Opkomst en Verzet: Nederlanden 14e-16e eeuw PDF

Hoofdstuk 4: De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie Par 1: Opkomst en Verzet Kaart van de politieke situatie in de Nederlanden omstreeks Duitse koning/keizer en lokale machthebbers Vanaf 925 hoorde ons land tot het Duitse rijk De Duitse koning was formeel de baas...

Hoofdstuk 4: De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie Par 1: Opkomst en Verzet Kaart van de politieke situatie in de Nederlanden omstreeks Duitse koning/keizer en lokale machthebbers Vanaf 925 hoorde ons land tot het Duitse rijk De Duitse koning was formeel de baas Echter, het werkelijk gezag lag bij de lokale machthebbers Hertogen, graven, bisschoppen en later de stadsbesturen Door de stedengroei (vanaf 12e eeuw) werden de Lage Landen in de 14e en 15e eeuw steeds meer een politieke eenheid Opkomst der steden Van Groningen tot Gent ontstaan steden die als gemeenschappelijk kenmerk hun gunstige Aan beide ligging aan het water hebben hetgeen zeer gunstig was Aan de zee Aan een rivier door/voor de opkomend handel over zee en de rivieren Veilige havens; overslag; handel; nijverheid Hier ontwikkelde zich dan ook de Hanze en werd handel gedreven met de andere grote stedenconglomeratie – Noord-Italië Uit: Bulletin KNOB 113 (2014), Stadswording in de Lage Landen van de tiende tot de vijftiende eeuw, Reinout Rutte en Bram Vannieuwenhuyze Hertogen van Bourgondië Vanaf de 14e eeuw trachtten de Bourgondiërs steeds meer van de Lage Landen in hun bezit te krijgen Door erfenissen en oorlogen Het gebied was zeer verstedelijkt en werd steeds welvarender, dus goed voor uitbreiding van je machtpositie en belastingopbrengsten De Gewesten (Lage Landen) bleven echter in hoge mate zelfstandig, hetgeen vooral voor de steden gold (stadsrechten)  Filips de Goede (1396-1467) Filips de Goede voerde een centralisatiepolitiek Doel meer eenheid en daardoor meer macht Middelen Hof van Dijon naar Brussel Aanwijzen stadhouders voor de Gewesten, met uitzondering van Brabant Instelling Staten (lees standen) Generaal Drie standen: Adel, geestelijkheid en de steden Belangrijkste recht: veto op nieuwe belastingen (bede van de vorst) Gewesten moesten afgevaardigden sturen en de eerste Staten- Generaal vond plaats in 1464, te Brugge Rogier van der Weyden, na 1450 Alle Gewesten onder een koning Begin 15e eeuw kwam door een huwelijk van de dochter (Maria) van Karel de Stoute (die vroeg stierf) de Bourgondische troon in handen van de Oostenrijkse Habsburgers Karel V (regeerperiode 1515-1555) ging de strijd aan om alle Gewesten van de Lage Landen onder zich te krijgen Tussen 1524 en 1543 veroverde hij Utrecht, Oversticht, Friesland, de Ommelanden en Gerle (!) Karel was de baas over een wereldrijk. Hiernaast zijn Europese bezittingen  Bestuur van de Gewesten Karel wilde – evenals later zijn zoon – het bestuur centraliseren Als plaatsvervanger bij afwezigheid benoemde hij een landvoogd(es) Drie centrale Raden (bestaande uit hoge adel en juristen) Die gezamenlijk met de Landvoogd bestuurde Deze bestuurlijke verandering wijzigde de machtsverhoudingen zeer tegen de zin in van de steden, die alleen maar meer vrijheid wilde/eisten (oorzaak 1 van de Opstand) Bestuur en religie in de Gewesten Karel wilde – evenals zijn later zoon – wilden religieuze eenheid; d.w.z. alleen de RK kerk Zowel vader als zoon lieten daarom afvalligen (lees: protestanten) vervolgen Deze bestuurlijke verandering wijzigde de machtsverhoudingen zeer tegen de zin in van de steden, die alleen maar meer vrijheid wilde/eisten (oorzaak 1 én 2 van de Opstand) Verbranding van Anneken Hendriks, te Amsterdam, 1571. Ets van Jan Luyken, 1685 Bestuur en religie in de Gewesten Karel wilde – evenals later zijn zoon – wilde religieuze eenheid; d.w.z. alleen de RK kerk Zowel vader als zoon lieten daarom afvalligen (lees: protestanten) vervolgen (oorzaak 2 van de Opstand) De lokale bestuurders moesten deze vervolging uitvoeren Eerst werden er plakkaten uitgevaardigd Daarom moest de brandstapel; kerker; pijnbank in actie komen Echter, de lokale bestuurders lapte dit aan hun laars redenen: Er waren al veel protestanten; ook onder de bestuurders Men vond deze gang van zaken een inbreuk op de eigen rechten Men vond verdraagzaamheid veel belangrijker dan vervolging Plakkaat van Karel; V tegen ketterij en verboden boeken (collectie Koninklijke Bibliotheek)