Yağ Dokusu - Öğrenci Kaynağı

YAĞ DOKU Dr. Öğr. Üyesi Burcu BİLTEKİN İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı Yağ doku; Bağ dokunun, lipid sentezi ve birikimine özelleşmiş hücrelerin oluşturduğu tipidir. Yağın trigliserit şeklinde depolandığı özel bir bağ dokusudur. Normal bir insanın % 10-15...

YAĞ DOKU Dr. Öğr. Üyesi Burcu BİLTEKİN İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı Yağ doku; Bağ dokunun, lipid sentezi ve birikimine özelleşmiş hücrelerin oluşturduğu tipidir. Yağın trigliserit şeklinde depolandığı özel bir bağ dokusudur. Normal bir insanın % 10-15'i yağ dokudur. Bu yaklaşık 40 günlük enerji sağlar. Hormonal ve sinirsel uyarılara son derece iyi yanıt verir. Mezenkimal hücrelerden veya lipid afinitesi olan modifiye fibroblastlardan köken alır. Her iki durumda da sentezlenen yağ nedeniyle hücre genişler, sitoplazmik uzantılarını kaybederek tipik bir adiposite dönüşür. Yağ dokunun canlıdaki dağılımı yaşa, cinsiyete ve beslenmeye bağlı olarak farklılık gösterir. İnsanda yağ dokunun; % 50'si hipodermiste, %15'i omentum ve mezenterde, % 15-20'si üreme organları etrafında, % 12'si böbreklerde, % 5-8'i kaslar arasında yer alır. Yağ dokusu yoğun besin alımı sırasında yağı biriktirir. Açlık sırasında yağ asitlerini bırakır. Yağ doku fonksiyonları Enerji depolar Sinir ve hormon uyarılarına hassatır. El, ayak, topuk ve taban altında vurma ve çarpmalara karşı koruyucu olur. Isı yalıtımını sağlar. Boşlukları doldurur. Yağ dokusu pasif olarak yağ depolar. Yağ hücreleri aktif bir şekilde karbonhidrattan yağ sentezler. Metabolizmada etkili bir dokudur. Yağ doku tipleri; - Yağ vakuolünün gelişim süreci - Sayısı - Yerleşimi - Fonksiyonu ve histolojik farklarına göre iki tip yağ dokusu bulunur, 1- Beyaz yağ doku 2- Kahverengi yağ doku Beyaz yağ doku Tek bir yağ damlası içeren hücrelerden oluşur. Nükleus ve sitoplazma kenara itilmiştir. Hücre zarı; insülin, nörepinefrin, büyüme hormonu ve glukokortikoidler için reseptör taşırlar. Beyaz yağ doku Tek bir yağ damlası hücre hacminin büyük bir kısmını doldurur. Yağ hücresinin sitoplazmasında bulunan yağ damlacığının zarı yoktur; ancak 100 A0‘luk ince filamentler bu damlacığı çevreler. Çok uzun süren açlıkta miktarında bir azalma olabilir. Bulunduğu yerler; Vücutta biriktiği yerler cins ve yaşa göre değişir: - Erkek: boyunda kalça ve uylukta - Kadın: Göğüs, basen, kalça ve laterallerde - Subkutan dokuda, - Her iki cinste karın içi kavitede, omental boşluk ve mezenter etrafında (hemen enerjiye dönüşebilir) Avuçiçi, ayakaltı ve eklem yerinde yağ dokusu metabolizmaya karışmaz, buralarda yağ, mekanik destek sağlayarak yastık görevi görür. Depo yağları; Yağ depolarındaki yağ hareketsiz değildir, sürekli yakılıp yeniden depolanır. Depo yağının yarı ömrü sıçanlarda 8 gündür. Yağ asitlerinin % 10'u yağ dokusunda depolanır ve bunlar her gün yenileriyle yer değiştirir. Depo yağların kaynakları; - Besinlerden alınan yağlardan oluşan şilomikronlardan gelen yağ asitlerinden, - Karaciğerde glukozdan sentezlenen ve serum lipoproteinleri şeklinde yağ dokusuna gönderilen yağ asitlerinden, - Yağ hücrelerinin kendilerindeki karbonhidratların sentezlediği trigliseritlerden üretilir. Yağın vücuttaki dengesi hormonal ve sinirsel kontrol altındadır. Kolesterol ve diğer lipitler kanda ve diğer vücut sıvılarında özel hedef bölgelere lipoprotein çeşitleri şeklinde taşınır. Plazma lipoproteinleri karaciğer ve bağırsak tarafından sentezlenir