29-30-31 DNA Tamir Mekanizmaları (EBUBEKİR) (3 saat).pdf

DNA TAMİR MEKANİZMALARI Prof. Dr. Ali İrfan GÜZEL Doç. Dr. Ebubekir DİRİCAN BŞEÜ-Tıp Fakültesi (Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı) 30.01.2024-SALI (13.30) Öğrenim Hedefleri DNA Tamir mekanizmalarını sayar ve açıklar. DNA HASAR TİPLERİ DNA molekülü, tıpkı diğer moleküller gibi, değişik kimyasal reaksiyonl...

DNA TAMİR MEKANİZMALARI Prof. Dr. Ali İrfan GÜZEL Doç. Dr. Ebubekir DİRİCAN BŞEÜ-Tıp Fakültesi (Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı) 30.01.2024-SALI (13.30) Öğrenim Hedefleri DNA Tamir mekanizmalarını sayar ve açıklar. DNA HASAR TİPLERİ DNA molekülü, tıpkı diğer moleküller gibi, değişik kimyasal reaksiyonlara uğramaktadır.  Bununla beraber, DNA molekülü, hücre genomuna ait daimi kopyaya sahip olduğu için yapısında meydana gelecek bir değişiklik RNA’lar veya proteinlerin yapısında meydana gelecek değişiklikten çok daha önemli sonuçlar yaratmaktadır.  Mutasyon, DNA replikasyonu esnasında yanlış bazın zincire katılması sonucunda meydana gelebilir. Bununla beraber, ya spontan bir şekilde yada kimyasallarla, virüslerle veya radyasyon ile muamele neticesinde DNA molekülünde çeşitli kimyasal değişimler meydana gelebilir. ***DNA’da oluşan bu tür hasarlar replikasyon veya transkripsiyonu bloke eder ve yüksek oranda mutasyona sebebiyet verebilir. TAMİR EDİLMESİ GEREKEN DNA LEZYONLARI NELERDİR? TAMİR EDİLMESİ GEREKEN DNA LEZYONLARI  Eksik baz  Değişikliğe uğramış baz  Yanlış baz  Nükleotit eklenmesi veya çıkarılması sonucu oluşan şekil bozuklukları  Bağlanmış pirimidinler  Zincir kırılması  Zincirlerin çapraz bağlanması  3’ deoksiriboz fragmanları DNA hasar örnekleri: A) Spontan DNA hasarı olan Sitozinin deaminasyonu (CU) B) UV ışığı, komşu primidinlerin siklobütan halkasıyla birleştiğinde pirimidin dimeri oluşumunu indükler. C) Bir çok karsinojen (ör: benzo-alfa piren) DNA bazları ile reaksiyona girerek, DNA molekülüne büyük, hacimli kimyasal grupları ekler. DNA TAMİR MEKANİZMALARININ ÖNEMİ NEDİR? DNA’daki her bir çeşit hasara karşın farklı bir tamir mekanizması olup bunların her biri de özel işlevleri olan protein gruplarından oluşmaktadır (tamir mekanizmaları canlı türlerine göre de farklılık göstermektedir).  Tamir mekanizmaları birden çok işlem basamaklarına sahip olmakla birlikte her bir mekanizma genel olarak; 1. DNA ipliğini tarar ve mekanizmasını ilgilendiren düzensizlikleri tespit eder, 2. Hasarlı nükleotit/ler çıkartılır, 3. Replikasyon enzimleri tarafından da doğrusu sentezlenir, 4. DNA ligaz nükleotit/ler arası bağı kurar.  DNA hasarları replikasyon sırasında hata düzeltme (proof-reading) işleminden kaçarak oluşabileceği gibi replike olmayan DNA’da da oluşabilir. DNA TAMİR MEKANİZMALARI DNA Tamir mekanizmaları 1.Tek zincir kırıklarının tamiri 1 Direkt tamir mekanizmaları – 1.1 Fotoreaktivasyon – 1.2 O6-Metilguanin Tamiri 2 Kesip-Çıkarma Tamirleri(Ekzisyon) – 2.1 Baz eksizyon tamiri (BER) – 2.2 Nükleotid Eksizyon Tamiri (NER) 2.2.1 Nükleotid eksizyon tamir genleri 2.2.2 Nükleotid eksizyon tamir mekanizması 2.2.3 Transkripsiyona kenetlenmiş tamir mekanizması – 2.3 Mismatch (yanlış eşleşme) eksizyon tamiri (MER) 3 Rekombinasyonal tamir 4 Hata eğilimli-Acil-SOS tamiri 2.