Socjologia Moralności - Notatki PDF

SOCJOLOGIA MORALNOŚCI- NOTATKA 1. Biologiczne uwarunkowania moralności: altruizm i agresja teoria wzajemnego altruizmu - pomoc innym osobnikom własnego gatunku wiąże się z korzyścią dla pomagającego, o ile tylko jest odwzajemniona, teoria ta wyjaśnia...

SOCJOLOGIA MORALNOŚCI- NOTATKA 1. Biologiczne uwarunkowania moralności: altruizm i agresja teoria wzajemnego altruizmu - pomoc innym osobnikom własnego gatunku wiąże się z korzyścią dla pomagającego, o ile tylko jest odwzajemniona, teoria ta wyjaśnia występowanie zjawiska pomocności, tłumaczy altruizm między osobami nie spokrewnionymi jako pewność wzajemności wymiany między dwiema osobami strategia wet za wet - sposób gry, w którym na początku współpracujemy, a następnie kopiujemy ruch przeciwnika z poprzedniej tury. dylemat więźnia - problem w teorii gier, oparty na dwuosobowej grze o niezerowej sumie, w której każdy z graczy może zyskać, zdradzając przeciwnika, ale obaj stracą, jeśli obaj będą zdradzać. teoria umowy społecznej - zakłada czerpanie korzyści z wzajemnej wymiany, natomiast wymiana ta nie zawsze zachodzi w tym samym momencie paradoks bankiera - ci, którzy najbardziej potrzebują pieniędzy są najmniej wiarygodnymi klientami agresja - mężczyźni bardziej agresywni niż kobiety - „syndrom młodego mężczyzny” wyjaśnia wysokie ryzyko agresji w młodym wieku. 2. Konflikt płci w perspektywie psychologii ewolucyjnej ewolucja doboru partnera - psychologia doboru partnera u ludzi opiera się na podstawach ewolucyjnych teoria strategicznego niedopasowania - gdy osoba posługuje się jedną strategią by osiągnąć swój cel, zaś druga skutecznie blokuje wdrożenie jej. Psychologia ewolucyjna wskazuje, że preferencje płciowe wynikają z potrzeb adaptacyjnych. Konflikty między płciami są zakorzenione w różnicach biologicznych i psychologicznych, ale ich przejawy zależą od kontekstu społeczno-kulturowego 3. Psychologia ewolucyjna vs konstrukcjonizm społeczny Przemoc - od zarania dziejów przemoc towarzyszy ludzkości, ewoluując od wojen do mniejszych form konfliktów. - przemoc postrzegana jest jako wynik uwarunkowań kulturowych i społecznych, a nie biologicznych. - Pinker krytykuje podejście odrzucające ewolucyjne aspekty przemocy, podkreślając jej biologiczne korzenie. - przemoc jako strategia warunkowa i naturalna skłonność, której użycie zależy od kontekstu. - trzy główne przyczyny przemocy: rywalizacja, nieufność, sława. Konflikty wynikają z walki o zasoby, strachu przed atakiem i honoru. spór natura czy wychowanie - cechy osobowości i intelektu są w dużej mierze dziedziczne. - geny mają większy wpływ na rozwój dziecka niż wspólne środowisko rodzinne. - rówieśnicy mają większy wpływ na rozwój społeczny dzieci niż rodzice. - losowe wydarzenia mają znaczący wpływ na rozwój dziecka, co ogranicza wpływ rodziców. - Pinker podkreśla znaczenie genów i grupy rówieśniczej, krytykując tezę, że osobowość dziecka jest całkowicie kształtowana przez wychowanie. (krytyka tabula rasa) tabula rasa (z łac. „czysta tablica”) – w filozofii i psychologii pojęcie mające wyrażać pogląd, że wszelka wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia, a umysł pozbawiony doświadczeń jest „niezapisany”. trzy prawa genetyki behawioralnej: - wszystkie ludzkie cechy behawioralne są dziedziczne - wpływ dorastania w jednej rodzinie jest słabszy niż wpływ genów - różnice między jednostkami nie wynikają ani z genów, ani z wpływu rodziny 4. Uniwersalizm vs relatywizm moralny uniwersalizm - przekonanie o istnieniu uniwersalnych norm moralnych, obowiązujących niezależnie od kontekstu kulturowego. relatywizm moralny - koncepcja, według której normy moralne są zależne od kontekstu kulturowego i nie ma uniwersalnych wartości. Cechy Relatywizmu Kulturowego: różnorodność systemów wartości w różnych kulturach.  