Hoofdstuk 4: De Nederlanden van republiek tot democratie

Karel V en Filips II wilden hun macht centraliseren in de Nederlanden. Dit betekende dat de steden minder vrijheid en invloed kregen. Dit leidde tot onvrede en was een belangrijke oorzaak van de Opstand.

Karel V en Filips II drongen aan op religieuze eenheid in de Nederlanden. Dit betekende dat alleen de Katholieke Kerk toegestaan was, waardoor protestanten werden vervolgd. Dit leidde tot onvrede en was een belangrijke oorzaak van de Opstand.

Om de religieuze eenheid te bevorderen, gaf Karel V en Filips II bevelen uit voor de vervolging van protestanten. Dit betekende dat lokale bestuurders verantwoordelijk waren voor de inhechtenisneming, de brandstapel, en de foltering van protestanten.

De lokale bestuurders in de Nederlanden weigerden de protestanten te vervolgen. Dit kwam omdat veel lokale bestuurders zelf protestant waren, of omdat men vond dat verdraagzaamheid belangrijker was dan vervolging. De lokale bestuurders zagen de religieuze vervolging als inbreuk op hun lokale autonomie.

De politieke situatie in de Nederlanden rond 925 was complex. Hoewel formeel onder de Duitse keizer, de werkelijke macht lag bij lokale leiders zoals hertogen, graven en bisschoppen. De stedengroei in de 14e en 15e eeuw begon de Lage Landen langzaam tot een politieke eenheid te vormen.

De opkomst van steden in de Lage Landen, van Groningen tot Gent, was sterk beïnvloed door hun gunstige ligging aan het water. Dit bood kansen voor handel en scheepvaart, waardoor de steden groeiden en bloeiden.

De Hanze was een handelssamenwerking van Noord-Europese steden. De steden in de Lage Landen profiteerden van deze samenwerking en ontwikkelden handel met belangrijkere handelscentra zoals die in Noord-Italië.

De hertogen van Bourgondië, vanaf de 14e eeuw, breidden hun invloed in de Lage Landen uit door middel van erfenissen en oorlogen. De welvaart van de steden maakte de Lage Landen aantrekkelijk voor de hertogen, die hun macht en belastinginkomsten wilden vergroten.

Filips de Goede (1396-1467), hertog van Bourgondië, voerde een centralisatiepolitiek om zijn macht in de Lage Landen te versterken. Hij verplaatste zijn hof naar Brussel, benoemde stadhouders in de meeste Gewesten (met uitzondering van Brabant) en stelde de Staten Generaal in.

De Staten Generaal, ingesteld door Filips de Goede, was een gezamenlijk orgaan van de drie standen: adel, geestelijkheid en steden. Een belangrijk recht van de Staten Generaal was het veto op nieuwe belastingen.

Karel V, die in 1515 zijn regeerperiode begon, wilde alle Gewesten van de Lage Landen onder zijn controle brengen. Tussen 1524 en 1543 veroverde hij Utrecht, Oversticht, Friesland, de Ommelanden en Gerle, waardoor hij zijn rijk uitbreidde.

De Gewesten van de Lage Landen bleven, ondanks de invloed van de Bourgondiërs, in hoge mate zelfstandig, vooral de steden die hun stadsrechten behielden. Dit toont de sterke basis van lokale autonomie in de regio.

Het huwelijk van Maria, de dochter van Karel de Stoute, met een Habsburger leidde tot de overdracht van de Bourgondische troon aan de Oostenrijkse Habsburgers. Dit markeert een belangrijke verandering in de machtsverdeling in de Lage Landen.