëÿðè éûüìàüà êþìÿê åëÿäè. Ñîíðà ñîðóøäó êè, áó ðÿíýáÿðÿíý òÿáàøèðëÿð íÿéèìÿ ýÿðÿêäèð?  13 Ãðàí Êîòàðà äàíûøûá êè, ìÿêòÿáè áèòèðÿíäÿí áÿðè ëàòûí äèëèíè óíóòäóüóíà ýþðÿ èíäè åâäÿ ìÿøüóë îëóð, äèëè éåíèäÿí þéðÿíèð. –Áÿëè, –äåéÿ î, ùÿêèìÿ òÿðÿô ÷åâðèëäè, –ìÿíÿ äåéèáëÿð êè, ôðàíñûç ñþçëÿðèíèí ìÿ’íàñûíû éàõøû àíëàìàã ö÷öí áåëÿ ëàçûìäûð. Äåìÿëè, î ëàòûí ñþçëÿðèíè ëþâùÿéÿ éàçûð, ñîíðà ñþçöí ùàëëàíìàéà âÿ øÿõñÿ ýþðÿ äÿéèøÿí ùèññÿñèíè ýþé òÿáàøèðëÿ, äÿéèøìÿéÿí ùèññÿñèíè èñÿ ãûðìûçû òÿáàøèðëÿ êþ÷öðöðìöø. –Áèëìèðÿì, Êîòàð ìÿíè áàøà äöøäö éà éîõ, ùèññ åòäèì êè, ìàðàãëàíûð âÿ ìÿíäÿí áèð ãûðìûçû òÿáàøèð èñòÿäè. Äîüðóäóð, ìÿí òÿÿúúöáëÿíäèì, àììà... ùå÷ àüëûìà ýÿëìÿçäè êè, òÿáàøèðè áåëÿ ìÿãñÿäëÿ èñòÿéèðìèø. Ðéþ îíëàðûí èêèíúè ñþùáÿòèíèí ìþâçóñó èëÿ ìàðàãëàíäû. Åëÿ áó âàõò ïîëèñ êîìèññàðû þç êàòèáè èëÿ è÷ÿðè êå÷äè. Î èñòÿéèðäè êè, ÿââÿëúÿ Ãðàíû äèíëÿñèí. Ãðàí äàíûøàðêÿí ùÿêèì ùèññ åòäè êè, î Êîòàðû “ðóùäàí äöøìöø àäàì àäëàíäûðûð. Ùÿëÿ áèð äÿôÿ Êîòàðûí ùÿðÿêÿòèíè “êîð-òÿáèè ãÿðàð äà àäëàíäûðäû. Îíëàð Êîòàðûí þçöíÿ ãÿñä åòìÿñèíèí ñÿáÿáèíè ñîðóøàíäà Ãðàí áèð ñþç òàïûá äåéÿ áèëìèðäè. Àõûðäà “èíòèì ãöññÿ èôàäÿñèíèí öñòöíäÿ äóðäóëàð. Êîìèññàð ñîðóøäó êè, Êîòàðûí “áó èøè òÿêðàð åäÿ áèëÿúÿéèíè áèðóçÿ âåðÿí áèð úÿùÿò äóéóëìàéûá êè? Ãðàí úàâàá âåðäè: –Äöíÿí ãàïûìû äþéäö, êèáðèò èñòÿéèðäè. Áèð ãóòó êèáðèò âåðäèì. Öçðõàùëûã åäèá, äåäè êè, ãîíøóëóãäà áåëÿ øåéëÿð îëóð... Ñîíðà ñþç âåðäè êè, êèáðèòè ãàéòàðàúàã. Ìÿí äÿ äåäèì êè, ëàçûì äåéèë. Êîìèññàð áÿëÿäèééÿ õèäìÿò÷èñèíäÿí Êîòàðûí ùÿðÿêÿòëÿðèíäÿ áèð ãÿðèáÿëèê äóéóá- äóéìàäûüûíû ñîðóøäó. –Ìÿíÿ ãÿðèáÿ ýþðöíÿí áó îëäó êè, äåéÿñÿí, ñþùáÿò åòìÿê èñòÿéèðäè. Ìÿí èñÿ ìÿøüóë