Socjologia Tożsamości – Notatka PDF

SOCJOLOGIA TOŻSAMOŚCI – NOTATKA 1. Homo sapiens nadaje światu sens wiara w fikcje: fikcyjne sieci, jak pieniądze, religia, prawo czy państwo, są fundamentem ludzkiej współpracy. Fikcje kształtują społeczeństwo – ludzie wierzą w wyimaginowane opowieści,...

SOCJOLOGIA TOŻSAMOŚCI – NOTATKA 1. Homo sapiens nadaje światu sens wiara w fikcje: fikcyjne sieci, jak pieniądze, religia, prawo czy państwo, są fundamentem ludzkiej współpracy. Fikcje kształtują społeczeństwo – ludzie wierzą w wyimaginowane opowieści, które organizują ich życie. Władza biurokracji zmienia rzeczywistość, by pasowała do opowieści (np. granice państw w Afryce). Odrzucenie fikcji grozi kryzysem tożsamości. Dharma: wg hinduskiego poematu, dharma to ścieżka i obowiązki, które nadają sens życiu i zapewniają spokój ducha. Fikcja, choć niezbędna, powinna być środkiem, a nie celem nadrzędnym. Prawdziwy sens życia można znaleźć w działaniach przynoszących korzyść innym. 2. Młodzi – w poszukiwaniu tożsamości 64% młodych Polaków (18–29 lat) w 2020 r. wyraziło chęć opuszczenia kraju z powodu niskich zarobków, braku stabilności zawodowej, problemów mieszkaniowych i sytuacji społeczno-politycznej. Czynniki wpływające na niezadowolenie: - niskie wynagrodzenia i umowy śmieciowe. - wysokie koszty mieszkań. - polaryzacja polityczna i podziały społeczne. Kryzysy współczesnego pokolenia: - niepewność ekonomiczna, - pandemia COVID-19, - zmiany klimatyczne, - polaryzacja społeczna - emancypacja nowych wartości (np. prawa człowieka, równość) Młodzi angażują się w protesty (np. klimatyczne, społeczne), ale borykają się z brakiem zaufania do instytucji i ograniczonym wpływem na decyzje polityczne. Poszukują nowych form wyrazu i zmieniają tradycyjne definicje sprawiedliwości społecznej. 3. Tożsamości pokoleniowe Charakterystyka pokoleń: Pokolenie Z (1995–2010): - wychowani w świecie technologii i mediów społecznościowych. - indywidualizm, autentyczność, akceptacja różnorodności płciowej i kulturowej. - zmagania z problemami psychicznymi oraz mniejsza aktywność seksualna. - duże zainteresowanie polityką, ale z wyraźną polaryzacją. Rosnąca akceptacja dla płynności płci i orientacji seksualnej. Wzrastające problemy psychiczne w związku z izolacją, technologią i presją społeczną Elastyczność w pracy (popularność pracy zdalnej). Spadek liczby urodzeń, wzrost znaczenia niezależności osobistej. Mniejsze znaczenie tradycyjnych więzi rodzinnych, zastępowanych przez relacje z rówieśnikami i technologią Coraz większy odwrót od religii w życiu prywatnym i publicznym Różnice w wartościach i priorytetach między młodymi a starszymi generacjami. 4. Wojny kulturowe jako kuźnia spolaryzowanych tożsamości Wojny kulturowe - konflikty oparte na różnicach moralnych i normatywnych, a nie materialnych. Powstały w wyniku zderzenia tradycji z ponowoczesnością, dzieląc społeczeństwo na konserwatystów i liberałów. Proces detradycjonalizacji - osłabienie tradycyjnych autorytetów i norm społecznych. Większa rola indywidualnych wyborów zamiast narzuconych wzorców życia. Tradycjonalizm - akceptuje różnorodność; Fundamentalizm dąży do narzucenia jednej, "prawdziwej" wizji tradycji. Pierwszy i drugi plan według Arnolda Gehlena (sposób, w jaki społeczeństwa organizują życie jednostek w kontekście kultury i norm społecznych) : pierwszy plan – odnosi się do wyborów i działań, które jednostki podejmują świadomie, z dużym udziałem refleksji i indywidualnych decyzji. W pierwszym planie ludzie sami decydują, z kim się zwiążą, jaki zawód wybiorą, gdzie będą mieszkać.  