Wykład 3.pdf

DR INŻ. ARCH. MICHAŁ P. CHODOROWSKI ELEMENTY U R BA N I STYC ZN E WYKŁAD 3 CZĘŚĆ T E O R E T YC Z N A WPROWADZENIE: CZĘŚĆ TEORETYCZNA:  PERCEPCJA PRZESTRZENI MIEJSKICH,  CIĄG CZASOPRZESTRZENNY,  ELEMENTY ORGANIZACJI PRZESTRZENI. CZĘŚĆ TECHNICZNA:  RODZAJE NAWIERZCHNI,  KSZT...

DR INŻ. ARCH. MICHAŁ P. CHODOROWSKI ELEMENTY U R BA N I STYC ZN E WYKŁAD 3 CZĘŚĆ T E O R E T YC Z N A WPROWADZENIE: CZĘŚĆ TEORETYCZNA:  PERCEPCJA PRZESTRZENI MIEJSKICH,  CIĄG CZASOPRZESTRZENNY,  ELEMENTY ORGANIZACJI PRZESTRZENI. CZĘŚĆ TECHNICZNA:  RODZAJE NAWIERZCHNI,  KSZTAŁTOWANE ZIELENI WOKÓŁ PRZESTRZENI OTWARTYCH. PERCEPCJA PRZESTRZENI EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE MIEJSKICH 4  Nakładanie się płaszczyzn pionowych. Warunki możliwości i trudności odczytania Elementy urbanistyczne odległości. K. Wejchert 5  EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE K. Wejchert K. Wejchert Przykład pozornego skracania się odległości. Przykład pozornego skracania się odległości. Plan sytuacyjny: A – Plan zespołu mieszkaniowego i widok z punktu dolina potoku, B – osiedle, C – zespół zakładów przemysłowych. wskazanego na planie. Widoki: 1 – widok przed zapadnięciem się doliny, 2 widok po zapadnięciu się doliny. 6  EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE K. Wejchert K. Wejchert Pole martwe w płaszczyźnie poziomej wyznaczone Chicago. W miastach o zabudowie wysokiej wiele budynków widocznych w sylwecie znajduje przez kierunki patrzenia; przesłanianie budynków i się w polu martwym dla określonego punktu widokowego. Na rysunku zaznaczono budynki obiektów w głębi przez obiekty pierwszoplanowe. znajdujące się częściowo lub całkowicie w polu martwym. Pole martwe zmienia się przy przesuwaniu się obserwatora. Grubszą kreską zaznaczone są widoczne płaszczyzny pionowe budynków; pole martwe zakreskowane. Obserwator przesuwa się od punktu 1 do punktu 3. 7  CIĄG CZASOPRZESTRZENNY 8 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  Wnętrza proste jako podstawowa komórka przestrzenna występują w formie całkowicie zwartej i są autonomicznym układem względem innych WNĘTRZA PROSTE A WNĘTRZA ZŁOŻONE zespołów. Zamknięte obronne rynki lub place z wąskimi wlotami ulic, o zwartej obudowie. Im szersze stają się otwarcia wnętrza prostego, tym bardziej następuje powiązanie z wnętrzami sąsiadującymi. Mamy wtedy do czynienie z wnętrzami złożonymi, ściśle wiążące w pewien zespół lub ciąg wzdłuż jakiegoś szlaku komunikacyjnego (pieszego lub kołowego). Mówimy o sprzężeniu szeregu wnętrz. Analiza wnętrz sprzężonych musi polegać na rozpatrzeniu oprócz zagadnień formy także zależności T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I pomiędzy formą i treścią kolejnych zespołów a szybkością doznań w czasie i możliwością percepcji zarówno formy jak i treści zespołów mijanych kolejno przez obserwatora. 9 Między wnętrzem prostym, a kształtami złożonymi są wnętrza jednorodne proste. Czyli takie do których wprowadzono budynek lub budynki dzielące przestrzeń pierwotnie jednolitą na szereg jak gdyby komór przestrzennych. Jeśli obiekt jest fontanną, pomnikiem , posągiem, czy płytą i nie przeszkadza w ogarnięciu wnętrza spojrzeniem z pełnym odczuciem jedności formy staje się elementem posadzki, organizując rysunek i wzbogacając architekturę ścian przez podkreślenie w wielu widokach pierwszego planu detalem. Natomiast jeśli obiekt jest wyraźna przeszkodą dla wzroku, następuje podział na kilka czytelnych wnętrz mniejszych. Tworzy się szereg wnętrz tworzących zespół wnętrz złożonych. Jeśli sąsiadujące wnętrza mają duże otwarcia, ich ściany się pokrywają. Elementem T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I sprzężenia jest przestrzeń. Takie sprzężenie można określić jako sprzężenie bezpośrednie za pomocą przestrzeni. Cechą charakterystyczną wnętrz sprzężonych wspólną przestrzenią jest to, że ograniczone są fragmentami ścian, stanowiącymi jednocześnie elementy jednego i drugiego wnętrza. Punkty widokowe znajdujące się na przecięciu lub na terenie wspólnym obu wnętrz pozwalają widzieć i jedno i drugie w sposób zupełnie czytelny. 