AKADEMIKO SA WIKANG FILIPINO PDF

AKADEMIKO SA WIKANG FILIPINO Wika Apat na letra subalit naglalaman ng isang libo’t isang kahulugan. Isang bukas na aklat ng katutuhanan Nakakapagpahayag ng ating mga damdamin. Ginagamit ng tao sa pakikipag usap sa ibang tao, pag-iisip at pakikipag usap sa sarili. Ka...

AKADEMIKO SA WIKANG FILIPINO Wika Apat na letra subalit naglalaman ng isang libo’t isang kahulugan. Isang bukas na aklat ng katutuhanan Nakakapagpahayag ng ating mga damdamin. Ginagamit ng tao sa pakikipag usap sa ibang tao, pag-iisip at pakikipag usap sa sarili. Kahulugan ng Wika 1. Ang wika ay isang likas at makataong pamamraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mithiin (Edward Sapir) 2. Ang wilka ay isang daluyan ng komunikasyon. Ito ay nagagamit ng mga tao sa ibat ibang larangan ng buhay, pampulitika, pang- edukasyon, pang- ipiritwal at ibp. - Sa mga hayop, ang paggamit ng wika ay para lamang sa kanilang “survival” o pagpapanatili ng lipi. - Ang wikang filipino ay may dalawang mahalagang gampanin. Una bilang identidad ng bansa at sangkapilipinuhan. Ikalawa, upang pagbulirin ang bansa (Dr. Ponciano B. Pineda) - Instrumento ng komunikasyon - Nag iingat at nagpapalaganap ng impormasyon - Lumilinang ng malikhaing pag-iisip. Katangian 1. Ang wika ay Sistema ng mga aritaryong vocal-symbol na ginagamit ng mga kasapi ng isang lugar sa kanilang kumunikasyon at pakikpag ugnayan sa isat- isa. Arbitraryo ito dahil nagbabagu-bago at may mga tuntunin na sinusunod. 2. Ang pagkamalikhain ng wika ay makikita sa kakayahan ng tao lamang at wala sa ibang nilalang. 3. May grammar ang lahat ng wika. Ito ay nahahati sa sumusunod: Ponetics – agham ng wika na nag-aaral sa tamang pagbigkas ng mga salita at kung pano nagsasalita ang isang tao. Ponolohiya - pag-aaral ng mga ponemo o tunog. Morpolohiya – tawag sa pag-aaral sa istrakyur ng mg salita. Sintaks – ang pag-aaral ng pagbuo ng mga pangungusap. Simantiks – mga salita na madalas hinahanap sa diksyunariyo.  4. Lahat ng wika ay pantay-pantay. Walang wika na superior at walang namang wikang inferior. 5. Dinamiko at mapanlikha ang wika. Ito’y buhay at patuloy sa pagbabago. 6. Kaagapay ng wika ang kultura. Ang kultura ay naglalaman ng sining, panitikan, kaugalian, at paniniwala. 7. Naghihiraman ang lahat ng wika. Lahat ng wika ay nanghihiram sa ibang wika. 8. Ang wika ay makapangyarihan. Kung nagagamit ito sa pakikipagusap sa kapwa, kaya din nitong tulligsain ang isang masamang gawi. Mga Prisipal na Sangkap ng Pananalita. (ULO NI OSKAR) -labi, ngipit, dila, matigas na ngalangala, malambot na ngalangala, laringhe, paringhe ibp.. Mga teyoryang sa pagkatuto ng wika Teoryang Behaviiourist (molded; teacher-centered) - Burrhus Frederic Skinner - Ang mga bata ay ipinanganak na may kakayahan sa pagkakatuto ng wika at ang kanilang kilos at gawi ay maaring hubugin sa pamamagitan ng kanilang kapaligiran. - Ginagaya ng bata ang mga matatanda at nadedevelop ang kanilang pasasalita pag binibigyan ng rekognasyon at papuri. Teoryang Innative – Noam Chomsky - Ang pagkatuto ng wika ng bata ay batay sa kanyang angking likas na kakayahan. Teyoryang Kognitibo – Jean Piaget - Ang wika ay isang aspekto sa intelektwal debelopment o pag-unlad ng bata. - Ang pagkatuto ng wika ay isang dinamiko kung saan ang mga mag-aaral ng wika ay kailangang palaging mag-iisip at gawaing mag saysay Teoryang interaksyon – Jerome Bruner - Ang teoryang ito ay nagpapakita ng interaksyon nagaganap sa pagitan ng bata at ng kanyang tagpag-alaga. Teoryang sosyo-kultural (zone of proximal development) – Lev Semenovich Vygotsky - Natuto ang bata sa sarili ngunit habang nagigiging kampleks