drugi plan - obejmuje normy, reguły i tradycje, które są przez społeczeństwo traktowane jako oczywiste i niekwestionowane. Zapewnia stabilność i porządek, ale kosztem ograniczenia swobody i refleksji jednostek. Kiedyś uzależnieni byliśmy od tradycji, a teraz skupieni jesteśmy na wybieraniu nowych to stylów życia, które, jak nam wmawiano, określają naszą tożsamość. Ideologie integrują lub dzielą grupy, tworząc mechanizmy rozładowania napięć (np. wskazywanie symbolicznych wrogów). Wojny kulturowe dziś dotyczą norm moralnych, stylów życia, wolności jednostki. Liberałowie stawiają na wolność i równość, konserwatyści tęsknią za "złotym wiekiem" porządku. 5. Tożsamości migracyjne: zderzenie wartości wielokulturowość - model społeczeństwa, w którym różne grupy kulturowe współistnieją, zachowując swoją tożsamość. Polityka wielokulturowości kładzie nacisk na poszanowanie różnorodności, bez wymuszania asymilacji. Praktyki naruszające prawa człowieka: - małżeństwa przymusowe - małżeństwa nieletnich - poligamia - okaleczanie żeńskich narządów płciowych - zabójstwa honorowe Francja jako przykład wielokulturowości: - problemy z integracją imigrantów: getta, marginalizacja, przestępczość. - fenomen „macho-gangów” i represje wobec kobiet. Bitwa o prawa kobiet: przykład: ruch „Ni Putes Ni Soumises” we Francji, powstały po zamordowaniu Sohane Benzian Wielokulturowość to wartość, która wymaga równowagi między szacunkiem dla różnorodności a ochroną podstawowych praw człowieka. Konflikty i napięcia wynikają głównie z różnic w normach kulturowych i wartościach. 6. Tożsamości migracyjne: nierówności i wykluczenie W XIX w. skupiano się na konfliktach klasowych wewnątrz krajów (robotnicy vs właściciele kapitału). Współczesność przeniosła problem na poziom globalny, tworząc podział na rozwiniętą Północ i rozwijające się Południe. Rola nierówności w migracji: - geografia determinuje dostęp do zasobów i szans życiowych. - migracje to osobiste strategie ucieczki od nierówności, które jednak są przenoszone na nowe konteksty. Problemy strukturalne migracji: - segregacja na rynku pracy: migranci zajmują nisko opłacane stanowiska. - szklany sufit: bariery w uznawaniu kwalifikacji utrudniają awans. - społeczna marginalizacja: migranci traktowani są jako "inni", co prowadzi do izolacji. Sytuacja we Francji: - wzrost alienacji w imigranckich dzielnicach (przedmieściach). - wysokie bezrobocie, przestępczość i uzależnienie od pomocy socjalnej. - brak integracji prowadzi do eskalacji napięć społecznych i radykalizacji młodych. 7. Tożsamości religijne: od fundamentalizmu do terroryzmu fundamentalizm religijny - ideologia polityczna, upolityczniająca religię w odpowiedzi na kryzys wartości i strukturalny upadek w cywilizacji Zachodu. Dąży do stworzenia "Państwa Bożego", odrzucając świeckie wartości, demokrację i prawa człowieka. Występuje w różnych religiach, m.in. islamie, chrześcijaństwie, judaizmie i hinduizmie.  