10  Przesuwanie się, przechodzenie z jednego wnętrza do drugiego jest płynne, swobodne, a zmiana napięć i doznań, które są jakby sygnalizowane, przygotowane, występuje wyraźnie przy wkroczeniu do wnętrza z dominantą. Budynek dominujący w dwóch wnętrzach jednoczy je bardzo mocno, przyciągając uwagę obserwatora i nadając charakter jednemu i drugiemu. Dominanta może być umieszczona również jak gdyby na zewnątrz obu wnętrz lub też stanowić przegrodę pomiędzy nimi. Jeśli budynek stanowi przegrodę pomiędzy dwoma T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I wnętrzami, a wnętrza nie łączą się przez otwarcia, zmuszając do przejścia z jednego do drugiego poza nimi – można je nazwać przylegającymi, wnętrza takie mimo najbliższego sąsiadowania w planie nie są powiązane bezpośrednio przestrzenią. 11  Ciągi wnętrz ulicznych są najważniejszym tworzywem zespołów urbanistycznych wielu epok historycznych, w tym współcześnie. Stanowią trasy skupiania się ludzi i są najlepiej zapamiętywanymi T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I elementami struktury przestrzennej. Współzależności pomiędzy przestrzenią, czasem i szybkością powstawania doznań i wrażeń są podstawą wykresu krzywej wrażeń. Struktura miasta składa się z szeregu różnego typu wnętrz sprzężonych, można zaobserwować w jaki sposób człowiek odbiera je w czasie, klasyfikując i porządkując podświadomie swoje wrażenia. Będą one z mniej intensywne w układach monotonnych, bezbarwnych, większe zaś w przestrzeniach bogatych, złożonych o czytelnej formie całości. 12 ELEMENTY ORGANIZACJI EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE PRZESTRZENI 13  Boston 14 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 15 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 16 Wizualna struktura obszaru w Bostonie, na podstawie rekonesansu, K. Lynch 1960 ODDZIAŁYWANIE EMOCJONALNE ŚRODOWISKA PRZESTRZENNEGO Czynnikami decydującymi o oddziaływaniu emocjonalnym środowiska przestrzennego są: EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 1. Jego forma, a ujmując szerzej struktura, 2. cechy indywidualne wyróżniające dane środowisko 3. funkcje i znaczenie społeczne poszczególnych obiektów lub jego całości. (K. Wejchert) 17  O B R A Z M I A S TA I J E G O E L E M E N T Y Wg K. Lyncha Wg K. Wejcherta  Drogi  Elementy krystalizujące plan miasta EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  Krawędzie  Ulice  Rejony  Rejony  Węzły  Linie i pasma graniczne  Punkty orientacyjne  Dominanty układu przestrzennego  Wybitne elementy krajobrazu  Punkty węzłowe  Znaki szczególne 18 Obraz Miasta K. Lynch DROGI „Drogi są kanałami, wzdłuż których obserwator zwyczajowo, od czasu do czasu, albo potencjalnie się porusza. Mogą to być ulice, przejścia, pomosty i pasaże, Elementy urbanistyczne trasy tranzytowe, kanały tory kolejowe. Te elementy dominują w obrazach wielu osób. Ludzie obserwują miasta poruszając się po nich, a inne elementy środowiskowe są wzdłuż takich dróg ułożone i powiązane”. K. Lynch 19 KRAWĘDZIE Obraz Miasta K. Lynch „Krawędzie są linearnymi elementami, których obserwator nie używa ani nie wyobraża sobie jako dróg. To granice między dwoma etapami, linearne przerwy w ciągłości: nabrzeża, odcinki linii kolejowych, krańce obszarów rozwoju, ściany. Są raczej odniesieniami bocznymi niż osiami koordynującymi. EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE Tego typu krawędzie mogą barierami, mniej lub bardziej możliwymi do przeniknięcia, oddzielającymi jedną okolice od innej, albo mogą być szwami – liniami, wzdłuż których dwie okolice wiążą się lub łączą. Takie krawędziowe elementy, mimo że niewyeksponowane tak jak drogi, są jednak dla wielu ludzi ważnymi cechami organizującymi, szczególnie gdy spinają obszary bardziej ogólne, jak wewnątrz miasta obwiedzionego wodą labo murem”. K. Lynch 20  REJONY Obraz Miasta K. Lynch „Rejony są średnimi lub większymi częściami miasta, w wyobraźni posiadającymi dwuwymiarową powierzchnię, „do wewnątrz” których obserwator mentalnie wchodzi i które są rozpoznawalne, jako, że posiadają jakiś elementarny, identyfikujący charakter. Zawsze rozpoznawalne od środka, służą również Elementy urbanistyczne odniesieniom zewnętrznym, jeśli tylko są od zewnątrz widoczne. Większość ludzi właśnie tak organizuje, do pewnego stopnia, swoje miasto, a indywidualne różnice dotyczą tego czy dominującymi elementami są drogi czy rejony. Najwyraźniej zależy to nie tylko od osoby, lecz od