èäèì, èøëÿéèðäèì. –Ñîíðà Ãðàí Ðþéÿ òÿðÿô ÷åâðèëèá, ÷ÿêèíÿ-÷ÿêèíÿ ÿëàâÿ åòäè: –Øÿõñè èøèì âàðäû. Êîìèññàð õÿñòÿíèí þçöíö ýþðìÿê èñòÿéèðäè. Ðéþ ôèêèðëÿøäè êè, Êîòàðû áó ýþðöøÿ ùàçûðëàìàã ëàçûìäûð. Î, Êîòàðûí îòàüûíà ýèðÿíäÿ, ÿéíèíÿ õÿëÿò ýåéìèø Êîòàð ãàëõûá, ÷àðïàéûäà îòóðäó âÿ ãàïûéà áàõûá, ñûõûëà-ñûõûëà ñîðóøäó: –Ïîëèñ ýÿëèð, åëÿìè? –Áÿëè, –Ðéþ úàâàá âåðäè. –Íàðàùàò îëìàéûí. èêè-ö÷ êÿëìÿ ðÿñìè ñóàë-úàâàáäàí ñîíðà ÷ûõûá ýåäÿúÿê. Êîòàð áèëäèðäè êè, áóíóí áèð ÿùÿìèééÿòè éîõäóð âÿ î, ïîëèñè õîøëàìûð. Ðéþ ñÿáèðñèçëèêëÿ äåäè: –Åëÿ ìÿíèì äÿ ïîëèñäÿí õîøóì ýÿëìèð. Áåëÿ âÿçèééÿòäÿ ýÿðÿê ïîëèñèí ñóàëûíà òåç âÿ äÿãèã úàâàá âåðÿñÿí êè, úàíûí ãóðòàðñûí. Êîòàð ñóñäó, ùÿêèì ãàïûéà òÿðÿô àääûìëàéàí êèìè îíó ýåðè ÷àüûðäû. Ùÿêèì ýåðè ãàéûäàíäà êèøè îíóí ÿëèíäÿí òóòäó: –Õÿñòÿ áèð àäàìà, þçöìö àñìàã èñòÿìèø áèð àäàìà äÿéèá-òîõóíìàçëàð, åëÿìè, ùÿêèì? Ùÿêèì áèð ìöääÿò îíà áàõäû, ñîíðà èíàíäûðäû êè, áó áàðÿäÿ ùå÷ áèð ñþç îëà áèëìÿç âÿ ùÿêèìèí ÿñàñ áîðúó äà õÿñòÿñèíè ìöäàôèÿ åòìÿêäèð. Êîòàð òîõòàäû âÿ ùÿêèì êîìèññàðû è÷ÿðè ÷àüûðäû. Ïîëèñ èø÷èñè Ãðàíûí âåðäèéè èôàäÿíè îõóäó âÿ Êîòàðäàí ñîðóøäóëàð êè, íÿ ñÿáÿáÿ áåëÿ ùÿðÿêÿò åäèá? Î, êîìèññàðûí öçöíÿ áàõìàäàí úàâàá âåðäè êè, “Èíòèì ãöññÿ èôàäÿñè äöçýöí ñå÷èëèá. Êîìèññàð òÿëÿñèê ñîðóøäó êè, áó ùÿðÿêÿòè òÿêðàð åòìÿê ôèêðèíÿ äöøÿúÿêìè? Êîòàð ÿñÿáèëèêëÿ úàâàá âåðäè êè, åëÿ ôèêðè éîõäóð âÿ îíäàí ÿë ÷ÿêñÿëÿð, éàõøûäûð. –Èñòÿéèðÿì ñèçÿ áèëäèðèì êè, –êîìèññàð áåçèêìèø òÿðçëÿ ñþçÿ áàøëàäû, –ùÿëÿëèê áàøãàëàðûíûí ðàùàòëûüûíû ïîçàí ñèç þçöíöçñöíöç. –Ñîíðà î, ùÿêèìèí èøàðÿñè èëÿ äàéàíäû âÿ ãàïûäàí ÷ûõàðêÿí êþêñöíö þòöðäö: –Îíñóç äà áó ãûçäûðìà ÿùâàëàòû áàøëàéàíäàí èø áàøûìûçäàí