Zapalenie - Zagadnienia Kliniczne w Masażu - PDF

ZAPALENIE zagadnienia kliniczne w masażu – wykład 2 JOAN N A PI ĘTOŃ Zapalenie – stan zapalny jest zespołem reakcji organizmu, będących odpowiedzią na działanie różnych czynników uszkadzających (drobnoustrojów, czynników chemicznych, fizycznych oraz immunologiczn...

ZAPALENIE zagadnienia kliniczne w masażu – wykład 2 JOAN N A PI ĘTOŃ Zapalenie – stan zapalny jest zespołem reakcji organizmu, będących odpowiedzią na działanie różnych czynników uszkadzających (drobnoustrojów, czynników chemicznych, fizycznych oraz immunologicznych). W warunkach prawidłowych zapalenie ogranicza, izoluje i eliminuje czynnik szkodliwy oraz ułatwia proces naprawczy Jest łańcuchem zmian wstecznych, zjawisk fizyko-chemicznych i biochemicznych, zaburzeń w krążeniu i zmian rozrostowych pojawiających się w miejscu zadziałania czynnika szkodliwego To zjawisko miejscowe o konsekwencjach ogólnoustrojowych Jest reakcją obronną wzorowaną na pochłanianiu szkodliwych substancji przez komórki żerne u bezkręgowców, u kręgowców dopełnia je silna reakcja naczyniowa ułatwiająca wzmożenie fagocytozy przez czynniki komórkowe i chemiczne  złożony proces odpowiedzi organizmu na zewnętrzny lub wewnętrzny czynnik uszkadzający (chorobotwórczy). Zadaniem stanu zapalnego jest usunięcie czynnika, Zapalenie naprawa uszkodzonych tkanek i ochrona przed rozwojem choroby. Zapalenie pełni funkcje ochronną w organizmie, ale tylko wówczas, gdy jest w stanie ostrym. Przewlekły stan zapalny przestaje być czynnikiem fizjologicznym, a staje się czynnikiem chorobotwórczym, prowadząc do chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów.  Przyczyny zapaleń Fizyczne: temperatura, promieniowanie, uraz mechaniczny, ciało obce Chemiczne: egzogenne i endogenne Biologiczne: martwica, bakterie, wirusy, grzyby, priony, antygeny zewnętrzne i wewnętrzne  Od czasów starożytnych wyróżnia się cztery objawy zapalenia: Objawy zaczerwienienie, obrzęk, ocieplenie i zapalenia ból W czasach nowożytnych dodano jeszcze upośledzenie czynności narządu objętego zapaleniem. Objawy są wynikiem takich zjawisk, jak rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie przepuszczalności ściany naczyniowej, napływ komórek (głównie leukocytów) i uwalnianie mediatorów zapalenia Typowe cechy będą najwyraźniej widoczne w ostrej fazie reakcji zapalnej, w fazie przewlekłej są słabo zaznaczone lub nie występują wcale  Pojęcie zapalenie odzwierciedla charakter zmian zachodzących w organizmie Zaczerwienienie i przegrzanie Obrzmienie i ból Zapalenie Utrata funkcji W zapaleniu przewlekłym niektóre cechy ulegają osłabieniu lub ich nie ma w ogóle  Różne czynniki uszkadzające mogą wywoływać Zapoczątkowanie zapalenie zapalenia uraz mechaniczny wtedy czynniki uwalniane z płytek krwi nie tylko uczestniczą w hemostazie, ale inicjują zapalenie W przypadku wniknięcia drobnoustrojów do tkanek, spoczynkowe makrofagi zostają aktywowane za pośrednictwem receptorów TLR (toll-like receptor), które rozpoznają struktury błony mikroorganizmów niewystępujące na komórkach gospodarza Opsonizacja bakterii lub kompleksów immunologicznych z udziałem dopełniacza stanowi inny czynnik zapoczątkowujący zapalenie  Przebieg zapalenia ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ CZYNNIKA ZLOKALIZOWANIE I ZLIKWIDOWANIE ZAPALENIOTWÓRCZEGO CZYNNIKA ATAKUJĄCEGO Znaczna zjadliwość czynnika Niewielka zjadliwość Słabe mechanizmy obronne (współistniejące Dobre zdrowie choroby, wiek niemowlęcy lub starczy) Mocny układ odpornościowy Immunizacja Skuteczne leczenie Nieskuteczność leczenia  Odpowiedź komórkowa na proces zapalny Zapalenie uczynnia zarówno komórki znajdujące się w miejscu zapalenia, jak i komórki napływające do miejsca objętego zapaleniem Do pierwszych należą: fibroblasty, makrofagi, komórki śródbłonka, a także komórki dendrytyczne oraz komórki Langerhansa skóry Napływające komórki to: mastocyty, limfocyty, monocyty i granulocyty obojętnochłonne. Mediatory zapalenia Wiele substancji wytwarzanych w miejscu zapalenia jest odpowiedzialnych za aktywację składowych procesu zapalenia Produkty szczególną grupę związków o wysokiej aktywności tworzą produkty przemian przemian kwasu wielonienasyconych kwasów arachidonowego tłuszczowych określane jako elkazanoidy Należą do nich, prostaglandyny, prostacyklina, tromboksany, leukotrieny i lipoksyny.  