سایر روشها جلسه هشتم PDF
Document Details
Uploaded by HardyObsidian4791
Tags
Summary
این متن نکاتی در مورد واکسن آنفلوآنزا و رادیوایزوتوپ ها ارائه می دهد. انواع واکسن ها و زمان مناسب تزریق، گروه های پرخطر و عوارض جانبی آن ها، به همراه کاربرد رادیوایزوتوپ ها در تشخیص و درمان بیماری ها از جمله مباحث عنوان شده در متن است.
Full Transcript
سایر روشها جلسه هشتم آنفوالنزا آنفلوآنزا ،یک بیماری عفونی است که توسط ویروس آنفلوآنزا ایجاد می شود.علئمش از خفیف تا شدید متغیر است و اغلب شامل تب ،آبریزش بینی ،گلودرد ،درد عضلنی ،سردرد ،سرف...
سایر روشها جلسه هشتم آنفوالنزا آنفلوآنزا ،یک بیماری عفونی است که توسط ویروس آنفلوآنزا ایجاد می شود.علئمش از خفیف تا شدید متغیر است و اغلب شامل تب ،آبریزش بینی ،گلودرد ،درد عضلنی ،سردرد ،سرفه و خستگی است. این علئم یک تا چهار روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس شروع شده و حدود دو تا هشت روز طول می کشد . ویروس های آنفلوآنزا به سرعت تکامل می یابند ،بنابراین واکسن های آنفلوآنزا به طور منظم به روز میشوند تا با گونه های آنفلوآنزا که در گردش هستند ،منطبق شوند .واکسن آنفوالنزا یکی از راههای اصلی پیشگیری از ابتال به آنفوالنزا است.این واکسن به طور معمول هر ساله تولید می شود ،زیرا ویروس آنفوالنزا به سرعت تغییر می کند . انواع واکسن : واکسن آنفوالنزا معموال به صورت تزریقی یا اسپری بینی عرضه میشود.نوع تزریقی شامل ویروس های غیرفعال شده است که به صورت عضلنی و تک دز برای بزرگساالن و کودکان باالی ۹سال تزریق میشود ،در حالی که اسپری بینی از ویروس های زنده اما ضعیف شده تشکیل شده است . اثربخشی :اثربخشی واکسن معموا ًل 40تا 60درصد است ،بسته به تطابق واکسن با سویه های بین ویروسی در آن سال. زمان تزریق :بهترین زمان برای دریافت واکسن آنفوالنزا معموال قبل از شروع فصل آنفوالنزا است ،به ویژه در ماه های پاییز . گروه های پرخطر که باید واکسن آنفوالنزا تزریق کنند : .1سالمندان :به ویژه کسانی که باالی 65سال هستند ،به دلیل کاهش توان سیستم ایمنی . .2کودکان :به خصوص کودکان دچار بیماریهای مزمن و زیر 5سال . .3خانم های باردار و شیرده :به دلیل تغییرات سیستم ایمنی و افزایش خطر عوارض.تزریق واکسن غیرفعال در دوران بارداری باعث میشود که نوزادان ایمنی غیرفعال را از مادر به ارث ببرند.همچنین مادران شیرده ،در صورت تزریق این واکسن ،آنتی بادی های موجود در بدنشان میتواند از طرف شیر به نوزاد منتقل شود . .4مبتلیان با بیماری های مزمن :مانند دیابت ،آسم ،بیماری های قلبی و ریوی . ..5کادر پزشکی :به دلیل احتمال تماس با بیماران . .6افراد با سیستم ایمنی ضعیف :شامل کسانی که تحت درمان های خاص هستند مانند انواع کنسر یا بیماری هایی مانند HIVدارند . تزریق واکسن می تواند به کاهش خطر ابتال به آنفوالنزا و عوارض جدی ناشی از آن کمک کند. تزریق واکسن آنفوالنزا برای بیماران سرطانی توصیه میشود ،زیرا این بیماران به دلیل ضعف سیستم واکسن ایمنی خود در معرض خطر بیشتری برای عفونت های ویروسی قرار دارند.