àøûð... Ñîíðà î, ùÿêèìäÿí ãûçäûðìà ìÿñÿëÿñèíèí ãîðõóëó îëóá-îëìàäûüûíû ñîðóøäó âÿ ùÿêèì äÿ úàâàá âåðäè êè, ùå÷ íÿ áèëìèð. –Âàõò ÷àòûá, âÿññÿëàì. –Êîìèññàð ñþùáÿòÿ ñîí ãîéäó. Äîüðóäàí äà âàõò ÷àòìûøäû. Ýöí êå÷äèêúÿ âÿçèééÿò êîðëàíûð, ùÿð éåíè õÿñòÿéÿ áàø ÷ÿêäèêúÿ Ðéþ ùèññ åäèðäè êè, ôèêðè äîüðóëìàüà áàøëàéûá. Àõøàì öñòö ùÿêèì ãîúà õÿñòÿíèí ãîíøóëóüóíäà áàøãà áèðèñèíÿ áàø ÷ÿêìÿéÿ ýåòìèøäè. Õÿñòÿ ãûçäûðìà è÷èíäÿ ñàéûãëàéà- ñàéûãëàéà ãóñóðäó. Áÿäÿíèíäÿêè øèøëÿð åâ õèäìÿò÷èñèíèí èøëÿðèíäÿí äÿ áþéöê èäè. Øèøëÿðäÿí áèðè éåòèøìÿéÿ áàøëàìûøäû âÿ ÷îõ êå÷ìÿìèø à÷ûëäû, ÷èðê âåðäè. Ùÿêèì âèëàéÿòèí äÿðìàí àíáàðûíà çÿíý âóðäó. Îíóí ïåøÿ ãåéäëÿðè åëÿ ùÿìÿí ýöíäÿí áàøëàéûá. Èëê ãåéäè èñÿ áåëÿäèð: “Äÿðìàí éîõäóð. ñîíðà î, åéíè âÿçèééÿòÿ äöøìöø áàøãà õÿñòÿëÿðÿ áàø ÷ÿêìÿëè îëäó. øèøëÿðè  14 ÷ÿðòìÿê âàúèá èäè. Ùÿð øèøèí öçÿðèíÿ öëýöúëÿ õà÷ øÿêèëëè èêè õÿòò ÷ÿêÿí êèìè ãàí ãàðûøûã ãàòû èðèí àõìàüà áàøëàéûðäû. Ãîë-ãû÷ûíû àðàëû ãîéóá, óçàíìûø õÿñòÿëÿðèí éàðàëàðû ãàí âåðèðäè. Îíëàðûí ãàðûí âÿ ãû÷ëàðûíäà ëÿêÿëÿð ÿìÿëÿ ýÿëèð, êÿñèëìèø øèøëÿðèí àüçû áàüëàíûð, éåíèäÿí øèøèðäèëÿð. õÿñòÿëÿðèí ÷îõó äþçöëìÿç öôóíÿò éàéà-éàéà þëöðäöëÿð. Ñè÷îâóë ÿùâàëàòû âàõòû äèë áîüàçà ãîéìàéàí ìÿòáóàò èíäè ñóñìóøäó. ×öíêè ñè÷îâóëäëàð êö÷ÿäÿ ãûðûëûðäû, àäàìëàð èñÿ åâëÿðäÿ þëöðëÿð. ìÿòáóàò äà àíúàã êö÷ÿëÿðäÿí éàçûð. Àììà áÿëÿäèééÿ èäàðÿñè èëÿ øÿùÿð ðÿùáÿðëèéè íàðàùàò îëìàüà áàøëàìûøäûëàð. íÿ ãÿäÿð êè, ùÿð ùÿêèìèí úÿìè èêè-ö÷ áåëÿ õÿñòÿñè âàðäû, ùå÷ êèì ùÿðÿêÿòÿ ýÿëìèðäè. Êèìèíñÿ áöòöí õÿñòÿëÿðè ùåñàáëàìàñû êèôàéÿò åòäè. Ìÿ’ëóì îëäó êè, õÿñòÿíèí ñàéû ëàï ÷îõäóð. Áèð íå÷ÿ ýöí ÿðçèíäÿ þëÿíëÿðèí ñàéû ëàï àðòäû, áó ãÿðèáÿ õÿñòÿëèêëÿ ìÿøüóë îëàíëàð