wykazują różnorodne działania, m.in. uczestniczą w rozwoju zapalenia Powodują migrację komórek do miejsca zapalenia zwiększają wrażliwość na ból wpływają na regulację temperatury ciała Prostaglandyny biorą udział w resorpcji kości działanie cytokín prozapalnych łączy się z wytwarzaniem prostaglandyn prostaglandyny modulują procesy immunologiczne Prostacyklina jest silnym czynnikiem rozszerzającym naczynia krwionośne (wytwarzana jest w śródbłonku) Przeciwne działanie do prostacykliny wykazują tromboksany, prowadzące do agregacji płytek krwi i skurczu naczyń  jest mediatorem wielu procesów, szczególnie rozszerzenia naczyń Został on wykryty jako śródbłonkowy czynnik rozszerzający naczynia (endothelium-dependent relaxing ƒactor - EDRF) Tlenek azotu Powstaje z L-argininy w wyniku działania syntetazy tlenku azotu (NO) jest to złożony proces enzymatyczny podlegający regulacji przez wiele czynników Syntetaza tlenku azotu występuje w kilku izoformach Działanie tlenku azotu łączy się z aktywacją cyklazy guanylanowej Głównym działaniem jest rozszerzenie naczyń Istotna jest też rola tlenku azotu w układzie nerwowym.  powstaje z histydyny w reakcji katalizowanej przez dekarboksylazę histydyny jest główną aminą biogenną komórek tucznych i granulocytów zasadochłonnych Histamina Działanie biologiczne histaminy zachodzi za pośrednictwem receptorów H1, H2 i H3. pobudzenie receptorów H1 zwiększa przepuszczalność naczyń żylnych zawłośniczkowyçh, powoduje rozszerzenie naczyń, skurcz oskrzeli i przewodu pokarmowego oraz zwiększenie wydzielania śluzu. Zwiększenie przepuszczalności naczyń bierze udział w procesie zapalnym Pobudzenie receptorów H2 zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i wpływa na limfocyty T oraz zwiększa chemotaksję granulocytów obojętnochłonnych Pobudzenie receptora H3 wpływa na uwalnianie neurotransmiterów bradykinina Łączą się one z receptorami B2 Agonistami receptorów B1 są produkty pochodne bradykininy Działanie kinin prowadzi przede wszystkim do wytwarzania innych mediatorów zapalenia (np. cytokín).  granulocyty obojętnochłonne i fagocyty mogą wytwarzać czynne postacie tlenu Dzięki silnemu działaniu utleniającemu są Makrofagi one mechanizmem bezpośrednio zabijającym bakterie Nadmierne wytwarzanie czynnych postaci tlenu jest silnym czynnikiem mogącym uszkodzić własne tkanki W warunkach prawidłowych działanie utleniaczy jest kontrolowane przez złożony układ przeciwutleniaczy  Głównym „wykonawczym” mechanizmem uszkodzenia tkanek jest działanie proteaz degradujących substancję pozakomórkową Proteazy proces, będący stałą składową zapalenia, jest odpowiedzialny za uszkodzenia w wielu przewlekłych chorobach zapalnych (np. zniszczenie stawów u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów) Proteazy są jednak niezbędne do przebudowy tkanek i rozwoju nowych naczyń Enzymami hydrolizującymi substancję pozakomórkową są metaloproteinazy Jest to grupa ponad 2O enzymów, do których zalicza się kolagenazy, żelatynazy, matrylizyny istromelizyny Ich substratami są różne typy kolagenu, elastyna, fibronektyna, laminina iproteoglikany Wytwarzane są jako proenzymy Wydzielanie i aktywność metaloproteinaz podlegają dokładnej kontroli przez system aktywatorów i inhibitorów (TIMP – tissue inhibitor of metaloproteinases – tkankowy inhibitor metaloproteinaz) Uważa się, że metaloproteinazy pełnią również inne funkcje, m.in. aktywują niektóre cytokiny i białka adhezyjne.  