واکسن می تواند به کاهش خطر ابتل به آنفوالنزا و عوارض ناشی از آن کمک کند. با این حال ،مهم است که بیماران قبل از دریافت واکسن با پزشک خود مشورت کنند ،به ویژه اگر تحت درمانهای خاصی مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی هستند.پزشک می تواند بهترین زمان و نوع واکسن را بر اساس وضعیت سالمتی فرد تعیین کند . بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفوالنزا در حین درمان سرطان بستگی به نوع درمان و وضعیت بیمار دارد.به طور کلی : .1قبل از شروع درمان :اگر امکان پذیر باشد ،بهتر است واکسن قبل از شروع شیمی درمانی یا رادیوتراپی تزریق شود . .2در حین درمان :اگر بیمار تحت درمان قرار دارد ،بهترین زمان معموال در دوره هایی است که سیستم ایمنی بیمار در باالترین سطح خود قرار دارد.این معموال حدود یک یا دو هفته پس از پایان یک دوره شیمی درمانی است . .3مشاوره با پزشک :مهم ترین نکته ،مشاوره با پزشک معالج است.پزشک می تواند زمان مناسب را بر اساس وضعیت خاص بیمار تعیین کند و از ایمنی و اثربخشی واکسن اطمینان حاصل کند.نوع واکسن برای این دسته از بیماران ،واکسن تزریقی است که شامل ویروس غیرفعال است . عوارض جانبی :عوارض جانبی معموال خفیف و موقتی هستند ،مانند درد در محل تزریق یا تب خفیف. در بیماران سرطانی ،مشاوره با پزشک در مورد هرگونه عوارض غیرعادی اهمیت دارد . موارد منع تزریق واکسن آنفوالنزا : تب یا بیماری حاد :افرادی که در زمان تزریق تب باال یا بیماری حاد دارند . واکنش شدید به دوز قبلی :افرادی که پس از دریافت دوز قبلی واکسن آنفوالنزا واکنش شدید نشان داده اند . Reference: CDC & WHO. گارداسیل واکسن گارداسیل :برای پیشگیری انواع مشخصی از ویروس HPVمیباشد . :HPVعفونت ناشی از این ویروس در بسیاری از موارد بدون علمت بوده و ۹0٪انها در دوسال به صورت خودبه خود رفع میشود اما در برخی موارد عفونت HPVباقی مانده و باعث ایجاد زگیل یا تغییرات زخم پیش سرطانی میشود و خطر ابتل به سرطان (دهانه رحم ،واژن ،مقعد ،دهان ،گلو و لوزه) بیشتر میشود.تقریبا تمام سرطانهای دهانهی رحم (سرویکس) به واسطهء ویروس ) HPV (18,16ایجاد میشود.این ویروس بیشتر در زمان رابطه جنسی و استخر ،آب و لباس الوده و از طریق تماس مستقیم بین پوست افراد انتقال مییابد. واکسن گارداسیل ۹ظرفیتی و ۴ظرفیتی دارد _اولین واکسن مورد تایید (مواد و دارو آمریکا) برای پیشگیری از سرطان گردنهی رحم است. _گارداسیل از ابتل به ویروس HPVجلوگیری کرده و در نتیجه از ابتل به سرطان سرویکس جلوگیری میکند. _موسسه ملی سرطان در امریکا اعلم داشت که اثربخشی واکسنهای ضد ویروس HPVنزدیک به ۱00٪بوده و تزریق بالقوه در جهان منجر به کاهش ۹0٪بروز سرطان سرویکس میشود. _موارد منع تزریق :تزریق برای افراد با آلرژی به مخمر ،خانمهای باردار ،کودکان زیر ۹سال و کسانی که ضعف سیستم ایمنی دارند ممنوع است _بهترین زمان تزریق برای دختران ۲۶_۹سال