Osmanlı Tarihi 1299 - 1922 PDF

Loading...
Loading...
Loading...
Loading...
Loading...
Loading...
Loading...

Summary

Bu belge, 1299'da Osman Gazi'nin Söğüt'te bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan ve 1922'de TBMM'nin saltanatı kaldırmasına kadar devam eden Osmanlı Devleti'nin siyasi tarihini özetliyor. Belge, Osmanlı hanedanının kökeni, Anadolu'ya göç yolları, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun çevresindeki siyasi durum ve Osmanlı Devletini destekleyen sivil örgütler hakkında bilgiler sunuyor.

Full Transcript

Devletin siyasi tarihi 1299 yılında Osman Gazinin, Söğütte bağımsızlığını ilan etmesiyle başlar, TBMM'nin 1922 de saltanatı kaldırmasına kadar devam eder. Osmanlı Devletinin hanedan ailesi olan **Kayı Boyu,** Oğuzların Bozok Kolunun Günhan soyuna ve Karakeçili aşiretine mensuptur. - Kayı; sağlam...

Devletin siyasi tarihi 1299 yılında Osman Gazinin, Söğütte bağımsızlığını ilan etmesiyle başlar, TBMM'nin 1922 de saltanatı kaldırmasına kadar devam eder. Osmanlı Devletinin hanedan ailesi olan **Kayı Boyu,** Oğuzların Bozok Kolunun Günhan soyuna ve Karakeçili aşiretine mensuptur. - Kayı; sağlam, güçlü, kuvvetli anlamlarına gelmektedir. Kayı Boyu, sembol olarak ok ve yay kullanmışlardır. - Kayılar, Orta Asya'dan göç ettikten sonra yurdu İran'ın Kirman bölgesinde bulunan **Mahan** bölgesine yerleşmişlerdir. - Moğol istilası ve baskısı nedeniyle birçok Türk boyu gibi Kayılar da daha batıya doğru yani Anadolu'ya göç etmişlerdir. - - Kayılar, Anadolu'ya Ertuğrul Gazi'nin babası Süleyman Şah (Gündüz Alp) önderliğinde, - Malazgirt savaşından sonra, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında gelmişler ve Ahlat ve Erzincan dolaylarına yerleşmişlerdir. - Süleyman Şahın ölümü üzerine, oğullarından Gündoğdu Bey ve ona bağlı olanlar tekrar Ahlat tarafına doğru göç ederken, diğer oğlu Ertuğrul Gazi ise batıya doğru yönelmiştir. - Sultan Alâeddin Keykubat, Yassıçemen Savaşında kendisine destek veren ve göçebe yaşayan Kayıları, Ankara'nın Haymana ilçesi tarafında bulunan Karacadağ civarına yerleştirmiştir. - Yassı çemen Savaşı; Anadolu Selçuklu Devleti ile Harzemşahlar arasında Erzincan yakınlarında yapılan ve Harzemşahların yenilerek yıkılış sürecine girdiği savaştır. - Sonra da Bizans sınırına yakın Söğüt ve Domaniç yöresi yaylak kışlak olarak verilmiş ve Kayılar ''uç beyliği' 'olarak bu bölgeye yerleştirilmiştir. - Söğüt kışlak, Domaniç ise yaylak olarak kullanılmıştır. - Ertuğrul Gazi 1281 yılında Söğüt'te ölmüştür. Türbesi Söğüt'tedir - Ertuğrul Gazi'nin; - Babası Gündüz Alp veya Süleyman Şah olarak bilinmektedir. - Annesi Hayme Hatun'dur. - Eşi Anadolu Selçuklu hanedanından Halime Hatun'dur. - Gündüz Bey, Sarı Batu, Savcı Bey ve Osman Bey olmak üzere dört oğlu vardır. - Yerine bey olarak seçilen Osman Gazi; - İlhanlıların Anadolu'da etkinliğini yitirmesi, - ASD'nin tamamen yıkılış sürecine girmesi üzerine diğer Türk beylikleri gibi **1299** yılında **Söğüt** merkez olmak üzere bağımsızlığını ilan etmiştir. - **Kayıların Anadolu'ya geliş güzergâhı:** ### Osmanlı Devleti Kurulurken Çevresinin Siyasi Durumu: osmanlı devleti kurulduğu sırada anadolu\'da hangi devletler vardı ile ilgili görsel sonucu - **Avrupa'da:** İngiltere ve Fransa devletleri var ancak aralarında Yüzyıl savaşları yaşanmaktadır. - Bu durum Osmanlının balkanlar ve Avrupa'da büyümesini kolaylaştırmıştır. - **Balkanlar'da:** Sırp- Bulgar ve Macar gibi küçük prenslikler - **Marmara'da**: İç karışıklar ve sorunlar yaşayan Bizans Devleti - **Anadolu'da:** Yıkılış sürecine girmiş Anadolu Selçuklu Devleti ve İkinci Türk beylikleri - **Doğu Anadolu'da:** Moğol devleti olan İlhanlılar - **Doğu Karadeniz'de**: Pontus Rum Devleti - **Mısırda:** Memluk Devleti bulunmaktadır. b. - Coğrafi konumunun avantajı - İç karışıklıklar yaşayan Bizans'a komşu olması - Moğol baskısından uzak olması - Merkezi otoritenin güçlü tutulması - I.Murat veraset sistemini değiştirmiş ve taht kavgalarını azaltmak amacıyla ülke padişah ve oğullarının malıdır anlayışı getirmiştir. - Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılması ve Anadolu'da güçlü bir devletin olmayışı - Anadolu Türk beylikleriyle iyi geçinilmesi - Doğudan gelen Türkmenlere yurt bulunması ve o boyların Osmanlı hâkimiyetine girmesi - Gaza ve cihat politikası güdülerek batıya yemlenilmesi - Balkanlarda İskân ve İstimalet siyasetinin uygulanması - **İskan siyaseti:** Balkanlarda fethedilen yerleri Türkleştirmek ve buralara İslam'ı yaymak için doğudan gelen göçebe Türkmenlerin bu topraklara yerleştirilmesidir. Amaç kalıcı olmayı sağlamaktır. - **İstimalet politikası:** Osmanlı devletinin batıda izlediği hoşgörü politikasıdır. - Balkanlarda siyasi birliğin olmaması ve güçlü bir devletin yokluğu - Başa geçen ilk beylerin güçlü kişilikler ve kudretli yöneticiler olması - Ordu ve donanmanın güçlü tutulması - Birçok sivil toplum örgütünün desteğinin alınması - Avrupa'da İngiltere ve Fransa arasında Yüzyıl savaşlarının yaşanması - **Yüzyıl Savaşları: 1337- 1453** - İngiltere'nin Fransa topraklarında hak iddia etmesiyle başlayan ve yüzyıldan daha uzun süre devam eden savaşlardır. İngiltere'nin mağlubetiyle sonuçlanmıştır. Devamı Avrupa tarihi konusunda... ### Osmanlı Kurulurken Desteğini Aldığı Sivil Örgütler - Gaziyan-ı Rum (Anadolu Gazileri) - Abdalan-ı Rum (Anadolu Erenleri- dervişleri) - Ahiyan-ı Rum ( Anadolu Ahileri) - Bacıyan-ı Rum ( Anadolu Bacıları) - Evlad-ı Ftihan: Balkanlara yerleştirilen Türkmenler için kullanılan isimdir. - **Osmanlı tarihi; devletin siyasi-askeri ve mali gücüne göre beş dönemde incelenmektedir.** 1. **Kuruluş Dönemi( Beylikten Devlete Geçiş)** : 1299- 1453 - 2. **Yükselme Dönemi( Dünya Gücü Osmanlı)** : 1453- 1579 - 3. **Duraklama Dönemi( Arayış/ Buhran Yılları**): 1579- 1699 - 4. **Gerileme Dönemi( Diplomasi Yılları):** 1699- 1792 - 5. **Dağılma Dönemi( En Uzun Yüzyıl):** 1792- 1922 - - - Osman Gazinin 1299 yılında Söğütte bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan bu dönem İstanbul'un fethine kadar devam eder. - - - - - - - - ### OSMAN BEY DÖNEMİ (1281-1324) - Bu dönem Aşiretten Beyliğe geçiş dönemidir. - 1281 de babası Ertuğrul Gazinin ölümüyle yerine geçmiştir. - Kayılar, bu dönemde bir süre Kastamonu taraflarında yaşayan Çobanoğulları beyliğine daha sonra da Kütahya çevresinde yaşayan Germiyanoğulları beyliğine bağlı kalmıştır. - Osman Gazi kendisine hedef olarak iç karışıklıklar yaşayan Bizans'ı seçmiştir. - 1285'te İnegöl tekfuruyla yapılan Ermeni Beli savaşı Osmanlının kurulmadan önce Bizans'la yaptığı ilk savaş olmuştur. Bu savaşın sonunda Kulaca Hisar kalesi alınmış ve Osmanlının fethettiği ilk kale Kulaca Hisar Kalesi olmuştur. - 1287'de İnegöl tekfuruyla İkizce savaşı yapılmış ve savaş kazanılmıştır. Bu savaşın diğer adı Domaniç savaşıdır. - 1288'de Karacahisar alınmış ve merkez yapılmıştır. - 1298'de Yarhisar, İnegöl, Yundhisar alınmış ayrıca Bilecik alınarak merkez yapılmıştır. - Bilecik maden yatakları kullanılmış ve ordunun silah ihtiyacı karşılanmıştır. - 1299'da beyliğin bağımsızlığını ilan etmiştir. - 1302'de Bizans'la yapılan ve ilk savaş olan Koyunhisar (Bafeon) savaşı kazanılmıştır. - Koyun hisar savaşı Bizans tekfurlarıyla yapılmıştır. - Tekfur: Bizans'ın Anadolu tarafındaki valilerine verilen isimdir. - 1316 da Bursa kuşatılmış ancak kuşatma on yıl kadar sürmüş kale alınırken Osman gazi ölmüş ve Bursa alınınca cenazesi buraya defnedilmiştir. - 1321'de Mudanya alınmıştır. Kuşatma sırasında Osman Gazinin hastalanması üzerine orduyu oğlu Orhan Gazi yönetmiştir. - Eskişehir Ahi şeyhi şeyh Edebali'nin kızı Malhun Bala Hatun ile evlenmiş ve Ahilerin desteği kazanılmıştır. - Osman Gazi, Bursa kuşatması sırasında ölmüş yerine oğlu Orhangazi geçmiştir. - Osman Gazi, Fahrüddin ve Gazi ünvanları kullanmıştır. - Bu dönemde ilk bakır para(mangır) bastırılmıştır. - İlk Osmanlı vergisi olan Bac-ı Bazar vergisi konulmuştur. - İlk Osmanlı kadısı olan Dursun Fakih, Karacahisar'a atanmıştır. - **Orhan Gazi dâhil sonraki padişahlar ve dönemlerini;** - Padişahların kişisel özellikleri: - Anadolu'daki gelişmeler: (daha sonra doğudaki gelişmeler): - Rumeli'deki gelişmeler: (daha sonra Balkanlar ve Avrupa'daki gelişmeler): - Denilerdeki gelişmeler: (daha sonra Okyanuslardaki gelişmeler): - Devlet teşkilatlanmasındaki gelişmeler şeklinde işleyeceğiz. - Teşkilatlanma başlığı XVII.yy dan itibaren ıslahatlar başlığı şeklinde anlatılacaktır. ### ORHAN BEY DÖNEMİ (1326-1362) a. - Bu dönem beylikten devlete geçiş dönemidir. - Kendi adına tuğra çektiren ilk padişahtır. - Oğlu Murat'ı İzmit sancağına göndererek ilk kez sancağa çıkma usulünü başlatmıştır. - Sultan'ül Güzat şeklinde kullandığı unvanla ilk sultan unvanı kullanan padişah olmuştur. - Ayrıca; Gazi, Seyfeddin, Sücaeddin gibi ünvanlar da kullanmıştır. - Seyyah İnb-i Batuta Seyahatnamesinde; Orhan Gaziden; Türk hükümdarlarının en ulusu şeklinde bahsetmiştir. - Orhan Gazinin eşi Nilüfer hatun Osmanlı sarayında ilk devşirme haseki sultan olarak bilinmektedir. b. - 1326 Bursa fethedilerek başkent yapılmıştır. - Osman Gazinin cenazesi buraya defnedilmiştir - Bursa, Bey Sancağı ilan edilmiş ve ilk Osmanlı sarayı olan Bey Sarayı inşa edilmiştir. - İlk Osmanlı sarayı Bey Sarayı inşa edilmiştir. - 1329 'da Bizans'la yapılan Maltepe(Palekanon) Savaşı kazanılmış ve İznik'in fethine zemin hazırlamıştır. - 1331 Bizans'tan İznik alınmıştır. - İznik'in(Nikea) alınmasıyla; - Hristiyanlarca kutsal sayılan bir şehir Osmanlının eline geçmiştir. - Bizans'a karşı yapılacak akınlarda önemli bir üs ele geçirilmiştir. - Kocaeli yarımadasının fethine zemin hazırlamıştır - Başkent Bursa'dan İznik'e taşınmıştır. - İlk Cizye vergisi uygulanmaya konulmuştur. - İznik, hem Anadolu Selçukluya hem de Osmanlıya başkentlik yapan tek Anadolu şehridir. - 1337'de İlhanlılara verilen vergi kesilmiş ve devletin tam bağımsızlığı sağlanmıştır. - Ahilerden Ankara alınmıştır. - 1345 Karesi oğlu beyliğinde yaşanan iç sorunları fırsata dönüştüren Orhan Gazi bu beyliği Osmanlı topraklarına katmıştır. - Karesi oğlu Beyliği Osmanlı Devleti'ne katılan ilk beyliktir. - **Karesilerin Osmanlıya katılmasıyla;** - Beyliğin donanması Osmanlı donanmasının temelini oluşturmuş, - Hacı İlbeyi Bey, Evranos bey gibi önemli komutanlar Osmanlı hizmetine girmiş, - Anadolu Türk Siyasi Birliği adına ilk adım atılmış ve - Rumeli'ye geçişi kolaylaştırmıştır. c. - Bizans'ta yaşanan taht mücadelesi fırsat dönüştürülmüş ve taht mücadelesine girişen kayınpederi Kantekuzenos'a