ve salınır. En büyük lipoprotein olan şilomikronlar ince bağırsak epitelinde dER da sentezlenir ve lenf sistemine girer, “subclavian arter” aracılığıyla kana karışır. Kahverengi yağ doku Çok sayıda vakuol içeren hücrelerden oluşurlar. Beyaz yağ doku hücrelerinden küçük olup nükleusları merkezi yerleşimlidir. Vasküler ve otonomik sinir donanımı bakımından oldukça zengindir. Bir çok miyelinsiz sinir uzantısı adipositlerle ilişkilidir. Fonksiyonel özellikleri beyaz yağ dokuya benzer fakat metabolik aktivitesi daha fazladır ve ısı üretimi sağlar. Kahverengi yağ doku Dokunun rengi koyu sarıdan kırmızımtırak kahverengiye kadar değişkenlik gösterir. Hücreleri, beyaz yağ dokusunda bulunanlardan daha küçük olup, kesitlerde poligonal görünür. Sitoplazma hacimce beyaz yağ hücrelerinden daha fazladır. Çeşitli boyutlarda pek çok yağ damlası içerir. Dokunun kahverengi rengi içerdiği fazla kan damarından, fazlaca bulunan sitokromlardan ve mitokondrilerden meydana gelir. Kahverengi yağ dokusunun oksidatif kapasitesi sitokrom oksidaza bağlı olup, kalp kasındakinden daha büyüktür. Bulunduğu yerler; Beyaz yağ dokuya oranla daha az miktar ve lokalizasyondadır. Genç ve orta yaş erginlerinde çok azdır veya hiç yoktur. Fetüste ve yeni doğanda koltuk altı, boynun posterior yanları ve renal bölgede daha yoğun olarak dağılım gösterir. Kış uykusuna yatan canlılarda mevcuttur. Yağ hücreleri (Adipoz hücreler, Adipositler) Bağ dokusunun hareketsiz hücrelerindendir. Lipit (yağ) sentezlemek ve depolamak için özelleşmişlerdir. Her bir yağ hücresi ince retiküler fibrillerden oluşmuş bir ağla çevrilir. Yağ, hücrelerin sitoplazmasında küçük küçük damlacıklar halinde birikmeye başlar. Daha sonra damlacıklar birbirleriyle birleşerek büyük bir yağ damlası oluştururlar. Bölünerek çoğalmazlar. Çekirdek yassılaşmış ve bir kenara itilmiştir, ince halka şeklinde bir sitoplazma yağ damlasını çevreler. Golgi kompleksi ve ipliksi mitokondriler ince sitoplazmik bölgede dağılmış haldedir. Vücudun her tarafında bulunabilirler. Gevşek bağ doku içinde tek tek ya da çoğunlukla gruplar halinde bulunurlar. Yağ Dokuyu Etkileyen Hormonlar İnsülin: glukoz alınımını arttırır ve karbonhidratlardan trigliseritlerin sentezlenmesini aktive eder. Peptid hormonlar ve nörepinefrinler: Adipositte c-AMP seviyesini artırırlar. Glukagon- Yıkım Büyüme hormonu- Yıkım Tiroid hormonları- Yıkım Leptin: (yunanca leptos=ince) 16 kDa peptit hormondur, Sadece adipositlerden salgılanır Yemek alımını durdurur, vücut ağırlığını azaltır, metabolik hızı artırır Tokluk hissi yaratan bir faktördür. Vücut enerji depo düzeyi yeterliyken besin alımını engeller. Beynin besin alımını kontrol eden merkeziyle iletişim kurar. Hipotalamusta spesifik reseptörleri mevcuttur. ADİPOGENEZ Yağ hücresi mezenkimal hücreden farklılaşan lipoblastlardan oluşur. İki tip lipoblast vardır. Epitel hücrelerine benzeyen lipoblast, Sitoplazmasında yağ damlacıkları birikerek yağ hücrelerini oluşturur. Bu yağ hücreleri hep birlikte çok damlalı yağ dokusunu meydana getirir. İnsanda ve Primatlarda yağ damlaları birleşerek tek damlalı yağ dokusuna benzer bir görünüm kazanır. İğ şeklinde lipoblast, Embriyonik bağ dokularında yaygın bulunur. Sitoplazmasında biriktirdiği yağ damlacığı daha sonra tek damla haline gelerek beyaz yağ dokusunu (tek damlalı yağ dokusu) oluşturur. Uzun süren açlık durumlarında her iki doku da değişik görünümlü yağ dokusu tipine geri döner. TEŞEKKÜR EDERİM …