ang mga tuntunin ay nangangailangan siya ng paggabay. IBA’T IBANG PANINIWALA SA WIKA - Sa huling bahagi ng ikalabing dalawang siglo, nang mga iskolar ay nagsisimulang gumagad kong paanong ang tao nagkaroon ng wika , nabuo ang sumusunod na teorya:  Teoryang bow-wow - Ang wika raw ng tao ay nagmula sa panggagaya sas mga tunog ng kalikasan at mga bagay sa kanilang paligid. Tinatawag nila ang mga bagay sa mamagitan ng mga tunog na nalilikha nito. Teoryang pooh-pooh - Pinapaniwalaan nanatuto magsalita ang tao dahil sa matinding damdamin tulad ng sakit, galit, tuwa, takot, at pagkabigla. Teoryang yum-yum - Tumutukoy ito sa mga bagay na nangangailangan ng paggalaw at ginagawa ito ng tao sa pamamagitan ng kanilang bibig. Teoryang dingdong - Ang lahat ng bagay sa kapaligiran ay may sariling tunog na siyang kumakatawan sa nasasabing bagay tulad ng kampana, relo, tren, atbp. Teoryang yo-he-ho - ang teoryang ito ay ang pagbuo ng salita bunga ng puwersang pisikal. Teoryang ta-ra-ra-boom-de-ay - Ang mga wiaka ay nagmula sa tunog na nillikha sa mga ritwal sa kalaunan ay nagpabago-baguo napalitan ng iba’t-inang kahulugan Ang ritwal ay sinasabayan ng mga awit, sayaw, incantations o bulong at pagsigaw. “Batayang Kaalaman Pangwika Mga Tungkulin At Gampanin Ng Wika” - May dalawang mahalagang gampanin ang wika. Una, bilang identidad ng ating bansa at ng sangkapilipinuhan. Ikalawa, upang pagbuklurin ang bansa. - Sa pamamagitan ng wika nakikilala natin ang kanilang tunay na katauhan. Kung mawawala ang wikang Filipino mawawala na rin ang identidad ng ating bansa at sangkapilipinuhan. Ang wikang Filipino ay ang matatag na saligan at pundasyon ng lahing Pilipino para magkaisa ang bawat mamamayan. Explorations in the Functions of Language ni Michael Alexander Kirkwood Halliday (1973 ) - ang pagkakategorya sa wika batay sa mga tungkuling ginagampanan nito sa ating buhay. Sa pamamagitan ng isang talahanayan, tinukoy niya ang pitong tungkulin ng wika, ang mga katangian nito at mga halimbawang pasalita at pasulat. TUNGKULIN NG WIKA A. Interaksyonal KATANGIAN: nakapagpapanatili/nakapag- papatatag ng relasyong sosyal PASALITA: Pormulasyong Panlipunan, Pangungumusta, Pagpapalitan ng biro PASULAT: Liham – Pangkaibigan B. Instrumental KATANGIAN: tumutugon sa mga pangangailangan PASALITA: Pakikiusap, Pag – uutos PASULAT: Liham – Pangangalakal C. Regulatori KATANGIAN: kumokonttrol at gumagabay sa kilos ng iba PASALITA: Pagbibigay ng Panuto/Direksyon, Paalala o Babala PASULAT: Resipe D.Personal KATANGIAN: nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon PASALITA: Pormal o di – Pormal na Talakayan PASULAT: Liham sa Patnugot E.Imahinatibo KATANGIAN: nakapagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan PASALITA: Pagsasalaysay, Paglalarawan PASULAT: Akdang Pampanitikan F.Heuristik KATANGIAN: naghahanap ng mga impormasyon /datos PASALITA: Pagtatanong, Pakikipanayam PASULAT: Sarbey,Pananaliksik G.Impormatibo KATANGIAN: Nagbibigay ng impormasyon/datos PASALITA: Pag – uulat, Pagtuturo PASULAT: Pamanahong Papel, Balita sa Pahayagan Uses of Language (1977) - Frank Smith 1. Higit na napag – aaralan ang wika sa mga tunay na karanasan sa komunikasyon. 2.Ang kasanayan sa isang tungkuling pangwika ay hindi nangangailangan ng kasanayan sa iba. 3.Hindi lamang isang tungkulin/gamit pangwika ang nagagamit sa isang pagkakataon. Maaari ring dalawa o higit pa. 4.Kailangan ng nagsasalita ang tagapakinig at kailangan ng nagsusulat ang mambabasa. 