Podstawy terapii zajęciowej dla dzieci PDF

Podstawy terapii zajęciowej dzieci Mgr Kinga Kiełb  Definicja wg. M. Milanowskiej Terapia zajęciowa to LECZENIE PRACĄ, wykorzystuje różne formy pracy i rekreacji jako jedne ze środków leczniczych mających na celu przyspieszenie powrotu utraconych funkcji i sprawności, a...

Podstawy terapii zajęciowej dzieci Mgr Kinga Kiełb  Definicja wg. M. Milanowskiej Terapia zajęciowa to LECZENIE PRACĄ, wykorzystuje różne formy pracy i rekreacji jako jedne ze środków leczniczych mających na celu przyspieszenie powrotu utraconych funkcji i sprawności, a w przypadku zmian nieodwracalnych wyrobienie funkcji zastępczych. Terapia zajęciowa jest jedną z form leczenia usprawniającego. Definicja WFOT- ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI TERAPEUTÓW ZAJĘCIOWYCH Terapia zajęciowa jest dyscypliną ochrony zdrowia, która zajmuje się ludźmi fizycznie bądź psychicznie/ umysłowo niesprawnymi, czasowo bądź trwale.  Nazwa „terapia zajęciowa”; ang. Occupational therapy, pochodzi od słów „ZAJĘCIE”; ang. occupation i „LECZENIE”; łac. therapeia, co oznacza opiekować się kimś, troszczyć się o kogoś, leczyć= wykorzystanie różnorodnych zajęć w celach leczniczych. Terapia zajęciowa jako nauka Umiejscowiona jest międzyobszarowo w zakresie nauk: medycznych, o zdrowiu, o kulturze fizycznej społecznych  Narodziny terapii zajęciowej Samo pojęcie terapii zajęciowej zrodziło się w wyniku odkrycia potrzeby zajęcia pacjenta czymś, poza czasem leczenia. Z czasem dostrzeżono, że różne techniki zajęć, odpowiednio dobrane pozwalają pacjentowi nie tylko wykorzystać jego czas wolny, ale również przyczyniają się do usprawniania manualnego, psychicznego i społecznego. W obecnej koncepcji leczenia dąży się do tego, żeby osoba dotknięta schorzeniem lub urazem nie pozostawała przez dłuższy czas bezczynna  Rys historyczny Początków terapii zajęciowej upatruje się już w starożytnym Egipcie, Cesarstwie Mongolskim i Chińskim. Pierwsze zapiski na temat terapii zajęciowej można znaleźć już w Starym Testamencie w I księdze Samuela. Istotne są także twierdzenia Galena gloryfikujące zajęcie i pracę jako naturalną terapię dającą człowiekowi szczęście. Oświecenie, XVIII; praca i zajęcia jako narzędzia terapeutyczne, Phillipe Pinel i William Tuke podjęli działania mające na celu budowanie zrozumienia i godnego traktowania więźniów i osób chorych psychicznie. Pinel propagował nowe podejście do osób chorych psychicznie, respektowanie ich praw, możliwości decydowania o własnym losie. Sprzeciwianie się izolowaniu pacjentów, podkreślanie roli społeczeństwa i rodziny w procesie zdrowienia. Tuke próby przekonania społeczeństwa o konieczności godnego traktowania pacjentów, zachęcał pacjentów do nauki i rozwoju poprzez angażowanie ich w zajęcia rekreacyjne.  Ukonstytuowanie terapii zajęciowej jako dyscypliny naukowej dopiero w XX w. w 1917r. - powstanie Amerykańskiego Stowarzyszenia Wspierania Terapii Zajęciowej którego celem było organizowanie kursów i szkół terapii zajęciowej. W 1923 r. Stowarzyszenie przyjęło nazwę Amerykańskiego Towarzystwa Terapii Zajęciowej AOTA- American Occupational Therapy Association. 