Notatki Z Filozofii i Etyki w Biznesie - Sesja (Podstawy i Teorie)

**Światopogląd** -- zespół czyichś poglądów na świat i na życie, wpływający na jego zachowanie **Ideologia** -- pojęcia, które określa zbiory poglądów służących do całościowego interpretowania i przekształcania świata **Filozofia** szczytem filozoficznej mądrości jest brak ostatecznej pewności \[...

**Światopogląd** -- zespół czyichś poglądów na świat i na życie, wpływający na jego zachowanie **Ideologia** -- pojęcia, które określa zbiory poglądów służących do całościowego interpretowania i przekształcania świata **Filozofia** szczytem filozoficznej mądrości jest brak ostatecznej pewności \[ wg. Platona \] Najbardziej ogólna, fundamentalna, umiłowanie mądrości, czyli nieustanne dążenie racjonalna i krytyczna wiedza o do wiedzy i poszukiwanie pewności \[ pwn \] wszystkim co istnieje ***Główne działy filozofii*** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Teoria bytu ( metafizyka )** | **Teoria poznania ( epistemologia | | | )** | +===================================+===================================+ | \- nauka filozoficzna | \- dział filozofii | | | | | \- jej przedmiotem są podstawowe | \- traktuje o przedmiocie, | | kwestie dotyczące istoty i | treści, procesach, sposobach, | | przyczyny bytu | granicach i kryteriach ludzkiego | | | poznania | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **Etyka** -- nauka o moralności ; ogół zasad i norm postępowania przyjętych w epoce i w danym środowisku 1 ) Teoria bytu ( ontologia, metafizyka ) **Czym jest byt ?** -- Byt jest jednym z podstawowych i najważniejszych pojęć filozoficznych oznaczające : - wszystko co istnieje ( zbiór wszystkich rzeczy w ogóle -- ujęcie monistyczne ) ; - każdą poszczególną rzecz, o ile stanowi ona pewien odrębny od innych rzeczy zespół treści (ujęcie pluralistyczne) **Czym jest teoria bytu?** To dział filozofii, który zajmuje się pytaniem: **\"Co istnieje?\"** i **\"Jaki jest charakter rzeczywistości?\"**. Innymi słowy, teoria bytu bada naturę wszystkiego, co istnieje -- zarówno materialnego (np. stół, ludzie), jak i niematerialnego (np. myśli, idee). **Kto ją zapoczątkował?** - **Parmenides** (ok. VI-V w. p.n.e.) jest jednym z pierwszych filozofów, którzy próbowali dokładnie zrozumieć, czym jest byt. Twierdził, że byt jest jeden, niezmienny i wieczny. - **Arystoteles** (IV w. p.n.e.) rozwijał teorię bytu w bardziej systematyczny sposób, analizując, co oznacza \"istnieć\". Wprowadził pojęcia, takie jak **substancja** (to, co istnieje samo w sobie) i **przypadłości** (cechy, które należą do substancji, np. kolor, kształt). **Najważniejsze założenia i koncepcje:** **Byt jest podstawą rzeczywistości.** Wszystko, co istnieje, można nazwać bytem. Byt można analizować na różne sposoby, np. materialny (przedmioty fizyczne) vs. niematerialny (dusza, idee). *[Pojęcia związane z teorią bytu:]* **Monizm** -- przekonanie, że istnieje jedna podstawowa rzeczywistość (np. tylko materia albo tylko duch). **Dualizm** -- przekonanie, że rzeczywistość składa się z dwóch rodzajów bytu, np. materia i duch (Platon, Kartezjusz). **Pluralizm** -- przekonanie, że istnieje wiele różnych rodzajów bytów. **Realizm** -- stanowisko w metafizyce, przyjmujące istnienie realnych bytów, niezależnych w bytowaniu od poznającego przedmiotu i jego świadomości **Idealizm** - pogląd, że jedynie istniejącym samoistnym bytem jest idea/ duch/Absolut, bądź, że byt taki istnieje niezależnie od rzeczywistości materialnej, która jest jego tworem, pochodną lub przejawem **Definicje kluczowe:** - **Byt:** Wszystko, co istnieje, bez względu na to, w jaki sposób. - **Ontologia:** Nauka o bycie, czyli o tym, co istnieje i jakie ma właściwości. **2 ) Teoria poznania (epistemologia)** **Czym jest teoria poznania?** To dział filozofii zajmujący się pytaniem: **\"Jak wiemy, co wiemy?