Wprowadzenie do metodologii badań naukowych - PDF

Wprowadzenie do metodologii badań naukowych – wykład II Podtytuł Dziedzina i dyscyplina naukowa ▪ Dziedzina – określony ze względu na swój charakter zakres działania w obrębie nauki (słownik PWN) ▪ Dyscyplina – część dziedziny naukowej, społecznie zorganizowana działalność badawcza nastwiona n...

Wprowadzenie do metodologii badań naukowych – wykład II Podtytuł Dziedzina i dyscyplina naukowa ▪ Dziedzina – określony ze względu na swój charakter zakres działania w obrębie nauki (słownik PWN) ▪ Dyscyplina – część dziedziny naukowej, społecznie zorganizowana działalność badawcza nastwiona na wytwarzanie informacji (badania) i teorii oraz stosowanie rezultatów tej działalności w praktyce. Dziedziny nauk Dziedzina nauk humanistycznych. Dziedzina nauk inżynieryjno-technicznych. Dziedzina nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Dziedzina nauk rolniczych. Dziedzina nauk społecznych. Dziedzina nauk ścisłych i przyrodniczych. Dziedzina nauk teologicznych. https://www.gov.pl/attachment/77ced6fc-ccdb-44c2-a1f2-7c6531882b6f Dziedziny i dyscypliny nauki ▪ ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI I NAUKI z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych - https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU202200 02202/O/D20222202.pdf Konwencjonalizm Konwencjonalizm – związek pojęć z Paradygmat w nazwami oraz nauce zakresami znaczeniowymi. Fundamenty twierdzeń w nauce, czyli o kanonach naukowych ▪ Kategorie naukowe – twierdzenia zbudowane z pojęć jednoznacznych pojęć w ramach danej dyscypliny nauki. Każda kategoria jest pojęciem, ale nie każde pojęcie jest kategorią. Przykłady: Kategorie socjologiczne: społeczeństwo, kultura, państwo, rodzina,. Kategorie prawne: prawo, system prawny, moralność, akt prawny, wykładnia prawa. Posługiwanie się niejasnymi kategoriami prowadzi do błędnej interpretacji. Zob.: https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6556/1/05_Ewa%20KUZIONKO.pdf Paradygmat ▪ Wzorzec będący rozwiązaniem problemu akceptowane przez wspólnotę naukową oraz macierz dyscypliny naukowej. ▪ Zwiera reguły podejmowania decyzji. ▪ Jest kryterium identyfikującym obszary nauk. ▪ Zmiana paradygmatu jest granicą okresu rozwoju danej nauki. Etapy rozwoju nauki – Th.S. Kuhn 1. rozwój nauki normalnej 2. dojrzewanie anomalii i badania nadzwyczajne 3. kryzys i okres przedparadygmatyczny 4. rewolucja naukowa i … rozwój nauki normalnej Zob. T.S. Kuhn, Struktura teorii naukowych, Warszawa 2009  Rodzaje paradygmatów ▪ Paradygmat mechanistyczny (kartezjański) – funkcjonuje w odniesieniu do poszczególnych zjawisk. Zakłada, że mogą być analizowane niezależnie od innych zjawisk. ▪ Paradygmat systemowy (holistyczny) – uwzględnia istnienie relacji oraz synergicznego współoddziaływania poszczególnych elementów lub zjawisk.  Aksjomat naukowy ▪ Założenia leżące u podstaw teorii uznawane za prawdziwe lub bezpośrednio opisujące związek lub przyczynowość pomiędzy dwoma pojęciami. ▪ Powszechnie uznawane twierdzenia niewymagające dowodu, bezpośrednio lub pośrednio odzwierciedlone np. w przepisach prawnych. ▪ Jest nim formuła wyrażona w języku danej teorii. ▪ Aksjomaty są wzajemnie niesprzeczne i odpowiadają węższym definicjom. Fikcje prawne – założenia teoretyczne (racjonalny ustawodawca) lub uznanie przez normę faktu, który w rzeczywistości nie istnieje. Badania interdyscyplinarne ▪ Badania integrujące dane, informacje, teorie i ujęcia należące do dwóch lub więcej dyscyplin. ▪ Stanowią formę współpracy naukowej w ramach paradygmatu holistycznego. ▪ Wymagają świadomego wyboru i zastosowania metod badawczych oraz perspektyw badawczych, w tym uzgodnienia pojęć i aksjomatów. ▪ Przykłady badań interdyscyplinarnych….  Definicja prawa ▪ Prawo – system reguł ustanowionych bądź uznanych przez autorytet normodawczy (np. Państwo). ▪ Prawa prawo jako zjawisko społeczne: - dotyczy stosunków interpersonalnych, - ma chronić i urzeczywistniać wartości i potrzeby społeczne, - jest produktem procesu decyzyjnego, - jest formułowane i sankcjonowane przez poprzez instytucje społeczne, - prawo posiada „społeczne przyzwolenie” lub „społeczną akceptację” dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 13  Wieloznaczność terminu prawo ▪ Prawo publiczne – określa stosunki pomiędzy państwem, a obywatelem ▪ Prawo prywatne – określa stosunki pomiędzy równoprawnymi podmiotami (obywatelami) ▪ Prawo materialne – obowiązki i uprawnienia podmiotów oraz przewidziane sankcję ▪ Prawo formalne [procesowe] – określa tryb egzekwowania obowiązków ▪ Prawo przedmiotowe – zbiór norm regulujących [system prawa] pewną sferę życia ▪ Prawo podmiotowe – określa uprawnienia warunkujące stosunki między podmiotami dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 14  Relacje (związki) prawa i moralności ▪ Treściowe (kwestie prawnie indyferentne – obojętne prawu i kwestie prawnie relewantne – obojętne moralności) ▪ Funkcjonalne (instrumentalizacja prawa, rato legis, odesłania pozasystemowe, klauzule generalne) ▪ Walidacyjne (teza o rozdziale prawa i moralności) dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 15  Norma prawna ▪ Zrekonstruowana z porządku prawnego dyrektywna (wzorzec/reguła) postępowania- ujęcie pozytywistyczne ▪ Norma prawna (hipoteza – dyspozycja – sankcja) jest ustalana w procesie interpretacji z przepisów prawnych. dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 16  Budowa normy prawnej ▪ Hipoteza – określa adresata i okoliczności (kto?, gdzie?, kiedy?...). ▪ Dyspozycja – określa treść powinnego zachowania (co?...) ▪ Sankcja – określa konsekwencje zachowania niezgodnego z dyspozycją. dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 17  Hipoteza ▪ Określa adresata i okoliczności, w jakich adresatowi jest nakazane, zakazane lub dozwolone określone zachowanie. ▪ Określa elementy podmiotowe i przedmiotowe sytuacji. ▪ Może określać: cel, sposób działania, miejsce działania, czas. ▪ Może mieć postać wyrażenia hipotetycznego lub kategorycznego. dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 18  Dyspozycja ▪ czyny – faktyczne czynności psychofizyczne ▪ czynności konwencjonalne: (czynności prawne i czynności prawnie obojętne). czynności prawne – wymagają oświadczenia woli oraz zmierzają do wywołania określonych skutków prawnych (dokonanie – forma – skutek/i). ▪ kwalifikacja zachowań: nakaz, zakaz, dozwolenie (słabe i mocne) ▪ obowiązek i uprawnienie … dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 19  Sankcje prawne – rodzaje: ▪ sankcja egzekucyjna (restytucyjna), ▪ sankcja nieważności: - nieważność bezwzględna i względna, - bezskuteczność zawieszona i względna, ▪ sankcja karna. dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 20  Obowiązek i uprawnienie ▪ Obowiązek – nakaz lub zakaz ▪ Dozwolenie jako funkcja zakazów i nakazów, tzw. „przestrzeń wolna” od zakazów i nakazów. - dozwolenia „mocne” i „słabe” ▪ Uprawnienia – możliwość zachowania: - uprawnienia podmiotów do zachowań własnych - tzw. prawa – upoważnienia - uprawnienia do zachowań innych podmiotów dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 21  Uprawnienia podmiotów do zachowań własnych ▪ wolności prawnie chronione: - wolności osobiste i obywatelskie ▪ tzw. prawa – upoważnienia: - uprawnia do dokonywania istotnych prawnie czynności konwencjonalnych (kompetencje) - immunitety (niepodleganie kompetencjom innych podmiotów, - przywileje. dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 22  Prawo podmiotowe: ▪ zespół uprawnień, ▪ możność swobodnego podejmowania decyzji co do swojego zachowania, wykonywania działań, w tym możność domagania się od innych wykonywania obowiązków niezbędnych do wykonania danego uprawnienia. Ujęcia: - prawnonaturalne – przyrodzony charakter praw podmiotowych - pozytywne – charakter pozytywny praw podmiotowych dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 23  Uprawnienia do zachowań innych podmiotów ▪ Są to uprawnienia sensu stricto, inaczej roszczenia ▪ Korelacja uprawnienia z obowiązkiem – uprawnieniu osoby A odpowiada obowiązek osoby B. ▪ Roszczenia: - materialne - procesowe dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 24  Rodzaje norm ▪ Normy bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) ▪ Normy względnie obowiązujące (ius dispositivum) ▪ Normy bezwzględnie jednostronnie wiążące (semiimperatywne) dr Aneta Jakubiak - Mirończuk 25 Błąd naturalistyczny ▪ Twierdzenia o faktach ▪ Twierdzenia o normach ▪ Zakaz wnioskowania z faktów na normy. Zob.: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/80411/zaluski_blad_naturalistyczny_2003.pdf? sequence=1&isAllowed=y Prawo Hume’a ▪ Nie można zredukować zdań powinnościowych do zdań empirycznych. ▪ Nie należy we wniosku wprowadzać terminów, które nie występują w przesłankach. ▪ Na podstawie przesłanek będących zdaniami opisowymi nie można formułować wniosków o charakterze empirycznym. ▪ Przez odwołanie się do doświadczenia empirycznego nie można sklasyfikować norm i ocen.