1939 r. w Meyerson (USA) utworzono pierwszy na świecie ośrodek terapii zajęciowej. W 1952 r. powstała Światowa Organizacja Terapeutów Zajęciowych (WFOT- World Federation of Occupational Therapy), której celem jest propagowanie terapii zajęciowej oraz wyznaczanie i dbanie o standardy nauczania w krajach zrzeszonych. Po I wojnie światowej, terapia zajęciowa bardzo dynamicznie rozwinęła się w Anglii, działania terapeutyczne były potrzebne w dramatycznej sytuacji rannych żołnierzy wymagających wsparcia i leczenia.  Międzynarodowe organizacje ŚWIATOWA ORGANIZACJA TERAPEUTÓW ZAJĘCIOWYCH ang. WFOT World Federation of Occupational Therapists – jest głównym międzynarodowym przedstawicielem Terapeutów Zajęciowych na świecie i oficjalną organizacją promującą Terapię Zajęciową. WFOT założona została w 1952 roku i obecnie należą do niej stowarzyszenia terapeutów zajęciowych z 66 krajów, Polska należy do tej organizacji od maja 2018r. Terapia zajęciowa w Polsce W Polsce terapia zajęciowa zaistniała na przełomie XIX i XX w., jednak jej najdynamiczniejszy rozwój nastąpił po II wojnie światowej, kiedy zaczęła być stosowania na oddziałach psychiatrycznych, gruźliczych, rehabilitacji medycznej i w sanatoriach. Początek lat 90-tych utworzono w Polsce pierwsze Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ)- placówkę rehabilitacyjną dla osób całkowicie niezdolnych do pracy. Warsztaty to tylko jedno z miejsc gdzie terapia zajęciowa może być realizowana, ponadto wykorzystuje się ją w domach opieki społecznej, ośrodkach rehabilitacyjnych, szpitalach psychiatrycznych, świetlicach terapeutycznych, zakładach opiekuńczo- leczniczych. Od 2012 r. dwie Akademie AWF w Krakowie i Wrocławiu rozpoczęły kształcenie terapeutów ramach studiów licencjackich o profilu praktycznym zgodnie ze standardami WFOT i ENOTHE – European Network of Occupational Therapy in Higher Education. W 2015 r. otworzono studia mgr - o profilu akademickim- na AWF Kraków. Polskie Stowarzyszenie Terapii zajęciowej (PSTZ) http://pstz.org.pl/ Prezes Zarządu: Aneta Bac Wiceprezes Zarządu: Rafał Bugaj Cele terapii zajęciowej wg. Milanowskiej USPRAWNIANIE USPRAWNIANIE WYTYCZNE DLA WYBORU FIZYCZNE PSYCHICZNE ZAWODU Terapeuci zajęciowi wspierają osoby z dysfunkcjami potrzebującymi wsparcia na przestrzeni całego życia Terapia dzieci Wspiera nabywanie nowych umiejętności ruchowych i poznawczych, uczestnictwo w zajęciach szkolnych oraz różnych sytuacjach społecznych, zwiększa samodzielność H.Willard i C. Spackman " Terapia zajęciowa to aktywny proces, trwa całe życie od momentu narodzin". Wymaga to: Uwzględnienie wieku rozwojowego dziecka indywidulanej oceny potrzeb i możliwości dziecka z określeniem priorytetów dostosowania zajęć, pozwalających poprawić zdolność do możliwie samodzielnego wykonywania różnych czynności w ciągu dnia oceny realizacji celów i /lub wprowadzenia zmian w planie działań terapeutycznych kompleksowej oceny warunków środowiskowych i domowych porady odnośne korzystania ze sprzętu adaptacyjnego oraz wsparcie ze strony rodzin i opiekunów. Dostosowanie zajęć do zainteresowań dziecka  Potrzeba wykonywania różnych działań wynika z różnorodnych dysfunkcji ruchowych i intelektualnych dzieci z dzieci z dzieci z dzieci z dysfunkcją motoryki małej dysfunkcją motoryki dużej zaburzeniami społecznymi zaburzeniami poznawczymi Praca ukierunkowana na Zajęcia mające na celu Udział w zajęciach Zajęcia w