Homo Sociologicus: Zagadnienia Socjologii - Prezentacja PDF

I. Homo sociologicus (prezentacja 1) + Trzy rewolucje myśli społecznej i wyodrębnienie socjologii jako odrębnej nauki 1. Oddzielenie porządku ludzkiego od natury – (starożytna Grecja). 2. Oddzielenie porządku społecznego od politycznego – (Hobbes, Rousseau). 3. Narodziny socjologii – pozy...

I. Homo sociologicus (prezentacja 1) + Trzy rewolucje myśli społecznej i wyodrębnienie socjologii jako odrębnej nauki 1. Oddzielenie porządku ludzkiego od natury – (starożytna Grecja). 2. Oddzielenie porządku społecznego od politycznego – (Hobbes, Rousseau). 3. Narodziny socjologii – pozytywizm (Auguste Comte, XIX w.). + Jednostka ludzka jako istota społeczna Człowiek jako animal sociale (Arystoteles). Bez wspólnoty nie może się zrealizować – potrzebuje kultury i relacji społecznych do rozwoju osobowości. + Definiowanie socjologii: przedmiot, aparat pojęciowy, historyczna nazwa Socjologia bada zbiorowości, interakcje, normy, role. Nazwa: socius + logos. Przedmiot: społeczne współoddziaływanie i układy zależności. + Socjologia avant la lettre Refleksja o społeczeństwie przed pojawieniem się socjologii jako nauki. Dominowała filozofia społeczna, utopie (np. Platon, św. Augustyn). + Wiedza potoczna a socjologia Wiedza potoczna = stereotypy, emocje, uproszczenia. Socjologia = naukowe podejście, neutralność, metodologia. + Socjologia a inne nauki o człowieku Psychologia bada jednostkę, antropologia kulturę, historia przeszłość – socjologia analizuje struktury i relacje społeczne. + Podziały: nauki ścisłe i humanistyczne, pozytywizm i humanizm Socjologia stoi między naukami ścisłymi a humanistyką. Pozytywizm – podejście empiryczne. Humanizm – interpretacja znaczeń. + Meta-socjologia: redukcjonizm i holizm oraz poziomy analizy  Redukcjonizm – wyjaśnianie zjawisk społecznych przez jednostkowe działania.  Holizm – społeczeństwo jako całość ponad jednostkami.  Poziomy analizy: mikro (grupy), mezo (instytucje), makro (społeczeństwo). + Wieloparadygmatyczność socjologii – 7 głównych orientacji 1. Funkcjonalizm 2. Teoria konfliktu 3. Interakcjonizm symboliczny 4. Ewolucjonizm 5. Strukturalizm 6. Teoria wymiany 7. Krytyczna teoria społeczna + Instytucjonalizacja i naukowość socjologii Socjologia funkcjonuje jako dyscyplina naukowa z własnymi metodami, językiem, instytucjami badawczymi i dydaktyką. II. Kultura (prezentacja 2) + Człowiek jako istota bio-kulturowa Połączenie biologii (mózg, ręce, zdolności) i kultury (język, normy). Człowiek tworzy i dziedziczy kulturę. + Definiowanie i systematyka kultury Tylor: kultura = wiedza, sztuka, prawo, moralność, obyczaje. Dzieli się na materialną i niematerialną. + Kultura ludzka a proto-kultura zwierzęca Kultura – ludzka, przekazywana pozagenetycznie. Proto-kultura – formy uczenia się u zwierząt (np. małpy używające patyków). + Internalizacja i synonimy kultury Internalizacja – przyswojenie norm i wartości. Synonimy: dziedzictwo społeczne, wyuczone sposoby postępowania. + Treści kultury: wzory idealne i realne Wzory idealne – oczekiwane zachowania. Realne – rzeczywiste praktyki społeczne. + Moralność i prawo Moralność – nieformalne normy etyczne. Prawo – formalny system regulacji. + Składowe kultury: zwyczaje, obyczaje i prawa Zwyczaje – codzienne nawyki. Obyczaje – normy silniejsze, związane z tradycją. Prawo – zapisane i egzekwowane. + Relatywizm kulturowy a etnocentryzm Relatywizm – akceptacja różnic kulturowych. Etnocentryzm – ocenianie innych kultur przez własne normy. + Kategorie kulturowe: subkultura, podkultura, popkultura Subkultura – odmienna grupa wewnątrz społeczeństwa. Podkultura – lokalna odmiana. Popkultura – masowa kultura współczesna. III. Socjalizacja (prezentacja 3) + Definicje socjalizacji: pierwotna i wtórna Pierwotna – dzieciństwo, rodzina. Wtórna – dorosłość, szkoła, media. + Pojęcia pokrewne: resocjalizacja i wychowanie Resocjalizacja – zmiana zachowań dewiacyjnych. Wychowanie – świadome przekazywanie wartości. + Socjalizacja a kulturyzacja Socjalizacja – uczenie się