yardım amaçlı 1353'te Çimpe Kalesi üs olarak alınmış ve Rumeli'ye geçilmiştir. - Gelibolu yarımadasında bulunan Çimpe Kalesi; Osmanlının Rumeli'de ilk toprak parçasıdır. - Bu kale fetihlerde üs olarak kullanılmış ve Orhan Gazinin oğlu Süleyman paşa, Edirne'ye kadar olan tüm Gelibolu yarımadasının fethini tamamlamıştır. Bu nedenle Gelibolu fatihi olarak bilinir. - Osmanlı Devleti, Avrupa'da Çimpe kalesinden sonra Viyana önlerine kadar ilerlemiştir. d. - Bursa fethedilip başkent yapılmış ve ilk saray olan Bey sarayı Bursa'ya inşa edilmiştir. - Bey Sarayının kalıntıları günümüze ulaşmamıştır. - İznik alınmış ve İznik te ilk Osmanlı Camisi olan Hacı Özbek Camii inşa edilmiştir. - İlk divan örgütü kurulmuştur. (Divan-ı Hümayun) - Divanın kurulması idari işlerin daha düzenli hale getirildiğinin göstergesidir. - İlk vezirlik makamı oluşturulmuştur. - Osmanlının ilk veziri Orhan gazinin kendi ağabeyi Alaeddin Paşa'dır. - İznik'te ilk medrese olan Süleyman Paşa (Orhaniye) Medresesi açılmıştır. - Süleyman Paşa Medresesi'nin ilk müderrisi Davud-u Kayseri'dir. - Nilüfer Hatun'un da katkılarıyla ilk vakıf teşkilatı kurulmuştur. Medresenin ihtiyaçları bu vakıf tarafından karşılanmıştır. - İlk imarethane de yine Nilüfer Hatun tarafından açılmıştır. - Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordu kurulmuştur. - Osmanlının ilk gümüş parası bastırılmıştır. - Subaşılık ve kadılık makamı oluşturulmuştur. - Kocaeli Karamürsel'de, Karamürsel bey tarafından ilk Osmanlı tersanesi kurulmuştur. - Karamürsel Bey ilk Osmanlı donanma komutanı olarak bilinir. - Rumeli'ye geçiş ilk bu dönemde olduğundan ilk İskân (yerleştirme) siyaseti de bu dönemde başlamıştır. - İskân için seçilen ilk aile Karesi oğullarından Kara Araplar ailesidir. - Tımar sistemi ilk kez bu dönemde uygulanmaya konulmuştur. - Kırkpınar yağlı güreşlerinin düzenlenmesi bu dönemde gelenek haline gelmiştir. ### I. MURAT (1362-1389) a. - Sancak sistemi ile yetişen ilk padişahtır. İzmit sancak beyliği yapmıştır. - Lalalık görevine ilk getirilen devlet adamı ise Lala Şahin Paşa'dır. - Savaş meydanında sıcak temas ile şehit düşen ilk ve tek padişahtır. - Hünkâr, Gazi, Hüdavendigar ve Sultan unvanları kullanmıştır. b. - Anadolu Türk Birliğini sağlamak amacıyla; - Germiyanoğlularından çeyiz karşılığında, - Hamitoğulları'ndan ise para karşılığında toprak satın almıştır. - Germiyan beyi Süleyman Şahın kızı Devlet Hatun Yıldırım Bayezid'in eşidir. Kütahya, Tavşanlı, Simav dolayları çeyiz olarak Osmanlıya verilmiştir. - Hamitoğullarından; Isparta -- Yalvaç- Akşehir- Beyşehir dolayları 90 bin altın karşılığında satın alınmıştır. - Bu durumlar, Osmanlının meşru olan her yolu kullanarak Anadolu Türk Siyasi Birliğini sağlamaya çalıştığını göstermektedir. Osmanlı, Anadolu Türk Siyasi Birliğini sağlamak için Türk beyliklerine son vermiştir. - Karamanoğlu beyliği ile ilk savaş olan 1387 Frenk Yazısı savaşı yapılmış ve Karamanoğlu beyliği yenilerek itaat altına alınmıştır. - I. Bayezid'in, Yıldırım unvanını bu savaşta hızlı hareketinden dolayı aldığı bilinmektedir. - Orhan Gazi döneminde alınan ab-nacak tekrar elden çıkan Ankara Ahilerden tekrar alınmıştır. c. - 1363'te Bizans ve Bulgarlara karşı Sazlıdere Savaşı kazanılmış Balkanlara açılan önemli bir üs olan Edirne ele geçirilmiştir. - Edirne'nin alınması Avrupa'da haçlı ittifakına neden olmuş ve başkentin Edirne'ye taşınması bu tehlike üzerine ertelenmiştir. - 1364'te Haçlılarla yapılan ilk savaş olan Sırpsındığı Savaşı kazanılmış ve bu zafer sonrası Edirne başkent yapılmıştır. Bu savaş I.Çirmen olarak da bilinir. - 1371'de II.Çirmen Savaşında Sırpları yenmiştir. - 1388'de Sırp ve Boşnaklardan oluşan kuvvetlere Ploşnik'te yenilmiş ve Osmanlı ordusu Balkanlarda ilk küçük bozgunu yaşamıştır. - 1389'da Haçlılarla yapılan I. Kosava Savaşı kazanılmıştır. Ancak I.Murat bu savaş sonunda şehit düşmüştür. - Osmanlı devleti ilk defa bu savaşta sadece sesinden yararlanmak üzere top kullanmıştır. d. - Edirne alınmış ve başkent yapılmıştır. Edirne Sarayı inşa edilmiştir. Bu saray da günümüze ulaşamamıştır. - Edirne Sarayında devlet kademelerine memur yetiştirmek için Enderun mektebi açılmıştır. - Enderun mektebine sadece devşirme usulü adam alınmaktadır. - II.Mahmut döneminde bu okulun yerine Mektebi Maarifi Adliye açılmış ve Enderun önemini yitirmiştir. II.Meşrutiyet döneminde de tamamen kapatılmıştır. - İlk defa adalet ve eğitim işlerini takip etmek üzere kazaskerlik makamı oluşturulmuş ve ilk kazasker olarak Çandarlı Kara Halil paşa atanmıştır. - Mali işleri düzenlemek ve takip etmek üzere ilk defa Defterdarlık oluşturulmuştur. - Osmanlının ilk defterdarı - İlk defa sadrazamlık makamı oluşmuş ve ilk sadrazam olarak Çandarlı Halil paşa atanmıştır. - Manastır merkez olmak üzere Rumeli beylerbeyliği oluşturulmuş ve bu göreve Lala Şahin Paşa atanmıştır. Amaç sınırların genişlemesiyle yönetimi kolaylaştırmaktır. - Beylerbeyliği sistemi Osmanlı eyalet sisteminin ilk halidir. XVII.yy dan itibaren beylerbeyliği yerine eyalet kavramı kullanılacaktır. - Osmanlının ilk beylerbeyi olarak Lala Şahin paşa veya Orhan Gazinin oğlu Süleyman paşa bilinmektedir. - Orhan Gazi döneminde uygulanmaya başlanan Tımar sistemi daha sistemli uygulanmaya başlanmıştır. - Pençik Sistemi ilk kez uygulanmıştır. Savaşlarda elde edilen esirlerden 1/5 oranında asker amaçlı yararlanılması yani devlet hizmetine alınması demektir. İlk defa Bedir savaşında uygulanmıştır. - Pençik Sistemi savaşlarda ele geçirilen esirlerin 1/5'nin askere alınması usulüdür. - Karamanlı Rüstem paşanın teklifi ile Çandarlı Halil Hayrettin paşa uygulamaya koymuştur. Böylece devşirme sisteminin de temeli atılmış, Çelebi Mehmet döneminden itibaren de devşirme sistemi uygulanmaya başlanmıştır. - Edirne'de Acemi Oğlanlar ve Yeniçeri Ocağı kurulmuştur. - Yeniçeri ocağını isim babası Bektaşi şeyhidir bu nedenle ocakta Bektaşilik tarikatı etkili olmuştur. - Veraset anlayışında değişiklik yaparak 'ülke hükümdar ve oğullarının ortak malı anlayışını getirmiştir. - Amaç taht kavgalarını azaltmak ve merkezi otoriteyi güçlendirmektir. - Osmanlı tarihinde ilk şehzade isyanı ve kardeş katli bu dönemde gerçekleşmiştir. Kardeşi Savcı bey isyan etmiş ve isyan bastırılmıştır. - **İskân Siyaseti** - Rumeli'de fethedilen yerlere doğudan gelen Türkmenleri yerleştirme siyasetidir. - Amaç ; - Fetihleri kolaylaştırmak, - Balkanları Türkleştirmek, - Bu topraklarda kalıcı olmak - Göçebe Türkmenlerin yerleşik halka zarar vermesini önlemek, - Üretim ve vergi gelirlerini artırmak gibi etkenlerdir. - Devlet iskanı kolaylaştırmak için, göç edenlerden belli bir süre vergi almamış, göç edenlere toprak dağıtmış, göç edenlere tohumluk tarım aletleri tahsis edilmiştir. - Ayrıca, İskan edilenleri göç bölgelerine yakın yerlerden seçmiştir. Kan davalı ailelerden bir tanesini göç ettirmiş, geçerli bir mazeret olmadan da tekrar eski yerlerine göç etmelerine izin vermemiştir. - Orhan Bey zamanında başlayan İskan siyaseti I.Murat döneminde sistemli olarak ve hızlanarak devam etmiştir. III. a. - I.Kosova Savaşında babasının şehit düşmesi üzerine tahta çıkmıştır. Askerin desteğini alabilmek için Cülüs bahşişi dağıtmış ve ilk cülüs dağıtan padişah olmuştur. - Yıldırım ünvanı kullanmış ve bu unvanı şehzadeliği sırasında Karamanoğulları ile yapılan ilk savaş olan Frenk Yazısı savaşında aldığı söylenmektedir. - Esir düşen ilk ve tek Osmanlı padişahıdır. Ankara savaşında Timur'a esir düşmüştür. b. - Bu dönemde ilk kez büyük oranda Anadolu Türk Birliği sağlanmıştır. - Sınırların Anadolu tarafında genişlemesi üzerine merkezi Kütahya olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği oluşturulmuş ve bu göreve Kara Timurtaş paşa atanmıştır. - Anadolu da siyasi birliğin sağlanmasıyla güneyde Memluklere komşu olunmuş ve ilk Osmanlı - Memluk ilişkileri başlamıştır. - İlk kez İstanbul kuşatılmış ve bunun için Anadolu diğer adıyla Güzelce Hisar yaptırılmıştır. - İstanbul bu dönemde tam dört defa kuşatılmıştır. Kuşatmalar; antlaşma yapılarak, Niğbolu savaşı, Timur tehlikesi gibi nedenlerle başarılı olamamış ve kaldırılmıştır. - 1393 Kırıkdilim Savaşında Kadı Burhaneddin devletine yenilmiştir. Şehzade Ertuğrul şehit düşmüştür. - 1397 Karamanoğullarını Akçay savaşında yenmiştir. - 1402 Ankara Savaşında Timur'a yenilmiş ve esir düşmüştür. - Savaşın asıl sebebi cihan hâkimiyeti anlayışıdır. **Sonuçları:** - Anadolu Türk Siyasi Birliği tekrar bozulmuştur. - İkinci beylikler yeniden kurulmuştur. - KEK hariç yani; Karesi, Eratna, Kadı Burhaneddin Devleti hariç. - 11 yıl sürecek Fetret Dönemi başlamıştır. - İstanbul'un fethi 50 yıl gecikmiştir. - Batıda Türk ilerleyişi durmuştur. - Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirmiştir. - **Fetret Devri: 1402- 1413** - Ankara Savaşından sonra Yıldırım Bayezid'in oğulları arasında yaşanan taht kavgaları nedeniyle hükümdarsız geçen 11 yılı tanımlamaktadır. - Yıldırım'ın oğulları, - Süleyman Çelebi: Edirne - İsa Çelebi: Balıkesir - Musa Çelebi: Bursa - Mehmet Çelebi: Amasya'da hükümdarlıklarını ilan etmişler ve taht mücadelesine başlamışlardır. - En küçük oğlu şehzade Mustafa'yı Timur beraberinde Semerkant'a götürmüştür. - **Fetret Devrinde Balkanlarda büyük toprak kayıplarının yaşanmamasında;** - İstimalet siyaseti yani Adaletli ve hoşgörülü politika izlenmesi - İskân siyaseti yani Türkmenlerin Balkanlara yerleştirilmesi - İniltere ve Fransa arasında Yüzyıl savaşlarının yaşanması - 1396 Niğbolu Zaferinde Avrupa'nın gücünün kırılması etkili olmuştur. c. - 1396 Niğbolu savaşında Haçlıları yenmiştir. - Abbasi halifesi tarafından Sultanı İklimi Rum ünvanı verilmiştir. Bu unvanın verilmesi ATSB yi sağlamayı kolaylaştırmış ve Osmanlının Türk İslam dünyası üzerindeki etkisini artırmıştır. d. - Anadolu Hisarı yaptırılmış - Gelibolu'da ilk büyük Osmanlı tersanesi kurulmuştur. - İlk kez cülüs bahşişi bu dönemde dağıtılmıştır. - Cülüs Fatih kanunnamesinde yasalaşmış, I. Abdülhamit döneminde kaldırılmıştır. ### I. MEHMET (ÇELEBİ)1413-1421) a. - Taht mücadelesine girişen kardeşler içerisinde en küçüğüdür. - Çelebi ve Kirişçi ünvanları kullanmıştır. - Çelebi; bilgili görgülü yakışıklı erkek çocuk anlamlarına gelmektedir. - Genç yaşta ölmüştür mezarı Bursa'da Yeşil türbededir. - Fetret Dönemine son verdiği için Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu olarak kabul edilir. b. - Anadolu Türk Birliğini kurma çalışmaları yeniden başlamış ve Anadolu beylikleri tekrar itaat altına alınmaya başlanmıştır. - Şeyh Bedrettin isyanı çıkmış ve isyan