formie nauki i poprawę chwytu oraz funkcji poprawę równowagi i mających poprawić zaufanie gier, które doskonalą sposób ręki ze zwróceniem uwagi utrzymanie poprawnej i wzajemny szacunek ze myślenia i umiejętności na koordynację ruchów oraz postawy podczas pracy zwróceniem uwagi na utrzymania i koncentracji ich dokładność przez udział współpracę w grupie uwagi. w zajęciach i wykonywanie określonych ruchó  Osoby z dysfunkcją motoryki małej Osoby z dysfunkcją motoryki dużej Osoby z zaburzeniami społecznymi Osoby z brakiem podstawowych czynności życiowych Osoby z zaburzeniami poznawczymi  Podczas większości zajęć mogą być realizowane jednocześnie różne cele terapeutyczne np. zajęcia taneczne doskonalą umiejętności lokomocyjne, poprawiają koordynację ruchową, umożliwiają bliższy kontakt z innymi uczestnikami terapii, wzmacniają doznania emocjonalne i estetyczne. Cele terapii zajęciowej wspomaganie rehabilitacji, a zwłaszcza usprawnianie wzbogacanie doznań sensorycznych wzmaganie aktywności, rozwijanie inwencji i twórczego działania zwiększanie aktywności z niezbędnym zaopatrzeniem ortopedycznym eliminacja niepożądanych zachowań np. stereotypy ruchowe uwolnienie negatywnych emocji, uruchamianie pozytywnego myślenia usamodzielnienie się osoby niepełnosprawnej Cele terapii ustalane wg. Metody SMART Cele terapii powinny być SKONKRETYZOWANE- jasny i czytelny plan terapii MIERZALNE- sformułowane w taki sposób by można obiektywnie określić stopień jego realizacji AKCEPTOWALNE I ATRAKCYJNE-ani pacjent ani terapeuta nie mają wątpliwości że cel ten powinien być realizowany, cel powinien mobilizować do działania REALNE- możliwe do osiągnięcia TERMINOWE- określone w czasie  Odpowiedzialność za współpracę z chorymi dla Rola terapeutyczna osiągniecia jego zaangażowania w codzienne prace Współdziałanie z innymi Role Terapeuty Rola członka zespołu specjalistami w leczeniu oraz poprawie sytuacji zajęciowego rehabilitacyjnego społecznej Współpraca z rodzina, najbliższym otoczeniem, znacząca rola w pomaganiu Rola konsultacyjna pacjentowi osiągania założonych celów rehabilitacji  COTEC- Rada Terapeutów Zajęciowych dla Krajów Europejskich opracowała Kodeks Etyki Zawodowej – stanowiący wzór postępowania. Podstawowe pytania terapeuty zajęciowego w ramach refleksji etycznej: 1. Jak powinien zachowywać się wobec pacjenta? 2. Jak powinien postępować w trudnych kontekstach kontaktu z pacjentem? 3. Jak powinien rozwiązywać dylematy etyczne w moim życiu zawodowym? np. kiedy trzeba dokonać trudnej decyzji pomiędzy dwoma wykluczającymi się wartościami.  TERAPEUTA ZAJĘCIOWY= TRENER + EDUKATOR + OPARCIE DLA PACJENTA Cechy dobrego terapeuty zajęciowego Kompetencje zawodowe: wiedza Odpowiednia teoretyczna z zakresu osobowość: cierpliwość, zdrowia fizycznego i empatia, kreatywność,w psychicznego, występujących działaniu, otwartość na chorób, współpracę, dobre rodzajów niepełnosprawności, nawiązywanie technik kontaktu, opanowanie, spokój, terapeutycznych, umiejętność intuicja określenia potrzeb pacjenta, Cechy i obowiązki terapeuty zajęciowego wg. COTEC - pierwszorzędowe odnoszą się do osoby samego terapeuty - drugorzędowe- relacja terapeuty z drugim człowiekiem, zachowywanie etycznych interakcji z innymi - trzeciorzędowe- relacje terapeuty z całym społeczeństwem