brak uniwersalnych norm moralnych obowiązujących wszędzie i zawsze. relatywizm etyczny, prawdy, rozumu, postrzegania, pojęciowy i językowy. Spór o Uniwersalizm: powszechna Deklaracja Praw Człowieka (PDPC): Zakłada uniwersalność praw człowieka bez odniesienia do religii. kairska Deklaracja Praw Człowieka w Islamie: Odrzuca uniwersalizm PDPC, opiera prawa na szariacie i kontekście religijnym. 5. Religijna vs świecka moralność pojęcie grzechu - z biegiem czasu zmieniają się problemy uznawane za grzechy, np. in vitro czy odpowiedzialność za klimat. - grzechy mogą zyskać nowe interpretacje; niektóre z nich przestają być zakazane, a nawet stają się zalecane. sekularyzacja - proces eliminacji wpływu religii na społeczeństwo, szczególnie widoczny wśród młodych i wykształconych. Laicyzacja polega na odsunięciu kościoła od instytucji państwowych i polityki. 6. Paniki moralne panika moralna - zbiorowa reakcja społeczeństwa na zachowanie grupy lub jednostki, które postrzegane są jako zagrożenie dla wartości moralnych i społecznych. Charakteryzuje się przesadną, często nieproporcjonalną reakcją. cechy charakterystyczne - nieprzewidywalność - dysproporcja między realnym zagrożeniem a reakcją - tworzenie „kozła ofiarnego” jako uosobienia problemu politycy, media, liderzy opinii, określani jako „eksperci od moralności”, często kierują paniką w celu osiągnięcia własnych celów politycznych lub ideologicznych. Przykłady historyczne: - modsi i rockersi w latach 60. w Anglii: Konflikty młodzieżowe wyolbrzymione przez media. - muzyka heavy metalowa w latach 80. i 90.: Demonizowanie wpływu na młodzież bez dowodów.  - kryzys uchodźczy w Polsce 2015–2016: Media kreowały uchodźców jako zagrożenie dla kultury i bezpieczeństwa. 7. Woke culture & cancel culture Cancel Culture (kultura unieważniania) - bojkot osób lub instytucji łamiących normy społeczne (np. klasizm, rasizm, transfobia). Publiczna kara polegająca na ośmieszaniu, degradacji i niszczeniu reputacji. Forma pozaprawnej odpowiedzialności mająca eliminować osoby z życia publicznego. Przykłady: - Ruch #MeToo (oskarżenia Romana Polańskiego, Kevina Spacey). - Transfobia (J.K. Rowling), oskarżenia o przemoc (Johnny Depp). - Kampanie online mające na celu eksponowanie nieetycznych działań establishmentu Woke Culture (Wokeizm) - świadomość problemów społecznych (rasizm, nierówności, dyskryminacja) i oczekiwanie reform. Zrodzony z pozytywnych idei, ale krytykowany za nadmierną poprawność polityczną. Cancel culture i wokeizm to zjawiska powiązane z walką o sprawiedliwość społeczną, ale wywołują kontrowersje i mogą prowadzić do nadużyć. Kluczowym wyzwaniem jest znalezienie równowagi między odpowiedzialnością a wolnością słowa. 8. Przemiany moralności w społeczeństwie polskim Wartości 30 lat temu: - kluczowa rola pracy, tradycyjnych relacji międzyludzkich i religii. - większa aktywność społeczna i polityczna. Współczesne wartości: - wzrost znaczenia czasu wolnego, zdrowia i jakości życia. - przesunięcie w kierunku materializmu i indywidualizmu. - osłabienie więzi międzyludzkich na rzecz relacji internetowych. Przemiany moralności w Polsce odzwierciedlają globalne trendy: rosnącą indywidualizację, zmniejszenie wpływu tradycji religijnych i wzrost znaczenia materializmu. Jednocześnie zmiany te podkreślają konieczność redefinicji wartości w kontekście współczesnych wyzwań społecznych i technologicznych. 