History of Cities in Renaissance and Baroque Periods PDF

Wykład nr 7: Teoria i praktyka w dobie Renesansu. Miasto idealne i miasto przekształcane. Traktaty renesansowe Przekształcenia miast włoskich u progu Renesansu (Florencja, fasada kościoła Santa Maria Novella 1448; Mantua, kościół San Andrea 1470; Ferrara, nowa dzielnica Ercolo d’Este, k. XV w. Obr...

Wykład nr 7: Teoria i praktyka w dobie Renesansu. Miasto idealne i miasto przekształcane. Traktaty renesansowe Przekształcenia miast włoskich u progu Renesansu (Florencja, fasada kościoła Santa Maria Novella 1448; Mantua, kościół San Andrea 1470; Ferrara, nowa dzielnica Ercolo d’Este, k. XV w. Obraz miasta w malarstwie (miasto unowocześnione - Jacopo Bellini 1430; freski w kaplicy Ovetarich w Padwie - Andrea Mantegna 1448; kaprys urbanistyczny - Cyriaque d’Ancône 1455; przestrzeń rezydencji w ujęciu perspektywicznym Piero della Francesca - Biczowanie Chrystusa 1460; fresk ukazujący wyidealizowany obraz Rzymu - Andrea Mantegna 1478) - dzieło Witruwiusza (Marcus Vitruvius Polio) - teoretyka rzymskiego, który napisał traktat (I w. p.n.e.) O architekturze ksiąg dziesięć. Odnalezienie traktatu w 1415 r. w bibliotece opactwa Sankt Gallen zapoczątkowało jego komentowanie, m. in. próbowano dociec, jak powinno być zbudowane „idealne miasto”. Odnalezienie traktatu zainicjowało powstanie, od połowy XV w. renesansowych traktatów dotyczących budowy miast, fortyfikacji i architektury - Traktaty: Leon Battista Alberti - De re aedificatoria Libri X, 1452, wyd.1485; Antonio da Pietro Averlino zw. Filarete – Sforzinda, osiedle rzemieślników, 1460-64; realizacja: Wielki Szpital w Mediolanie, 1457; Francesco di Giorgo Martini - „ojciec nowożytnej fortyfikacji” - Trattato d’architettura, antropomorficzny symbol miasta, ok. 1490; perspektywy z Baltimore – ilustrują przestrzeń idealnego miasta renesansowego , połowa XV w.; Sebastiano Serlio - dekoracja teatralna jako laboratorium miasta idealnego, scena tragiczna i komiczna [w:] Siedem ksiąg o architekturze, Paryż 1545; Leonardo da Vinci - „miasto dwupoziomowe”, 1483-85; pomiar Imoli, pomysły budowy kanałów we Florencji; Pietro Cataneo - I quattro primi libri di architettura, Wenecja, 1554; ; Andrea Palladio - I quattro libri dell architettura, 1570, Wenecja, realizacje: kościoły Il Redentore, 1567 i San Giorgio Maggiore, 1560-75; Vicenza: Palazzo della Ragione, Bazylika 1549, Loggia del Capitaniato 1571; Vincenzo Scamozzi - scenografia dla Teatro Olimpico w Vicenzy, 1584 Wykład nr 8 : Renesansowe miasto idealne Przykłady: Sabbioneta, Girolamo Cataneo/Domenico Giunti, poł. XVI w.; 1550; Malta - La Valletta, Laparelli 1565; Palma Nuova, Vincenzo Scamozzi, 1593 nowa dzielnica w Genui - Strada Nuova, Galeazzo Alessi, ok. poł. XVI w. Wykład nr 9 : Urbanistyka XVI i XVII wieku – Rzym Rzym po powrocie papieży z niewoli awiniońskiej (niewola od 1309 do 1377 r.) – odgruzowanie miasta. Plan Nolliego 1748 r. ukazujący zagęszczoną zabudowę Zatybrza i dawnego Pola Marsowego oraz ulice Borgo Nuovo i Borgo Vecchio łączące Watykan z Zamkiem Anioła (przebite zgodnie z projektem L.B. Albertiego); ulice Via Julia i Via Lungara; Tempietto Bramantego, kaplica centralna, kt. powstała na miejscu ukrzyżowania św. Piotra, na dziedzińcu kościoła San Pietro in Montorio – początek rzymskiego renesansu, 1502; Geneza powstania rzymskiego „trójzębu” (Trivium). Wzór dla ukształtowania zbiegu trzech ulic na Piazza del Popolo - Banchi trivium, przy moście Anioła, 1509; A. da Sangallo – papieska loggia w Zamku Anioła, 1509; Rzymskie Trivium na Piazza del Popolo : środkowy promień – Corso (d. via Flamigna), wschodni promień – Via di Ripetta, zachodni – Via del Babuino – ok. 1525 r.; Via Condotti – przebita po Sacco di Roma, 1527 r. Rzymskie place: na Kapitolu, przy Porta del Popolo i przed Bazyliką św. Piotra; Strada Pia projektu Michała Anioła (1559-65); Rzym Sykstusa V(1585-1590) i Domenico Fontany: plan połączeń bazylik pielgrzymkowych; Piazza Navona w XVII w., fontanna Czterech Rzek Berniniego zwieńczona obeliskiem z cyrku Maksencjusza (1648-1651) ustawiona na osi dawnej spiny Circo Agonale, i na osi wejścia do kościoła św. Agnieszki; Schody Hiszpańskie, 