przedstawiciel zawodu zaufania publicznego musi mieć świadomośćże spoczywa na nim odpowiedzialność w stosunku do grup i społeczeństwa Uniwersalne zasady etyczne terapeuty zajęciowego wg. Stanu Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Zajęciowych (2016) - zasada poszanowania autonomii osoby - zasada nieszkodzenia - zasada sprawiedliwości - zasada dobroczynności - zasada użyteczności - zasada integralności: prawdomówność, dyskrecja, słowność Zasady terapii zajęciowej 1. Zasada podmiotowego traktowania pacjenta sprawienie, że pacjent świadomie, chętnie i aktywnie uczestniczy w procesie terapeutycznymco ma znaczący wpływ na jej skuteczność i efekty, zachęcanie do pełnego zaangażowania uświadomienie celów terapii, określenie współodpowiedzialności za uzyskiwane wyniki. 2. Zasada dostępności i stopniowania trudności czynności muszą być możliwe do wykonania przez daną osobę- dostosowane do jej możliwości, powinny być stopniowo utrudniane w miarę postępów usprawniania dokładny instruktaż, objaśnienie z pokazem 3. Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem warunek powodzenia terapii wielu osób, oczekuje się brak wyręczania osoby chorej, w czynnościach z którymi może sobie poradzić samodzielnie, zachęcanie chorego do aktywności Formy terapii zajęciowej Frontalna Grupowa Grupowo- Indywidualn indywidualn a a Forma frontalna - wszyscy uczestnicy wykonują to samo i tak samo zadanie - wymagana wielostanowiskowa p racownia wyposażona w jednolity sprzęt - Np. warsztaty w sali komputerowej Forma grupowa - uczestnicy podzieleni na grupy o różnym stopniu usprawniania, wykonują odmienne zadania na różnym poziomie trudności lub w tzw. systemie obwodowym/stacyjnym przechodząc do kolejnego stanowiska i wykonując różne czynności Forma indywidualna - samodzielne wykonywanie odrębnych zadań przez poszczególnych uczestnikó w terapii Forma grupowo- indywidualna - łączy identyczne wykonywanie zadań z przeplataniem niektórych zadań w trybie indywidualnym lub pomijaniem niewskazanych lub zbyt trudnych Klasyfikacja terapii zajęciowej Rodzaje Metody Techniki Nadrzędnym i najbardziej ogólnym elementem tego podziału jest „rodzaj terapii zajęciowej”. Każdemu rodzajowi podporządkowane zostały metody pracy a metodom – techniki.  Pojęcie rodzaju określane jest jako kategoria, klasa, wyróżniane ze względu na charakterystyczne cechy. Istnieją trzy typy oddziaływań: ergoterapia, socjoterapia i arteterapia. Metoda terapii zajęciowej (pojęcie węższe od rodzaju terapii) – sposób postępowania świadomy i powtarzalny, prowadzący do osiągnięcia zamierzonego wyniku leczniczego / terapeutycznego. Składają się na nią czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności. W terapii zajęciowej technika jest rozumiana jako skonkretyzowane czynności praktyczne wykonywane w określonym porządku, pozwalające na uzyskanie określonego efektu oddziaływania terapeutycznego. W technice elementem różnicującym jest przede wszystkim materiał bądź narzędzie pracy. Ergoterapia – terapia pracą, terapia poprzez zajęcia manualne To rodzaj wykorzystujący różne rodzaje pracy i rekreacji, jako środki terapeutyczne. Większość form ergoterapii ułatwia opanowanie większości czynności manualnych i może stanowić przygotowanie do zawodu. W ergoterapii można wykorzystać niemal każdy rodzaj pracy, a dobór charakteru zajęć podyktowany jest celem terapii oraz zainteresowaniami osoby poddawanej rehabilitacji.  