است و برای پسران ۲۱_۹سال میباشد. _برای زنان تا سن ۴۵سالگی و حتی باالتر هم موثر است . در هر زمان حتی بعد از ابتل به ویروس هم میتوان واکسن زد چون از ابتل به سایر سویهها جلوگیری میکتد . _تزریق واکسن در سن کمتر از ۱۵سال با فاصلهی ۲_0ماه تزریق میشود (دو دوز) اگر بیشتر از ۱۵سال تزریق شود ( )۲,6_0ماه و در سه دوز تزریق میشود. و اثربخشی این واکسن بعد از ۳ماه در بدن شروع میشود و برای سویههای ۱۶و ۱۸تا هشتسال مقاومت ایجاد میکند و بعد از ۸سال باید دوز یادآور تزریق شود . عوارض جانبی گارداسیل: مهمترین عارضهای که دارد (قرمزی و التهاب درناحیه تزریق) میباشد اما عوارض دیگری هم از ضعیف به شدید مثل :تب ،سردرد ،کمخونی ،و شوک آنافیلکسی(بسیار نادر است) میباشد. _در دوران بارداری به هیچوجه تزریق نمیشود.و در بیماران مبتل به کنسر چون با داروهای شیمیدرمانی تداخل دارد تزریق نمیشود.تزریق هم به صورت عضلنی میباشد. رادیونوکلُئیدها رادیونوکلئیدها ،ایزوتوپهای رادیواکتیو میباشد. ایزوتوپهای رادیواکتیو ممکنه کجا استفاده بشه؟ پزشکی ،پرتودرمانی _۱تشخیص (اسکنهای هستهای رادیولوژی و پزشکی هستهای) براکیتراپی اسکنهای هستهای :اسکن استخوان ،قلب ،پت اسکن و ...و در صنعت و تحقیقات هستهای و ...و درمان کاربرد دارد . در بحث درمان هم میتواند در درمان قطعی یا ریشهکنی Defentiveاستفاده شود و هم میتواند برای درمان تسکینی استفاده شود . _در درمان قطعی یا ریشهکنی :ید )(Iدر کنسرهای تیرویید ید در بیماریهای تیروئید مثل گواتر و ...هم استفاده میشود. _درمان تسکینی مثل استرانسیم در متاستاز استخوانی در مورد ) pet scanبرحسب تقسیم سلولی) :در تشخیص اسکن خیلی مهم است Pet.مغز را نشان نمیدهد ،از FGگلوگز استفاده میکنه چون مغز خودش به اندازه کافی گلوگز دارد ما هروقت petاسکن بگیریم کل مغز را نشان میدهد ،برای همین برای مغز کاربرد ندارد. از مزایای : petپتاسکن فانکشنال میباشد مثل CTنشون میده ما یک تودهای در ریه داریم ولی ماهیت توده را نمیتواند مشخص کند ولی petنشان میدهد که این توده چه مقدار رادیونوکئید جذب کرده و براساس جذب ،مثل اگر جذب (به فاکتور جذب میگوییم ) SUVیا همان SUVباالی سه باشد میگوییم این یک ضایعه فعال است و روبه رشد و کنسر است درنتیجه PETیک Functional imagingمیباشد. پس petهمهچیو نشون میده به جز. petbrainاسکن درخواستی معموال از فرق سر تا پایین لگن میباشد چون معموال متاستازهای کنسرها به همین ناحیه میباشد. : PSMAسلولهای کنسر پروستات اینو جذب میکنند مثل در بیمار پروستات قبل از جراحی این نواحی (پروستات) و نواحی در کبد جذب دارند. PSMA scan:که در کنسر پروستات استفاده میشود در اسکن استخوان مخصوصا در کنسر پروستات و کنسر پستان ضایعات بلستیک میباشند. درمتاستاز استخوان هم میتواند تخریب کند یا میتواند بلستیک باشد (استخوان سازی کاذب ایجاد میکند) ما جذب را بیشتر در کنسرهایی که بلستیک باشد داریم.