Wykład 7 - Kaukaz i Azja Centralna w polityce energetycznej Rosji PDF

Kaukaz i Azja Centralna w polityce energetycznej Rosji Kaukaz i Azja Centralna w polityce energetycznej Rosji  lata 90 XX wieku – odkrycie dużych zasobów energetycznych na dnie Morza Kaspijskiego  Azja Centralna- bogate zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego  K...

Kaukaz i Azja Centralna w polityce energetycznej Rosji Kaukaz i Azja Centralna w polityce energetycznej Rosji  lata 90 XX wieku – odkrycie dużych zasobów energetycznych na dnie Morza Kaspijskiego  Azja Centralna- bogate zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego  Kaukaz - dogodna trasa przesyłu surowców energetycznych do Europy z pominięciem Rosji  Nowy porządek międzynarodowy po upadku ZSRR  Rozpad ZSRR – obszar postradziecki stał się miejscem walki o wpływy polityczno-gospodarcze kilku graczy: Rosji, Zachodu oraz Chin.  Rozpad ZSRR zainicjował Nową Wielką Grę  Przedmiot rozgrywek - surowce naturalne (ropa naftowa i gaz ziemny) regionu, wokół których narosły konflikty polityczne, związane z dostępem do nich oraz zagadnienia związane z przebiegiem tras przesyłowych  surowce energetyczne w teorii stosunków międzynarodowych uznawane są za drugie (po przestrzeni) źródło siły państwa (kraje bogate w surowce energetyczne górują nad państwami, które ich nie posiadają)  Interesy poszczególnych państw na Kaukazie i w Azji Centralnej 3 grupy państw zaangażowanych w regionie: (kryterium podziału: interesy polityczne i gospodarcze) 1) państwa dysponujące zasobami surowców, po rozpadzie ZSRR nieposiadające w pełni autonomicznej infrastruktury przesyłowej – Azerbejdżan, Kazachstan, Turkmenistan, Uzbekistan 2) państwa o potencjale tranzytowym, niedysponujące własną bazą surowcową – Gruzja, Armenia 3) państwa trzecie, dążące do korzystnego dla siebie organizowania tras przesyłowych – USA, Federacja Rosyjska, Chiny, Turcja  Cele poszczególnych graczy w regionie Azji Środkowej i Kaukazu Rosja : Cel polityczny: Utrzymanie kontroli w obszarze surowców energetycznych przekłada się na możliwość rozszerzenia własnych wpływów w regionie, jak również na rynku energetycznym w Europie USA : Cel polityczny: dążenie do ograniczenia wpływów Rosji w sektorze energetycznym tego regionu Chiny: Cel ekonomiczny: wzrost gospodarczy Chin generował rosnący popyt na energię, stąd też złoża surowców energetycznych w państwach poradzieckich zaczęły przyciągać uwagę polityków chińskich Czynniki kształtujące politykę energetyczną regionu w latach 90: 1) odkrycie ogromnych rezerw surowców energetycznych w tym regionie świata 2) dominacja czynników politycznych nad ekonomicznymi Inwestycje w sektory energetyczne państw Kaukazu i Azji Centralnej należy analizować nie w kategoriach polityki gospodarczej poszczególnych zaangażowanych państw, lecz jako geopolityczną grę mocarstw.  Zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego w basenie Morza Kaspijskiego  lata 90 – odkrycie dużych zasobów energetycznych na Kaukazie i na dnie Morza Kaspijskiego  napływ inwestorów zagranicznych - do 2000 roku liczba zagranicznych firm wydobywczych wzrosła do ponad 80  korekta rezerw energetycznych regionu – okazały się kilkakrotnie mniejsze Stan infrastruktury energetycznej Kaukazu i Morza Kaspijskiego 1) Słabo rozwinięta infrastruktura wydobycia ropy i gazu  brak nacisku na rozbudowę przemysłu naftowego - plany radzieckie zakładały wykorzystanie złóż Azji Centralnej w dalszej perspektywie  region utrzymywał się głównie z rolnictwa 2) Niefunkcjonalna infrastruktura transportowa ropy i gazu  złoża w Azji Centralnej nie posiadały rozbudowanej sieci rurociągów  infrastruktura zorganizowana pod kątem rynku radzieckiego Polityka Rosji w Azji Centralnej i na Kaukazie – lata 90 XX wieku  Rosja na początku lat 90 XX wieku - skoncentrowana na problemach wewnętrznych (słaba politycznie i gospodarczo), nie miała opracowanej strategii energetycznej wobec regionu Morza Kaspijskiego  Rosja była zbyt słaba i biedna, by inwestować w złoża kaspijskie  Cel Rosji: uzyskanie kontroli nad procesem zagospodarowywania złóż kaspijskich lata 90 –niespójna polityka rosyjska w regionie kaspijskim Dwa stanowiska Rosji wobec przyszłości kaspijskich złóż: 1) blokowanie przedsięwzięć prowadzonych pod patronatem zachodnich korporacji 2) udzielenie wsparcia rosyjskim spółkom, które chciały działać w tym regionie Do końca lat 90 przeważała polityka „powstrzymywania” (opcja 1) Polityka Rosji w Azji Centralnej i na Kaukazie 2 rodzaje działań Rosji : 1) W stosunku do państw-producentów surowców energetycznych - Rosja dążyła do zachowania pozycji monopolisty tranzytowego (Azerbejdżan, Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan) 2) W stosunku do państw uzależnionych od dostaw rosyjskich surowców (zwłaszcza gazu) - utrwalenie zależności za pomocą polityki cenowej, przejmowania przedsiębiorstw sektora energetycznego i sieci przesyłowych (Armenia, Kirgistan, Tadżykistan)  Status Morza Kaspijskiego  nieuregulowany status Morza Kaspijskiego – jezioro czy morze? – przeszkoda w eksploatacji złóż, budowie rurociągów transkaspijskich  do rozpadu ZSRR nad akwenem - 2 państwa – ZSRR i Iran  po rozpadzie ZSRR – 5 państw – Rosja, Iran, Kazachstan, Azerbejdżan, Turkmenistan Jak podzielić wody Morza Kaspijskiego?:  Iran – „sprawiedliwie” czyli po równo  Azerbejdżan, Kazachstan, Turkmenistan – wielkość sektorów narodowych winna być uzależniona od długości linii brzegowej  Rosja – wytyczenie 15-milowej sfery dla każdego z państw  Spór o status Morza Kaspijskiego Udziały poszczególnych państw w Morzu Kaspijskim (sektory):  sektor rosyjski - 0.7 mld ton ropy  sektor azerski – 4.5 mld ton ropy  sektor kazachski – 13.5 mld ton ropy Szczyt w Astrachaniu 2014: Wytyczono 25 milowe strefy ekonomiczne:  15 mil morskich przylegających do państwa stanowi jego terytorialną własność  kolejne 10 mil morskich – wyłączne prawo państwa do eksploatacji zasobów Kluczowe znaczenie Azerbejdżanu dla polityki energetycznej na Kaukazie i w Azji Centralnej. „Azerbejdżan jest jak korek w butelce zawierającej bogactwa Morza Kaspijskiego i Azji Centralnej (...) Niepodległość Azji Centralnej może okazać się bez znaczenia, jeśli Moskwa zdoła podporządkować sobie Azerbejdżan”  znaczenie geopolityczne i gospodarcze Kaukazu oddaje pojęcie ,,geopolityki rurociągów”  potencjał Kaukazu wynika z faktu, że państwa regionu są państwami tranzytowymi dla bogatej w surowce energetyczne Azji Centralnej.