bastırılmıştır. - Bu isyan Osmanlıda çıkan dini ve sosyal içerikli ilk isyandır. - Siyasi içerikli Düzmece Mustafa İsyanı da bastırılmıştır. - Şehzade Mustafa, Yıldırımın küçük oğludur. Timur tarafından Semerkant'a götürülmüştü. Anadolu'ya gelerek taht mücadelesine girişmiş ve Bizans tarafından desteklenmiştir. c. - Venediklerle ilk deniz savaşı olan Çalı bey savaşı yapılmış ve Osmanlı donanması yenilmiştir. Bu durum Donanmanın henüz zayıf olduğunu göstermektedir. - Hicaz bölgesine ilk defa surre alayları gönderilmiştir. - Surre Alayı: Kutsal bölgelere çeşitli hediyelerin gönderilmesi. - Devşirme sitemi ilk defa bu dönemden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. ### II. MURAT (1421-1451) a. - Fatih Sultan Mehmet'in babasıdır. - Ebul Hayrat ve Koca Gazi Sultan gibi ünvanlar kullanmıştır. - Tahtı kendi isteğiyle oğluna bırakan ilk ve tek padişahtır. Büyük oğlu şehzade Alâeddin'in ani ölümü ve üst üste birkaç yenilginin yaşanması ve dinlenme isteği tahtı bırakmasında etkili olmuştur. - Tahtı küçük yaştaki oğlu II. Mehmet e bırakmıştır. - Yeniçeri ocağı bu duruma tepki göstermiş ve ilk yeniçeri ayaklanması olan Buçuk Tepe İsyanı çıkmıştır. - Varna savaşı öncesi tekrar tahta çıkmış bu nedenle tahta iki defa çıkan ilk Osmanlı padişahıdır. b. - İstanbul'u kuşatan ikinci padişahtır. Kuşatma başarısız olmuştur. - Düzmece(Çelebi) Mustafa İsyanı ve Kardeşi Mustafa isyanları bastırılmıştır. c. - **1444 Edirne Segedin Anlaşması**: - Osmanlının Balkanlarda imzaladığı ilk antlaşmadır. - Macarlarla imzalanmıştır. - II.Murat'ın büyük oğlu şehzade Alâeddin'in ani ölümü ve üst üste birkaç yenilginin yaşanması ve dinlenme isteği bu antlaşmanın imzalanmasında etkili olmuştur. - Antlaşma, bir nüshasını Edirne'de bir nüshası da Macaristan'ın kenti Segedin de imzalanması sonucu bu isimle anılmıştır. - Antlaşmaya göre her iki taraf birbirlerine on yıl saldırmayacaktır ancak Osmanlı tahtına küçük yaşta bir padişahın geçmesini fırsata dönüştürmek isteyen Hristiyan dünyası antlaşmayı bozarak Osmanlıya savaş ilan etmişlerdir. - **1444 Varna Savaşı**: - Haçlılara karşı kazanılmış zaferdir. - Balkanlar kesin olarak Türk yurdu olmuştur. - Sultan II.Murat'ın tahtı 12 yaşındaki Sultan Mehmet'i bırakması üzerine Yeniçeriler tarafından Buçuktepe İsyanı çıkartılmıştır. Sultan Murat'ın tekrar tahta geçmesi ve yeniçeri maaşlarına buçuk oranında zam yapması üzerine isyan son bulmuştur. - **1448 II. Kosova Savaşı:** - Haçlılara kazanılmıştır. - Bu zaferle Osmanlının Balkanlardaki hâkimiyeti kesinleşmiştir. **OSMANLI YÜKSELME DÖNEMİ(1453- 1579)** **(Dünya Gücü Osmanlı)** - İstanbul'un Fethi'yle başlayıp 1579'da Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüne kadar geçen dönemdir. - Osmanlı Devleti her alanda hızla büyümüş ve çok büyük fetihler yapılmıştır. - **[Dönemin Padişahları:]** - - - - - - I. a. - İki defa tahta çıkmıştır. - İlk iki yılı Kuruluş dönemine girer. - Fatih, Kayser-i Rum, Sultan'ül Bereyn ve Bahreyn gibi ünvanlar kullanmıştır. - Şiirlerinde Avni mahlasını kullanmıştır. - Arapça, Farsça, Rumca ve Latince gibi yedi tane dünya dili bilmektedir. - Ak Şemseddin, Molla Gürani gibi önemli hocalardan ders almıştır. - **İstanbul'un Fethi:** - **Nedenleri:** - İstanbul'un Osmanlı toprak bütünlüğünü bozması - Boğazlar ve ticaret yollarını ele geçirmek. - İstanbul'un coğrafi konumu - Bizans'ın beylikleri ve şehzadeleri Osmanlıya karşı kışkırtması. - Bizans'ın Avrupa devletlerini kışkırtması - İstanbul'un fethi konusunda Hz. Peygamberin Hadis-i Şerifi gibi sebepler etkili olmuştur. - **Fetih için yapılan Hazırlıklar:** - İstanbul boğazının Avrupa tarafına Rumeli Hisarını (Boğaz Kesen) yaptırılmıştır. - "Şahi" adı verilen kalın surları yıkabilecek büyük ve ağır toplar döktürülmüştür. - Mora'ya asker gönderilerek gelen haçlı yardımlarının önü kesilmiştir. - Surları aşabilmek için tekerlekli kuleler yaptırılmıştır. - Hristiyanların elindeki İstanbul  yakınlarında bulunan "Silivri ve Vize" kaleleri alınmıştır. - Denizden gelen haçlı yardımlarını engellemek için ege denizine donanma konuşlandırılmıştır. - 400 parçalık yeni bir deniz filosu oluşturulmuştur. - Zincirle ağzı kapatılan Haliç'e karadan çektirilen 72 gemi indirilmiştir. - Karamanoğullarının kuşatma sırasında ani bir baskın gerçekleştirmesini engellemek için karaman seferine çıkılmış ve itaat altına alınmıştır. - **Fethin sonuçları:** - İstanbul'un fethinin Türk ve dünya tarihi açısından birçok önemli sonucu olmuştur. İçinde Türk --İslam ve Osmanlı geçen sonuçlar Türk tarihi açısından sonuçlardır. - İstanbul Osmanlı devletinin yeni başkent olmuştur. - Eski saray ve Topkapı Saryı inşa edilmiş devlet buradan yönetilmeye başlanmıştır. - Osmanlı Devleti Kuruluş dönemini tamamlamış ve Yükselme dönemine girmiştir. - Osmanlı Devleti'nin İslam dünyasındaki prestiji artmıştır. - Devlet imparatorluk özelliği kazanmıştır. - Orta Çağ kapanmış, Yeni Çağ açılmıştır. - Ticaret yollarının Osmanlını hâkimiyetine geçmesiyle Avrupalılar tarafından Coğrafi Keşiflerin başlamasına yol açmıştır. - İtalya'da Rönesans'ın başlamasına neden olmuştur. - Avrupa'da feodalitenin sona ermesini sağlamıştır. - Fatih İstanbul'un Fethiyle birlikte İstanbul merkezli Ortodoks Hristiyanlarının koruyuculuğunu üstlenerek, - - - a. - **ASTKOM** kronolojik formüldür. - Amasra \> Cenevizlilerden - Sinop \> \> Candaroğullarından - Trabzon \> Pontus Rum devletinden - Konya \> Karamanoğullarından - Otlukbeli Savaşında 1473 Akkoyunluları yenmiş ve Doğu Anadolu'da hakimiyet sağlanmıştır. - Memluklerle ilişkiler Hicaz suyolları nedeniyle bozulmuştur. b. - **SaMEBA** kronolojik formüldür. - Sırbistan - Mora yarımadası - Eflak - Boğdan - Bosna - Hersek - Arnavutluk fethedilmiş ve bu topraklar Osmanlı topraklarına katılmıştır. - Bu dönemde Balkanlarda fethedilemeyen tek yer Belgrat olmuştur. c. - Bozcaada, Gökçeada ,Limni, Midilli , Eğriboz, Semadirek adaları alınmıştır. - Mora ve Trabzon alınarak Bizans'ı tekrar canlandırma umutlarına son verildi. - 1475 'te Kırım fethedilmiş ve Karadeniz Türk gölü olmuştur.. - Karadeniz Türk gölü olma özelliğini 1774 Küçük Kaynarca antlaşmasıyla kaybetmiştir. - Boğazlar ve eski ticaret yollarının Osmanlı hamiyetine geçmesiyle Osmanlı -- Venedik savaşları yaşanmış ve on altı yıl kadar sürmüştür. 1463- 1479 - Osmanlı devleti bu savaşları kazanmış ancak; - Venedik i kendi tarafın çekerek Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak - Akdeniz ticaretini canlı tutmak - Osmanlı mallarını Venedik eliyle Avrupa'da sattırmak Gibi amaçlarla Venedik e ticari ayrıcalıklar içeren kapitülasyon verilmiştir. - **Venedik e verilen kapitülasyonları özellikleri:** - İlk defa bir Avrupalı devlete ticari ayrıcalık verilmiştir. - Bu kapitülasyonlar tek taraflıdır. Osmanlı karşı taraftan aynı şekilde hak talebinde bulunmamıştır. - Venedik ilk defa Osmanlı başkentinde elçi bulundurma hakkı elde eden Avrupa ülkesi olmuştur. - Bu elçiye Balyos denir ve Venedikli halkın davalarına bakar. d. - İstanbul alınmış ve başkent yapılmıştır. - İstanbul'da ilk saray olan Eski saray ve ikinci saray Topkapı sarayı(saray-ı cedide) inşa edilmiştir. - Topkapı sarayına Osmanlı Devleti'nin en eski köşkü olan Çinili Köşk inşa edilmiştir. - İstanbul kuşatması için Rumeli(Boğazkesen) Hisarı yaptırılmıştır. - Klasik Osmanlı mimarisi ortaya acıkmıştır. - İlk altın para bastırılmıştır. - İstanbul'daki İlk medrese olan Sahn-ı Seman Medresesi açılmıştır. Üniversite tarzı olan bu b-medreselere orta öğretim öğrencisi yetiştirmek için ise Tetimme medreseleri açılmıştır. - Bürokrasi ve devlet işleyişi için Leyzade Mehmet Çelebi tarafından Kanunname-i Ali Osman hazırlanmıştır. - Çandarlı Halil Paşanın İstanbul kuşatması sırasında Bizans'la iş birliği yaptığı ispatlanmış ve idam edilerek malı müsadere edilmiştir. - Müsadere usulü ilk kez Çandarlı Halil paşaya uygulanmıştır. - Çandarlı'nın idamıyla devlet kademesinde devşirme paşaların önemi artmıştır. - Devletin büyümesi nedeniyle defterdar, kazasker ve vezirlerin sayısı artırılmıştır. - İtalyan ressam Bellini ye resmini yaptırdığı rivayet edilmektedir. - Sinan beyi resim sanatı öğrenmesi için İtalya'ya göndermiştir. - Son seferi Otranto(italya) seferidir. Sefer sırasında aniden ölmüştür. **2. II. BEYAZİD (1481-1512)** a. - Fıtratının mülayim olması ve ibadete düşkünlüğü nedeniyle Sofi olarak bilinmektedir. - Amasya Sancak beyliğinden Fatihin ölümü üzerine devşirme kökenli paşaların desteğiyle tahta çıkmıştır. - Cem sultan isyanı nedeniyle yükselme içinde bir duraklama devri yalanmıştır. - Osmanlı tarihi yazılmasını emreden ilk padişahtır. - Sağlığında tahtı oğluna bırakmak zorunda kalan padişahtır. b. - Cem Sultan isyanı 14 yıl sürmüştür. Devleti içeride ve dışarda yıpratmıştır. - Karamanoğlu Beyliğine kesin olarak son verilmiştir. - Anadolu'da Şiiliği yaymak amacıyla Şah kulu Ayaklanması çıkmış isyan bastırılmıştır. - Şehzade Selim isyanı çıkmış ve Karıştıran savaşında Selim yenilmiştir. Ancak yeniçerilerin desteğiyle Selim babasından tahtı devralarak tahta çıkmıştır. - Memlüklerle sınır sorunları nedeniyle uzun süren savaşlar yaşanmış ve Osmanlı bu savaşlarda ilk defa tüfek kullanmıştır. c. - İspanya'daki Müslümanlarla birlikte Yahudilere de yardım edilmiştir. d. - Mora'nın fethi tamamlanmış, Modon- Koron- Navarin gibi kaleler fethedilmiştir. e. - Edirne'de akıl hastalarının da tedavi edildiği Beyazid Külliyesi inşa edilmiştir. - İlk avarız vergisi bu dönemde uygulanmıştır. - Yahudi azınlıklar ilk defa Osmanlı ülkesine matbaayı getirmişlerdir. - Osmanlı Tarihinde hacca giden tek şehzade Cem Sultan'dır. Şunu da unutmamak gerekir ki hiçbir Osmanlı padişahı hacca gitmemiştir. **3. YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520)** - - b. - İran'la yapılan Çaldıran Savaşı kazanıldı. 1514 - 1515 Turnadağ Savaşının kazanılmasıyla Dulkadiroğulları Osmanlı topraklarına katılmıştır. Beyliğin Osmanlı Devleti'ne katılmasıyla Anadolu Türk Birliği kesin olarak sağlanmıştır. - 1516 Mercidabık, 1517 Ridaniye savaşları kazanılarak Mısır fethedildi. - - Kutsal emanetler ve kutsal topraklar Osmanlı Devletinin eline geçti. - Halifelik makamı Osmanlı Devletinin eline geçti. Halifelikle birlikte Osmanlı Devleti teokratik devlet oldu. - Baharat Yolu Osmanlının eline geçti fakat Coğrafi Keşiflerle yeni yolların bulunması Osmanlının bu yoldan yeteri kadar yararlanamamasına yol açtı. - Osmanlı Devleti halifeliği Memlüklerin himayesindeki Abbasi halifesinden almıştır. - Osmanlı Devleti Saltanat makamının içinde halifelik anlayışını uygulayan tek Türk-İslam devletidir. - Yavuz Sultan Selim Osmanlı hazinesine en parlak dönemini yaşattığı için Osmanlı Devleti yıkılana kadar hazine hep Yavuz'un mührüyle açılmıştır**.