و بلستیک بیشتر در کنسر استخوان دیده میشود. کاربردیترین اسکنهایی که ما در کنسر از انها استفاده میکنیم :اسکن استخوان PET scanو PSMA scan بیشترین رادیوازوتوپی که االن استفاده میشود ید ) ( I 131 / I 123میباشد.ید ۱۲۳و ۱۳۱در LET باهم تفاوت دارند. LET:تراکم نفوذ پرتو یا قدرت نفوذ پرتو(قدرت نفود پرتو) خصوصیاتی که رادیو ایزوتوپها باید داشته باشند تا ما بتوانیم از انها استفاده کنیم؟ _ ۱باید LETباالیی داشته باشند(هرچه LETباالتر باشد ،قدرت تخریب تومور بیشتر است و حفظ بافت نرمال (نرم) هم بیشتر میباشد) _ ۲نیمهعمر بیولوژیکی و نیمهعمر فیزیکی (میزان) نیمهعمر بیولوژیک :براساس مدت زمان دفع از بدن میباشد(.دقت شود اینجا میزان ماده مورد بحث میباشد) (اکتیویتهء) نیمه عمر فیزیکی :نیمهعمری است که دارو به صورت خودبهخود عمرش یا اکتیویتهاش نصف شود . نیمهعمر موثر بهتره که کم باشع یعنی بعد از اینکه وارد بدن شد تاثیر بذاره و باید دفع بشه _۳تمایل انها برای تجمع در بافت تومورال باید بیشتر از تجمع در بافت سالم باشد یعنی به صورت اختصاصی در تومور جمع بشن نه در سایر بافتها. _ ۴در بافت دوز پرسنل باید پایین باشد ← low dose rate LDR ←high dise rate HDR _ ۵در دسترس باشد و _۶قیمت مناسب داشته باشد این ویژگیهایی است که یک رادیوازوتوپ که در درمان استفاده میشود باید دارا باشد نیمهعمر موثر f×b :تقسیم برf+b نیمه عمر فیزیکی fو بیولوژیکی b به چه روشهایی ممکنه ما از رادیوایزوتوپها استفاده کنیم؟ _ ۱اورال (ید) _ ۲وریدی ،کاشت ،تزریق داخل مفصلی )(p32 رادیوایزوتوپ چگونه به صورت خوراکی مصرف میشود؟ ۱به صورت نوشیدنی باید کامل تحت نظارت باشد چون خود بیمار و لوازم استفاده شده مثل زباله اتمی میباشند.در بیماران تحت رادیوتراپی مشکلی نیست ،اگر خانم باردار یا کودک در اطراف بیمار باشد.اما در این موارد که برای درمان از رادیوایزوتوپ استفاده کردیم نباید باشد.بیمار نباید تهوع و استفراغ داشته باشد _در دوران بارداری مطلقا نمیتوان استفاده کرد _بیمار نیاز به بستری ندارد و فقط باید چندساعت تحت نظارت باشد.بعد ازمصرف دارو باید اب و مایعات زیادی مصرف کند تا این رادیودارودفع شود . رادسوایزوتوپ چگونه به صورت تزریقی استفاده میشود؟ _۱پرستاری باشد که مطمئن باشیم رگ رو درست میگیره(میتوانسم قبل تزریق رادیودارو یک سرم معمولی بزنیم) مطمئن باشیم دارو کامل تزریق شده.سرنگ و ...استفاده شده میتواند زباله اتمی باشد و باید جدا دفع شود . _تزریق داخل مفصلی هم به همین صورت میباشد(مثل تزریق وریدی) لوکیشن درست و دفع زباله _برای کاشت :قبلش یک MRIمیگیرن لوکیشن رو مشخص میکنه و تحت نظارت کاشت انجام میشود و به صورت اکتیو کاشت نمیشود ،بعد از اینکه کاشت شد اکتیو میشود . ید (I 131) :بتا و گاما ساطع میکند. _گاما نفوذ خیلی کنی دارد و اثر درمانی ندارد و در تشخیص استفاده میشود. و ما از بتا و آلفا در بحث درمان استفاده میکنیم. برد پرتو بتا که از I 131ساطع میشود و mm ۲میباشد و انرژی متوسط kv ۱۹0دارد.که هم برای بیمارهای خوشخیم تیروئید و هم بدخیم استفاده میشود. ما دو دسته کنسر داریم _۱.