9. Amoralny familizm amoralny familizm - to sposób funkcjonowania społeczności, w którym jednostki koncentrują się na maksymalizacji doraźnych korzyści materialnych dla rodziny lub małej grupy, zakładając, że inni postępują podobnie. Charakteryzuje się silnym zaufaniem wewnątrz grupy oraz obojętnością, a czasem wrogością wobec osób spoza niej. kluczowe cechy: - dualizm społeczny: Rozdział między sferą prywatną (autentyczne więzi) a publiczną (pozorność działań). - nieufność wobec instytucji: Historia zaborów, wojny i socjalizmu ukształtowała podejrzliwość wobec władzy i struktur oficjalnych. - zawężona perspektywa: Koncentracja na teraźniejszych potrzebach i brak planowania długoterminowego. - kult rodziny: Silna rola rodziny jako podstawowej jednostki społecznej, gwarantującej przetrwanie. potrzeba wspierania współpracy i zaufania poza rodziną przez rozwój instytucji, edukacji i inicjatyw społecznych 10. Moralność a konsumpcja konsumpcja – proces niszczenia lub zużywania czynniki sprzyjające rozwojowi konsumpcji: - sklepy samoobsługowe - reklama -sprzedaż ratalna -opakowania etyka konsumpcji – krytyka konsumpcji z perspektywy etycznej konsumpcja etyczna - świadome decyzje uwzględniające dobro społeczne i środowiskowe 11. Postprawda i kryzys zaufania postprawda - sytuacja, w której emocje, przekonania i manipulacje mają większy wpływ na opinie publiczne niż obiektywne fakty. Cechy: - emocjonalne oddziaływanie: popularność informacji zależy od emocji, jakie wywołuje.  - relatywizacja prawdy: fakty są selektywnie przedstawiane w zależności od narracji. - media społecznościowe: algorytmy promują angażujące, ale niekoniecznie prawdziwe treści. Przykłady postprawdy: - religia - propaganda - reklama 12. Banalność zła Pojęcie zła: - św. Augustyn: zło jako brak dobra. - utylitaryzm: zło to działania powodujące cierpienie. - dualizm: zło jako siła równorzędna do dobra. Kluczowe eksperymenty - Milgram (1961): Ludzie pod wpływem autorytetu są gotowi zadawać cierpienie innym. - Zimbardo (1971): Role społeczne mogą prowadzić do okrutnych zachowań (strażnicy i więźniowie). Koncepcja „banalności zła” (Hannah Arendt) - zło może wynikać z bezrefleksyjnego wykonywania rozkazów. - dehumanizacja ułatwia popełnianie złych czynów. - Zimbardo: „efekt Lucyfera” – okoliczności mogą przekształcić zwykłych ludzi w oprawców. syndrom Nagasaki: rutynizacja masowych zniszczeń, np. użycie broni nuklearnej. kompleks Prometeusza: technologie przewyższają ludzką zdolność do ich moralnej kontroli. Zło nie zawsze wynika z agresji, lecz może być efektem społecznych mechanizmów, rutyny i braku refleksji. Ograniczenie zła wymaga edukacji, odpowiedzialności oraz ochrony wartości demokratycznych 13. Postęp bio-technologiczny i nowe wyzwania moralne Przełomowe zmiany: - głód: w przeszłości głód wynikał z przyczyn naturalnych, dziś głównie z politycznych; obecnie większym problemem jest otyłość niż niedożywienie. - choroby zakaźne: historyczne pandemie, jak „czarna śmierć” czy hiszpanka, zabiły miliony ludzi. Dzięki szczepieniom i postępom medycyny liczba ofiar epidemii znacznie spadła. - wojny: broń jądrowa i gospodarka oparta na wiedzy zmniejszyły częstotliwość wojen. - nieśmiertelność: coraz więcej badań nad wydłużeniem życia i pokonaniem śmierci. Postępy w inżynierii genetycznej i nanotechnologii otwierają nowe możliwości. Moralne wyzwania technologii: - Autonomiczne systemy AI: decyzje o życiu i śmierci w sytuacjach kryzysowych (np. Moral Machine). Kluczowe pytanie: Jakie wartości programować w AI? - Granice modyfikacji: kto powinien decydować o dopuszczalności technologii zmieniających ludzkie DNA? Czy poprawianie ludzi jest etyczne? 14. Etyka protestancka jedyną drogą do dobrobytu?