5.Isa lamang alternatibo ang wika ( pasalita at pasulat ). Madalas upang higit na mabisa ang komunikasyon, kinakailangang gamitin ang kumbinasyon ng wika at iba pang alternatibo tulad ng pagsasakilos, pagkumpas, pagsasalarawan at ekspresyon ng mukha. Mga Baryasyon at Rejister ng wika Rejister - ang tawag sa varayting kaugnay ng higit na malawak na panlipunang papel na ginagampanan ng tagapagsalita sa oras ng pahayag. - Malawak na nagagamit s iba’t ibang larangan gaya ng edukasyon, midya, at bp. - Mahalagang matukoy ang iba’t ibang rejister ng wika upang maging tiyak ang pag -unawa at paghatid ng iba’t ibang mensahe sa iba’t ibang larangan. Jargon - Ang tawag sa mga natatanging bokabularyo ng isang particular na pangkat. Idyolek - Nakagawiang pamamaraan sa pasasalita na maaring depende sa edad, kasarian o antas ng Lipunan ng isang indibidwal na estilo ng paggamit ng isang tao sa kanyang wika. - Ang varayti ng wikang kaugnay sa personal na kahalagahan ng tagapagsalita. Sosyolek - Nakabatay sa katayuan sa Lipunan ng nagsasalita o ang pangkat na kanyang kinabibilangan at ayon sa antas ng kanyang pamumuhay. Diyalek - Wikang ginagamit sa isang partekular na rehiyon na may natatanging tuno, punto, bukabularyo at istraktura ng pangungusap. Pidgin - Tumutukoy sa wikang walang pormal na estraktura. - Kadalasan nag hahalo-halo ang mga nagsasalita ang kanilang unang wikang sinasalita sa isang komunidad na bagong kinabibilangan niya. Creole  - Ay isang wika na sinasabing likas at nagmula sa mga salitang pidgin. Hal; chavacano. Wika Mas malawak at Malaki kaysa diyalek Mas marami ang gumagamit kesa diyalekto May cognate na maiintindihan ng mayorya ng bansa. Walang mutual intelligibility Wikang ang bikol, tagalog, Bisaya, Kapampangan, waray, illokano May mayayamang diksyonaryo, gramatiko, at gamit sa mataas na antas ng patuturo May prestihiyo kaysa diyalekto Diyalek Tinatawag ding wikain, lalawiganin, diyalek Variant ng isang malaking wika. Mas maliit limetadao ang saklaw, mas kaunti ang gumagamit kaysa wika. Nakabatay sa heograpiya/maliit na lugar May mutual intelligibility May pagkahawig ang ispelling/tunog May stereotype May punto kaysa iba ❖ May pagkakaia ang isang diyalek sa kapwa-diyalek sa tatlong aspeto: pagbigkas, gramatika, at bokabularyo ❖ Wika ang English ngunit diyalekto ang british eng, Scottish eng, at American eng, gayundin ang yaya eng, taglish, kolehiya eng, Philippine eng, atbp. ❖ Mauri sa dalawa ang diyalek sosyal (kung saan ka nabibilang) rehiyonal (diyalekto kung saan ka nanggaling) ❖ Madalas na pinamumulan ng katatawanan/pamamaliit ❖ Mauri rin sa tatlo: diyalektong heograpiko (espasyo), tempora (panahon), at sosyal (katayuan sa buhay) ❖ Diyalekto ang tawag sa pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika Punto Accent  Lahat ng tagapagsalita ay may punto, mas halata nga lamang ang iba. Kung paano bumigkas ang isang tao Iba ang punto ng isang bikolano sa isang bangenyo sa isang Bisaya. Rehistro Nakabatay sa kung ano ang yong ginagawa Sinasabi din na intelekwalisasyon ng wika Nakabatay sa trbaho, abogado, isport, guro atbp. Nakabatay sa gamit at hind isa gumagamit. Pag Unlad Ng Wikang Pambansa Kasaysayan Ng Wikang Pilipino 1935 sa saligang batas ng pilipinas nagtadhana ng tunkol sa wikang Pambansa. “Ang kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagunlad at pagpapatibay ng isang wikang Pambansa na batay sa isang umiiral na katutubong wika” – Seksyon 3, Artikulo XIV 1936 Nobyembre 13 -Pinatibay ng Batasang Pambansa ang batas KOMONWELT blg. 184 na lumikha ng isang Surian ng Wikang Pambansa(SWP) now Komisyon sa Wikang Filipino(SWF) at itinakda ang mga kapangyarihan at tunkulin niyon. 1937 Disyembre 30 – bilang pagalin sunod sa batas ng kompwelt ng blg.184, sa pamamagitgan ng kautusang tagapagpaganap blg.134 ay ipinahayag ang Pangulong Quezon ang wikang pambansa ng pilipinas batay sa TAGALOG. 