Ergoterapia zalety - wpływa na sprawność różnych odcinków ciała, zwiększa zakres ruchów w stawach i/lub siłę mięśniową, poprawia koordynację ruchów, a poprzez zmienność pozycji doskonali też równowagę ciała. - poprawa funkcji chwytnej oraz doskonalenie różnych typów chwytów - usprawnia ludzi w każdym wieku, z problemami w zakresie ADL  ERGOTERAPIA szycie przedmiotów haft richelieu,haft użytkowych, szlifowanie, rzeźbienie Warzywnictwo, sado splot warstwowy, obręb gobelinowy, haft zabawkarstwo, w wnictwo, prosty, obręb warkoczowy. krzyżykowy reperowanie odzieży drewnie lakierowanie, kwiaciarstwo Hafciarstwo Krawiectwo Stolarstwo Ogrodnictwo Wikliniarstwo Dziewiarstwo Tkactwo Kaletnictwo Garncarstwo Metaloplastyka i ceramika Robienie na drutach, Tkanie na krośnie, w Wytwarzanie toczenie na kole garncarskim, Punktowanie skóry szydełkowanie. ramce, makramy. naturalnej przedmiotów z drutu, wyrabianie naczyń, gładzenie, metalu rytowanie. ERGOTERAPIA Dziewiarstwo wykorzystuje się u osób z ograniczoną ruchomością stawów rąk, mających problemy z chwytem precyzyjnym oraz z koncentracją uwagi i liczeniem. W przypadku kłopotów z chwytem ułatwieniem jest wykorzystanie na początku grubszych drutów. Dla poprawy funkcji ręki pewną wartość mają też czynności przygotowawcze – np. tworzenie (nawijanie) kłębków wełny, przygotowanie (rysowanie i wycinanie) formy wyrobu, a nawet prucie błędnie wykonanego fragmentu wyrobu itp.  ERGOTERAPIA Hafciarstwo i tkactwo Hafciarstwo Technika ozdabiania tkanin. Poprawia chwyt precyzyjny i ruchomość stawową i koordynację ruchową rąk Tkactwo polega na tworzeniu z nici i materiałów obrazów  ERGOTERAPIA Krawiectwo Kaletnictwo Stolarstwo Metaloplastyka -poprawa funkcji kkg - praca ze skórą, – czynności przygotowujące zajmuje się wytwarzaniem -efekt psychologiczny - poprawiają precyzję chwytu, drewno do użycia doskonalą wyrobów artystycznych z -poprawa koordynacji zwiększają siłę mięśniową chwyty o typie siłowym, drutu, metalu, blachy. wzrokowej i sprawność manualną wzmacniają siłę i Większość czynności wytrzymałość mięśni. doskonali jakość i siłę chwytu ręki.  ERGOTERAPIA Ogrodnictwo Wikliniarstwo Ceramika Ręczne przygotowanie tworzywa wzmacnia Prace zarówno typowo ogrodnicze Terapia z wykorzystaniem wikliny siłę mięśniową i sprawność kończyn jak i porządkowe. Mogą dać zaczątek wzmacnia siłę mięśni oraz górnych, natomiast formowanie kształtu np. samodzielnej pracy zawodowej poprawia sprawność manualną garnka na kole garncarskim wzmacnia siłę i koordynację. mięśni kończyn dolnych Arteterapia- terapia sztuką, kontakt bierny lub czynny ze sztuką i kulturą Potocznie arteterapią nazywa się także sposób spędzania wolnego czasu. W tym przypadku nieważny jest efekt działania, a bardziej liczy się sam proces wykonywania czynności naśladujących tworzenie sztuki. Właściwie dobrana forma zajęć ma wartość usprawniającą i psychoterapeutyczną.  