\"**. Innymi słowy, teoria poznania bada, jak zdobywamy wiedzę, czy nasza wiedza jest pewna i co oznacza \"znać\" lub \"rozumieć\". **Kto ją zapoczątkował?** - **Sokrates**, **Platon** i **Arystoteles** (starożytna Grecja) byli jednymi z pierwszych filozofów zajmujących się pytaniami o naturę wiedzy. Platon stworzył słynną teorię idei, twierdząc, że prawdziwa wiedza dotyczy rzeczy niematerialnych. - W czasach nowożytnych **Kartezjusz (René Descartes)** (XVII w.) rozpoczął nowoczesną epistemologię, pytając, czy możemy mieć pewność co do naszych przekonań. Jego słynne zdanie to: **\"Cogito, ergo sum\"** -- \"Myślę, więc jestem\". **Najważniejsze założenia i koncepcje:** **Źródła wiedzy:** **Empiryzm:** Wiedza pochodzi z doświadczenia zmysłowego (John Locke, David Hume) ; źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodźce zmysłowe; wiedza wartościowa pochodzi z doświadczenia **Racjonalizm:** Wiedza pochodzi z rozumu i logicznego myślenia (Kartezjusz, Leibniz) ; źródłem poznania są idee; wiedzę wartościową uzyskuję się w oparciu o poznanie rozumowe bez odwoływania się do doświadczenia **Problem prawdy:** Co sprawia, że coś jest prawdziwe? Jedna z odpowiedzi to teoria korespondencji, która mówi, że prawda to zgodność sądu z rzeczywistością. **Granice poznania:** Czy możemy poznać wszystko? Czy nasze zmysły i umysł są wystarczające? **Definicje kluczowe:** - **Wiedza:** Uzasadnione, prawdziwe przekonanie. - **Epistemologia:** Nauka o poznaniu, czyli o tym, jak zdobywamy wiedzę i jak możemy być pewni, że jest prawdziwa. - **Sceptycyzm:** Pogląd, że zdobycie pewnej wiedzy może być niemożliwe. ***Pojęcie prawdy:*** 1. [Klasyczna definicja prawdy] --- zgodność, adekwatność treści sądu z rzeczywistym stanem rzeczy, którego ten sąd dotyczy (Arystoteles); 2. [Nieklasyczne definicje prawdy:] **Oczywistość**- prawda polega tu na: jasności i wyraźności sądów związanych z poczuciem pewności, która się odnosi do zawartych w nich treści; **Konwencjonalizm**- zgodności myśli z dyrektywami języka, dogodnymi definicjami czy przyjętą umową; **Pragmatyzm**- zgodności z tym, co pożyteczne lub co zapewnia skuteczność działania. Porównajmy **teorię bytu** i **teorię poznania** pod względem podobieństw i różnic. Dzięki temu zobaczysz, jak te dwie dziedziny filozofii są ze sobą powiązane, ale jednocześnie różnią się w swoich celach i metodach. **Podobieństwa między teorią bytu a teorią poznania:** 1. **Zajmują się fundamentalnymi pytaniami filozofii:** - Obie teorie starają się zrozumieć podstawowe aspekty rzeczywistości. Teoria bytu bada, **co istnieje**, a teoria poznania pyta, **jak możemy wiedzieć o tym, co istnieje**. 2. **Dotyczą rzeczywistości:** - Teoria bytu analizuje, **czym jest rzeczywistość**, a teoria poznania zajmuje się tym, **jak możemy ją poznać**. 3. **Powiązanie z pytaniem o prawdę:** - Teoria bytu zajmuje się tym, **co jest prawdziwe w sensie istnienia**. - Teoria poznania bada, **jak możemy odkryć prawdę o świecie**. 4. **Przenikanie się tematów:** - Żeby zrozumieć byt (np. rzeczy materialne i niematerialne), musimy korzystać z poznania. - Żeby zbadać proces poznawania (np. czym jest prawda), musimy odwołać się do bytu, bo poznajemy to, co istnieje. 5. **Pochodzenie historyczne:** - Obie teorie były rozwijane przez tych samych filozofów, takich jak Platon, Arystoteles czy Kartezjusz, którzy nie rozdzielali ostro tych dziedzin. **Różnice między teorią bytu a teorią poznania:** ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Aspekt** **Teoria bytu (ontologia)** **Teoria poznania (epistemologia)** ----------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------- **Główne pytanie** **\"Co istnieje?\"** **\"Jak wiemy, co istnieje?