1940 Abril1 – blg.263 ay binigyang pahintulot ang pagpapalimbag ng isang DIKSYONARYO at isang GRAMATIKA ng WIKANG PAMBANSA at itinakdang ituro ang wikang pamabansa ng pilipinas sa lahat ng paaaralang- bayan at pribado sa buong bansa. 1954 Marso 26 – nilagdaan ng pangulong Ramon Magsasay ang PROKLEMA blg.12 ng nagpapahayag ng pagdiriwang ng lingo ng wikang Pambansa simula Marso 29 – Abril 4 taun-taun. 1955 (set 23) nilagdaan ng pangulong Magsaysay ang proklema blg.186 na nagsusog sa Proklema blg.12 serye 1954 / ininlipat ang panahon ng pagdiriwang ng lingo ng wika sa 13-19 AGOSTO. 1959 Agosto 13 – Jose E Romeo ng kagawaran ng edukasyon ang kautusang pangkagawaran blg.7 nagsasaad na PILIPINO ang gagamitin sa wikang Pambansa. 1967 oktubre 24 – naglagda ang pangulong FERDINAND E MARCOS ng isang kautusang tagapagpaganap blg.96/ ang lahat nggusali, edipisyo at tangapan ng pamahalaanay panalang Pilipino. 1971 Hunyo 29 – MEMORANDUM SEKULAR blg. 488 humuhiling sa lahat na magdaos ng patutnin sa pagdiriwang ng lingo ng wikang Pambansa , aug 13-19 na ngayon ay buwan ng wika Agosto 1-31. 1978 Hunyo 21 – nilagdaan ng kalihim Juan L. Manuel sa kautusang pangkagawarang blg. 25 na nagtatadhana na ang Pilipino ay bahagi na nang KURIKULUM NA PANGKOLEHIYO. 1987 Pebrero 2 – pinagtibay ng bagong Konstitusyon ng Pilipinas. Sa Artikulo XIV, SEKSYON 6-9 nagsasaad na wikang Pambansa ng pilipinas ay FILIPINO. 1990 Marso 19 – kalihim isidro carino blg.. panunumpa ng katapatan sa saligang batas. Department Order NO.25(1974) – ipinatupad ng kagawarang edukasyon ang patakarang BILINGGUAL sa mga paaralan, kung saan gagamitin ang filipino at ingles na wika sa pagtuturo. Batas Republeka Blg. 10533 (enhanced basic education act of 2013)/ k-12 law, at isinama nito ang Mother tongue-based multilingual eduction(MTB-MLE) / ginagamit ang mga local na wika bilang unang wika sa pagtuturo sa unang baiting. 2001 tunog s amabilis na istandardisasyon at intelekwalisasyon ng wikang filipino, ipinalabas ng komisyon sa wikang filipino ang 2001 revisyon ng ortograpiyang filipino at patnubay sa ispeling ng wikang filipino. ORTOGRAPIYA- griyego/ortho/wasto, latin/graphia/pagsulat. Pamantayan(standard) sa pagsusulat ng isang wika. Kabilang dito ang pagbaybay, pagigitling,pagmamalaking titik, paghinto ng salita, diin at bantas. Bawat wika ay may sariling Sistema ng paglalapat ng simbolo, lertra, o karakter sa mga makahulogang tunog o ponema. Ang Alfabeto at Ortograpiyang Filipino 1987 Alfabetong Filipino any binubuo ng 28 na letra 20 ang nasqa dating abakada at 8 naman ang nadagdag sa umiiral na wika sa pilipinas C,F,J,N,Q,V,X,Z. A - ey B - bi C – si D – di F - ef G - dgi H - eyst I - ay J - dzey K - key L - el M - em N - en N -enye NG – endgi O – o P - pi Q - kyu R - ar S - es T - ti U - yu V - vi W - dodol yu X - eks Y -way Z – zi ANTAS NG WIKA Pampanitikan – salitang ginagamit ng manunulat sa kanilang akdang pampanitikan. Ito mga salitang karamihan ay matatayug, malalalim, tatatalinhaga at masining. Panlalawigan – mga salitang kilala at higit na ginagamit ng mga tao sa isang particular na puok o probinsya. Makikilala din ito sa pagkakaroon ng ibang tuno. Kolokyal – mga saslitang ginagamit sapagkakapang impormal/ mga salitang may kagaspanga ngunit depende sa nasasalita nito/ pinaikling mga salita Balbal o pangpalengke – pinkamababang antas ng wika/ panapanahon lamang ang gumagamit nito/ pangalawa ito sa mga salitang vulgar na may kabastosan. Ina – ilaw ng tahanan Ama – haligi ng tahanan Baliw – nasiraan ng bait Pulis – alagad ng batas Maganda – mala-diyosa Pera – salapi