Çift zincir kırıklarının tamiri – Homolog rekombinasyon – Homolog olmayan rekombinasyon – NHEJ-Serbest uçların homolog olmayan bağlanması (Non-Homologous End-Joining) DOĞRUDAN TAMİR MEKANİZMALARI DNA hasarına sebep olan kimyasal reaksiyonun enzimatik geri dönüşümü 1) Fotoreaktivasyon 2) -CH3 (metil) veya -CH2-CH3 (etil) gruplarının alınması 1. Doğrudan Tamir (Direct Repair)  DNA molekülünün UV ışığı ile muamelesi neticesinde Ultraviyole (UV) ışığının rastgele fotonları, DNA omurgasında yer alan zincirde birbirine komşu pirimidinler (timin ve sitozin) arasında anormal bağlanma olarak kabul edilen kovalent dimerizasyonun (timin dimerleri, cyclobutane halkasını) meydana gelmesine neden olur.  T-T dimerleri replikasyona engel olur ve hücre bölünmesini durdurur ve hücre ölür!!!!  Bu kovalent modifikasyonlar özel enzimler tarafından tersine döndürülerek (bağ kırılarak) düzeltilir. 1. Doğrudan Tamir (Direct Repair) A) Fotoreaktivasyon: Ör. UV ışın, Timin dimerleri oluşturur. Maya ve çoğu bitkiler fotoliaz (photolyase) olarak isimlendirilen bir enzim üretir.  Bu enzim dimer oluşumunu sağlayan bağları kırarak dimerleri ayırır. Bitkiler gün boyu güneş ışınlarına maruz kaldıkları için fotoliaz bu canlılar için son derece önemli bir tamir enzimidir. Fotoliaz çeşitli prokaryot ve ökaryotlarda ortak olmakla birlikte genellenemez; fakat insan dahil bir çok tür bu tamir sistemine sahip değildir. B) Alkil transferaz olarak bilinen bir enzim Nitrojen mustardları ve EMS gibi alkilleyici mutajenler tarafından eklenen metil ve etil gruplarını guaninden uzaklaştırır.  Alkil transferaz bazlardaki etil/metil gruplarını kendi yapısındaki Cystein amino asidinin yan zincirlerine aktarır.  Bu durumda enzim inaktif hale dönüşür ve bir daha kullanılamaz (tek kullanımlık !). Alkil transferaz, insanlar dahil birçok organizmada yaygındır. Metile olmuş bazların dimetilasyonu (methyl gruplarının alınması) O6-metil guaninin onarımı: Alkil transferraz enzimi (O6-metil guaninin metiltransfereaz), metil grubunu O6-metil grubundan çıkartarak, enzimin aktif merkezinde yer alan bir sisteine aktarır. Hasarlı nükleotidin alınarak yerine yeni sentezlenmiş DNA’nın konulması şeklindeki tamir mekanizmaları a) Kesip çıkararak (Excision) tamir mekanizmaları Baz kesip çıkarma onarım (Base excision repair: BER) Nükleotid kesip çıkarma onarım (Nucleotide excision repair: NER) b) Yanlış eşleşme onarım (Mismatch repair) c) Rekombinasyonal onarım (Recombinational (postreplication) repair) d) Hata eğilimli onarım (Error prone repair (SOS Repair)) 1. Baz Çıkarma Tamiri (Base Excision Repair –BER-) Hem prokaryot hem de ökaryotlarda önemli bir tamir mekanizmasıdır. Canlı türüne bağlı olarak Urasil, 3-metil adenin ve primidin dimerlerini tamir edebilir. DNA N-glikozilazlar (DNA Nglcosylases) olarak bilinen enzim grupları tarafından gerçekleştirilen bir tamir mekanizmasıdır.  Bu enzimler dizideki anormal bazları tanır, çıkarır (şekerbaz arasındaki bağı kırar) ve bir apürinik/apirimidinik (bazı olmayan) bölge oluşturur. http://www. wwnorton.c om/college/ biology/micr obiology2/a nimations.as px Baz kesip çıkarma onarım nasıl çalışır? 