تمایز یافته(بیشتر Iرا جذب میکند) _ ۲تمایز نیافته(اثر درمانی نداره خیلی) _ید ) (Iبیشتر در تیروئید جذی میشود اما اینجوری نیست که اختصاصی باشد مشکلی که ید درمانی داره اینه که Iبه سلولهای سالم تیرویید هم وارد میشود مثل سلولهای کنسر ،برای همین ما نمیتوانیم صرفا از ید درمانی استفاده کنیم.پس معموال در کتسرهای تیرویید درمان به صورت جراحی میباشد حاال یا لوبکتومی یا توتال تیروئیدکتومی میشود(.در توتال باید کمبود هورجوهای تیروییدی را با قرص جبران کنیم) در توتال تیروئیدکتومی هدف ما از ید درمانی پیشگیری از عود مجدد میباشد(.سلولهای میکروسکوپی یا لنفوم های گردن و ...باقی باشد) _آیا وجود یا عدم وجود بافت تیروئید در دفع رادیوایزوتوپ Iتاثیر دارد؟ در نیمه عمر فیزیکی هیچ فرقی نمیکند (همیشه ثابت است). نیمه عمر بیولوژیک بسته به هر بیمار متفاوت است. وجود غده تیروئید چون ید را درون خود نگه میدارد در کسی که لوبکتومی کرده نسبت به کسی که توتال کرده ۳0_۲0روز بیشتر طول میکشد. _اسکن تیرویید با Iهم داریم که اثر تشخیصی Iمیباشد)(Follow up نیم عمر ) : (Iاز پرتو بتا استفاده میکنیم اگر تیروئید باشد در بدن ۳0_۲0روز اگر تیرویید نباشد در بدن در حد چند ساعت ساماریوم :در متاستازهای استخوانی استفاده میشود. ما کی مداخله میکنیم در متاستازهای استخوانی؟ برای تسکین درد یا احتمال شکستگی استخوان داشته باشیم. در متاستازهای استخوانی کی از رادیوایزوتوپها استفاده میکنیم؟ _ ۱تعداد متاستازها زیاد باشد(منتشر باشد) بیشترین چیزی که استفاده میشود در متاستازهای استخوانی ساماریوم و استرانسیوم میباشد استرانسیوم :۸۹بتا /برد mm ۷و گاما ساماریوم :۱۵۳بتا /برد mm ۳و گاما (نیمه عمر فیزیکی ۴۶.۳ساعت) ید :۱۳۱بتا با برد mm ۲و گاما (که در بیماریهای تیرویید چه خوشخیم چه بدخیم استفاده میشود) فسفر :۳۲بتا /برد ( mm ۷.۹فسفر هم در تشخیص و هم درمانی کاربرد دارد ۳۲ ،برای درمان) ساماریوم بیشتر در متاستلزهای بلستیک کاربرد دارد.بعضی کنسرها تمایل دارند متاستاز لیز(تخریبی) بدهند بعضی بلستیک.ریه بیشتر تمایل به متاستاز تخریبی دارد اما کنسر پروستات بیشتر بلستیک میدهد.کنسر پستان هم ترکیب تخریبی و بلستیک میباشد . _۱اسکن استخوان میگیریم ،نوع متاستاز را تشخیص میدهیم اگر بلستیک بود از ساماریوم به صورت وریدی استفاده میکنیم. عارضه: _۱میتواند به مغز استخوان آسیب زند و کمبود پلکت و سلولهای خونی _ ۲در ابتدای تزریق به صورت حاد درد را تشدید میکند ( مسکن میدهیم) {استرانسیوم :۸۹نیمهعمر فیزیکی ۵0.۵روز میباشد.این هم تمایل دارد به متاستازهای بلستیک بچسبه و تزریق وریدی است}. _ ۳بعد از تزریق بیمار گرگرفتگی دارد (گذراست) در چند درصد بیماران دردهای استخوانی کاهش مییابد؟ مخدر میدهیم و در ٪ ۸0_۷0بیماران درد کاهش مییابد یا درد بهبود مییابد _فسفر خیلی کاربرد داره(غدد لنفاوی_خوشخیم ،بدخیم ،تزریق داخل مفصلی) که در داخل حفرهها معموال استفاده میشه.در پرده جنب ریه کاربرد داره (کل داخل حفره) و صفاق.