** c. **4. KANUNİ SULTAN SÜLAYMAN (1520-1566)** - Kanuni en uzun süre Osmanlı tahtında kalan Osmanlı padişahıdır. - Bu dönemde Kalenderoğlu, Baba Zunnun, Canberdi Gazali ve Ahmet Paşa gibi ayaklanmalar bastırıldı. - 1521'de Belgard alınarak Orta Avrupa'nın üstünlüğü ele geçirilmiştir. - 1526'da Mohaç Savaşı kazanılarak Macaristan fethedildi.Osmanlı Devleti böylece Avusturya ile sınır komşusu oldu - 1529'da düzenlenen Viyana kuşatmasınd kesin sonuç alınamadı. - Hristiyan birliğini parçalamak ve Akdeniz ticaretini canlandırmak amacıyla Fransa'ya kapitülasyon verildi. - Kanuni kapitülasyonların olumsuz etkisini önlemek amacıyla antlaşmayı iki hükümdarın hayatıyla sınırlı tutmuştur**.** - 1532 Alman Seferi sonucunda Avusturya ile İstanbul Antlaşması imzalandı. 1533 - Bu anlaşmanın Avusturya arşidükü Osmanlı sadrazamına denk sayılacak maddesiyle Osmanlı Devleti Avusturya'ya üstünlüğünü kabul ettirmiştir. - Rodos Adası fethedilerek Ege Denizi Türk gölü olmuştur. - Preveze Deniz Savaşı kazanılarak Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir. - Preveze Deniz Zaferi'nin yıldönümü 28 Eylül ülkemizde Donanma Günü olarak kutlanmaktadır. - Irakeyn Seferleri sonucunda İran'la Amasya Anlaşması imzalandı1555 (İran'la yapılan ilk anlaşma) - Coğrafi keşiflerin olumsuz etkilerini yönelik Hint deniz seferleri düzenlendi fakat başarılı olunamadı. Seferlere katılan Piri Reis Kitabı Bahriye, Seydi Ali Reis ise Mirat'ül Memalik eserlerini yazmışlardır - Muhibbi Mahlasıyla şiirler yazan Osmanlı padişahıdır - Osmanlı Devleti'nde ilk kahvehaneler Kanuni Döneminde İstanbul'da açılmıştır**.** **5. SOKULLU DÖNEMİ (1564-1579)** - Sokullu Mehmet Paşa Kanuni (2 yıl),II.Selim ve III. Murat dönemlerinde sadrazamlık yapmıştır. - Bu döneme Sokullu dönemi denilmesinde devletin başında bulunan padişahların pasif kişilikleri etkili olmuştur. - Bu dönemde Sakız Adası alındı.1568 - Yemen Osmanlıya bağlandı - Kıbrıs Adası Venediklerden alındı. 1571 - İnebahtı Deniz Savaşı'nda Osmanlı donanması yakıldı 1572 - 1574'de Tunus Osmanlı topraklarına katıldı - 1576 Fas'ın alınmasıyla Kuzey Afrika'nın fethi tamamlandı. - Don-Volga, Süveyş ve Marmara kanal projeleri hazırlandı fakat hayata geçirilemedi. - Sokullu'nun ölümüyle Osmanlı Yükselme Dönemi son bulmuş Duraklama Dönemi başlamıştır. a. - Amaç Akdeniz ve Kızıldenizi birleştirmek ve böylece Baharat Yolunu canlandırmak, Müslümanlar üzerindeki Portekiz baskısını kırmaktır. - Proje 1869 'da Fransa tarafından gerçekleştirilmiştir. b. - Don ve Volga nehirleri aracılığıyla Kazadeniz hazar bağlantısını kurarak, Rusya üzerinde baskı kurmak,Orta Asya Türklerine yardım götürmek,İran savaşlarında donanmadan da yaralanmak amaçlanmıştır. - Proje 1952'de Rusya tarafından gerçekleştirilmiştir. c. - **[Tarih Deryası - Mükremin Karaca]** - - I. **DEVLET YÖNETİMİ** - A. - - Osmanlı Devleti'nin kurucuları Oğuzların Bozok Kolunun **Kayı Boyu'**na nemsuptur. - Devlet 'ebed müddet' anlayışla yönetilmiş ve ilelebet varlığı sağlanılmaya çalışılmıştır. - Devletin asıl varlık amacı 'nizamı alem ve ilay-ı kelimetullah' olarak belirlenmiştir. - - Osmanlı Devleti için kullanılan diğer isimler: - - - - - - Devlet siyasi, askeri, iktisadi gücü ve teşkilatlanmasına göre; - - - - - - - Devlet yönetim anlayışı olarak; - - - - - - a. **Monarşi(mutlakiyet):** Yönetim erklerinin(Yasama-Yürütme- Yargı) tek bir kişide toplanmasıdır. - - - - - - - Osmanlı devlet teşkilatı Anadolu Selçuklu Devleti ve İlhanlılar örnek alınarak oluşturulmuştur. - **Osmanlı devlet anlayışının ve hükümranlık anlayışının oluşmasında;** - Eski Türk gelenekleri, - İslam dini, - Fethedilen yerlerin yönetim anlayışları etkili olmuştur. - - - Başkent (Merkez) Yönetimi - Taşra - şeklinde ikiye ayırarak yönetmiştir. - B. - - - - - - I. - +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - | | +===================================+===================================+ | - | - | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | - | - | | | | | | | | | | | - - - - - - | - | | | | | | | | | | | | - | | | | | | | | | | | | - - - - - | | | | | | C. | | | | | | - - - - - - - | | | | | | | | | | | | - | | | | | | | | | | | | - - | +-----------------------------------+-----------------------------------+ - Kuruluş döneminde başkentlerin sürekli batıya doğru değişmesinde batı yönlü fetih siyasetinin izlenmesi etkili olmuştur. - Osmanlı devleti veraset sisteminde değişikliğe giderek merkezi otoriteyi güçlendirmiş ve merkeziyetçi bir yönetim oluşturmuştur. - - II. **Padişah/Hükümdar** - - Kut anlayışının etkisiyle hükümranlık yetkisi Osmanlı ailesine ait kabul edilmiş ve padişahlar Osmanlı ailesinden çıkmıştır. - Osmanlı ailesinden 36 padişah görev yapmış 39 taht değişikliği yaşanmıştır. - En uzun süre tahtta kalan padişah: I.Süleyman( Kanuni) - 46 yıl - En kısa süre tahtta kalan padişah: V.Murat - 93 gün - En genç yaşta tahta çıkan padişah: IV.Mehmet - 7 yaşında - En yaşlı tahta çıkan padişah: V.Mehmet Reşat -- 65 yaşında - Sefer çıkmayı bırakan padişah: II.Selim - Sefere çıkan son padişah: II.Mustafa- Zenta savaşı - Yeniçeri ocağına usulüne aykırı asker alan padişah: III.Murat - İki defa tahta çıkan padişahlar: II. Murat - II. Mehmet- I. Mustafa - İki mezarı olan padişahlar: I.Murat( Kosaova- Meşhed) ve Kanuni S.Süleyman( Macaristan- Zigetvar) - Mezarı yurt dışında olan tek padişah : Sultan Vahdettin- Suriye- Şam - a. - Bey - Gazi - Han - Hakan - Hünkâr - Padişah - Şahane - Sultan- ilk kez Orhan Gazi kullanmıştır. Sultanü'l Güzat - Halife- Yavuz Sultan Selim'den itibaren. - Hüdavendigar - b. - Tuğ - Sancak - Nevbet - Otağ - Taht - Sikke - Tuğra - Hutbe - Tıraz - Hilat - Alem - Asa - Çetr - Kılıç - Cülus Töreni - Padişahlar düzenlenen Cülus Törenleri ile tahta çıkmışlardır. - Cülus Törenleri sırasında padişah askerlere Cülus Bahşişi dağıtmışlardır. Cülüs töreni İlk kez Yıldırım Bayezid döneminde görülmüş, Abdülhamit döneminde kaldırılmıştır. - - c. - - - **Ferman:** Padişahın yazılı buyruklarıdır. - **Berat:** Padişahın göreve memur atama belgesidir. - **Kanunname:** Birden çok konunun kanunla düzenlediği belgedir. Kanunname-i Ali Osman - **Adaletnâme:** Halkın haklarının yöneticilere karşı korunduğu belge. - **Hattı Hümayun**: Padişahın bizzat yazdığı emirlerdir. - **Münşeat**: Padişahın yazışmalarına ve mektuplarına verilen isimdir. - - - Padişah yürütme yetkisini Divan-ı Hümayun aracılığıyla yürütmektedir. - - - **Müsadere**: Kişilerin haksız kazanç elde etmesini önlemek amacıyla gerektiğinde malına el konulmasıdır. II. Mahmut döneminde kaldırılan Müsadere usulü resmen Tanzimat Fermanı ile kaldırılmıştır. - **Kulluk Sistemi:** Devşirme kökenli devlet adamları üzerinde padişahın öldürme yetkisini ifade eder. Tanzimat Fermanı ile bu uygulamaya son verilmiştir. - d. - - I.Murat dönemine kadar ülke hükümdar ve hanedanın ortak malıdır anlayışı devam etmiştir. - I.Murat dönemi\'nde \'Ülke padişah ve oğullarının ortak malı anlayışı getirilmiştir. - Fatih dönemi\'nde Kanunname-i Ali Osman yasası ile Ülke padişahın malı anlayışı ve kardeş katli yasası getirilmiştir. - Böylece merkeziyetçi bir anlayış benimsenmiştir. - - - - - - - I. Ahmet Dönemi\'nde Ekber ve Erşed sistemi getirilmiştir. Ekberiyet sistemi. Ailenin yaşça en büyük ve olgun olan kişinin tahta geçmesini öngörmektedir. - Amaç verasetteki belirsizliğe son vererek taht kavgalarını azaltmaktır. - Osmanlının son dönemlerine kadar uygulanan bu sistem gerek taht kavgalarını gerekse kardeş katli uygulamalarını azaltmıştır. - Ekber ve Erşed sistemi diğer taraftan şehzadeler arasında rekabet duygusunu azalttığı için şehzadelerin yetişme biçiminde de değişikliğe sebep olmuştur. - 1876 Kanuni Esasi de Ekber Erşed usulünün uygulanması yer almıştır. - e. - - Osmanlı Devletinde padişahın erkek çocuklarına Şehzade veya Çelebi denilmektedir. - Şehzadeler, ilk eğitim ve öğretimine sarayda şehzadegan mektebinde başlamışlardır. - Belirli yaşlarda ise Lala eşliğinde yönetim tecrübesi kazanması için sancaklara gönderilmiştir. - Sancak Sistemi, Orhan Bey'den itibaren uygulanmaya başlamıştır. - Sancakta yetişen ilk padişah ise I.Murat olmuştur. - I.Murat döneminde gelenek haline gelmiştir. - Şehzadeler Bizans ve Batı tarafından kışkırtılmamaları amacıyla Rumeli sancaklarına gönderilmemiştir. - Sancağa çıkma geleneğine III.Mehmet son vermiştir. - Sancakta yetişen son padişah III. Mehmet'tir. - Sancağa çıkmadan tahta çıkan ilk padişah ise I. Ahmet'tir. - - **Önemli şehzade sancakları**: - - - - - - - - - f. - III\. Mehmet'in sancağa çıkma usulünü kaldırmasıyla birlikte Şehzadelerin sarayın Şimşirlik denilen bölümünde eğitilmesi usulüdür. - Kafes etkisiyle yetişen ve tahta çıkan ilk padişah I.Mustafa olmuştur. - Kafes etkisinde 51 yıllık bir süre ile en uzun kalan III.Osman olmuştur. - Kafes sisteminin olumsuz sonuçları: - Şehzadeler yönetim tecrübesinden yoksun kalmışlardır. - Şehzadeler halkın sorunlarından kopuk bir şekilde yetişmişlerdir. - Saray kadınlarının yönetimdeki etkinlikleri artmıştır. - Şehzadelerin ölüm korkusuyla yetişmesine sebep olmuştur. - Merkezi otorite zayıflamıştır. - Fatih döneminden itibaren Türkmen devlet adamlarının görevden uzaklaştırılarak devşirme devlet adamlarının göreve getirilmesinde merkezi otoriteyi artırma düşüncesi etkili olmuştur. - Fatih, padişahların güçlü Türkmen Beylerinin kızlarıyla evlenmelerini yasaklayarak saray içinden evlenme geleneğini getirmiştir. Bununla merkezi otoriteyi artırmak istemiştir. - - - Osmanlı Devletinde saray Padişah ve ailesinin özel hayatlarının geçtiği ve devlet işlerinin görüşüldüğü mekândır. - Fatih döneminde yaptırılan Topkapı Sarayı devlete en uzun süre yönetim merkezliği yapan saraydır. - - - Orhan Gazi döneminde Bursa'da yapılan ilk saray Bey Sarayı: günümüze kadar ulaşmamıştır. - I. Murat döneminde yapılan Edirne Sarayı: günümüze kadar ulaşmamıştır - Fatih döneminde İstanbul'da yapılan Eski Saray ve Topkapı Sarayı: Günümüze kadar gelmiştir. - III\. Selim döneminde İstanbul'da yapılan Yıldız Sarayı : II. Abdülhamit döneminde yönetim merkezi olarak kullanılmıştır. - Abdülmecid döneminde İstanbul'da yapılan Dolmabahçe Sarayı - Abdülaziz döneminde yapılan İstanbul'da Çırağan Sarayı - Abdülaziz döneminde yapılan İstanbul'da Beylerbeyi Sarayı - - **Saray Yaptıran Padişah Bulunduğu Yer Avrupa Etkisi** - Bey Sarayı (ilk saray) Orhan