Zakończenie zapalenia i procesy naprawcze Proces zapalenia jest regulowany przez system ujemnych sprzężeń zwrotnych, które ograniczają jego nasilenie i uogólnianie się (np. antyproteazy czy cytokiny przeciwzapalne) Do najważniejszych procesów kończących zapalenie i ułatwiających proces reperacyjny należą apoptoza i włóknienie Apoptoza czyli martwicza śmierć komórki, przeciwieństwie do martwicy, Proces włóknienia jest procesem naprawczym i jest zależny od aktywacji tkanki łącznej odpowiedzialnej za tzw. homeostazę tkankową jego wyrazem jest m.in. synteza kolagenu uzupełniającego ubytki tkanek słabo się regenerujących (np,mięśniowej).  Ognisko zapalne jest terenem zaburzonej przemiany materii i zmian wstecznych Przebieg Wzrasta w nim zużycie tlenu, ale równocześnie nie rośnie produkcja dwutlenku węgla – spalanie jest niepełne zapalenia Powstają produkty uboczne niepełnego spalania: kwasy np. mlekowy, tłuszczowe, ostrego aminokwasy Obniża się pH ogniska do ok 6 Zwiększa się ciśnienie osmotyczne co sprzyja zatrzymaniu wody i powstaniu obrzęku Czynnik zapalny uszkadza komórki szczególnie uszkodzenie błon komórkowych i lizosomów wpływa na rozlewanie się enzymów litycznych poza komórkę i uszkadzanie kolejnych Podrażnienie prowadzi do wytwarzania prostaglandyn i uwalniania histaminy z komórek tucznych Produkty komórek i substancje odpadowe staja się mediatorami zapalenia i je napędzają  Początkowy krótkotrwały skurcz naczyń w zasadzie niezauważalny Rozszerzenie i zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych na skutek działania mediatorów zapalenia Wypływanie poza światło naczyń płynu zapalnego bogatego w komórki zapalne Efekty działania Zwolnienie przepływu krwi i przyleganie krwinek białych mediatorów do ścian naczyń szczególnie żylnych stanu zapalnego Wyjście neutrofili poza ścianę naczyniową i aktywne działanie w tkankach do 48 h Wytrącanie się włóknika Pojawienie się bólu związanego z działaniem prostaglandyn, histaminy i bradykininy  Dostarczenie na pole bitwy Korzystne komórek żernych efekty zapalenia Rozcieńczenie czynnika szkodliwego Spowolnienie rozprzestrzeniania się czynnika zapalnego Rozpuszczanie tkanek martwiczych Niekorzystne Obrzmienie zapalne błon śluzowych – zmniejszenie efekty drożności małych przewodów np. oskrzelików zapalenia Utrudnienie pracy narządów – duży wysięk Niszczenie narządów Powodowanie owrzodzeń Uszkadzanie błony podstawnej naczyń i wybroczyny Wysiew toksyn i ból  Gorączka – czynniki martwicze Nasila to działanie wydobywające się z tkanek bakteriobójcze silnie działają na ośrodki granulocytów i spowalnia namnażanie bakterii termoregulacji w mózgu Zmiany ogólnoustrojowe Leukocytoza – neutro, mono- Typowa reakcja dla zapaleń bakteryjnych i martwiczych lub limfocytoza oraz zawałów Reakcja fazy ostrej – już po 2-4 h dochodzi do pobudzenia syntezy i uwalniania białek z wątroby Krwinki czerwone są Przyspieszenie opadania oblepione białkami i zlepiają się, są cięższe więc erytrocytów – OB. szybciej opadają na dno probówki  Uszkadzające – przeważają w nim Surowicze – pojawia się surowiczy procesy wsteczne np. martwica płyn np. katar Postacie Włóknikowe – dotyczy błon morfologiczne Wysiękowe – pojawia się znaczna surowiczych i śluzowych i powoduje ich matowienie a co za tym idzie ilość płynu wypływającego poza zapalenia naczynia znaczną tendencję do pojawiania się zrostów i kończy się zwykle ostrego owrzodzeniem powierzchni Ropne – wysięk ze znaczną zawartością granulocytów i obumarłych resztek efektem tego rodzaju zapalenia jest powstanie ropnia  to wystąpienie zaburzonej lub nadmiernej