Arteterapia cele - zwiększenie zdolności percepcyjno – poznawczych - zwiększenie zdolności emocjonalno – społecznych - socjalizacja - uzewnętrznianie przeżyć i doznań - usprawnianie możliwości ruchowych - relaksacja pozwalająca na odreagowanie wewnętrznych napięć, niepowodzeń, frustracji i agresji  ARTETERAPIA taniec, ćwiczenia muzyczno‐ruchowe, wieczory poezji, głośne Rysowanie za pomocą masa solna, masa improwizowany ruch czytanie i rozmowy, różnych narzędzi papierowa, masa poradnictwo biblioteczne, przy muzyce. samoutwardzalna Rysunek Rzeźba Biblioterapia Choreoterapia Malarstwo Sztuki użytkowe Teatroterapia Muzykoterapia drama (działania interaktywne, muzykoterapia czynna (gra na Akwarela, witraż, plakat, collage, wchodzenie w role), psychodrama instrumentach, śpiew), farby olejne, witraż, fotografia (odgrywanie roli w oparciu muzykoterapia bierna (słuchanie o własne przeżycia), pantomima muzyki, relaksacja, trening (odtwarzanie ról bez słów, za pomocą gestów i mimiki), relaksacyjny Schultza) Rysunek chwytanie tworzyw o zróżnicowanych przekrojach zwiększa zakres zgięcia palców, z kolei prowadzone konieczne linie wymuszają precyzję ruchu, doskonalenie koordynacji i sprawności na linii oko-ręka. Rysowanie może mieć wartość ogólnie usprawniającą (pozycja stojąca, siedząca, przysiad, format papieru, tablica, sztaluga). Może ono poprawić utrzymywanie równowagi w różnych pozycjach, a większe rysunki zwiększają też zakres sięgania kończyną górną. Malarstwo - daje szereg możliwości terapeutycznych, a doznania emocjonalne mogą być większe z uwagi na kolorystykę obrazów. - techniki: malowanie obrazu spontanicznie bez wzoru, malowanie z określeniem odpowiedniego porządku pracy, metoda malowania dziesięcioma palcami, malowanie za pomocą ust lub nogi.  ARTETERAPIA Rzeźba i sztuki użytkowe Rzeźba łączy w sobie pracę manualną z myśleniem abstrakcyjnym, można również wykorzystywać gotowe wzory. Poprawia sprawność rąk Sztuki użytkowe Różnorodny wachlarz oddziaływań terapeutycznych. Techniki: kolaż, patchwork, fotografika, metaloplastyka, witraże  ARTETERAPIA Teatroterapia Biblioterapia Choreoterapia Muzykoterapia -może być w formie - czytanie na głos fragmentów – obejmuje taniec, - może być prowadzona w czynnej lub biernej lub całych książek, ćwiczenia muzyczno- formie czynnej, jak - dyskusje na temat ruchowe i improwizacje i biernej Jest częstym przeczytanych książek, ruchowe przy muzyce elementem terapii wieczory poezji, słuchanie zajęciowej tekstów biblioterapeutycznych Socjoterapia-terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych w toku spotkań grupowych, towarzyskich Terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych w toku spotkań grupowych, Towarzyskich. Socjoterapia zajmuje się przede wszystkim grupąw odróżnieniu od psychoterapii, która zajmuje się głównie jednostką. Socjoterapia stosowana jest m.in. u osób z zaburzeniami psychicznymi, a u dzieci i młodzieży stosowana jest w zaburzeniach emocjonalnych i agresji, zaniedbanych w nauce, kiedy to przyjmuje formę zajęć edukacyjnych i rozwojowych.  