Bey Bursa Yok - Edirne Sarayı I. Murat Edirne Yok - Topkapı Sarayı II. Mehmet (Fatih) İstanbul Yok - Yıldız Sarayı III. Selim İstanbul Var - Dolmabahçe Sarayı Abdülmecit İstanbul Var - Çırağan Sarayı Abdülaziz İstanbul Var - Beyler Beyi Sarayı Abdülaziz İstanbul Var - - - Üç bölümden oluşmaktadır. - a. - - Padişahın resmi hayatının geçtiği saray görevlilerinin bulunduğu yerdir. - Bürokrasinin merkezidir. - Yönetici sınıfın bulunduğu bölümdür. - Yeniçeriler- Topçular-Sipahiler- Mehteran- Hekimbaşı- Müneccimbaşı gibi görevliler ve Altı bölük halkı denilen süvari kapıkulu askerleri de bu bölümde bulunmaktadır. - b. - - Devşirme kökenli devlet adamlarının yetiştirildiği saray okuludur. - I.Murat döneminde Edirne Sarayında açılmış sonradan Topkapı sarayına taşınmıştır. - Hazine- arz odası- kiler odası doğancılar odası gibi bölümler bulunur. - Enderun ile Birunu birbirine bağlayan kapıya Babü's --saade denilmektedir. - c. - - Padişah ve ailesinin özel hayatlarını geçirdiği bölümdür. - Saray kadınlarının ve cariyelerin, musiki, resim, kıraat vb gibi dersler aldığı bölümdür. Bu nedenle okul özelliği göstermektedir. - III. **Divan-ı Hümayun** - - Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı kuruldur. - Orhan Bey zamanında kurulmuştur. - Fatih zamanında divan başkanlığı sadrazama bırakılmıştır. - Divan başkanlığının sadrazama bırakılmasında; - Sınırların genişlemesiyle padişah işlerinin yoğunlaşması - Kararların rahat bir ortamda alınması - gibi durumlar amaçlanmıştır. - Padişahlar gerek gördüğünde divan toplantılarını Kasr-ı Adl bölümünden izlemiştir. - II\. Mahmut tarafından divan kaldırılarak yerine Nazırlıklar kurulmuştur. - Divanda son sözün padişaha ait olması divanın danışma organı olduğunu gösterir*.* - Kanuni döneminden itibaren sarayın Babüs Sade denilen kısmında toplanmıştır. - XVIII\. yüzyıldan itibaren Bab-ı Ali'de (sadrazamın konağı) toplanmaya başlamıştır. - Divan kararlarına hüküm, hükümlerin kaydedildiği defterlere de Mühimme Defterleri denir. - Divan da görüşülecek gündemleri Reisül Küttap belirlemiştir. - - **Divanda alınan kararların uygulanması ve kayıtlarının tutulmasında;** - - - - - - - Divan-ı Hümayun Osmanlı Devleti'nde yasama, yürütme ve yargı organı niteliği taşımaktadır. - a. - 1. - Fatih Sultan Mehmet'e kadar divana başkanlık etmişlerdir. - Fatih Sultan Mehmet'in divana başkanlık yapmayı bırakmasıyla divana ilk başkan olan kişi Gedik Ahmet paşadır. - 2. - Seyfiye sınıfına mensuptur. - Padişahtan sonra en yetkili kişi olup padişahın mührünü taşır. - Üst düzey devlet görevlilerinin atamasını yapar. - Padişah ordunun başında sefere çıkmadığında Serdar-ı Ekrem unvanıyla orduya komutanlık eder. - Paşa Kapısı denilen yerde oturur. - İstanbul'dan ayrıldığında yerine 'Sadaret Kethüdası' denilen görevli bakar. - Sadaret Kethüdası aynı zamanda divana da başkanlık yapar. - Osmanlının ilk veziri azamı Alaaddin paşa, son veziri azamı ise Tevfik paşadır. - 3. - Seyfiye sınıfına mensuptur - Kubbealtı vezirleri olarak da bilinirler. - Devlet işlerinde padişaha yardımcı olmuşlardır. - Kanuni döneminde sayıları yedi olmuştur. - Devlet bakanı statüsündedirler. - En yaşlı ve en kıdemlisi veziri azam olarak atanmıştır. - XVIII.yy dan itibaren atanmamışlardır. - 4. - İlmiye sınıfına mensuptur - Günümüzde Adalet Bakanı ve Milli Eğitim Bakanı görevini yerine getiren görevlidir. - Kadı ve müderrislerin atamasını yapmıştır. - Anadolu ve Rumeli kazaskeri olmak üzere iki tanedir. - Rumeli Kazaskeri daha kıdemlidir ve divan toplantılarına katılır. - Türk kökenli ve medrese çıkışlı olması şartı aranır. - İl kazasker I.Murat döneminde atanmıştır. - İlk kazasker Çandarlı Halil Hayrettin paşadır. - 5. - Devletin mali işlerinden sorumludur. Aynı zamanda devletin bütçesini hazırlar. - Kalemiye sınıfına mensuptur. - İl defterdar I.Murat döneminde atanmıştır. - Fatih döneminden itibaren Anadolu ve Rumeli defterdarı olarak sayıları ikiye çıkarılmıştır. - Rumeli Kazaskeri daha kıdemlidir ve divan toplantılarına o katılır. - Ulufe dağıtımından sorumludur. - Padişah malının mutlak vekili kabul edilir. - - 6. - Kalemiye sınıfına mensuptur. - Padişahın her türlü yazışmasını yürütür. - Padişahın düzenlediği belgelere padişahın tuğrasını çekerdi. - Aynı zamanda fethedilen toprakları **tahrir defterlerine** kaydederdi. - Tapu kadastro işlerini yapardı. - Örfi hukuk konusunda gerektiğinde sadrazama danışmanlık yapardı. - - - Nişancıya bağlı olan Reisül küttap devletin dış yazışmalarından sorumludur. - Diplomatik ilişkilerin artmasıyla birlikte XVII. yüzyıldan itibaren Hariciye Vekaletine getirilmiştir. - 7. - Donanma Komutanıdır. - Merkezi Cezayir olark kabul edilir. - İlk kaptan-ı derya Knuni tarafından atanan Barboros Hayrettin paşa'dır. - Kanuni döneminde (XVI.yy da) katılmaya başlamıştır. - İstanbul'da bulunduğu zamanlarda divana katılabilmiştir. - 8. - Ordu komutanıdır. - Vezir rütbesinde ise divan toplantılarına katılırdı. - Yeniçeri Ağası aynı zamanda İstanbul'un güvenliğinden de sorumludur. - 9. - Bab-ı Meşihat makamı da denilmektedir. - Divanda alınan kararların dine uygunluğunu Fetva ya da ifta vererek denetleme yetkisine sahiptir. - XVII\. yüzyıldan itibaren divan toplantılarına katılabilmiştir. - İlk şeyhülislam Molla Fenari'dir. - Son şeyhülislam Mehmet Medeni Nuri Efendi'dir. - Doğrudan padişah tarafından atanır. - - Şeyhülislam ve Yeniçeri Ağası Divanın daimi üyeleri arasında değildir. - - 10. - - **İkindi Divanı**: Sadrazam konağında yarım kalan işleri tamamlamak için toplanırdı. - **Galebe Divanı**: Elçilerin kabul edildiği divandır. - **Ayak Divanı**: Padişah tarafından halkın şikâyetlerinin dinlendiği divandır. - **Ulufe divanı:** Asker maaşlarının dağıtıldığı divandır. - **Çarşamba Divanı:** İstanbul meselelerinin görüşüldüğü divandır. - **Cuma Divanı:** Halkın şikâyetlerinin dinlendiği divandır. - - Divana dil, din, ırk ayrımı yapmadan herkesin başvurabilmesi sosyal devlet ve hukuk devleti anlayışı ile örtüşmektedir. - Kadıların verdiği kararların gerektiği zaman kazasker tarafından bozulabilmesi divanın temyiz mahkemesi gibi çalıştığını, aynı zamanda divanda büyük devlet memurlarının yargılanması divanın yüksek mahkeme özelliğini gösterir. - - - Merkezin(başkent) haricindeki her yer taşra olarak tanımlanmıştır. Taşra teşkilatı idari yapısına göre büyükten küçüğe doğru sıralanmıştır. - Taşra görevlileri Divan kararlarıyla atanmışlardır. - - - +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - İdari Birim | - | - | - | +=================+=================+=================+=================+ | - | - | - | - Kadı | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - Subaşı | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - Kadı Naibi | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ - - Sultan Abdülaziz döneminde 1864 te yayımlanan Vilayet nizamnamesi ile taşra idari birimler yeniden yapılandırılmıştır. - Buna göre: - +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - İdari Birim | - | - | - | +=================+=================+=================+=================+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | - | - | - | - | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ - Yine Sultan Abdülaziz döneminde 1871 de Köy ile Kaza arasına Nahiye getirilmiştir. - - - - - - Eyalet sistemi Osmanlı da temel yönetim birimi olarak kullanılmıştır. - İlk I.Murat döneminde Manastır merkez olmak üzere Rumeli Beylerbeyliği kurulmuştur. Beylerbeyliğine de Lala Şahin paşa atanmıştır. - Yıldırım Bayezıt döneminde Merkezi Kütahya olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur. Beylerbeyi olarak Kara Timurtaş Paşa atanmıştır. - Rumeli Beylerbeyliği diğerlerinden daha kıdemli ve önceliklidir. - XVI.yy dan itibaren Beylerbeyliği yerine Eyalet ismi kullanılmaya başlanmıştır. - Merkeze yakınlık durumu, vergi toplama usulü ve özel durumlarına göre Eyaletler üç şekilde yönetilmiştir. - 1. - Merkeze yakın yerlerdir. - Dirlik sisteminin uygulandığı eyaletlerdir. - Rumeli, Budin, Bosna, Anadolu, Karaman, Sivas, Musul, Erzurum ve Bağdat'tır. - 2. - Merkezden uzak olan bu eyaletlerde vergiler iltizam usulüyle yıllık peşin olarak toplanırdı. - Trablusgarp, Mısır, Cezayir, Habeş, Yemen ve Tunus'tur. - Trablusgarp, Mısır, Cezayir, Garp Ocakları olarak tanımlanmıştır. - 3. - İçişlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne bağlı eyaletlerdir. - Eflak, Boğdan, Erdel, Kırım, Hicaz gibi yerlerdir. - Yöneticileri kendi içinden belirlenir Padişah tarafından onaylanırdı. - Yöneticileri; bey, han, şerif, voyvoda gibi unvanlar kullanırlardı. - Hicaz dini özelliğinden dolayı vergi ve asker göndermezdi. - Kırım ise vergi vermez ama asker gönderirdi. - Osmanlı padişahlarının her yıl hac mevsiminde mukaddes topraklarda yaşayan Müslümanlara ve hac yollarının güvenliğini sağlayan Mekke şeriflerine gönderdikleri para ve değerli eşyalara surre, bunları taşıyanlara da surre alayı denmiştir. - Bu gelenek ilk defa Çelebi Mehmet döneminde başlamıştır. - 4. - - - Bir yörede ticaret mallarının toplandığı yere kapan başındaki görevliye de kapan emini denirdi. - - Bir yörede kamu mallarını koruyan görevli - - Bir yörede ticaret ve zanaatla uğraşanlardan vergi toplayan görevli. - - Bir yörede çarşı ve pazarı denetleyen ve kadıdan aldığı onayla narh(fiyat) belirleyen görevlidir. - - - - D. - - Osmanlı Devleti'nde toplum yapısı yönetenler(beraya) ve Yönetilenler(reaya) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sınıf farkı olarak algılanmamalıdır. - 1. - Osmanlı devletinde yönetenler **seyfiye, kalemiye** ve **ilmiye** sınıflarından oluşmaktadır. - Divan-ı Humayun'da temsil edilirler. - Vergiden muaftırlar. - Müslüman olmak ve Türkçe bilmek şartı vardır. - Başkent ve Taşra görevlileri olmak üzere ikiye ayrılırlar. Divan üyeleri genel olarak başkent/merkez görevlileridir. a. - - - - - - - - - b. - - - - - c. - - - - - - - - - - Hz. Muhammedîn soyundan gelenleri korumak, kollamak ve takibini sağlamak amacıyla oluşturulmuş memuriyettir. - - 2. - Toplum millet sistemine göre şekillendirilmiştir. - Osmanlı da millet sistemi ırk esasına göre değil **din ve mezhep** anlayışına göre belirlenmiştir. - Vergi vermekle mükelleftirler - Divan-ı Hümayunda temsil edilmezler. - Müslim ve gayri Müslim olarak ikiye ayrılırlar. - - Osmanlı devletinde padişahlık dışında devlet kademesinde birçok göreve gelmek mümkündür. - Osmanlı Devleti'nde dikey hareketlilik için; - Müslüman olmak - Türkçe bilmek - Enderun yada medrese çıkışlı olmak - Padişaha sıkı sıkıya bağlı olmak gerekliydi. - E. - - Osmanlı hukuk siteminin oluşmasında; - - - - - Mahkemelerde alınan kararlar Şer'iyye Sicilleri adı verilen defterlere kayıt edilirdi. - Osmanlı Devleti'nde mahkemeler herkese açık olup kişiler gerekirse bir üst mahkeme olan Divan-ı Hümayun'a başvurabilirlerdi*.