ról. Kulturyzacja – przyswajanie wiedzy o kulturze (Kozielecki). + Fazy procesu socjalizacji Od uczenia się zachowań po internalizację wartości. + 3 typy kultury wg M. Mead Postfiguratywna – starsi przekazują wzory. Kofiguratywna – rówieśnicy. Prefiguratywna – młodzi wpływają na starszych. + Zagadnienia tożsamości i więzi społecznej Tożsamość – „kim jestem?”, więź – relacje z innymi. Obie są kształtowane w procesie socjalizacji. + Grupy odniesienia: normatywne i porównawcze Normatywne – dostarczają wzorców. Porównawcze – punkt odniesienia w ocenie siebie. + Agendy socjalizujące Instytucje i osoby przekazujące normy: rodzina, szkoła, media, kościół. + Anomia i dewiacja Anomia – brak jasnych norm. Dewiacja – zachowania odbiegające od norm. IV. Struktura społeczna (prezentacja 4) + Struktura a skład społeczny Struktura – zorganizowane relacje. Skład – liczbowy podział bez relacji. + Zróżnicowanie a stratyfikacja społeczna Zróżnicowanie – różnice między ludźmi. Stratyfikacja – hierarchiczny podział na warstwy i klasy. + Systemy stratyfikacyjne Niewolnictwo, kasty, stany, klasy, społeczeństwo bezklasowe. + Klasa i warstwa społeczna Klasa – pozycja ekonomiczna. Warstwa – prestiż i styl życia. + Status społeczny: przypisany i osiągany Przypisany – z urodzenia. Osiągany – własnym działaniem. + Rola społeczna Zespół oczekiwań wobec danej pozycji. + Krystalizacja i niekonsystencja statusowa Krystalizacja – spójne statusy (np. prestiż + zarobki). Niekonsystencja – statusy się rozchodzą (np. wysoki prestiż, niski dochód). V. Grupa społeczna (mikrostruktury) (prezentacja 5) + Definicja grupy społecznej, elementy Trwałe interakcje, wspólne cele i normy, poczucie przynależności. + Grupa a inne zbiory społeczne Grupa ≠ kategoria (np. kobiety), agregat (np. ludzie na przystanku), tłum. + Typologie i rodzaje grup Pierwotne vs wtórne; formalne vs nieformalne; własne vs obce. + Problem kliki Wewnątrzgrupowe podgrupy o silnej lojalności, często wykluczające innych. + Socjometria Technika badania relacji w grupie – sympatie, nieformalne struktury. + Procesy grupowe Konflikty, współpraca, konformizm, liderzy, normy. VI. Społeczeństwo (makrostruktury) (prezentacja 6) + Definiowanie społeczeństwa Zorganizowana zbiorowość z własną strukturą, kulturą i instytucjami. + Ogólna periodyzacja społeczeństw 1. Pierwotne – łowieckie, kopieniackie 2. Przedindustrialne – cywilizacje 3. Tradycyjne – feudalne 4. Nowoczesne – industrialne  5. Ponowoczesne – informacyjne + Socjologiczna refleksja nad ponowoczesnością Rozpad tradycyjnych struktur, indywidualizm, internet, zmiana roli instytucji. VII. Instytucja społeczna (prezentacja 7) + Definicja i rodzaje Instytucja – zbiór norm regulujących życie społeczne (rodzina, religia, edukacja, polityka, gospodarka). + Formuły abstrakcyjne Instytucje to systemy zasad, niekoniecznie konkretne organizacje. + Instytucja a grupa społeczna Instytucja = model. Grupa = konkretna jednostka realizująca ten model. + Cechy instytucji Trwałość, ideologia, symbolika, normatywność, funkcje jawne i ukryte. + Rodzina jako przykład Funkcje: prokreacyjna, socjalizacyjna, opiekuńcza, emocjonalna, seksualna, stratyfikacyjna. + Instytucja religii: Kościół, denominacja, sekta Kościół – instytucjonalny, zhierarchizowany. Denominacja – zorganizowana, ale pluralistyczna. Sekta – oddzielona, często konfliktowa wobec społeczeństwa. VIII. Metodologia (prezentacja 8) + Definicje metodologii Metodologia – nauka o poprawnych sposobach prowadzenia badań. + Metody badawcze  Ilościowe – statystyka, skale, sondaże.  Jakościowe – wywiady, obserwacje. + Rodzaje badań Eksploracyjne (odkrywanie), eksplanacyjne (wyjaśnianie), ewaluacyjne (ocena działań). + Proces badawczy 1. Problem 2. Hipoteza 3. Plan badawczy 4. Pomiar 5. Zbieranie danych 6. Analiza 7. Uogólnianie i weryfikacja + Konceptualizacja i operacjonalizacja Konceptualizacja – definiowanie pojęć. Operacjonalizacja – mierzenie zjawisk. + Techniki i narzędzia zbierania danych PAPI, CAPI, CATI, CAWI, IDI, obserwacja – wybór zależny od celu i typu badania.