\"** **Przedmiot badań** Rzeczywistość jako całość: materialna i niematerialna. Proces zdobywania wiedzy, jej źródła i wiarygodność. **Cel** Zrozumienie natury bytu (np. czym są rzeczy, idee, substancje) Zrozumienie, jak zdobywamy wiedzę i czy jest ona prawdziwa. **Związek z prawdą** Prawda jako zgodność z rzeczywistością (byt jako to, co jest prawdziwe). Prawda jako uzasadniona wiedza, którą możemy poznać. **Metody badawcze** Często bardziej abstrakcyjne, analizuje naturę rzeczy. Bardziej praktyczne, bada proces myślenia, percepcji i poznania. **Problemy kluczowe** \- Natura istnienia (np. materia vs. duch).\ \- Granice poznania (czy wszystko można poznać?).\ - Co jest podstawą rzeczywistości? - Źródła wiedzy (zmysły, rozum). **Praktyczne zastosowanie** Pomaga zrozumieć świat jako całość (np. relacje między bytem materialnym a duchowym). Pomaga analizować, jak zdobywamy wiedzę, np. w nauce, badaniach czy codziennym życiu. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- **Prosty przykład ilustrujący różnice:** 1. **Teoria bytu:** Wyobraź sobie stół. Pytanie ontologiczne brzmi: **\"Co to jest stół? Czy to tylko materia, czy może coś więcej? Czy istnienie stołu zależy od naszego myślenia o nim?\"** 2. **Teoria poznania:** To samo pytanie analizuje w kontekście: **\"Skąd wiemy, że to stół? Czy widzimy go dzięki zmysłom, czy może poznajemy go dzięki rozumowi? Czy możemy być pewni, że istnieje naprawdę?\"** **Etyka VS Moralność** **[dyscyplina naukowa]**, zajmująca **[zdolność]** do identyfikowania kategorii się moralnością, teoria, dobra i zła; **[zjawisko społeczne]**, usystematyzowana wiedza którego zadaniem jest regulowanie dotycząca moralności; stosunków między jednostką a jednostką oraz między jednostkami a grupami społecznymi ; **[poglądy i przekonania]** znajdujące swój wyraz w postawach i zachowaniach wobec innych ***Działy Etyki*** **Etyka ogólna** \- filozoficzna [refleksja nad podstawami etyki] takimi jak np. cel, dobro, powinność, sumienie, odpowiedzialność; \- **Przykład:** Wyobraź sobie, że zastanawiasz się, dlaczego ludzie powinni być uczciwi. Nie pytasz jeszcze, co to znaczy być uczciwym w konkretnych sytuacjach, ale raczej: \"Czy uczciwość jest zawsze dobra? Czy powinniśmy być uczciwi, bo to nasz obowiązek, czy dlatego, że czyni nas to szczęśliwymi?\" **- Proste wyjaśnienie:** Etyka ogólna to filozoficzne rozważania nad tym, dlaczego w ogóle powinniśmy być moralni, bez odnoszenia się do konkretnych sytuacji. **Etyka szczegółowa** \- formułuje *praktyczne wskazania* w odniesieniu do [typowych sytuacji lub stanów]. \- **Przykład:**\ Pracownik firmy musi podjąć decyzję: **czy zgłosić nieuczciwe działania swojego szefa**. Etyka szczegółowa wskazuje konkretne zasady, np. \"uczciwość zawodowa wymaga zgłoszenia takich działań, nawet jeśli grozi to utratą pracy\". \- **Proste wyjaśnienie:** Etyka szczegółowa mówi nam, **co robić w określonych sytuacjach**, np. w biznesie, w rodzinie, w medycynie itp. **Metaetyka** -- poznawcze i metodologiczne [zagadnienia dot. etyki ; nauka „o etyce"] \- analiza teoretyczna samej etyki. Zajmuje się pytaniami, skąd pochodzą normy moralne, jak definiujemy dobro i zło, czy normy moralne są uniwersalne czy subiektywne. \- **Przykład:** Zastanawiasz się: **\"Czy dobro i zło to obiektywne wartości, które istnieją niezależnie od ludzi, czy tylko nasze subiektywne opinie?\"** Metaetyka nie mówi, co jest dobre lub złe, ale bada, co te pojęcia oznaczają i jak je rozumiemy. \- **Proste wyjaśnienie:** Metaetyka to nauka \"o etyce\", czyli badanie, **skąd w ogóle biorą się zasady moralne** i jak je interpretujemy. **Etyka opisowa** \- opisuje i wyjaśnia, [jakie były lub są obyczaje, zwyczaje i zachowania moralne], czyli odpowiada na pytanie [jak jest lub jak było] \- opisuje, jakie zachowania i normy moralne istnieją lub istniały w różnych społeczeństwach, bez ich oceniania. **- Przykład:** Historyk bada, jak w starożytnej Grecji postrzegano niewolnictwo. **Stwierdza, że Grecy uważali niewolnictwo za akceptowalne, ale nie ocenia, czy było to dobre, czy złe.