* - Çoklu hukuk sistemine dayalıdır. - Hukuk iki şekilde işlemiştir. - a. - Kaynağını Kur'an, Hadis'ten alır. Kadılar sorumludur. - b. - Gelenek ve göreneklerden oluşur. Padişahın ferman, berat, adalet name ve kanunnamelere dayanır. - Her iki hukukun merkezinde kadılar bulunmaktadır. - - - - Medreselerden mezun olanlar kadılık yapabilirdi. - Ferman ve beratların halka duyurulması, - Vakıfların denetlenmesi, - Vergilerin toplanıp merkeze ulaştırılması, - Halkın isteklerini Divan-ı Hümayuna iletmek, - Belediye işlerini yürütmek, - Miras, nikâh ve noterlik gibi görevler yapmak, - Askeri sınıfın denetlenmesi - Narh (Fiyat) belirlemek. - İlk Osmanlı kadısı Osman Gazi döneminde atanan Dursun Fakih'tir. - İstanbul kadısına taht kadısı denilir ve padişah tarafından atanırdı. - İstanbul kadılığı en üst makamdır. Mevleviyet veya molla denilir. - Aldıkları kararlar Şeriyye Sicillerine kaydedilirdi. - - Osmanlı mahkemelerinde kadılar tarafından tutulan Tereke Defterlerinde, ailenin çocuk sayısı, çocukların cinsiyeti, mirasçıların durumu ve birden fazla evliliğin hangi amaçlarla yapıldığı yer alırdı. - Kadılar devletten maaş almayıp davalardan aldıkları harçlarla geçinmektedirler. - Kadıların bir yerde görev süresinin 18 ay ile 3 yıl arasında sınırlı tutulmasında, halkla fazla kaynaşıp aldığı kararlarda yanlı davranmasının önüne geçilme düşüncesi etkili olmuştur. - - - - Osmanlıda Tanzimat dönemine kadar olan dönemde üç türlü mahkeme görev yapmıştır**.** - a. - Kadı başkanlığındaki mahkemelerdir. - Şeri (dini) esaslara dayalı olarak çalışırlar. - Müslümanlar arasındaki bütün davalara ve - Gayri Müslimlerin kamu davalarına ve Osmanlı vatandaşları ve yabancı uyruklu kişiler arasındaki davalara bakarlardı. - Tanzimat döneminden itibaren yetkileri daraltılmıştır. - b. - Gayri Müslimlerin kendi arlarındaki davalara bakan mahkemelerdir. - Tanzimat döneminde de varlığı devam etmiştir. - c. - Avrupalı devletlere verilen kapitülasyonlar çerçevesinde yabancıların kendi arlarındaki davalara bakan mahkemelerdir. - - - Tanzimat Fermanı'ndan sonra Nizamiye Mahkemeleri ve Ticaret Mahkemeleri açılmıştır. - 1. - 1869 da Müslim ve gayri Müslim halk arasındaki davalara bakan mahkemeler olarak açılmıştır. - Kadının başkan olduğu bu mahkemelerin üyeleri Müslim ve gayri Müslimlerden oluşturulmuştur. - Hukuk ve cinayet davalarından ziyade iktisadi davlara bakardı. - 2. - Osmanlı vatandaşlarıyla yabancılar arasındaki ticari davlara bakan mahkemeler olarak açılmıştır. - Üyeleri arasında yabancılar da yer aldığı için Karma Ticaret Mahkemeleri olarak da bilinmektedir. - - - - II\. Mahmut döneminde Nezareti Devai yani Adalet Bakanlığı kurulmuştur. - Sultan Abdülmecit döneminde ilan edilen Tanzimat Fermanıyla ilk kez kanun üstünlüğü ilkesi kabul edilmiştir. - Islahat Fermanıyla birlikte karma mahkemeler kurulmuştur. - Sultan Abdulaziz döneminde : - - - - 1874 te Galatasaray Sultanisi içinde Hukuk Mektebi açılmıştır. - 1878 te ilk Hukuk Mektebi olan Mektebi Hukuku Şahane açılmıştır. - - Osmanlı devletinde çoklu hukuk uygulanmış ve hukukta birlik hiçbir zaman sağlanamamıştır. - - F. - Osmanlı Devleti'nde ordu Osman Gazi döneminde gönüllü birliklerden oluşmaktaydı. - İlk düzenli odu ise Yaya ve Müsellem adıyla Orhan Bey zamanında kurulmuştur. - Osmanlı Devleti'nde ordu: 1. - - - 2. - - 1. - - **Kapıkulu Ocağı:** - I. Murat zamanında kurulmuştur. - Çandarlı Halil Hayrettin paşanın teklifiyle ocak açılmış, - Karamanlı Rüstem paşanın teklifiyle pençik sistemiyle asker alınmıştır. - Çelebi Mehmet döneminden itibaren devşirme sistemiyle asker alınmaya başlanmıştır. - Yani kapıkulu ocağına sadece pençik ve devşirme sistemiyle asker kabul edilmiştir. - Üç ayda bir ulufe denilen maaş, her padişah değişikliğinde culüs bahşişi, padişah her sefere çıktığında sefer bahşişi alırlardı. - İstanbul'da bulunup merkezi korumakla sorumludurlar. - Kapıkulu Piyadeleri ve Kapıkulu Süvarileri olmak üzere ikiye ayrılır. - - - 1. - Diğer ocaklara ve enderun mektebine kaynaklık eden ocaktır. - Eğitim süresi ortalama 7-8 yıldır. - Eğitimini tamamlayan asker diğer ocaklara geçirilir ve bu olaya 'kapıya çıkma' veya 'Bedergah' denilmiştir. - Bu ocağa kaydolanlara harçlık mahiyetinde düzen akçesi adında ikişer altın verilmiştir. - 2. - Kapıkulu ordusunun en önemli bölümüdür. - I.Murat döneminde Edirne'de kurulmuş, - II\. Mahmut döneminde kaldırılmıştır. (Vaka-i Hayriye) - Ocağın kaldırılmasıyla; - - - - 3. 4. 5. 6. 7. 8. - - - **Silahtar ve Sipahi:** Padişah ve çadırını korumak. - **Sağ ve Sol Garipler:** Savaşta hazine ve ganimetleri korumak. - **Sağ ve Sol Ulufeciler:** Savaşta sancağı korumak. - - Osmanlı Devleti, Devşirme sistemiyle devletin yönetici ve asker ihtiyacını karşılamıştır. - - **Eyalet Askerleri** - Osmanlı ordusunun en kalabalık kısmını oluşturan kısmıdır. - 1. - Dirlik sahiplerince yetiştirilen askerlerden oluşur. - Bu askerlere Cebelü da denir. - Geçimlerini topraktan sağlayıp devletten maaş almazlar. - Tamamı Türklerden oluşan bu askerler ordunun en kalabalık bölümüdür. - XVII.yüzyılda tımarlı sipahilerin geri hizmete alınmasıyla birlikte eyaletlerde asker ihtiyacı Saruca --sekban ve levend gibi derme çatma kuvvetlerle karşılanmıştır. - 2. - Ordunun keşif hizmetlerini yürütmek ve düşmanı yıpratmak görevleri arasındadır. 3. - Bekâr erkeklerden oluşan gönüllülerdir. 4. - Sınır boylarındaki halktan seçilen askerlerdir. 5. - Yolları ve köprüleri onarmakla görevlidirler. 6. - Ordunun su ihtiyacını gidermekle görevlidir. 7. - Haber ve posta işleriyle ilgilenen kısım. 8. - Düşmana korkusuzca saldıran bekâr erkeklerden oluşan grup 9. - Her beş haneden bir askerin alınmasıyla oluşan grup 10. - Hıristiyan askerlerden oluşup atların bakımından sorumludur. 11. - Geçitlerin güvenliğini sağlamakla görevli Hıristiyan askerlerdir. 12. - Ordunun geçeceği yolları yapan Hıristiyan askerlerdir. - - **Yardımcı Kuvvetler:** - - - Osmanlıda ilk donanma faaliyeti Karesi oğlu Beyliği'nin Osmanlıya katılmasıyla oluşmuştur. - Osmanlı Devleti'nde ilk tersane 1327 de Karamürsel'de Orhan Bey tarafından kurulmuştur. - İlk donanma komutanı Karamürsel Bey'dir. - İlk büyük tersane Yıldırım Beyazıt tarafından Gelibolu'da yapılmıştır. - En büyük tersane ise Haliç Tersanesi'dir. - Fatih dönemiyle gelişen Osmanlı donanması Kanuni döneminde zirveyi görmüştür. - Fatih döneminde Karadeniz ve Ege denizi Türk gölü olurken, - Kanuni dönemimde Akdeniz ve Kızıldeniz Türk Gölü olmuştur. - Kanuni döneminde Hint Okyanusuna dört büyük sefer düzenlenmiştir. - Kanuni döneminde 28 Eylül 1538 yılında kazanılan Preveze deniz zaferinin günü günümüzde Türk denizcilik günü olarak kutlanmaktadır. - Donanma askerine levent, donanma komutanına ise Kaptan-ı Derya denmektedir. - İlk Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin paşadır ve Kanuni tarafından atanmıştır. - Donanma İlk deniz savaşını Çelebi Mehmet döneminde Venediklere karşı yapmış ve yenilmiştir. Bu savaşa Çalı Bey Savaşı denir. - Donanma XVII.yy dan itibaren ihmal edilmiş Haliç tersanesinde çürümeye terk edilmiştir. - Duraklama döneminde donanmanın fethettiği tek yer Girit Adasıdır ve yirmi dört yılda ancak alınabilmiştir. - Sultan Abdülaziz donanma seferberliği başlatmış ve bu dönemde Osmanlı donanması dünyanın dördüncü büyük donanması haline gelmiştir. - Önemli Kaptan-ı Deryalar arasında; - - - - - - - - **Osmanlı donanması;** - - 1571'de İnebahtı -Haçlılar - 1770'de Çeşme - Ruslar - 1827'de Navarin -İng. Frn. Rus - 1854'de Sinop --Ruslar - - tarafından yakılmıştır. - - - - - - - - - G. - - Osmanlı toprak sistemi miri ve mülk topraklar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. - a. - Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. - Fethedilen topraklar miri olarak tesis edilirdi. - Alınıp satılamaz miras olarak devredilemez. - Devlet bu toprakların kullanım haklarını belirli şartlar dâhilinde halka verirdi. - **Devlete(miri) ait toprakların:** - - - - - 11. - - - - Mukataa - Paşmaklık - Metruk - Vakıf - Ocaklık - Yurtluk - Malikane - Mevat - - - - - Devlet memurlarına devlete hizmetlerinden dolayı maaş karşılığı verilen topraklardır. Üç bölümden oluşmaktadır. 1. - Geliri en yüksek olan topraklar olup padişah, sadrazam, şehzade, beylerbeyi gibi yüksek devlet memurlarına verilir. 2. - Orta gelirli topraklar olup orta dereceli devlet memurlarına verilirdi. 3. - Geliri en düşük dirlik arazisidir. - Dirlik verilen devlet memurlarının statüsü ile toprağın geliri eşdeğerdir. - Has ve Zeamet gelirlerinden her 5000 akçe, - Tımar gelirlerinden ise her 3000 akçe için bir asker yetiştirilir*.* - - - - - - - - - - - - Tımarların İltizama verilmesi - Tımarların rüşvet ve iltimasla dağıtılması - Savaşların uzun sürmesiyle tımar sahiplerinin toprağına dönememesi - Çiftçinin ağır vergiler sonucunda toprağını terk etmesi - Tımar topraklarının savaş alanı haline gelmesi. - - **İltizam Sistemi:** - İlk dönemlerde mukataa topraklarının gelirlerinin toplanması için başvurulan bu sistem 17 yy. dan itibaren hazinenin nakit para ihtiyacından dolayı tımar topraklarında da uygulanmaya başlanmıştır. - Bu sistemde devlete ait işletmeler 3 yıllığına mültezime kiralanırdı. - Mültezimler zamanla halktan ağır vergiler almaya başlamış bu durum da halkın devlete olan güvenini sarsmıştır. Aynı zamanda mültezimler zamanla ayan olmuşlardır. - İltizam sisteminin kaldırılmasıyla eyaletlerde verginin toplanması amacıyla Muhassıllıklar kurulmuştur*.