àíëàäûëàð êè, ÿñë åïèäåìèéà èëÿ öçëÿøèáëÿð. Åëÿ ùÿìèí âàõò Ðéþíöí éàøëû ùÿìêàðû Êàñòåë îíóí éàíûíà ýÿëäè: –Éÿãèí êè, ñÿí áó õÿñòÿëèéèí àäûíû áèëèðñÿí, Ðéþ? –Ùÿëÿ àíàëèçëÿðèí úàâàáûíû ýþçëÿéèðÿì. –Ìÿí èñÿ áèëèðÿì. þçö äÿ ìÿíèì àíàëèçÿ åùòèéàúûì éîõäóð. Ìÿí õåéëè âàõò ×èíäÿ èøëÿìèøÿì, èéèðìè èë ÿââÿë äÿ ùÿìÿí õÿñòÿëèéÿ þç àäûíû âåðìÿéÿ úöð’ÿò åòìÿäèëÿð. Èúòèìàè ôèêèð ìöãÿääÿñ øåéäèð: êöé ãàëäûðìàã îëìàç, ÿñàñ ìÿñÿëÿ ÿùàëèíè êöéëÿìÿìÿêäèð. Ùÿëÿ ùÿìêàðëàðûìäàí áèðè áåëÿ äåéèðäè: “Îëà áèëìÿç, ùàìû áèëèð êè, áó õÿñòÿëèê Àâðîïàäàí òÿìèçëÿíèá. Áÿëè, ùàìû áèëèðäè, òÿêúÿ þëÿíëÿð áèëìèðäèëÿð. Éàõøû, Ðéþ, áîéíóíà àë êè, áó õÿñòÿëèéè ñÿí äÿ òàíûìûñàí. Ðéþ ôèêèðëÿøèðäè. Îòàüûíûí ïÿíúÿðÿñèíäÿí äÿíèçÿ à÷ûëàí ìÿíçÿðÿíè ãàïàìûø óçàã ãàéàéà áàõûðäû. Ñÿìà ìàâè îëñà äà, ùàâàäà ãÿðèáÿ áèð òóòãóíëóã âàðäû âÿ áó òóòãóíëóã ýöíîðòàäàí êå÷äèêúÿ éàâàø-éàâàø ñåéðÿëèðäè. Ùÿêèì äèëëÿíäè: –Åëÿäèð, Êàñòåë, àäàì ùå÷ èíàíà áèëìèð. Áó õÿñòÿëèê, äåéÿñÿí, òàóíäóð. Êàñòåë àéàüà ãàëõûá, ãàïûéà òÿðÿô àääûìëàäû. –Ùå÷ áèëèðñèíèç áèçÿ íÿ úàâàá âåðÿúÿêëÿð? –Ãîúà ùÿêèì Ðéþäÿí ñîðóøäó. –Áó õÿñòÿëèê îðòà ñÿâèééÿëè þëêÿëÿðäÿ ÷îõäàí éîõà ÷ûõûá äåéÿúÿêëÿð. –Éîõà ÷ûõûá íÿ äåìÿêäèð àõû? –Ðéþ ÷èéèíëÿðèíè ÷ÿêäè. –Åëÿäèð. Àììà óíóòìàéûí êè, òÿõìèíÿí èéèðìè èë ÿââÿë Ïàðèñäÿ äÿ åéíè âÿçèééÿò èäè. –Éàõøû. Ýöìàí åäÿê êè, èíäè âÿçèééÿò èéèðìè èë ÿââÿëêèíäÿí ÷ÿòèí îëìàéàúàã. Àäàì ýþðäöéöíÿ ùå÷ èíàíà áèëìèð. *** “Òàóí ñþçö áèðèíúè äÿôÿ èäè êè, äèëÿ ýÿòèðèëèðäè. Ñþùáÿòèìèçèí áó éåðèíäÿ Áåðíàð Ðéþíö þç ïÿíúÿðÿñè àðõàñûíäà ãîéóá, îíóí øöáùÿ âÿ òÿÿúúöáöíÿ ùàãã ãàçàíäûðìàã èñòÿéèðèê. ×öíêè îíóí ùàäèñÿéÿ ìöíàñèáÿòè, áÿ’çè úÿùÿòëÿðÿ ýþðÿ, øÿùÿð ÿùàëèñèíèí