** **- Proste wyjaśnienie:** Etyka opisowa po prostu mówi, **jakie zasady i zwyczaje istniały lub istnieją**, bez próby ich oceny. **Etyka normatywna** -- określa [ogólne i szczegółowe normy postępowania]. Wskazuje jakie są kryteria oceny działań i ich uzasadniania \- ustanawia **zasady i normy**, które mówią, jakie **działania** są **dobre**, a jakie **złe**, i dlaczego powinniśmy ich przestrzegać. \- **Przykład:** Etyka normatywna powie, że **\"powinniśmy pomagać innym ludziom, ponieważ to nasz moralny obowiązek\"**, i wskaże kryteria, jak ocenić, czy ktoś działał moralnie. \- **Proste wyjaśnienie:** Etyka normatywna mówi, **jak powinniśmy postępować** i jakie zasady warto stosować w życiu. **[Podsumowanie w jednym zdaniu:]** - **Etyka ogólna:** \"Dlaczego powinniśmy być moralni?\" - **Etyka szczegółowa:** \"Co robić w tej konkretnej sytuacji?\" - **Metaetyka:** \"Czym jest dobro, zło i moralność?\" - **Etyka opisowa:** \"Jakie zasady moralne istnieją lub istniały?\" - **Etyka normatywna:** \"Jakie zasady powinny kierować naszym życiem?\" ***Teorie etyczne*** **Teoria etyczna** - zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. **Konsekwencjalizm**-- wartość moralna czynu zależy od konsekwencji tego czynu **Nonkonsekwencjalizm**-- odwołuje się do zasad; wartość moralna czynu nie jest powiązana z konsekwencjami ***Kryteria ocen etycznych*** \- Dominujące typy wartościowania etycznego wpływające na postrzeganie określonych wartości w życiu społecznym i gospodarczym: - **Z poziomu skutków**-- wartość postępowania jest oceniana przez pryzmat konsekwencji (etyka użyteczności) - **Z poziomu zasad/powinności** -- wartość postępowania zależy od naczelnych dyrektyw moralnych (etyka deontologiczna) ***Etyka deontologiczna*** **Deontologia** - teoria etyczna, w której czyny są słuszne poprzez odwołanie do absolutnych zasad moralnych; formułuje imperatywy (powinności), w przeciwieństwie do wzorów osobowych, cnót i wad. **Opis:** W etyce deontologicznej czyny są oceniane jako słuszne lub niesłuszne na podstawie absolutnych zasad moralnych, niezależnie od ich skutków. Ważne jest postępowanie zgodne z obowiązkiem moralnym, a nie to, jakie efekty przynosi działanie. **Przykład:** Wyobraź sobie, że znajdujesz portfel pełen pieniędzy na ulicy. **Etyka deontologiczna mówi, że powinieneś go oddać właścicielowi, ponieważ uczciwość jest moralnym obowiązkiem.** Nawet jeśli potrzebujesz tych pieniędzy, twoim obowiązkiem jest zrobić to, co jest moralnie słuszne. **Proste wyjaśnienie:** Liczy się przestrzeganie zasad, takich jak uczciwość czy szacunek dla innych, bez względu na to, jakie efekty przyniesie twoje działanie. **[Immanuel Kant -- imperatyw kategoryczny]** 1. **\"Postępuj według zasad, które mogłyby stać się prawem powszechnym\":** - Przykład: Nie kłam, nawet jeśli wydaje się to korzystne w danej chwili, ponieważ chciałbyś, aby ludzie zawsze mówili prawdę. 2. **\"Traktuj każdego człowieka jako cel, a nie tylko jako środek\":** - Przykład: Nie oszukuj kogoś, aby uzyskać od niego korzyść, ponieważ traktujesz w ten sposób tę osobę jak narzędzie, a nie z szacunkiem dla jej godności. „ Należy postępować zawsze wedle takich reguł, co do których chcielibyśmy, aby były one stosowane przez każdego i zawsze (stały się prawem powszechnym)." „Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jako też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka."  ***Etyka utylitarystyczna*** **Utylitaryzm**-- teoria etyczna według której to co jest pożyteczne, jest dobre, a miarą słuszności postępowania jest ocena jego skutków. Podstawowym kryterium rozróżniania działań pozytywnych i negatywnych jest **[zasada użyteczności]**. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli *[prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia]*. Intencja czynu nie ma znaczenia etycznego -- ważne jest tylko, czy daje on więcej efektów korzystnych czy szkodliwych. **Główne przesłanie**: „Jak najwięcej szczęścia (korzyści) dla jak największej liczby osób." **Opis:** W etyce utylitarystycznej słuszność działań ocenia się na podstawie ich skutków. Działanie jest moralne, jeśli przynosi jak najwięcej szczęścia lub korzyści dla jak największej liczby ludzi. **Przykład:**\ Wyobraź sobie, że znajdujesz portfel pełen pieniędzy na ulicy. **Według etyki utylitarystycznej możesz ocenić, że jeśli oddasz portfel właścicielowi, uszczęśliwisz go, a to przyniesie większą korzyść społeczną niż zatrzymanie go dla siebie.** Ale jeśli właściciel jest bogaty, a ty bardzo potrzebujesz pieniędzy, mogłabyś uznać, że większą korzyść przyniesie zatrzymanie ich dla siebie i swojej rodziny. **Proste wyjaśnienie:** Liczy się osiągnięcie maksymalnego szczęścia i minimalizacja cierpienia -- ważne są efekty, a nie motywacje. **Porównanie:** **Aspekt** **Etyka deontologiczna** **Etyka utylitarystyczna** ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------- **Główne kryterium oceny czynu** Zasady moralne i obowiązek -- liczy się przestrzeganie reguł. Skutki działania -- liczy się, ile szczęścia/cierpienia ono przynosi. **Znaczenie intencji** Intencja jest kluczowa -- ważne, czy działasz zgodnie z zasadami. Intencja nie ma znaczenia -- liczy się wynik działania. **Przykład portfela** Oddaj portfel właścicielowi, bo uczciwość to zasada moralna. Oddaj portfel, jeśli przyniesie to więcej korzyści ogółowi. **Filozoficzne korzenie** Immanuel Kant (imperatyw kategoryczny). Jeremy Bentham, John Stuart Mill. **Cel działania** *Postępowanie zgodne z obowiązkiem moralnym.* *Maksymalizacja szczęścia i minimalizacja cierpienia.* **Podobieństwa:** 1. Obie teorie próbują odpowiedzieć na pytanie, **co czyni czyn moralnym**. 2. Obydwie zajmują się **oceną ludzkiego postępowania** i pomagają w podejmowaniu decyzji moralnych. 3. Zarówno deontologia, jak i utylitaryzm dążą do poprawy życia ludzi, choć robią to w różny sposób. **Różnice:** 1. **Podejście do zasad i skutków:** - Deontologia: Zasady są niezmienne i absolutne. - Utylitaryzm: Zasady mogą być elastyczne, jeśli przynoszą większe szczęście. 2. **Znaczenie intencji:** - Deontologia: Intencje są kluczowe -- musisz działać zgodnie z obowiązkiem. - Utylitaryzm: Liczy się efekt działania, intencje nie są istotne. - 3. **Elastyczność decyzji:** - Deontologia: Nie ma kompromisów -- zasada jest zawsze nadrzędna. - Utylitaryzm: Decyzje zależą od oceny sytuacji i bilansu korzyści. ***Teoria sprawności moralnych*** **Cnota (sprawność moralna)** - ugruntowana, stała dyspozycja człowieka gotowego posługiwać się swoimi władzami moralnymi − rozumem i wolą − do postaw i konkretnych czynów zgodnych z dobrem etycznym. **Założenia:** - Wizja człowieka zdolnego nabywać usprawnień moralnych - Nacisk na czynności wychowawcze kierujące rozwojem moralnym - Podkreślanie roli autorytetu - Dobro moralne jako zgodność celu działania z naturą podmiotu działającego Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, design Opis wygenerowany automatycznie ***Wartości w życiu społecznym*** **Aksjologia** -- dziedzina filozofii, której przedmiotem są wartości ; bada naturę wartości ; ustala normy i kryteria wartościowania oraz hierarchię wartości - **W szerokim znaczeniu :** ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania ogólnoteoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się z etycznych koncepcji dobra. absolutyzm aksjologiczny **≠** relatywizm aksjologiczny wartości stanowią odrębną rzeczywistość, wartości są pochodną decyzji coś niezależnego od człowieka człowieka ; są wynikiem subiektywnych preferencji **Hierarchie wartości** **Wartości autoteliczne** -- wartości same w sobie, naczelne, centralne, zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości **Wartości instrumentalne** - wartości służące realizacji innych wartości i celów **Wartości społeczne** głównie wartości moralne tj. miłość, wolność, godność **Proces tworzenia wartości** 1. **Refleksja i analiza** -- odczucie powinności i świadomość konsekwencji 2. **Dostosowanie się do panujących konwencji** -- działanie zgodne z panującymi obyczajami 3. **Publiczna dyskusja** -- konieczność odniesienia się do racji innych 4. **Ewolucyjna selekcja** -- trwałość wzorców zachowań utrwalona dzięki konsekwencjom R -- refleksja i analiza D -- dostosowanie się do panujących konwencji D -- dyskusja publiczna S -- selekcja ewolucyjna **R**azem **d**o **d**omu **s**owy **Deklarowane wartości firmy wg. Enrona** - **S**zacunek -- traktujemy innych tak jak chcielibyśmy być traktowani ; nie tolerujemy obrazy i braku szacunku ; bezwzględność, znieczulica i arogancja nie są akceptowane - **I**ntegracja -- z klientami pracujemy otwarcie, uczciwie i szczerze ( robimy to do czego się zobowiązaliśmy ) - **K**omunikacja -- naszym obowiązkiem jest komunikowanie się ; znajdujemy czas, żeby porozmawiać i wysłuchać innych ; wiara we wpływ informacji na ludzi - **D**oskonałość -- satysfakcjonują nas działania tylko najlepsze z możliwych ; stale podnosimy wymagania ; największą przyjemność daje nam odkrycie jak dobrzy możemy być S -- Szacunek , I - Informacja , K - Komunikacja , D - Doskonałość **S**zary **I**ndyk **K**opyto **D**orsza \- wartości te określane jako „moralny kompas" pracowników **[Kształtowanie wartości -- przykładowa ocena ]** Szacunek **Zachowania:** ***powyżej oczekiwań*** Identyfikuje i przeciwdziała zachowaniom, które naruszają godność innych Wspiera innych i zachęca do otwartej dyskusji Publicznie docenia sukcesy innych Buduje zaufanie oraz pewność siebie współpracowników ***zgodnie z oczekiwaniami*** Z szacunkiem traktuje pracowników, klientów i partnerów, niezależnie od stanowiska, poglądów, wieku, stażu, narodowości, płci itp. Na pytania odpowiada w sposób konstruktywny, Docenia czas, zaangażowanie i wysiłek innych. Słucha i obiektywniej ocenia różne punkty widzenia. ***poniżej oczekiwań*** Poniża innych ludzi i podkopuje ich wiarę w siebie Bezpodstawnie i destrukcyjnie krytykuje innych Lekceważy innych ludzi, ich czas, pracę i zaangażowanie Ostentacyjnie ignoruje lub atakuje ludzi, którzy mają inny punkt widzenia ***Podział normy ze względu na charakter normodawcy, adresata i sankcji*** **Norma postępowania *-*** wypowiedź adresowana do osoby lub grupy osób (adresatów normy), która wyraża nakaz lub zakaz określonego przyszłego zachowania się. ***[Podział norm ]*** **Normy aksjologiczne *--*** norma obowiązuje, ponieważ jest słuszna i się z nią zgadzamy***.*** \- moralne , obyczajowe **Normy tetyczne *--*** norma obowiązuje, ponieważ ktoś nam każe jej przestrzegać \- religijne, prawne **Normy ostre** **--** adresat, normodawca, sankcja są jasno i wyraźnie określone **Normy nieostre** **-** adresat, normodawca, sankcja nie są dostatecznie jasno określone **Systemy normatywne** -- wszelkie systemy wartości i norm, postępowania w określonym stanie rzeczy jako słusznego lub wykonywania zadania w określony sposób, ponieważ jest to właściwy sposób jego wykonania . - **[Na system normatywny składają się] :** normy prawne, normy religijne , normy moralne , normy obyczajowe , normy etyczne ***Dylematy etyczne*** **Dylemat etyczny --** trudna sytuacja wyboru pomiędzy dwiema pozytywnymi opcjami. Dotyczy najczęściej konfliktu norm, konfliktu wartości lub konfliktu interesów. **Konflikt interesów --** tzw. konflikt lojalności; dotyczy zazwyczaj konieczności wyboru między dobrem indywidualnym (interes własny) a dobrem wspólnym (interes publiczny) 1. **dylemat jawnego i ukrytego systemu wartości** tj. konieczność pogodzenia publicznie deklarowanego systemu wartości i przekonań moralnych z wartościami i