SOCJOTERAPIA Terapia ruchem Ludoterapia Trening umiejętności ćwiczenia ogólnie zabawy i gry społecznych usprawniające oraz gry edukacyjne, zabawy trening asertywności, trening nawiązywania i zabawy ruchowe. manipulacyjne, zabawy relacji, trening prowadzenia rozmowy tematyczne, zabawy i podtrzymywania kontaktów, trening konstrukcyjne. rozwiązywania konfliktów, trening aktywnego słuchania, trening rozpoznawania, nazywania i właściwego sposobu wyrażania emocji, trening właściwego sposobu zachowania się w różnych sytuacjach społecznych  SOCJOTERAPIA Trening umiejętności Terapia ruchem Ludoterapia społecznych jest kontynuacją i uzupełnieniem ćwiczeń usprawniających, ale w są to zajęcia polegające na są to zajęcia pozwalające na powrót do socjoterapii jej cel jest inny. Udział w wykorzystaniu w terapii gier i zabaw. funkcjonowania w środowisku i pełnienia zajęciach grupowych służy m.in. Tego typu zajęcia pozwalają na ról społecznych odpowiednich do wyrobieniu umiejętności współdziałania równoczesną poprawę sprawności posiadanych predyspozycji w grupie i dostosowania się do ruchowej i sfery mentalnej. i zainteresowań obowiązujących zasad Sposoby oddziaływania terapii zajęciowej Metody Metody reproduktywn proaktywne e Metody kreatywne Metody reproduktywne bierna, podporządkowana i wyczekująca postawa ćwiczącego, dotyczy osób znajdujących się w cięższym stanie, polegają na odtwarzaniu i powtarzaniu przez ćwiczącego czynności ściśle określonych przez terapeutę Metody proaktywne aktywna postawa uczestnika terapii, ale w zakresie określonego repertuaru zachowań, chęć działania wyrażająca się aktywnością pacjenta. Terapeuta pomaga w doborze zadań, a później pełni rolę instruktora bądź pomaga w wykonywaniu czynności Metody kreatywne twórcza postawa pacjenta, nastawiona np. na rozwiązywaniu problemów, osoby te zazwyczaj samodzielnie kierują swoim usprawnianiem pod opieką terapeuty, stosują samokontrolę i samoocenę. Terapeuta nakierowuje, proponuje, kontroluje samodzielne działania pacjentów oraz hamuje działania, które mogą zaszkodzić.  Obszary oddziaływania u osób niepełnosprawnych motorycznie Czynności dnia codziennego (ADL) i samoobsługa Inne obszary interwencji Edukacja zawodowa i zatrudnienie Integracja, uczestnictwo w życiu społecznym oraz wsparcie społeczne. Czynności dnia codziennego (ADL) 1. Kąpiel i branie prysznica 2. Ubieranie się 3. Jedzenie 4. Komunikacja funkcjonalna 5. Mobilność funkcjonalna 6. Zabiegi kosmetyczne i higiena jamy ustnej 7. Korzystanie z toalety  Higiena osobista Umiejętność dbania o higienę osobistą jest jednym z podstawowych wyznaczników samodzielności. Należą do niej umiejętności: - samodzielnego korzystania z toalety, - swobodnego mycia twarzy, zębów, brania kąpieli. Zaburzenia w tym zakresie mogą być powodem zaburzeń postrzegania samego siebie, stanów depresyjnych lub wykluczenia społecznego. Czasem konieczna jest adaptacja łazienki oraz trening poszczególnych czynności higienicznych. Adaptacja łazienki Przygotowywanie posiłków Kwestia szczególnie ważna dla osób mieszkających samotnie. Terapeuta zajęciowy może poprowadzić trening tej umiejętności lub zastosować drobne adaptacje w kuchni np. sztućce z pogrubionymi uchwytami, nakładki na szklanki, talerze uniemożliwiające wylanie zawartości.  CZYNNOŚCI ŻYCIA CODZIENNEGO (ADL) ZŁOŻONE 1. Dbanie o ubrania 2. Poruszanie się poza domem 3. Prowadzenie samochodu 4. Pisanie ręczne 5. Lekkie prace domowe 6. Zarządzanie finansami 7. Przygotowywanie jedzenia 8. Zarządzanie lekami 9. Odpoczynek i sen 10. Robienie zakupów CZYNNOŚCI ZWIĄZANE Z CZASEM WOLNYM, WYPOCZYNKIEM I ŻYCIEM SPOŁECZNYM Inne obszary interwencji 1. Ryzyko upadków 2. Wykluczenie społeczne 3. Pomoc w kontaktach z instytucjami 4. Doradztwo zawodowe