odpowiedzi immunologicznej W warunkach prawidłowych jest korzystna dla organizmu, ale w stanie nadmiernym prowadzi do zapalenia i uszkodzenia tkanek Nadwrażliwość proces odporności nabytej nadwrażliwość nie występuje przy pierwszym kontakcie z antygenem, ale dopiero przy następnym Wyróżnia się cztery typy reakcji nadwrażliwości według podziału Coombsa i Gella  jest szybko występującą reakcją alergiczną ujawniającą się natychmiast po kontakcie z antygenem, nazywanym alergenem Występuje u osób uczulonych Nadwrażliwość typu I po kontakcie z alergenem następuje „mostkowanie” związanych na komórce tucznej immunoglobulin E i natychmiastowa aktywacja komórek Uwalniają się mediatory (m.in. histamina oraz cytokiny) odpowiedzialne za obraz kliniczny nadwrażliwości odpowiada za powstanie kataru siennego, astmy, nadwrażliwości na jad owadów U chorych stwierdza się zwiększone stężenie immunoglobuliny E w osoczu IgE  W dochodzi do wiązania się przeciwciał klasy G lub M z antygenami komórek lub substancji pozakomórkowej IgG i IgM typ II nadwrażliwości Połączenie przeciwciał aktywuje układ dopełniacza Prowadzi to do lizy komórek z udziałem kompleksu ataku błony komórkowej określone jako cytotoksyczność zależna od przeciwciał jest mechanizmem takich chorób, jak reakcja na przetoczenie niezgodnej grupowo krwi, choroba hemolityczna noworodków (ciężarna ulega uczuleniu na krwinki płodu), niedokrwistość hemolityczna(występowanie przeciwciał skierowanych przeciwko własnym krwinkom). Drugą grupą chorób, których patomechanizm wiąże się z nadwrażliwością typu II, są niektóre choroby autoimmunizacyjne.  Połączona z powstawaniem kompleksów immunologicznych, tj. połączeń przeciwciał z antygenem Kompleksy te są usuwane przez układ fagocytów, ale w niektórych stanach mogą być czynnikiem warunkującym rozwój choroby Nadwrażliwość typu III Wynika to albo z nadmiaru kompleksów, albo z ich niedostatecznego usuwania Dochodzi do odkładania kompleksów w tkankach i aktywacji przez nie układu dopełniacza Kompleksy immunologiczne uszkadzają tkanki albo przez wspomniane aktywowanie dopełniacza działanie chemotaktyczne i zwiększające przepuszczalność naczyń Nadmiar kompleksów immunologicznych wytwarza się w przypadku przewlekłych zakażeń, chorób autoimmunologicznych lub powtarzanych inhalacji materiału antygenowego  Opóźniony Typ IV opiera się przede wszystkim na reakcjach odporności nadwrażliwości komórkowej zależny od odporności humoralnej Nadwrażliwość kontaktowa - reakcja wypryskowa w miejscu kontaktu z alergenem podtyp tuberkulinowy polega na rozwoju stwardnienia i obrzęku w miejscu podania rozpuszczalnego antygenu  jest stanem areaktywności swoistej w stosunku do określonego antygenu Tolerancja immunologiczna jest ona niezbędna, aby uniknąć reakcji zapalnych na nieszkodliwe antygeny, z którymi spotyka się organizm (Hp. drogą wziewną) Najważniejsze jest jednak, aby tolerancja (autotolerancja) chroniła organizm przed reakcją układu immunologicznego na własne tkanki  rozpoznawanie własnych antygenów jako obcych, jest określana jako autoimmunizacja lub autoagresja Dokładny mechanizm rozwoju autoimmunizacji nie jest znany i Autoreaktywność może do niej dojść prawdopodobnie różnymi drogami układu Może ona być wynikiem niedostatecznej eliminacji w grasicy immunologicznego klonów komórkowych wykazujących autoreaktywność Autoimmunizacja może także zależeć od antygenu Odporność skierowana przeciwko tym antygenom obcym ,,myli się” zwalczając antygeny własne W niektórych przypadkach antygen może bezpośrednio pobudzać limfocyty B, które wytwarzają autoprzeciwciała Autoimmunizacja jest przyczyną wielu chorób  stanowią tylko część autoimmunizacyjnych mechanizmów odpornościowych Przeciwciała są stosunkowo łatwe do wykrycia Wybrane autoprzeciwciała mają znaczenie diagnostyczne