1 poł. XVIII w. - F. de Sanctis (od 1723) i A. Specchi (1729); scenografia urbanistyczna – przełamanie osi ulicy Condotti i osi Schodów Hiszpańskich na fontannie Barcaccia Berniniego; Lokalizacja jezuickiego kościoła Il Jesu w Rzymie - dobrze widoczny w perspektywie ulicy; Sobór Trydencki (1545-1563); Poznań, kościół i kolegium jezuickie (budowa od 1650-1728) Wykład nr 10 : Francja – miasta XVI i XVII w. Barokowa przestrzeń Miasta doby renesansu i pocz. baroku: Vitry-le-François, zał. Franciszek I, 1545; Charleville – zał. Karol Gonzaga, aut. Clement Metezaut, 1606; Richelieu – zał. kardynał Richelieu, aut. bracia Le Mercier, 1635 Miasto-twierdza Neuf Brisach – aut. Sebastian le Prestre de Vauban, 1698 Wzorzec rezydencji barokowej: Vaux-le-Vicomte, aut. André le Nôtre, 1656; Wersal – boskety i fontanny: bosket Sali Balowej (A. le Nôtre, 1680-85), bosket Kolumnady - wzorzec dla Place des Victoires w Paryżu (J.H. Mansart, 1684), bosket Trzech Fontann (A. le Nôtre, 1677 rek. 2004), i dalsze boskety Powersalskie założenia rezydencjonalne: Nymphenburg, rezydencja elektorów bawarskich pod Monachium, założenie ogrodowe i miasto modelowe dla rzemieślników, kanał ogrodowy 1715, kanał miasta 1730, pawilony parkowe: Badenburg – z basenem z podgrzewaną wodą ( J.Effner, 1715), Amalienburg, pawilon myśliwski z kuchnią elektora, (F.Cuvilliés Starszy, 1734-39), Magdalenenclause – ermitaż w sztucznej ruinie z grotto i kaplicą, (J.Effner, 1725); rezydencje Augusta II Mocnego w Dreźnie – Zwinger, arch. M.D. Pöppelmann i Pillnitz - letnia rezydencja zbud. nad Łabą dla hrabiny Cosel, 1 poł. XVIII w.; Wiedeń – Schönbrunn, 2 poł. XVIII w. Naśladownictwa Wersalu w 2 poł. XIX w. - rezydencje Ludwika II Bawarskiego: replika Wersalu – Herrenchiemsee Wykład nr 11 : Miasta w Polsce w XVI – pocz. XVIII wieku Początki renesansu w Polsce – przebudowa Wawelu. Renesansowa architektura wkraczająca do istniejących miast: Kazimierz Dolny nad Wisłą – domy kupieckie: Przybyłów w Rynku, stojące wzdłuż rzeczki Grodarz, spichlerze, fara Najwcześniejsze założenia miejskie o cechach renesansowej urbanistyki: Stanisławów na Mazowszu, pierwsza lokacja 1523 – ulica skierowana osiowo na rynek; Głogów Małopolski, 1570 – odtworzony plan miasta z trzema typami działek: siedliskowymi, ogrodami, rolami, charakterystyczny układ na planie krzyża greckiego „Pomiara włóczna” XVI w. – przejście z systemu gospodarki czynszowej na folwarczno-pańszczyźniany związany z rozmierzaniem wydłużonych bloków zabudowy w zakładanych miastach i powstaniem wiejskich ulicówek; Wasilków, 1566; Ołyka, 1564 – ufortyfikowany zamek na wyspie, kolegiata, akademia z domkami profesorskimi, długie bloki zabudowy mieszczańskiej w mieście miasta rezydencjonalne na Kresach wschodnich Rzeczypospolitej - relacja zamek-miasto: Brzeżany, 1530; Sokal, 1564; Brody, 1586; Żółkiew, 1597; Stanisławów, 1654 miasta założone przez Zamoyskich: Zamość, 1580, Tomaszów Lubelski, 1590; Janów Lubelski, 1640 Frampol, 1736 – późny przykład nawiązania do renesansowych traktatów Miasta rezydencjonalne w 1 poł. XVIII w. – Siedlce, Kock, Tykocin Literatura: W.Kalinowski, Miasta polskie w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, ”Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, T.VIII, z.3-4, 1963; W.Trzebiński, Polskie renesansowe założenia urbanistyczne – stan i problematyka badań, ”KAiU”, T.III, z. 3-4, 1958; W.Trzebiński, Działalność urbanistyczna magnatów i szlachty w Polsce XVIII w., PWN, 1962; M.Brykowska, Urbanistyka i architektura Ołyki w XVI-XVII w., [w:] Studium Urbis..., red. A.Szmelter, A.Sulimierska, Gdańsk 2003 Wykład nr 12. Urbanistyka w dobie Oświecenia, XVIII wiek koncepcje teoretyczne Pierra Patte, 1749; Claude Nicolas Ledoux – saliny w Arc-et-Senans, 1775; Bath – rozwój od starożytności do XVIII w – urbanistyka Wood’ów - Queen Square, Circus, Crescent, 1726-1774; St. Petersburg od 1703 do pocz. XIX w. – plan Le Blonda, 1717; działalność urbanistyczna Katarzyny II, 2 poł. XVIII w. Literatura: Krzysztof K. Pawłowski, Francuska myśl urbanistyczna epoki Oświecenia, PWN, Warszawa 1970; Krzysztof K. Pawłowski, Krajobrazowa urbanistyka Bath, KAiU, T. IX, z. 3, s. 189-216.