ÿêñÿðèééÿòèíèí ìöíàñèáÿòèíÿ áÿíçÿéèðäè. Äîüðóäàí äà áÿëà åëÿ áèð øåéäèð êè, ùàìûíûí áàøûíà ýÿëÿ áèëÿð, àììà, áÿëà áàøûíûí öñòöíö àëàíäà áåëÿ, àäàì îíóí âàðëûüûíà èíàíà áèëìèð. Äöíéàäà ìöùàðèáÿëÿðèí ñàéû ãÿäÿð òàóí õÿñòÿëèéè îëóá. Òàóí äà, ìöùàðèáÿ äÿ àäàìëàðû ùÿìèøÿ ãÿôèëäÿí éàõàëàéûð. Ùÿêèì Ðéþ äÿ, áöòöí øÿùÿð ÿùàëèñè êèìè, ãÿôèë éàõàëàíìûøäû âÿ îíóí øöáùÿëÿðèíÿ ñÿáÿá äÿ åëÿ áó úÿùÿò èäè. Ùÿêèì íèýàðàí÷ûëûãëà öìèä àðàñûíäà ãàëìûøäû. Ìöùàðèÿá áàø âåðÿíäÿ úàìààò áåëÿ äåéèð: “Óçóí ÷ÿêìÿç, àõìàã èøäèð. Øöáùÿ éîõ êè, ìöùàðèáÿ àõìàã èøäèð, àõìàã èø îëñà äà, óçàíûá ýåäèð. Àõìàã èø ùÿìèøÿ óçàíûð âÿ áóíó òÿê þçöíö ôèêèðëÿøìÿéÿíëÿð äàùà éàõøû äóéóðëàð. Áèçèì øÿùÿðèí úàìààòû äà áó ìÿ’íàäà áàøãàëàðûíà áÿíçÿéèðäè, àíúàã þçëÿðèíè ôèêèðëÿøèðäèëÿð. Îíëàð áÿëàíûí ìþâúóäëóüóíà èííàìûðäûëàð. áÿëàíû èíñàí òÿ’éèí åòìèð âÿ àäàì ôèêèðëÿøèð êè, î ìöúÿððÿä áèð ìÿôùóìäóð, ãîðõóëó éóõó êèìè áèð øåéäèð âÿ êå÷èá ýåäÿúÿê. Ëàêèí áÿëà ùÿìèøÿ êå÷èá ýåòìèð, ãîðõóëó éóõóëàð áèðè-áèðèíè ÿâÿç åäèð âÿ êå÷èá ýåäÿí àäàìëàð îëóð. Áó êå÷èá ýåäÿí, äöíéàäàí êå÷ÿí àäàìëàðûí èëê ñûðàñûíäà äà ùóìàíèñòëÿð ýåäèðëÿð, ÷öíêè îíëàð ÿââÿëúÿäÿí åùòèéàò åòìÿéè áàúàðìûðëàð. Áèçèì øÿùÿð úàìààòûíûí ýöíàùû áàøãàëàðûíäàí ÷îõ äåéèëäè, ñàäÿúÿ îëàðàã, òÿâàçþêàðëûüû óíóäóð, ýöìàí åäèðäèëÿð êè, ùÿëÿ ùÿð øåéÿ ãàäèðäèëÿð âÿ áÿëà îíëàðà äÿéèá- òîõóíà áèëìÿç. Îíëàð éåíÿ äÿ èøýöçàðëûã åäèð, ñÿôÿðëÿðÿ ùàçûðëàøûð, éåíè ôèêèðëÿð èðÿëè ñöðöðäöëÿð. Àõû íÿ áèëÿéäèëÿð êè, ýÿëÿúÿéè, ñÿôÿðëÿðè, ìöáàùèñÿëÿðè éîõà ÷ûõàðàí áèð òàóí äà âàð? Îíëàð þçëÿðèíè àçàä ñàéûðäûëàð, àììà íÿ ãÿäÿð êè, áÿëàëàð âàð, ùå÷ êÿñ, ùå÷ âàõò àçàä îëìàéàúàã. Ùÿêèì Ðéþ øÿùÿðäÿ áèð äÿñòÿ àäàìûí ãÿôèë þ?