fundamentalizm - radykalny, odrzuca współczesność i pluralizm; zmierza do przywrócenia "czystej" formy religii. tradycjonalizm - umiarkowany, chroni tradycje, akceptuje elementy współczesności, jeśli nie naruszają wartości Organizacje, jak Państwo Islamskie (ISIS), łączą fundamentalizm z terroryzmem, stosując radykalne odłamy islamu, np. salafizm-dżihadyzm. ISIS manipuluje zachodnimi symbolami i stereotypami, budując swoją markę opartą na przemocy i strachu. Rekrutacja młodzieży odbywa się poprzez popkulturę, np. gry, filmy, muzykę. Terroryzm jest strategią, a nie ideologią – używa przemocy dla celów politycznych, często naruszając religijne normy. Przykład Khaleda Kelkala - były przestępca, który w więzieniu znalazł sens życia w religii, ale stał się terrorystą, odrzucony przez francuskie społeczeństwo. 8. Tożsamości religijne: reaktywny fundamentalizm kulturowy Amiszów Kim są Amisze? - powstali w XVI wieku jako nurt radykalnego anabaptyzmu. Z powodu prześladowań wyemigrowali w XVIII wieku do Ameryki, gdzie osiedlili się m.in. w Pensylwanii. Ich życie podporządkowane jest ścisłym zasadom religijnym i tradycjom. Kluczowe cechy życia Amiszów: - gelassenheit: spokój ducha, pokora i poddanie się woli Boga. - ordnung (Porządek): ścisłe zasady regulujące wszystkie aspekty życia, które są niepodważalne. Tradycje przekazywane są przez pokolenia. - brak samochodów, telefonów, elektryczności. - używają bryczek konnych, hulajnóg (rowery są zakazane). - żyją w dużych rodzinach; mężczyźni pracują, kobiety zajmują się domem. - małżeństwa zawierane są wyłącznie w obrębie społeczności, co prowadzi do chorób genetycznych. rumspringa - młodzież przed chrztem (w wieku 18 lat) może spróbować życia poza społecznością. Większość wraca, ale odejście oznacza zerwanie kontaktu z rodziną.  kolektywizm – system wartości, który kładzie nacisk na przynależność do grupy, wspólne cele oraz interes społeczności ponad jednostkowe potrzeby i aspiracje indywidualizm - system wartości, który podkreśla autonomię, niezależność i osobiste cele jednostki, które są ważniejsze niż interes grupy. Amisze są przykładem społeczności żyjącej w izolacji od współczesnego świata, kierując się tradycjami i zasadami religijnymi. Ich życie opiera się na skromności, samowystarczalności i ścisłym podporządkowaniu się regułom wspólnoty. 9. Tożsamości etniczne: konflikty etniczne konflikt etniczny - konflikt o charakterze społecznym, narodowym, religijnym lub ideologicznym, w którym stronami są grupy etniczne, narody lub mniejszości narodowe. Nie zawsze wiąże się z przemocą fizyczną – może obejmować napięcia psychologiczne i symboliczną przemoc (np. niszczenie zabytków, mowa nienawiści) Przyczyny konfliktów etnicznych: - zagrożenie tożsamości narodowej - terytoria sporne - dążenie do niepodległości - rywalizacja ideologiczna Przykłady konfliktów etnicznych: - ludobójstwo w Rwandzie (Hutu vs Tutsi). - konflikty na Bałkanach: Wojna w Bośni, Kosowie i Jugosławii. - walka o Górny Karabach między Armenią a Azerbejdżanem. ludobójstwo - skoordynowany plan działań, mający na celu unicestwienie grupy poprzez zniszczenie jej instytucji politycznych, społecznych, kultury, religii i ekonomii. Konwencja ONZ z 1948 r. definiuje ludobójstwo jako działania zmierzające do fizycznego lub  psychologicznego wyniszczenia grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych. 10. Tożsamości narodowe: między patriotyzmem z nacjonalizmem patriotyzm - miłość i poszanowanie własnej ojczyzny, więź z jej historią, kulturą i tradycją, gotowość do służby, poświęceń i obrony kraju, czasem nawet kosztem życia. Postawa oparta na dumie narodowej, lecz otwarta na różnorodność. nacjonalizm - ideologia, w której naród jest wartością