danego miasta ”. K. Lynch 21 WĘZŁY „Węzły są miejscami – strategicznymi punktami miasta, do których obserwator może się dostać – i intensywnymi ogniskami, pomiędzy którymi się porusza. Mogą to być przede wszystkim skrzyżowania, przystanki środków transportu, przecięcia lub punkty zbiegu dróg, momenty przemieszczania się x jednej struktury do innej. Węzły mogą też być po prostu punktami koncentracji, które zyskują znaczenie z powodu zagęszczenia jakiejś formy użytkowania albo skoncentrowania fizycznej postaci, jak narożne EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE miejsce spotkań albo wnętrze placowe. Niektóre z tych skupiających węzłów ogniskują i uosabiają rejon; ich wpływ promieniuje na zewnątrz, a ich rola ma charakter symbolu. Można je nazywać rdzeniami. Oczywiście, wiele węzłów łączy po trosze naturę skrzyżowań i punktów koncentracji. Pojęcia węzła jest powiązane z pojęciem drogi, ponieważ skrzyżowanie zwykle są zbiegiem dróg – wydarzeniami w trakcie podróży. W podobny sposób wiąże się z pojęciem rejonu, ponieważ rdzenie są zwykle intensywnymi ogniskami rejonów – ich polaryzującymi centrami. W każdym wypadku pewna ilość punktów węzłowych znajduje się niemal w każdym obrazie, a w niektórych przypadkach węzły mogą być dominująca właściwością obrazów”. 22 K. Lynch P U N K T Y O R I E N TA C Y J N E „Punkt orientacyjny jest kolejnym typem elementu odniesienia, ale działającym od zewnątrz – obserwator nie wchodzi w jego obręb. Jest zazwyczaj dość prosto zdefiniowanym, konkretnym obiektem, jak budowla szyld, ważny sklep albo góra. Używanie punktów orientacyjnych wiąże się z wyborem jednego elementu z mnóstwa możliwości. Niektóre z nich są dalekie, widoczne zazwyczaj pod wieloma kątami i różnych odległości, ponad mniejszymi elementami; promieniście służące jako obiekty EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE odniesienia. Mogą znajdować się w obrębie miasta labo w takiej od niego odległości, że w każdym praktycznym zastosowaniu reprezentują symbolicznie stały kierunek. Tak działają pojedyncze wieże, złote kopuły, wielkie wzniesienia. W ten sposób można korzystać nawet z punktu ruchomego, jak słońce, którego ruch jest wystarczająco powolny i regularny. Inne punkty orientacyjne są przeważnie lokalne, widoczne tylko w pewnych okolicach i z niektórych kierunków. Są to niezliczone szyldy, wystawy sklepowe, drzewa, klamki inne miejskie detale, wypełniające obrazy większości obserwatorów. Są często używanymi tropami tożsamości, a nawet struktury, i wydają się być coraz bardziej niezbędne, w miarę jak wzrasta znajomość trasy podróży”. 23 K. Lynch ELEMENTY KRAJOBRAZU M I A S TA W G K. W E J C H E R TA EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 24 25 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE E L E M E N T Y K R Y S TA L I Z U J Ą C E P L A N M I A S TA Elementy krajobrazu miejskiego „Komponenty przestrzeni miejskiej stanowiące główne jego znamiona, czytelne i zapamiętywane. Miały wpływ na organizację życia społecznego jak i kierunkach racjonalnego rozwoju miasta. Mogą to być rynki staromiejskie, EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE obwarowania, formy zabudowy (np. śródmiejska, podmiejska), elementy krajobrazowe. W wielu miastach polskich – małych i średnich – elementem krystalizującym jest rynek staromiejski, stanowiący jednocześnie jedyną przestrzeń społeczną. W oparciu o elementy krystalizujące następowała planowa zabudowa miasta (tereny takie nazywamy polem grawitacyjnym EK). Elementy krystalizujące mogą być zaliczone do podstawowych elementów struktury miasta. Elementem krystalizującym, może być sam układ miasta”. K. Wejchert 26 Elementy krajobrazu miejskiego DROGI I ULICE „Kolejną grupą zapamiętywanych elementów struktury miejskiej, w zależności od ich cech indywidualnych i znaczenia przy kształtowaniu życia społecznego. Główne ulice wraz ze swoim bezpośrednim sąsiedztwem, z eksponowanymi Elementy urbanistyczne budynkami oraz ich wzajemnymi powiązaniem najlepiej znane mieszkańcom, stają się symbolami miasta. Są elementami przestrzennymi często dla wielu ludzi „najbliższymi”. K. Wjechert 27  REJONY Elementy krajobrazu miejskiego „Są elementami struktury miasta o charakterystycznych cechach zarówno formalnych, jak i znaczeniowych