1. İlk olarak, kimyasal olarak değişmiş baz DNA glikozilazlar tarafından tanınır. 2. Enzim, bazla şeker arasındaki bağı koparır ve apirimidinik bölge (AP) oluşur. 3. Azotlu organik bazı çıkarılmış olan bu şeker daha sonra AP endonükleaz tarafından tanınır. 4. Enzim, fosfodiester omurgayı AP bölgesinden keser. 5. Açılan boşluğa, doğru nükleotitler yerleştirilir. Bu onarım sistemi, DNA’daki modifiye bazları tespit ederek onarım yapan bir yoldur. 2. Nükleotit Çıkarma Tamiri (Nucleotide Excision Repair –NER-) Hem prokaryot hemde ökaryotlarda diğer bir önemli ve genel tamir mekanizmasıdır. Çok çeşitli DNA hasarlarını (Timin dimerleri, taoutomerik shiftleri ve baz analoglarını, baz kayıplarını ve bazlar arasındaki bir takım çapraz bağlantıları) tanır ve tamir eder.  Prokaryotlarda; tamir sırasında hasarlı DNA ipliğinden hasarlı bazın her iki tarafından 5 ve 8 nükleotitlik bir bölge çıkartılır, karşı iplik kalıp olarak alınır ve tekrar sentezlenir. Ökaryotik hücrelerdeki; nükleotit kesilip çıkarma onarımının temel özellikleri bakterilerle aynı fakat daha karmaşıktır. Ökaryotlarda 25’in üzerinde protein görev yapar ve uzaklaştırılan tek zincirli DNA parçası ortalama olarak 24-32 nükleotid uzunluğundadır.  Bu tamir mekanizmasına ihtiyaca neden olan faktörler, siklobütan pirimidin-pirimidin dimerlerinin oluşumunu indükleyen UV ışığı ile birlikte sigara içimi bulunmaktadır.  İonize radyasyon, kanser kemoterapik ajanlar ve çevrede bulunan çeşitli kimyasallar (baz modifikasyonuna, yanlış baz eşleşmelerine, zincirde kırılmalara, farklı zincirlerdeki bazlar yada DNA ve protein arasında çapraz bağlanmalara, T-T dimer oluşumuna ve çeşitli farklı hasarlara neden olurlar).  Çift sarmal yapıda bozulmalara sebep olan bu hasarlar NER mekanizması ile tamir edilir. Nükleotit kesip çıkarma onarım nasıl çalışır? PROKARYOTLARDA NÜKLEOTİT ÇIKARMA TAMİRİ NASIL ÇALIŞIR? UvrABC endonükleaz (exinuclease) enzimlerinin kullanımı ile prokaryotlarda NER tamir mekanizması 1. UvrA/B kompleksi DNA’da hasarı tarar. 2. Hasar saptandıktan sonra UvrA serbest kalır. UvrC bağlanır. 3. UvrC endonükleaz enzimleri hasarlı bazın her iki tarafından kesim yapar (~12-13 nükleotit) 4. Helikaz (UvrD) kesim yapılan boşluklar arasında kalan DNA molekülünü açığa çıkarır. UvrB ve UvrC serbest kalır. 5. DNA Polimeraz I enzimi o bölgedeki boşluğu doldurmak için kalıp zincire tamamlayıcı olan yeni DNA molekülünü sentezler. 6. DNA Ligaz enzimi ise uhu gibi görev yaparak arada kalan açıklığı tamamen kapatır. ÖKARYOTLARDA NÜKLEOTİT ÇIKARMA TAMİRİ NASIL ÇALIŞIR? İnsanda nükleotid kesip çıkarma onarım mekanizması çok daha karmaşıktır. Bu sisteme 9 ana protein katılır. XPA, XPB, XPC, XPD, XPE, XPF, XPG ve CSA ve CSB proteinlerinin yanı sıra ERCC1, RPA, RAD23A, RAD23B proteinleri de bu sistemde görev alır. Memeli hücrelerinde nükleotid-çıkarma onarımı: NÜKLEOTİT KESİP ÇIKARMA TAMİR GENLERİNDEKİ MUTASYONLAR SONUCU HANGİ KLİNİK SENDROMLAR AÇIĞA ÇIKAR?  İnsanda NER genlerindeki kusurların neden olduğu birtakım kalıtsal hastalıklar bilinmektedir. Bunlardan bazıları; - Xeroderma pigmentosum (XP) - Cocayne Syndrome (CS) - PIBIDS (Photosensitivity, Ichthyosis, Brittle hair, Impaired intelligence, Decreased fertility, and Short status) =Trikotiyodistrofi (TTD) Xeroderma pigmentosum (XP): Bireylerde ağır deri anomalilerine yol açan nadir resesif bir bozukluktur.  