postawami, które w rzeczywisty sposób nami kierują; 2. **dylemat postawy --** tj. konieczność wpisania ogólnych zasad etycznych w praktykę codziennych, często rutynowych czynności, które mogą trywializować lub niwelować ważność tychże zasad; 3. **dylemat roli --** tj. konieczność pogodzenia lub ustalenia hierarchii ważności ról, które „odgrywa się" na scenach prywatnej, zawodowej, publicznej. Role te ujawniają różnorakie powinności, formy komunikacji, ceremoniały zachowań itp., które nie powinny łączyć się ze sobą; 4. **dylemat celu i środka --** tj. konieczność dostosowania „właściwych" środków do realizacji „godziwego" celu, wobec narzucającego się przekonania, że doniosłość celu dopuszcza możliwość zastosowania dowolnych środków, bez względu na ich status etyczny; 5. **dylemat horyzontu czasowego --** tj. konieczność oceny działań w perspektywie długofalowej, wobec narzucającego się przekonania, że zachowywanie wysokich standardów etycznych w krótszej perspektywie czasowej może ograniczać efektywność ekonomiczną; 6. **dylemat auto- i heteronomii --** tj. konieczność znalezienia równowagi między tym co indywidualne a tym co społeczne, z naciskiem na założenie, iż wartości społeczne powinny mieć pierwszeństwo względem wartości indywidualnych. [- Jawny i ukryty system wartości , rola , postawa , horyzont czasowy , autonomia / heteronomia , cel i środek !!] ***[Dylemat etyczny -- analiza kontekstu]*** 1. Czy dokładnie rozumiesz problem? 2. Jak odebrałbyś ten problem, gdybyś stał po drugiej stronie? 3. Jak doszło do problemu? 4. W stosunku do kogo powinieneś być w pierwszym rzędzie lojalny? 5. Co skłania cię do podjęcia tej decyzji? 6. Komu mogłaby twoja decyzja zaszkodzić? 7. Jakie mogą być konsekwencje twojej decyzji? 8. Czy będziesz w stanie ponieść konsekwencje podjętej przez siebie decyzji? 9\. Czy mógłbyś bez obawy ujawnić swoje decyzje przed szefem, rodziną lub społeczeństwem? ***Świadomość etyczna*** - racjonalizacja postaw nieetycznych;- to żadne przestępstwo- to było usprawiedliwione- zawiniła sytuacja, na którą sprawca nie miał wpływu - zaprzeczenie odpowiedzialności \[„to nie my, to oni"\] - minimalizowanie strat \[„to prawie nic nie kosztowało"\] - kwestionowanie istnienia ofiary \[„nikt na tym nie ucierpiał" ***Odpowiedzialny biznes*** Społeczna Odpowiedzialność Biznesu *(Corporate - Social - Responsibility )* 1. strategia zarządzania, zgodnie z którą [przedsiębiorstwa w swoich działaniach] **dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne, aspekty środowiskowe, czy relacje z różnymi grupami interesariuszy, w szczególności z pracownikami.** 2. **Odpowiedzialność organizacji** za [wpływ jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko] zapewniana przez [przejrzyste i etyczne postępowanie], które: ✓ przyczynia się do **[zrównoważonego rozwoju]**, w tym dobrobytu i zdrowia społeczeństwa; ✓ uwzględnia **[oczekiwania interesariuszy]**; ✓ jest **[zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi normami postępowania; ]** ✓ jest **[zintegrowane z działaniami organizacji i praktykowane]** w jej relacjach. **Interesariusze -** grupy społeczne i instytucje, które mają jakikolwiek wpływ na przedsiębiorstwo oraz te, które są pod pośrednim lub bezpośrednim wpływem przedsiębiorstwa [[https://www.artefakt.pl/blog/inne/jak-stworzyc-mape-interesariuszy/]](https://www.artefakt.pl/blog/inne/jak-stworzyc-mape-interesariuszy/)  **Zarządzanie standardami etycznymi** Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, design Opis wygenerowany automatycznie **Program Etyczny** **Program etyczny -** całościowe przedsięwzięcie skierowane na ukształtowanie etosu przedsiębiorstwa jako instrumentu o randze strategicznej \- formalne lub namacalne [systemy kontroli organizacyjnej], zaprojektowane w celu [stworzenia kultury etycznej], by [powstrzymać nieetyczne postępowanie i promować