czy społecznych, odróżniające dany obszar od innych. Wielkie miasta i aglomeracje składają się często z wielu rejonów, charakteryzujących się specyficznym położeniem Elementy urbanistyczne topograficznym: na wzgórzach, w dolinach, nad brzegami jezior czy zatok lub na terenach zalesionych. Bardzo czytelne są rejony o strukturze wyjątkowej, zwłaszcza zaś dzielnice staromiejskie o walorach historycznych”. K. Wejchert 28 L I N I E I PA S M A G R A N I C Z N E Elementy krajobrazu miejskiego „Stanowią wyraźne ograniczenia przestrzeni lub przerwy pomiędzy poszczególnymi rejonami, dzielnicami czy zespołami zabudowy. Zamknięciami przestrzeni mogą być skarpy, nasypy linii kolejowych, rzeki, kanały, pasy EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE terenów zieleni, pozwalające na dostrzeganie znacznego fragmentu miasta lub jego sylwety. W pasmach granicznych pojawia się wiele intersujących, a nawet zaskakujących punktów widokowych, pozwalających obserwatorowi na mniej lub bardziej świadome dokonanie syntezy charakterystycznych i unikalnych cech środowiska miejskiego. Punkty widokowe w pasmach granicznych odsłaniają bowiem dalekie widoki całych zespołów urbanistycznych dając możliwość oglądania ścian panoramicznych. Pasma graniczne są zjawiskiem przestrzennym, mogą jednak stanowić także progi psychiczne czy granice współżycia grup społecznych, wyodrębniając wyraźnie rejony położone po obu stronach pasma ”. K. Wejchert 29 DOMINANTY Elementy krajobrazu miejskiego „Dominanty układu przestrzennego, zarówno w skali architektonicznej jak i urbanistycznej, są to budynki wysokie, wieże oraz zespoły przestrzenne o cechach indywidualnych, place o dużym znaczeniu społecznym, EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE zespołu usługowe, wielkie założenia parkowe, a nawet grupy drzew, słowem unikalne obiekty wyróżniające się w danym środowisku. Znaczenie dominanty jest tym większe, im bardziej wrasta ono w topografię terenu (np. zamki, klasztory wieńczące wzgórza lub wyniosłości lokalne), czy też wynika jak gdyby naturalnie z układu całego planu miasta i skali budynków stanowiących tworzywo tkanki miejskiej. Im bardziej tkanka architektoniczna miasta jest jednolita, tym bardziej wyróżnia dominantę jej forma, a nie wymiary bezwzględne”. K. Wejchert 30 DOMINANTY - KONTYNUACJA Elementy krajobrazu miejskiego Osie kompozycyjne i dominanty w założeniach historycznych EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE „Lokalizacje dominant miejskich były w historii, w baroku i XIX wieku powiązane bardzo często z układem ulic. Osie kompozycyjne założeń urbanistycznych zamykano budynkami kościołów, monumentalnych teatrów, muzeów lub innych budynków o znaczeniu społecznym. Widoki ulicy zamkniętej dominantą stają się ciekawsze od widoków innych ulic, gdyż dominanta taka sygnalizuje punkt docelowy posuwania się ulicą w jednym kierunku, stanowiąc jednocześnie cechę charakterystyczną jej wyrazu architektonicznego”. K. Wejchert 31 DOMINANTY - KONTYNUACJA Elementy krajobrazu miejskiego Dominanty a identyfikacja z przestrzenią EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE „W niewielkich miastach europejskich najbardziej charakterystycznymi dominantami są ratusze, często nawet nie wyróżniają się rozmiarami co formą, na pierwszy rzut oka czytelnie symbolizując władze miejską. Obiekty dominant budzą w mieszkańcach uczucie sympatii, zadowolenie z przebywania w danym mieście i przyczyniają się do powstawania pojęcia „moje miasto”, „nasze miasto”. Wysokie dominanty, górujące nad otoczeniem, pozwalają na łatwą orientację „znajduję się w tej stronie od wieży ratusza – wobec tego jestem tu a tu”, dając uczestnikom przestrzeni informacje o ich położeniu”. K. Wejchert 32 DOMINANTY - KONTYNUACJA Elementy krajobrazu miejskiego Dominanty krajobrazowe EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE „Wybitne elementy krajobrazu zarysowują się w pamięci obserwatora jako wizytówka otoczenia miasta, a także jego nieodłączna część wielu obrazów ulic czy rejonów miasta. K. Wejchert podaje ty przykład Wezuwiusza górującego nad Neapolem, zbocza Alp widoczne z głównych ulic Innsbrucka. Do tej grupy zaliczyć trzeba również jeziora, szerokie rzeki, zatoki czy porty przekraczające rozległością pasma graniczne, o