Bu bireyler nükleotit kesip çıkarma yeteneklerini yitirmişlerdir. Bu hastalıktan etkilenen bireyler, güneş ışığında bulunan UV radyasyonuna maruz kaldıklarında başlangıçta çillenme ve deri yaralanmaları görülür. Daha sonra deri kanserine kadar giden değişik reaksiyonlar ortaya çıkar. Hasta ve normal bireylerden elde edilen fibroblast kültürlerinde UV ile uyarılmış lezyonları onarma yeteneği araştırılmıştır.  Hasta bireylerde tamirde rol oynayan genlerde birden fazla mutant genin olduğu tespit edilmiştir. Transkripsiyonla Birleştirilmiş (TCR) Tamir Transkripsiyonla Birleştirilmiş (TCR) Tamir E. coli hücrelerinde yapılan bir çalışmada, RNA polimeraz transkripsiyon sırasında herhangi bir lezyonla karşılaştığında, Transkripsiyon –Tamireşlikçi-faktörü (Transcription-RepairCoupling-Factor –TRCF-) olarak bilinen bir proteinin hasarlı bölgeye NER (uvrABC) sisteminde yer alan proteinleri yönlendirerek hasarın giderilmesini sağladığı belirlenmiştir. 4. Yanlış Eşleşme Tamiri (Mismatch Repair) DNA’da sıklıkla oluşan (ama olmaması gereken) diğer bir hasar yanlış baz eşleşmesidir.  Replikasyon sırasında çok sayıda eşleşme hatası olabilir ancak başta DNA polimerazın proofreading özelliği olmak üzere diğer bir takım sistemler bu hataları o anda giderir. Bütün bunlara rağmen hata giderilememişse ilave tamir mekanizmaları devreye girer. Bunlardan en önemlisi ve bütün canlılarda bulunanı yanlış eşleşme tamir mekanizmasıdır. MISMATCH tamir mekanizması bakterilerden insanlara kadar tüm hücre tiplerinde korunmuştur. DNA polimeraz III enzim aktivitesi (sahip olmuş olduğu proofreading exonuclease aktiviteside dahil olmak üzere) sentezlenen her 108 bazda bir zincire yanlış baz dahil etmektedir. Mismatch repair mekanizması bu oranı her 1010 veya 1011 bazda 1’e düşürmektedir. UV ile hasar almış DNA’da bir tamir mekanizması olmaktan çok replikasyonun doğru ilerlemesini sağlayan bir mekanizmadır. Sistem hangi ipliğin hatalı olduğunu nasıl tespit eder? Sistem hangi ipliğin hatalı olduğunu nasıl tespit eder?  Parental iplik replikasyon öncesi belli bölgelerinde bir takım metilazlar tarafından metillenir, bakterilerdeki DNA adenin Metilaz (Dam) 5’-GATC-3’ dizilerini tanıyarak A’leri metiller (GAMTC).  Yeni sentezlenen iplikte bu metilasyon henüz yapılmadığı için (daha sonra o da metillenecektir) tamir enzimleri metilasyonlu dizileri kalıp olarak kullanır ve hataları buna göre düzeltir. Bu sistemdeki tamir enzimlerinin isimlendirilmeleri (olmamaları durumda DNA’da çok yüksek oranda mutasyon oluştuğundan dolayı) “mut” ile başlatılmıştır (MutH, MutL, MutS gibi)  Bu sistemdeki proteinleri kodlayan genlerdeki kusurlar insanlarda kanser gelişimine neden olmaktadır. Ör. hMSH2 ve hMLH1 genlerindeki mutasyonlar kalıtsal nonpolipozis kolorektal kanser olarak bilinen kolon kanserlerine neden olmaktadır.  MISMATCH tamir mekanizması metilasyona uğramamış yeni sentezlenen zinciri onarır.  Yeni sentezlenen DNA zinciri ise GATC sekansında metil grubu olmadığı için tanınır.  