* - - - Bu sistemde mukataa işletmeler malikaneciye ömür boyu kiralanmıştır. - Girişimci öldüğünde malikane mirasçılarına devredilemezdi. - - - Kişinin malına gerektiğinde devlet tarafından el konulmasıdır. - Temel amaç kişinin haksız kazanç elde etmesinin önüne geçmektir. - Uygulama II.Mahmut tarafından kaldırılmasına karşın resmen kaldırılması Tanzimat Fermanı ile olmuştur. - Temel amaç kişinin haksız kazanç elde etmesinin önlemektir. - Bu uygulamanın kaldırılmasıyla hem özel mülkiyet güvence altına alınmış hem de memurun devlete olan güveni ve bağlılığı artmıştır. - - - Devletin, memurun emeklilik dönemindeki hayatını garanti altına alarak memurun rüşvete karışmasını engellemek amacıyla memura verdiği topraklardır.. - - - - - - - - - - - Mülkiyeti kişilere ait topraklardır. - Bu topraklar satılabilir, devredilebilir veya miras bırakılabilir. - İkiye ayrılır. - **Öşür Topraklar**: Mülkiyeti Müslümanlara ait topraklar - - **Haraç Topraklar**: Mülkiyeti Gayr-i Müslimlere ayrılan topraklar. - - - - Osmanlı devletinde ekonominin temeli tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte ticarette önemli bir gelir kaynağıdır. - Osmanlı ekonomisinde klasik dönemde üç ilke hâkim olmuştur. - - - - - - - İpek ve baharat yolları önemli gümrük geliri sağlamışsa da coğrafi keşiflerle birlikte bu gelir azalmıştır. - Avrupalı devletlere verilen kapitülasyonlar ülkeyi zor duruma düşürmüştür. - İlk ticari İmtiyaz Fatih zamanında Venedikler'e, İdari, ekonomik, adli anlamda ilk kapitülasyon ise Kanuni döneminde Fransızlara verilmiştir. Osmanlı kapitülasyon vererek hem Akdeniz ticaretini canlandırmayı hem de Hristiyan birliğini parçalamayı amaçlamıştır. - Özellikle Balta Limanı Antlaşması ile Osmanlı ülkesi Avrupalı devletlerin açık pazarı haline gelmiştir. - İlk kez 1854 yılında İngiltere'den alınan dış borçların zamanla geri ödenememesi 1881 yılında Duyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulmasına ve Osmanlı Devleti'nin ekonomisinin Avrupalı devletler tarafından yönetilmesine yol açmıştır. - - - Osmanlı Devleti'nde çeşitli alanlarda faaliyet gösteren zanaatkârların kendi aralarında oluşturdukları dini ve ekonomik karakterli bir teşkilattır. - Loncalarda uzman kişilere Ehl-i Hibre denilirdi. - Lonca Teşkilatı Türk-İslam devletlerinde Ahi Teşkilatının devamı niteliğindedir. Burada sadece ahi teşkilatı ile lonca teşkilatının önemli farklarından bahsetmek yerinde olacaktır. - Ahi Teşkilatına gayrimüslimler üye olamazlar iken loncalara gayrimüslimlerde üye olabilmişlerdir. - Ahi Teşkilatında bütün esnaflar tek çatı altında toplanmışken, Osmanlı Devletinde meslekler ayrı ayrı loncalara ayrılmıştır. - - - - - - - - - - - - - İlk para (bakır) Osman Bey tarafından, - İlk gümüş para Orhan Bey tarafından, - İlk altın para Fatih tarafından, - İlk kağıt para Abdülmecid zamanında bastırılmıştır. (Kaime) - - - - - - - - - - - - Bank-ı Dersaadet (İlk Osmanlı Bankası)Tanzimat dönemi - Bank-ı Osmani-- Tanzimat dönemi(İngiliz ortaklı bu banka kağıt paraları basar) - Bank-ı Şahane-i Osmani- Tanzimat Dönemi - Memleket Sandıkları-Tanzimat dönemi - Ziraat Bankası-II. Abdülhamit - Milli İtibari Osmani-II. Meşrutiyet dönemi - - - Osmanlı Devleti'nde vergi Şer'i ve Örfi olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. - - - **Ağnam**: Küçük baş hayvan vergisi - **Avarız:** Olağanüstü durumlarda alınan vergi - **Çift Resmi:** Müslüman çiftçiden alınan arazi vergisi - **Bac:** Çarşı pazardan alınan vergi - **Derbent Resmi**: Yollardan geçitlerden alınan vergi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - a. 1. - I. Murat zamanında devlet adamı yetiştirmek için kurulan bu saray okulu Fatih dönemi ile birlikte gelişmiştir. - II\. Mahmut zamanında yerine Mekteb-i Maarifi Adliye kurulmuştur. - Bu okullarda ilk zamanlarda devşirme kökenli devlet adamları yetiştirilirken zamanla şehzadelerde bu okullardan eğitim almışlardır. - Okulllarda idari, askeri,sanat vb eğitim verilmekteydi. - Eğitim dili Türkçedir. 2. - Şehzadelerin okuma yazma öğrendiği ve temel eğitim aldığı kurumdur. - 3. - Saray kadınlarının ve padişah eşlerinin sanat ve dil gibi konularda eğitildiği kurumdur. - b. - Eğitimin ilk basamağı camilerin yanındaki sıbyan mektepleri oluşturmaktadır. - 4-7 yaş aralığındaki çocuklar eğitim görmektedir. - Eğitim karmadır. - Temel dini bilgiler ve okuma ve yazma öğretilmektedir. - c. - Osmanlı devletinde ilk **medrese** Orhan Bey zamanında İznik'te Süleyman Paşa Medresesi olarak kurulmuştur. - İlk müderris Davud-u Kayseri'dir. - İlk büyük medrese Fatih tarafından kurulan Sahn-ı Seman'dır. İstanbul'da açılan ilk medrese. - Sahn-ı Seman Medreseleri İstanbul Üniversitesi'nin de temelini oluşturmuştur. - İkinci büyük medrese Kanuni döneminde açılan Süleymaniye Medresesidir. - Medreseler hariç, dâhil ve sahn bölümlerinden oluşmaktadır. - Medrese hocalarına Müderris yardımcılarına ise Muid denmektedir. - Medrese öğrencileri Softa, Suhte ve Danişmend adını almaktadır. - Medreselerden mezun olan öğrenciler İcazetname denilen diploma alırdı. - Beşik ulemalığı ve pozitif bilimlerin medrese müfredatından çıkartılması gibi sebeplerle medreseler bozulmuştur. - - - - - - **İhtisas Medreseleri** - - - - - **Genel Medresler** - - - - - - d. - Mesleki eğitim veren esnaf ve zanaatkârlar okuludur. - e. 1. 2. 3. 4. - f. I. - **İptidai:** İlkokul - **Rüştiye:** Bugün itibariyle Ortaokul düzeyindeki okullardır. İlk defa II. Mahmut açmıştır. - **İdadiler**: Lise düzeyindeki okullardır. - **Darul Muallim**: Sultan Abdülmecit döneminde erkek öğretmen yetiştirmek için açılan okullardır. - **Darul Muallimat:** Sultan Abdülaziz döneminde kız öğretmen okuludur. - **Darul Fünun**: Sultan Abdülaziz döneminde açılan Osmanlının ilk üniversitesidir. İstanbul üniversitesinin temelidir. - **Mekteb-i Mülkiye:** Kaymakam vb. devlet adamı yetiştiren okul - **Sanay-i Nefise Mektebi** : II. Abdülhamit döneminde açılan sanat okuludur. - **Galatasaray Sultanisi:** Sultan Abdülaziz döneminde açılan Fransızca eğitim veren batı tarzı eğitim kurumudur. - **Hukuk Mektebi:** - **Veteriner Mektebi:** - **Darülelhan:** Osmanlı Devletinde Ilk resmi müzik okulu(1917) 1927\'de Istanbul Devlet Konservatuarı olmuştur. - **Darülbedayi**: Osmanlı Devleti\'nde Batılı anlamda Ilk tiyatro okulu(1914) 1934\'te İstanbul Şehir Tiyatrosu olmuştur. - II\. Mahmut dönemiyle birlikte medreselerin yanında açılan batı tarzı okullar, yabacı okullar Osmanlı Devleti'nde eğitim öğretim birliğini bozmuştur. II. - a. b. c. d. e. f. g. - - - Avrupalı devletlerin veya başka yabancı devletlerin Osmanlı topraklarında açılan özel okullardır. a. - Fransızların açtığı okullardır. İlk defa III. Murat döneminde Saint Benoit lisesi açılmıştır. - Tanzimat döneminde İstanbul da 40 tane Katolik okulu olduğu görülmüştür. b. - ABD ve İngilizlerin açtığı okullardır. - En önemlisi Robert Kolejidir. - Osmanlı topraklarında en çok okul açan ülke ABD dir. - İkinci olarak Fransa dır. - En az okulu olan ülke ise İran dır. - H. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. - - - I. - Osmanlı Devleti'nde süsleme sanatlarında bitki motifleri ,geometrik şekiller,hayvan figürleri kullanılmıştır. - Osmanlı Devleti'nde dinin etkisiyle resim ve heykel sanatı pek gelişme gösterememiştir. a. - Arapçada güzel yazı demektir. Bu yazıyı yazanlara hattat denilir. - Şeyh Hamdullah,Mustafa Rakım Efendi ve Hafız Osman ünlü hattatlardır. - b. - Sosyal ve siyasal konuları işleyen küçük boyutlardaki resimlerdir. Bu sanatla uğraşanlara nakkaş yada musavver denilmektedir. - Matrakçı Nasuh, Nigar, Nakkaş Osman, Levni ünlü minyatür sanatçılarıdır. - Surnâme(Levni) ve Hünernâme (Matrakçı Nasuh)önemli minyatürleri barındıran kitaplardır.Şunu da unutmamak gerekir ki birçok sanatçı eserine Surname ve Hünername ismini koymuştur. c. - El yazması eserlerin altın yaldızlarıyla süsleme sanatıdır.Bu sanatla uğraşanlara Müzehhip denilmektedir. - Kara Mehmet Önemli müzehhiplerdendir. - Bu sanat dallarının yanında seramik, çinicilik, , oymacılık, kakmacılık, ebru sanatı, nakkaşlık, cilt sanatı, ahşap sanatı vb. sanat dalları ile de uğraşılmıştır. d. - Portresini ilk yaptıran padişah Fatih'tir. (İtalyan Bellini) - Gül Koklayan Fatih Portresini ise Nakkaş Sinan yapmıştır. - Fatih Sinan Bey'i resim öğrenimi için İtalya'ya göndermiştir. - Şeker Ahmet Paşa ilk resim sergisini açmıştır. - Osman Hamdi Bey, Arkeoloji Müzesini ve Sanayi Nefise Mektebi'ni açmıştır.Silah Tacirleri ve Kablumbağa Terbiyecisi Osman Hamdi Bey'e ait önemli portrelerdir. - Itri ve Dede Efendi Osmanlı'da yetişmiş ünlü bestekarlardır. - Darü'l-elhan Osmanlı Devletinde batılı anlamda müziğin gelişmesinde etkili olmuştur.Atatürk döneminde İstanbul Devlet Konservatuarı'na dönüştürülmüştür. - e. - Osmanlı Devleti'nde ilk tiyatro Güllü Agop tarafından İstanbul'da açılmıştır. - Darü'l-bedayi batılı anlamda açılmış ilk tiyatro okuludur.Bu okul Atatürk döneminde İstanbul Şehir Tiyatroları'na dönüştürülmüştür. - J. - Osmanlı mimari ilk dönemlerde Selçuklu mimarisinin etkisinde kalmıştır. - Osmanlı mimarisi Mimar Sinan ile doruk noktasına çıkmıştır. - Mimar Sinan; - Şehzade Camii (çıraklık) - Süleymaniye Camii (kalfalık) - Selimiye Camii (ustalık) eserlerini vermiştir. - Erken Dönem mimari eserler: - Kuruluştan XV.yüzyılın ikinci yarısına kadar geçen dönemdir. - Hacı Özbek Camii (İznik) İlk Osmanlı camii - Yeşil Camii (İznik) - Süleyman Paşa Medresesi(İznik) - Yeşil Camii (Bursa) - Hacı Bayram Camii (Ankara) - Ulu Camii (Bursa) - Yeşil Medrese (Bursa) - Yeşil Türbe (Bursa) - Edirne Sarayı (Sivil Mimari) - Anadolu Hisarı (Askeri Mimari) - Fatih Külliyesi(İlk Külliye) - Üç Şerefeli Cami(Edirne) - Uzunköprü (Edirne) - - - XV.yüzyılın ikinci yarısından Lale Devri'ne kadar geçen dönemdir. - Fatih Camii (İstanbul) - Bayezid Camii (İstanbul) - Sultan Ahmet Camii (İstanbul) - Eyüp Sultan Türbesi (İstanbul) - Yeni Camii (İstanbul) - Mihrimah Sultan Cami(İstanbul) - Topkapı Sarayı (Sivil Mimari) Osmanlı Devletine en uzun süre hizmet eden saraydır. - Mostar Köprüsü (Bosna )sivil mimari - Çinili Köşk (İstanbul)sivil Mimari - Rumeli Hisarı (Askeri) - Kilitbahir Kalesi (Askeri) - Kale-i Sultaniye (Askeri) - Selimiye Cami(Edirne) - Süleymaniye Medresesi(İstanbul) - Hürrem Sultan Türbesi(İstanbul) - Revan Köşkü(İstanbul) - Bağdat Köşkü(İstanbul) - Mısır Çarşısı(İstanbul) - Drina Köprüsü (Bosna) - I.Ahmet döneminde Sedefkar Mehmet Ağa tarafından inşa edilen ve Avrupalıların Mavi Cami olarak adlandırdıkları ayrıca Türkiye'nin altı minareli ilk camisi olan eser Sultan Ahmet Camii'dir. - Fatih döneminde İstanbul'da inşa edilen Çinili Köşk En eski köşktür. - - - Batı etkisinin ilk kez görüldüğü bu dönem Lale Devri ile başlar. - Nur-u Osmaniye Camii (İstanbul) - Laleli Camii (İstanbul) - Dolmabahçe Camii (İstanbul) - İshak Paşa Sarayı (Doğubeyazit) - Yıldız Sarayı (İstanbul) - Dolmabahçe Sarayı (İstanbul) - Beylerbeyi Sarayı (İstanbul) - Çırağan Sarayı (İstanbul) - III\. Ahmet Çeşmesi (İstanbul) - Selimiye Kışlası ( III. Selim) - Levent Kışlası (III. Selim) - Bebek Cami(İstanbul)Mimar Kemalettin - Bostancı Cami(İstanbul)Mimar Kemalettin - Ağrı Doğubayazıt'teki İshak Paşa Sarayı Osmanlı Devleti'nde Isıtma sistemine sahip ilk saraydır. - K. - Osmanlı'da resmi dil Türkçedir. - Edebiyat dili Farsçadır. - Bilim dili