walorach zmieniających się w zależności od oświetlenia, pory dnia, pogody. ”. K. Wejchert 33 Elementy krajobrazu miejskiego PUNKTY WĘZŁOWE „Punkty węzłowe powstają w miejscach zetknięcia się elementów przestrzennych o różnorodnych strukturach. Punkty węzłowe charakteryzują się z jednej strony dużym natężeniem ruchu, są więc ważne funkcjonalnie – a także są zapamiętywane dzięki specyficznej formie przestrzennej. Tworzą je Elementy urbanistyczne skrzyżowania wielkich arterii komunikacyjnych i wielopoziomowe rozjazdy. Punkty węzłowe grają w wyobrażeniach człowieka o mieście bardzo doniosła rolę zwłaszcza jeśli znajdują się w przestrzeni o wybitnych cechach indywidualnych”. K. Wejchert 34 Elementy krajobrazu ZNAKI SZCZEGÓLNE miejskiego „Znaki szczególne w mieście to pomniki lub elementy rzeźbiarskie nie zasługujące na zaliczenie do dominant, różnorodne unikalne detale, niewielkie formy architektoniczne – podcienia, wykusze, gzymsy. Wielkie płachty kolorowych reklam umieszczone w eksponowanych punktach ulicy, na szczytowych Elementy urbanistyczne ścianach domów, nawet czasowo na rusztowaniach i płotach otaczających plac budowy – stają się znakami szczególnymi aby mieszkańcy mogli je zarejestrować i wprowadzić do swoich wyobrażeń o przestrzeni miejskiej”. K. Wejchert 35  O B R A Z M I A S TA I J E G O E L E M E N T Y Wg K. Lyncha Wg K. Wejcherta EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 36 CZĘŚĆ TECHNICZNA JAK KOMPONUJEMY WNĘTRZE EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE U R B A N I S T YC Z N E ?  Kształt geometryczny 39 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE Nie tworzymy układu kompozycyjnego w oparciu o narożniki 40 41 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  dominanta 42 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE Ukierunkowanie a zamierzony efekt przestrzenny Rozproszenie EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE Nakierowanie 43 Asymetryzacja ze względów na aspekty funkcjonalne EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 44 45 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 46 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 47 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  RODZAJE NAWIERZCHNI 48 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 49 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 50 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 51 T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I 52 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 53 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 54 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 55 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 56 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 57 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 58 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 59 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 60 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 61 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 62 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 63 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 64 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE K S Z TA Ł T O W A N I E ZIELENI WOKÓŁ PRZESTRZENI EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE O T W A R T YC H 65  Drzewo jako dominanta 66 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 67 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  szpalery 68 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  szpalery 69 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 70 T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I 71 T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I 72 T Y T U Ł P R E Z E N TA C J I 73 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 74 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE  Humanizacja przestrzeni 75 EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE Elementy zieleni jako „zmiękczenie” materiałów współczesnych EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE 76  EL EMENTY UR BA NI STYC ZNE DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ dr inż. arch. Michał P. Chodorowski [email protected] https://wa.pb.edu.pl/mgr-inz-arch-michal-chodorowski/ 77