nadrzędną, a interes własnego narodu stawiany jest ponad wszystko. Skłonność do odrzucania różnorodności i promowania jednorodnej przestrzeni społecznej. Sprzeciw wobec różnorodności w nacjonalizmie: - globalizacja: postrzegana jako zagrożenie dla tradycyjnych wartości narodowych i suwerenności. - liberalne idee (np. wolność wyboru, równość) są krytykowane za rozmywanie tożsamości narodowej. - "inny" jako wróg tożsamość nacjonalistyczna jest "tożsamością oporu" – sprzeciwem wobec globalizacji, pluralizmu i liberalizmu. Motywacje przystępowania do organizacji nacjonalistycznych: - samodzielne poszukiwania ideologiczne, często inspirowane wartościami wyniesionymi z domu. - namowy członków rodziny lub znajomych. - rekrutacja przez organizacje: zaproszenia na spotkania przez aktywnych członków. 11. Uwodzicielska moc radykalnych ideologii radykalna ideologia - zbiór przekonań, wartości i zasad dążących do fundamentalnych zmian społecznych, politycznych lub kulturowych.  Charakteryzuje się kwestionowaniem istniejącego porządku i preferencją dla szybkich, rewolucyjnych zmian zamiast stopniowych reform. Mechanizmy rekrutacji i radykalizacji: - platformy internetowe: informacyjne "bańki" internetowe ułatwiają manipulację i indoktrynację. - taktyki rekrutacyjne: wykorzystywanie emocji: samotność, frustracja, kryzys tożsamości. - strategie manipulacyjne: o Red Pilling: przedstawianie "prawdy" o świecie, często w kontekście globalnych spisków. o Okno Overtona: stopniowe przesuwanie granic akceptowalności ekstremalnych poglądów. o Memy i kultura subkulturowa: Wykorzystanie treści wizualnych i muzyki do uproszczenia i promocji idei. Przykłady grup ekstremistycznych: - Generation Identity: europejski ruch nacjonalistyczny propagujący teorię "Wielkiej Wymiany" i dążący do homogenicznych społeczeństw. - Incele: subkultura skupiona na frustracji seksualnej i wrogości wobec kobiet oraz współczesnych ról płciowych. - Polscy neonaziści Propozycje zapobiegania radykalizacji: - edukacja w zakresie krytycznego myślenia i rozpoznawania manipulacji. - wczesne identyfikowanie oznak radykalizacji wśród młodzieży. - tworzenie grup wsparcia emocjonalnego i społecznego. - monitorowanie i usuwanie ekstremistycznych treści w internecie. 12. Dyskretny urok dyktatury – jak uniknąć powtórki z historii? dyktatura - forma rządów oparta na arbitralnej władzy jednostki lub wąskiej grupy, charakteryzująca się brakiem kontroli społecznej i przeciwstawieniem demokracji. Opiera się na dogmatycznych narracjach, które przedstawiają świat w dualistyczny sposób: dobro/zło, my/oni, prawda/kłamstwo. Mechanizmy dyktatury: - narracje totalitarne: oparte na "jedynie słusznej prawdzie", odrzucające inne ideologie jako "zło". - taktyka granfalonu: tworzenie grup, które dają członkom poczucie przynależności i bezpieczeństwa. Wykorzystywanie lęków i uprzedzeń, np. przez nazistowską propagandę wobec Żydów. - paranoja polityczna: przekonanie o istnieniu spisku wymierzonego w grupę. - polityka symboli: używanie łatwo rozpoznawalnych symboli i narracji emocjonalnych do mobilizowania społeczeństwa (np. swastyki, hasła nacjonalistyczne). Jak bronić się przed autorytaryzmem? Dwadzieścia przykazań wolnych ludzi (Timothy Snyder) – najważniejsze z nich: - broń instytucji. - samodzielnie dochodź do prawdy. - utrudniaj budowę państwa jednopartyjnego. - nawiązuj kontakt z innymi ludźmi i bądź zaangażowany społecznie.