Notatki z WOS dla klasy 1 | Struktura społeczna PDF

WOS notatki do kartkówki i odpytki TEMAT 4: Struktura społeczna Czym jest struktura społeczeństwa? Struktura społeczeństwa to uporządkowany układ jednostek, grup i organizacji powiązanych różnymi relacjami (np. współpracy, rywalizacji, zależności). Charakteryzuje się hierarchicznością – oznacza to,...

WOS notatki do kartkówki i odpytki TEMAT 4: Struktura społeczna Czym jest struktura społeczeństwa? Struktura społeczeństwa to uporządkowany układ jednostek, grup i organizacji powiązanych różnymi relacjami (np. współpracy, rywalizacji, zależności). Charakteryzuje się hierarchicznością – oznacza to, że niektóre grupy zajmują wyższą pozycję niż inne. Pozycja społeczna zależy od posiadanych dóbr cenionych w społeczeństwie, takich jak wiedza, bogactwo i prestiż. Czym są klasy społeczne? Klasy społeczne to duże zbiorowości ludzi o podobnym pochodzeniu społecznym, warunkach bytowych i poczuciu odrębności wobec innych grup. Najważniejsze teorie dotyczące klas społecznych opracowali: -​ Karol Marks – wyróżnił klasy na podstawie dostępu do środków produkcji: -​ Burżuazję (posiadaczy kapitału, np. właścicieli fabryk). -​ Robotników (osoby pracujące dla burżuazji, nieposiadające środków produkcji). -​ Klasy pośrednie (np. chłopów, rzemieślników). -​ Max Weber – uwzględnił nie tylko kapitał, ale też umiejętności, wykształcenie, prestiż i status społeczny. Podział na klasy społeczne 1.​ Klasa wyższa (najbogatsza i najbardziej wpływowa) -​ Obejmuje właścicieli dużych przedsiębiorstw, elity polityczne, artystyczne i akademickie. 2.​ Klasa średnia -​ Obejmuje osoby średniozamożne, wykonujące zawody wymagające kwalifikacji. -​ Tworzą ją m.in. prawnicy, lekarze, nauczyciele, specjaliści, średni przedsiębiorcy. 3.​ Klasa niższa -​ Obejmuje osoby o niskich dochodach, często wykonujące prace dorywcze lub niskopłatne. -​ Należą do niej głównie niewykwalifikowani pracownicy fizyczni. Warstwy społeczne Niektórzy socjologowie twierdzą, że pojęcie klasy społecznej jest przestarzałe i lepiej mówić o warstwach społecznych. Są one określone głównie przez zawód i poziom dochodów. Przykłady warstw: -​ Pracownicy umysłowi średniego szczebla. -​ Pracownicy biurowi. Nowoczesne podejście, np. Michela Maffesolego, mówi o neo plemionach – grupach społecznych tworzonych na podstawie wspólnego stylu życia i wartości (np. rekonstruktorzy historyczni, fani określonych serii filmowych). Ruchliwość społeczna To zmiana pozycji jednostki w strukturze społecznej. Wyróżniamy: 1.​ Ruchliwość pionową – zmiana statusu społecznego: -​ Awans – przejście na wyższą pozycję. -​ Degradacja – spadek na niższą pozycję. 2.​ Ruchliwość poziomą – zmiana otoczenia społecznego bez zmiany pozycji w hierarchii (np. zmiana pracy na podobnym stanowisku). Ruchliwość społeczna a migracja -​ Migracja to przemieszczanie się ludności – może być międzynarodowa (np. emigracja) lub wewnętrzna (np. przeprowadzka do innego miasta). -​ Często migracja prowadzi do zmiany pozycji społecznej, dlatego ruchliwość społeczna i migracja bywają mylone- ya get the gist TEMAT 5: Przemiana społeczna w PL Struktura społeczna przed 1989 rokiem -​ W okresie PRL (1945-1989) w Polsce ukształtowały się klasy społeczne typowe dla społeczeństwa przemysłowego, ale z różnicami względem Zachodu. Główne klasy społeczne: -​ Robotnicy – najliczniejsza klasa, szczególnie po masowej industrializacji. W latach 70. XX wieku stanowili ok. 50% pracujących. Komunistyczne władze uznawały ich za „najważniejszą” grupę społeczną. -​ Chłopi – głównie właściciele małych gospodarstw rolnych oraz pracownicy PGR-ów (Państwowych Gospodarstw Rolnych). -​ Inteligencja – osoby z wyższym wykształceniem, np. naukowcy, prawnicy, lekarze, inżynierowie. Wzrost tej grupy wynikał z rozwoju edukacji średniej i wyższej. -​ Drobni przedsiębiorcy – właściciele małych sklepów, warsztatów, zakładów produkcyjnych. Byli tolerowani przez władze, choć ich działalność była ograniczana. -​ Nomenklatura – elita polityczna, głównie członkowie PZPR i ich sojusznicy, pełniący funkcje kierownicze w państwie i gospodarce. Brak klasy wyższej – w PRL nie istniała klasa bogatych kapitalistów, jak w państwach Zachodu. Transformacja ustrojowa po 1989 roku -​ Po upadku komunizmu Polska przeszła głębokie zmiany polityczne i gospodarcze:  -​ Wprowadzono demokrację, pluralizm polityczny, wolne wybory, samorządy i trójpodział władzy. -​ Przejście na gospodarkę rynkową – prywatyzacja, konkurencja, własność prywatna, otwarcie na handel zagraniczny. -​ Likwidacja PGR-ów i państwowych dotacji do nierentownych zakładów doprowadziła do masowego bezrobocia (w 1993 roku przekroczyło 16%). -​ Wzrost cen i gwałtowne obniżenie poziomu życia na początku reform. Adaptacja społeczeństwa do zmian -​ Awans społeczny: -​ Nomenklatura często wykorzystała prywatyzację do przejęcia dużych firm, stając się nową klasą wyższą. -​ Inteligencja skorzystała z napływu zagranicznych inwestycji, obejmując wysokie stanowiska w międzynarodowych firmach lub zakładając własne przedsiębiorstwa. -​ Drobni przedsiębiorcy rozwijali własne biznesy. -​ Problemy adaptacyjne: -​ Robotnicy i byli pracownicy PGR-ów często tracili pracę, zmuszeni byli do przebranżowienia się lub emigracji zarobkowej. -​ Rozwój handlu bazarowego i drobnej przedsiębiorczości jako alternatywy dla tradycyjnego zatrudnienia. -​ Pojawienie się nietypowych sposobów zarabiania, często balansujących na granicy prawa. Kategorie społeczno-zawodowe (i stretched it for the aesthetic