Yanlış eşleşme yapan nükleotid yeni zincirden kesilir ve metile edilmiş parental zincir kalıp olarak kullanılarak doğru nükleotid ile değiştirilir. PROKARYOTLARDA MISMATCH TAMİR MEKANİZMASI NASIL ÇALIŞIR? E. coli’de yanlış eşleşme onarımı: Yanlış eşleşme onarım sistemi, yeni replike olan DNA’yı henüz metillenmemiş olmasıyla atasal iplikten ayırt ederek yanlış eşleşmiş bazı bulur ve uzaklaştırılır. MutS yanlış eşleşmiş baza bağlandıktan sonra MutL’de bağlanır. MutL’nin bağlanması MutH’yi aktive eder, o da bir metilasyon noktasının karşı tarafında, değiştirilmemiş ipliği keser. MutS ve MutL, bir helikaz ve ekzonükleaz ile birlikte, değiştirilmemiş ipliğin hasarı içeren kısmını keserek çıkarır. Oluşan boşluk daha sonra DNA polimeraz tarafından doldurulur ve ligaz tarafından bağlantı tamamlanır. ÖKARYOTLARDA MISMATCH TAMİR MEKANİZMASI NASIL ÇALIŞIR? Ökaryotlarda da MISMATCH tamir mekanizması vardır. Prokaryotlar ile kıyaslandığında bu mekanizma ökaryotlarda daha az anlaşılmıştır.  MutS ve mutL genlerinin homologları mevcut olduğundan, ökaryotlardaki mismatch tamiri prokaryotik enzimlere benzeyebilir.  ANCAK, MutH'ın (metilleştirilmemiş yeni sentezlenmiş zinciri tanıyan kesen protein) homoloğu yok, bu yüzden yeni sentezlenmiş zincirin tanımlanması metilasyon sinyaller aracılığıyla meydana gelmiş gibi görünmemektedir.  Ökaryotlarda MutS ve MutL’nin homologları rol oynar. MutH’nin homoloğu yoktur.  MutS hMSH2 hMSH3 hMSH6  MutL hMLH1 hMLH3 hPMS1 hPMS2 5. Rekombinasyonel (Recombinational) Tamir:  DNA onarımının bir başka biçimi olan rekombinasyonel onarım, hasarlı DNA’nın hasarsız bir molekülle rekombinasyonu (bir araya getirilmesi) temeline dayanır. Bu mekanizma DNA replikasyonu sırasında karşılaşılan ve normal replikatif DNA polimerazlarca kopyalanamayarak bir replikasyon çatalının ilerlemesini bloke eden timin dimerlerinin veya diğer lezyonların bulunduğu hasarların onarımında sıklıkla kullanılır.  Rekombinasyonel onarım, kalıp DNA ipliklerinden birinin hasarsız olduğu ve replikasyon sürecinde hasarlı ipliğin onarımında kullanılabileceği durumda geçerlidir. 6. Çift İplik Kırıkları  Hücrede oluşan DNA hasarlarının en tehlikelisi çift iplik kırılması (Double Strand Break –DSB-) olarak bilinen kromozom kırıklarıdır.  DSB’lere iyonize radyasyon, kimyasal mutajenler, kemoterapi ilaçları ve serbest radikaller neden olabilmektedir. Araştırmalar hücrelerde günde 10-100 kırık oluştuğunu belirlemiştir. Çift zincir kırıklarının onarımı iki farklı mekanizmayla yapılabilmektedir: HOMOLOG ve NON-HOMOLOG REKOMBİNASYON TAMİR MEKANİZMASI NASIL ÇALIŞIR? Çift iplik kırıklarının onarımı: İyoniza radyasyon ve bazı kimyasallar DNA’da çift iplik kırıkları oluşturur. Bu kırıklar, normal kromozomla homolog rekombinasyon yoluyla onarılır ve böylece, orijinal DNA dizisi yenilenir. (MRN, RAD, BRCA1/2 vs çeşitli enzim ve moleküller rol oynar) Alternatif olarak kırık molekülün uçları, hasarlı kısımda bulunan bazların kaybıyla sonuçlanacak şekilde yeniden birleştirilir (Ku proteinleri esas rol oynar). ÇİFT İPLİK KIRIKLARININ TAMİRİ İÇİN HOMOLOG REKOMBİNASYON MU, NHEJ Mİ KULLANILACAĞI NASIL KARAR VERİLİR? HR ve NHEJ seçimi NHEJ, homolog rekombinasyondan farklı olarak, onarıma kılavuzluk yapmak için uzun homolog bir diziye gerek göstermez.  