postępowanie etyczne] ▪ **Moralne przywództwo oraz wzorce wpływu etycznego** **-** relacje prowadzące liderów oraz tych, którzy się na nich wzorują do większego zaangażowania na rzecz działań etycznych; ▪ **Etyczna kultura pracy oraz potrzeby etycznego oceniania --** systematyczne ocenianie z podawaniem wyników co wiąże się z potrzebą doskonalenia; ▪ **Etyka w strategii organizacji --** formułowanie polityki etycznej oraz instytucjonalizacja systemów samokontroli przewyższających żądania płynące z zewnątrz (program etyczny); - Formalne określenie podstawowych wartości oraz opracowanie kodeksu zachowań (kodeksy etyczne); **Kodeks etyki:** **Znaczenie zewnętrzne** -- kształtowanie wizerunku i reputacji organizacji; deklaracja wartości, sygnał dla interesariuszy zewnętrznych **Znaczenie wewnętrzne**-- określenie standardów etycznych dla organizacji; kształtowanie tożsamości i kultury organizacji; podstawa dla polityk i procedur (np. procedury antykorupcyjnej, przeciwdziałaniu dyskryminacji i mobbingowi, sygnalizowaniu nadużyć, itp.)  **Infrastruktura etyczna** Termin ***[infrastruktura etyczna]*** jest używany w dwóch znaczeniach. - **W szerszym** odnosi się do całokształtu czynników kulturowych, instytucjonalnych, w wymiarze społecznym i organizacyjnym, które determinują etyczny charakter danej działalności. Tak właśnie pojęciem infrastruktury posłużył się Komitet Zarządzania Publicznego (PUMA) Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w raporcie z 1996 roku. Dotyczyło ono etycznych standardów w administracji publicznej i było próbą wskazania, jakie czynniki mają wpływ na postępowanie urzędników. **[Wskazano na trzy obszary:]** - doradztwo (zaangażowanie kierownictwa politycznego poprzez deklaracje wartości, edukacja i szkolenia), - zarządzanie (kształtowanie warunków pracy przez wyspecjalizowane jednostki, teoria i praktyki zarządzania), - kontrolę (sprawozdawczość i skuteczne mechanizmy przeciwdziałania nadużyciom, transparentność i kontrola społeczna) - **W węższym znaczeniu** pojęcie [infrastruktury etycznej] odnoszone jest wyłącznie do obszaru konkretnej organizacji. Jest to więc, jak piszą E. Tenbrunsel i in., suma elementów formalnych i nieformalnych mających oparcie w określonym klimacie organizacyjnym ***Infrastruktura etyczna*** obejmuje więc formalne i nieformalne narzędzia, postawy i aktywności odnoszące się do procesów komunikowania oczekiwań dotyczących standardów etyki, nadzorowania tych standardów i wyciągania konsekwencji wobec osób, które je naruszają bądź których postępowanie zasługuje na nagrodę. Obraz zawierający tekst, zrzut ekranu, Czcionka, numer Opis wygenerowany automatycznie **Czynniki ESG** ESG jest rozwinięciem koncepcji CSR. Jest to skrót utworzony od pierwszych liter angielskich słów environmental, social responsibility i corporate governance, czyli środowisko, społeczna odpowiedzialność i ład korporacyjny. Należy to traktować jako zestaw czynników pozwalających monitorować wszystkie efekty działalności firmy. Są to również kryteria (w tym niefinansowe) oceny wiarygodności organizacji. ESG odnosi się do trzech kluczowych obszarów mierzenia zrównoważoności i wpływu społecznego przedsiębiorstw: środowiska (Environmental), społeczności (Social) oraz zarządzania (Governance). Kryteria te są używane przez [inwestorów](https://cyrekdigital.com/pl/baza-wiedzy/inwestor/) do oceny odpowiedzialności i przyszłego ryzyka firm. Koncepcja ESG zawiera w sobie trzy obszary, których nie powinno traktować się oddzielnie. Środowisko wpływa na lokalną społeczność, która również kształtuje je swoimi działaniami. Oba czynniki oddziałują z kolej na ład korporacyjny, a szerzej: możliwość działań biznesowych. One z kolei są powiązane zarówno ze środowiskiem, jak i społecznością. 1. **Środowisko ( Environmental )** 2. **Społeczeństwo ( Social )** 3. **Ład korporacyjny ( Global )**