Arapçadır. - Edebiyatta Divan Edebiyatı çok gelişmiştir. - Yazı çeşitleri - - - - - - - - - a. b. c. - - - Fatih: Avni - Kanuni: Muhibbi - I.Ahmet: Bahti - Genç Osman: Farisi - III.Ahmet: Necip - III.Selim: İlhami - II.Mahmut: Adli - - **ARAYIŞ/ BUHRAN YILLARI** - 1579 Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle başlayıp 1699. I. **Dönemin padişahları:** - - - - - - - - - - - - - Bu dönemde Devletin Genel Politikası: - - - - - Osmanlı bu dönemde ilk defa ıslahat yapmış ve bu ıslahatlarda Avrupa etkisi görülmemiştir. **II. DURAKLAMANIN NEDENLERİ:** a. - Devletin kendi yapısından kaynaklanan ve kurumların bozulmasıyla oluşmuş etkenlerdir. - Şehzâdelerin sancağa çıkma uygulamasına son verilerek Kafes Usulü'ne geçilmesi, böylece yönetime deneyimsiz ve yeteneksiz padişahların gelmesi - Padişahların tecrübesiz olması nedeniyle, devlet adamlarının ve özellikle de saray kadınlarının yönetimde etkili olması - Çocuk yaştaki padişahların yönetime gelmesi - Sık sık taht değişikliklerinin yaşanması - Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) ile yönetime yeteneksiz kişilerin getirilmesi - Osmanlı devletinde en çok taht değişikliği bu dönemde olmuştur. - Devşirme sisteminin ve buna bağlı olarak Yeniçeri Ocağı'nın bozulması - Yeniçeri Ocağı için geçerli olan "Ocak, devlet içindir." anlayışı yerine "Devlet, ocak içindir." anlayışının benimsenmesi - Tımar sisteminin bozulması ve buna bağlı olarak güvenlik ve üretim faaliyetlerinde sorunların ortaya çıkması. - Tımar sisteminin bozulmasına bağlı olarak tarım gelirlerinin azalması - Savaşların sonuçsuz kalması nedeniyle ganimetlerin ve vergilerin azalması - Sık sık yaşanan padişah değişiklikleriyle Cülûs Bahşişlerinin hazineye yük olması - Lüks ve israf sonucunda saray masraflarının artması - Tımar sisteminin bozulmasıyla güvenlik sorunlarının artması ve isyanların çıkması - Üretim ve güvenlik sorunu nedeniyle şehirlere göçlerin artması - Halkın devlete olan güveninin azalması - Osmanlı Devleti'nin bilim alanında Avrupa'ya ayak uyduramaması ve geri kalması - Medreselerde pozitif ilimlerin ihmal edilmesi, fen derslerinin kaldırılması - İlmiye (Ulema) sınıfının bozulması - Beşik ulemalığı usulünün getirilmesi(Ülemalığın babadan oğula geçmesi) b. 1. **Devletin Doğal Sınırlara Ulaşması**: - Osmanlı Devleti'nin İran, Avusturya gibi devletlerle komşu olması - Çöl, okyanus, dağlar gibi doğal nedenlere bağlı olarak ilerlemenin durması 2. **Coğrafî Keşifler Sonrası Ticaret Yolarının Değişmesi**: - Coğrafî Keşifler sonucu Avrupa devletlerinin yeni ticaret yolları bulması ve Osmanlı Devleti'nin denetiminde olan ticaret yollarının önemini kaybetmesi 3. **Reform ve Rönesans Hareketleri** - Almanya'da ortaya çıkan Reform hareketleri özgür düşünceye ortam hazırlarken, İtalya'da ortaya çıkan Rönesans hareketleri de Avrupa'yı bilim ve teknik alanında geliştirmiştir. - Osmanlı Devleti ise bu gelişmelere ayak uyduramamış ve Avrupa'nın gerisinde kalmıştır. **4. Osmanlı Devleti'ne Karşı Avrupa'da Kutsal İttifak Oluşması** - Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti'ne karşı birleşmesi ve kurdukları ittifaklarla Osmanlı'nın ilerleyişini durdurmaları III. a. - XVII\. yüzyılda İstanbul'da Yeniçerilerin çıkardığı isyanlardır. - Temel sebebi merkezî otorite boşluğuna bağlı j sıkıntılardır. - İsyanlar rejime değil, kişiye yönelik ortaya çıkmıştır. - Bu isyanların en önemlisi II. (Genç) Osman'a karşı çıkan isyandır. Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşünen Genç Osman, bu düşüncesi nedeniyle yeniçeriler tarafından öldürülmüştür. (Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmaya yönelik ilk adımı atan padişahtır.) - IV\. (Avcı) Mehmet döneminde de ayaklanan Yeniçeriler, sıkıntıların sorumlusu olduğunu düşündükleri 36 devlet adamının idamını istemişlerdir. Öldürülen devlet adamları çınar ağaçlarına asıldığı için Osmanlı tarihinde bu olaya Çınar Olayı ya da Vaka-i Vakvâkiye denilmiştir. - Ayaklanmalar Yeniçerilere birtakım tavizler verilerek sonuçlandırılmıştır. - Bu isyanlar sonucu; - - - - b. - XVII\. yüzyılda Anadolu'da çıkan isyanlara Celâli İsyanları adı verilmiştir. Bu isim, Yavuz döneminde Yozgat'ta çıkan Bozoklu Celâl Ayaklanması'ndan gelmektedir. - İsyanların temel sebebi, tımar sisteminin bozulmasına ve merkezî otoritenin bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkan ekonomik sıkıntılardır. - XVI\. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan Celâli İsyanları arasında en önemli olanları : - Anadolu'da çıkan bu isyanlar sonucu; - - - - c. - XVII\. yüzyılda merkezî otoritenin zayıflamasıyla birlikte merkezden uzak eyaletlerde de (Eflâk, Boğdan, Bağdat, Kırım, Yemen, Trablusgarp) ayaklanmalar çıkmıştır. - Bu ayaklanmaları bazı yerel yöneticilerin isyanları izlemiştir. Sivas Valisi Vardar Ali Paşa ve Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa bunlar arasında yer almaktadır. - Bu isyanların temel sebebi ise eyaletlerde devlet denetimini azaltmaktır. - Eyalet isyanları da merkezî otoriteyi zayıflatmıştır. - XVII\. yüzyılda çıkan isyanlarda Milliyetçilik fikrinin etkisi yoktur. IV. - Osmanlı Devleti bu dönemde VİLMAR devletleriyle savaşmıştır. - 24 yıllık (1645-69) bir kuşatmadan sonra Girit alınmıştır. - Girit, duraklama döneminde donanmanın aldığı tek yerdir. - 1699 Karlofça Antlaşması imzalanmıştır. - 1590 Ferhat paşa Anlaşması (İstanbul) imzalanmış. Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır. - 1611'de Nasuh Paşa Anlaşması imzalanmış, - 1618'de İran ile Serav Anlaşması imzalanmış, - 1639 Kasr-ı Şirin Anlaşmasıyla bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde belli olmuştur. - 1621'de Hotin Antlşması - Hotin Seferinde yeniçerilerin disiplinsiz davranışları sebebiyle Genç Osman Yeniçeri Ocağını kaldırmak istemiştir. - 1672 Bucaş Anlaşması'yla Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı. - 1699 karloça Antlaşması imzalanmıştır. - 1596 Haçova Savaşı kazanılmış, batıda kazanılan son meydan savaşıdır. - 1606 Zitvatoruk Anlaşması'yla Avusturya kralı Osmanlı padişahına denk sayılmıştır. Böylece Avusturya üzerindeki üstünlüğümüz sona ermiştir. - 1664 Avusturya ile Vasvar Anlaşması imzalandı. - 1669 Karlofça Antlaşması imzalanmıştır. - 1681'de Osmanlı ile Rusya arasındaki ilk anlaşma olan Bahçesaray Anlaşması imzalandı. - 1700 İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. - - Padişah : IV. Mehmet - Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa paşa - Sebep: Avusturya savaşlarına tamamen son vermek. - Sonuç: - Osmanlı devleti batıda ilk ciddi yenilgiye uğramıştır. - Osmanlı devletinin yenilebileceği anlaşılmıştır. - Osmanlı devleti geri çekilmeye başlamıştır. Bu geri çekilme Sakarya savaşına kadar dayanacaktır. - Papanın isteğiyle kutsal ittifak oluşmuştur. - Avusturya, Venedik, Lehistan, Malta ve Rusya katılmıştır. - 16 yıl süren kutsal ittifak savaşlarını Osmanlı Devleti kaybetmiştir. - II\. Mustafa ordunun başında son ke sefere çıkmış ancak Zenta savaşında yenilince; - Karlofça antlaşması kaçınılmaz olmuştur. - - Osmanlı Devleti ilk kez büyük ölçüde toprak kaybetmiş. - Osmanlı Devleti gerileme dönemine girmiştir. - 1700 Rusya'yla imzalanan İstanbul Anlaşması'yla - **Rusya;** - Azak Kalesini alarak Karadeniz'e açılmıştır. - İstanbul da elçi bulundurma hakkı elde etmiştir. V. - XVII\. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu güç duruma çare bulmak için ıslahatların yapılması gereği duyulmuştur. - Islahatların amacı, devlete eski gücünü kazandırmak, yönetim, ordu ve maliyeyi düzeltmekti. Ancak ıslahatlar yüzeysel kalmış, sorunların sebeplerine inilememiş ve ıslahatlar kalıcı olmamıştır. - XVII\. yüzyılın ıslahatçıları; III. Mehmet, I. Ahmet, II. Osman, IV. Murat, Tarhuncu Ahmet Paşa, Kuyucu Murat Paşa, Tiryaki Hasan Paşa ve Köprülüler'dir. A. - Baskı, şiddet ve korkuya dayalı yapılmıştır. - Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır. - Sadece askerî ve ekonomik alanlarda ıslahat yapılmıştır. - Eğitim, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılmamıştır. - Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel kalmıştır. - İsyanları önlemeye yönelik olduğu için askerî niteliklidir. - Islahatların amacı merkezî otoriteyi arttırmaktır. - Topluma inilemediğinden kalıcı olamamıştır. - Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet politikası haline gelememiştir. 1. **III. Mehmet Dönemi Islahatları** - Sancağa çıkan ve sancak sisteminde yetişen son padişahtır. - Tahta çıktığında 19 erkek kardeşini (bazı tarihçilere göre 20 kız kardeşini de) boğdurtmuştur. - III\. Mehmet, Kanuni'den sonra ordunun başında sefere çıkan ilk padişahtır. - Şehzâde eğitiminde önemli bir yere sahip olan Sancak Sistemi kaldırılmıştır. 2. **I. Ahmet Dönemi Islahatları** - Sancağa çıkmadan tahta geçen ilk padişahtır. - Sancak sisteminin kaldırılmasından sonra onun yerine Şimşirlik (Kafes )Sistemi getirilmiştir. - Bir bakıma oda hapsi anlamına gelen Kafes Sistemi, yönetim tecrübesinden yoksun deneyimsiz kişilerin padişah olmasına yol açmıştır. - Bu dönemde veraset sisteminde değişikliğe gidilmiştir. - Tahta geçecek kişiler için "en büyük ve olgun olan" (Ekber ve Erşed) kuralı getirilmiştir. Bu değişiklikteki amaç taht kavgalarını önlemektir. - Bu yasadan sonra taht kavgaları ve kardeş katli en aza indirgenmiştir. 4. **II. (Genç) Osman Dönemi Islahatları** - Genç Osman, şeyhü'l-islâmın "fetva vermek" dışındaki tüm yetkilerini elinden alarak ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını önlemeye çalışmıştır. - İlk kez saray dışından evlenerek saray kadınlarının etkinliğini azaltmıştır. - XVII\. yüzyılda sosyal alanda ıslahat yapan ilk Osmanlı padişahıdır. - Başkenti İstanbul'dan Anadolu'ya taşımayı düşünmüştür. - İlk kez Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşünmüş, ancak bu düşüncesi hayatına mâl olmuştur. Yedikule Zindanları'nda boğularak öldürülmüştür. - Genç Osman, köklü ıslahat yapmak isteyen ilk padişahtır. Ancak yenilik yapmak istediği için yeniçeriler tarafından öldürülen ilk padişahtır. **5. IV. Murat Dönemi Islahatları** - Baskı ve şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağlamıştır. - Yeniçeri Ocağı'nı yeniden düzenlemiştir. - İstanbul'da gece sokağa çıkma yasağı, içki ve tütün yasağı getirmiş, kahvehaneleri kapattırmıştır. - Devlet sorunlarını ve bu sorunların çözüm yollarını tespit etmek için ilk kez devlet adamlarına çeşitli raporlar hazırlatmıştır. - Bu raporlardan en önemlisi 1631'de hazırlanan ve IV. Murat'a sunulan

Use Quizgecko on...
Browser
Browser