Çift iplik kırıklarının tamiri için homolog rekombinasyon mu, NHEJ mi kullanılacağı hücre döngüsünün evresine bağlıdır.  Kardeş kromatidlere kolayca erişilebildiği hücre döngüsünün S ve G2 evrelerinde homolog rekombinasyon aktif.  NHEJ ise G1 evresinde hakimdir ama tüm hücre döngüsü boyunca bir miktar etkinliğini sürdürür. HOMOLOG ve NON-HOMOLOG REKOMBİNASYON TAMİR MEKANİZMASINDAKİ ANORMALLİKLER HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇAR?    NHEJ tamir yolundaki hataların çeşitli kanserler ile ilişkili translokasyonlara neden olduğu gösterilmiştir. Burkitt lenfoma KML – Philadelphia kromozomu Homolog rekombinasyonda görev alan BRCA1 ve BRCA2 genlerinde olan mutasyonlar ile meme, fankoni anemisi ve rahim kanserleri arasında ilişki bulunmuştur. Özetle; -İyonize radyasyon ve bazı kimyasal maddeler DNA’da çift iplik kırıkları oluştururlar. Bu kırıklar, “normal kromozom ipliği ile homolog rekombinasyon” yoluyla onarılır ve böylece orijinal DNA dizisi yenilenir. -Alternatif olarak kırık molekülün uçları, hasarlı kısımda bulunan bazların kaybıyla sonuçlanacak şekilde yeniden birleştirilir. 7. Hata Eğilimli, Acil, SOS, Tamir (Error-Prone Repair) Bakterilerde (ilk defa E. coli’de bulunmuş) ve diğer bir takım canlılarda bulunan bir nevi bypass mekanizmasıdır. Normal replikasyonu engelleyici çok büyük DNA hasarları olduğunda DNA polimeraz işlev göremez.  Ancak alternatif polimerazlar (Pol V gibi) olarak bilinen bir grup protein, DNA polimeraz görevini yapar ve 3’uçta tam eşleşme olmasa bile yeni DNA ipliği sentezlenir, ancak hata doludur. Bu mekanizmada, kesip çıkarma tamirinde çalışan uvrA ve uvrB genleri, recA ve lexA genleri ve diğer bir seri gen aktive olur. HATA EĞİLİMLİ TAMİR MEKANİZMASI NASIL ÇALIŞIR? Ör., bakteriyel DNA polimeraz V, spesifik olarak timin dimerlerini (T-T) tanır ve karşı ipliğe AA nükleotidlerini ekler. Normal replikasyon DNA’daki bir timin dimerinin varlığında durur fakat DNA polimeraz V gibi hata eğilimli DNA polimerazlar hasarlı bölgeyi tanıyarak hata üzerinden DNA replikasyonunu devam ettirirler. Hasarlı bölge geçildiğinde replikasyon normal DNA polimerazlarca devam ettirilir. Timin dimerleri daha sonra nükleotid çıkarma onarımıyla uzaklaştırılır.  Hata eğilimli polimerazlarla sentezlenen DNA yüksek oranda yanlış baz barındırır.  UV ışınına aşırı maruziyet sonrası da SOS tamiri devreye girer. İnsanda da bu şekilde hata eğilimli onarımda görev yapan dokuz adet polimeraz enzimi saptanmıştır. Bu tür sıra dışı DNA polimerazlar, hasarlı olmayan DNA’yı kopyaladıklarında düşük doğrulukta çalışmaktadırlar. Bunların normal DNA polimerazlara göre hata oranları 100 ile 10.000 kat daha yüksektir. Bunlar ayrıca, normal replikatif DNA polimerazlar için karakteristik olan 3’5’ yanlışı düzeltme aktivitesine (ekzonükleaz aktivitesi) de sahip değillerdir.  Bununla birlikte, hata eğilimli polimerazların hasarlı DNA’daki spesifik lezyonların karşısına doğru bazları yerleştirmek üzere özelleşmiş olmaları ve hasarlı DNA’yı kalıp olarak kullanarak doğru bir yeni iplik sentezleyebilmeleri önemlidir (!).